Өзіндік сананың дамуы

Жоспар
Кіріспе

1. Өз денесінің бейнесі
2. Жеке бастың қасиеттерін ұғыну мен өзін . өзі бағалау
3. Өзін . өзі сыйлау және оның функциялары

Өзіндік сана - күрделі психологиялық кұрылым, ол ерекше компоненттер ретінде өзіне В. С. Мерлиннің осылай деп санайтынындай, біріншіден, өзінің теңдестігін ұғынуды, екіншіден іс-әрекетшіл негіз ретінде өз «менін» ұғынуды, үшіншіден, өзінің психикалық қасиеттері мен сапаларын ұғынуды, төртіншіден, өзін-өзі әлеуметтік-адамгсршілік бағалаулардың белгілі бір жүйесін қамтиды. Бұл элементтердің бәрі бір-бірімсн және генетикалық тұрғыдан байланысты. Бірақ олар бір мезгілде қалыптаспайды. Теңдестігін ұғынудың бастамалары сыртқы заттардан болған және өз денесінде болған түйсіктерді ажырата бастаған кезден бастап нәрестенің өзінде-ақ болады, «менді» ұғыну бала жіктеу есімдіктерін дұрыс қолдана бастаған, шамамен үш жастан басталады. Өзінің психикалық қасиеттерін ұғыну мен өзін-өзі бағалау жеткіншектік және жас өспірімдік кезеңде неғұрлым көп маңыз алады. Бірақ бұл компоненттердің бәрі өзара байланысты болғандықтан, оның біреуінің баюы бүкіл жүйенін түрін өзгертпей қоймайды,
Өз денесінің бейнесі. Жеткіншектің өзі-ақ өзін көрсетуге барынша ұмтылуымен өзінің «мені» мен өз қасиеттеріне зор ынта кояды. Атап айтқанда, ол өзінің келбеті мен дене тұлғасын мүлдем жаңаша қабылдай бастанды. Бұл зор ынта балаң жас өспірім шағында да сақталады. Өзінің өзгергіш тұлғасын зер сала зсрттейтін жас өспірім жігіттер мен қыздар бұған барынша алаңдайды. Олардың бәрі дерлік өз келбеттерін өзгерткілері келер еді. Олар үшін әсіресе құрдастары алдыңдағы беделін өсіріп, танымалдығын арттыратын қасиеттер ерекше маңызды. Жас өспірімдердің көбі тапал, толық болғанына, бетіне безеу шығуына т. б. қынжылады. Әсіресе кеш толысатын ер балалар мұнысына қатты уайымдайды; екінші жыныстық, белгілердің шықпай кешігуі құрдастарының алдындағы беделін төмендетіп қана қоймай, өзін қатарынан кем сезінуді туғызады. Бұл қынжылыстар, әдетте, ешкімге білдірілмейді. Өз денесінің бейнесін жас өспірімдердің өзін-өзі ұғынуының ересектердің ойлағанындай емес, анағұрлым маңызды компоненті. Қалыпты өсудің барлық нюанстары мен варианттарын білмеу көптеген жас өспірімдер үшін нағыз «норма трагедиясына» айналады.

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Ж о с п а р.

1. Өз денесінің бейнесі
2. Жеке бастың қасиеттерін ұғыну мен өзін - өзі бағалау
3. Өзін - өзі сыйлау және оның функциялары

Өзіндік сананың дамуы

Өзіндік сана - күрделі психологиялық кұрылым, ол ерекше компоненттер
ретінде өзіне В. С. Мерлиннің осылай деп санайтынындай, біріншіден, өзінің
теңдестігін ұғынуды, екіншіден іс-әрекетшіл негіз ретінде өз менін
ұғынуды, үшіншіден, өзінің психикалық қасиеттері мен сапаларын ұғынуды,
төртіншіден, өзін-өзі әлеуметтік-адамгсршілік бағалаулардың белгілі бір
жүйесін қамтиды. Бұл элементтердің бәрі бір-бірімсн және генетикалық
тұрғыдан байланысты. Бірақ олар бір мезгілде қалыптаспайды. Теңдестігін
ұғынудың бастамалары сыртқы заттардан болған және өз денесінде болған
түйсіктерді ажырата бастаған кезден бастап нәрестенің өзінде-ақ болады,
менді ұғыну бала жіктеу есімдіктерін дұрыс қолдана бастаған, шамамен үш
жастан басталады. Өзінің психикалық қасиеттерін ұғыну мен өзін-өзі бағалау
жеткіншектік және жас өспірімдік кезеңде неғұрлым көп маңыз алады. Бірақ
бұл компоненттердің бәрі өзара байланысты болғандықтан, оның біреуінің баюы
бүкіл жүйенін түрін өзгертпей қоймайды,
Өз денесінің бейнесі. Жеткіншектің өзі-ақ өзін көрсетуге барынша
ұмтылуымен өзінің мені мен өз қасиеттеріне зор ынта кояды. Атап айтқанда,
ол өзінің келбеті мен дене тұлғасын мүлдем жаңаша қабылдай бастанды. Бұл
зор ынта балаң жас өспірім шағында да сақталады. Өзінің өзгергіш тұлғасын
зер сала зсрттейтін жас өспірім жігіттер мен қыздар бұған барынша
алаңдайды. Олардың бәрі дерлік өз келбеттерін өзгерткілері келер еді. Олар
үшін әсіресе құрдастары алдыңдағы беделін өсіріп, танымалдығын арттыратын
қасиеттер ерекше маңызды. Жас өспірімдердің көбі тапал, толық болғанына,
бетіне безеу шығуына т. б. қынжылады. Әсіресе кеш толысатын ер балалар
мұнысына қатты уайымдайды; екінші жыныстық, белгілердің шықпай кешігуі
құрдастарының алдындағы беделін төмендетіп қана қоймай, өзін қатарынан кем
сезінуді туғызады. Бұл қынжылыстар, әдетте, ешкімге білдірілмейді. Өз
денесінің бейнесін жас өспірімдердің өзін-өзі ұғынуының ересектердің
ойлағанындай емес, анағұрлым маңызды компоненті. Қалыпты өсудің барлық
нюанстары мен варианттарын білмеу көптеген жас өспірімдер үшін нағыз
норма трагедиясына айналады.
Жеке бастың қасиеттерін ұғыну мен өзін-өзі бағалау. Кішкентай
балалардың өзіндік санасы мен өзін-өзі бағалауы, әдетте, ата-аналарынан
және баска да беделді үлкендерден алған бағаны қанталайды. Бірақ бала
неғұрлым есейген сайын оның мінез-құлқы бағалардан гөрі өзін-өзі бағалауға
соғұрлым бағдар ала түседі. Алайда өз қасиеттерін, әсіресе батылдық, ерлік
немесе принципшілдік секілді күрделі моральдық-психологиялық
қасиеттерді ұғынудың өзінде-ақ эмоциялық бағалау мен әлеуметтік
салыстыру сәттері қамтылады (өз ақылын немесе сұлулығын басқа біреумен
салыстыру арқылы ғана бағалауға болады).
Жас өспірім де жеткіншек секілді өзінің қандай екенін, қаншалық құнды,
қабілетті екенін барынша білгісі келеді. Өзін-өзі бағалаудың екі тәсілі
бар. Біреуі өз талаптарының деңгейін жеткен нәтижесімен өлшемдестіру (Қиын
жағдайда саспаған болсам, қорқақ болмағаным; қиын міндетке кірісіп кетіп,
орындап шықсам, қабілетті болғаным). Бірақ жас өспірімнің өмірлік
тәжірибесінің шектеулілігі мұндай тексеруді қиындатады. Ересектердің
көзқарасымен қарағанда қисынсыз көптеген қы-лыктар — қауіпті сотқарлық,
даңғойлық — кезге түсіп, жұртқа танылғысы келуден гөрі өзінің батылдығын,
өжеттігін т.б. сынап көргісі келуден болады. Өзін-өзі бағалаудың екінші
жолы — әлеуметтік жарыс, өзі туралы төңірегіндегілсрдің пікірлерін
салыстыру. Төңірегіндегілердің өзі туралы пікіріне өте-мөте сезімтал
қарайтын жеткіншектің өзі-ақ әркімнің бағалары ғана емсс, бағалайтын
өлшемдерінің өзі әрқилы болатынына көзі жетеді. Кластастары ерлік деп
бағалаған әрекетті мұғалім жалған жолдастық деп атайды. Осыдан келіп
таңдау, өздігінен ойланып көру қажст болып шығады.
Өз менінің бейнелері күрделі әрі бір мәндес болмайтыны белгілі.
Мұнда нақты менде, динамикалық мен де, мұраттағы мен де қиялдағы
мен де көз алдыма елестететін басқа толып жатқан мендер дс бар. Тіпті
толысқан адамның өзін-өзі ұғынуы да қарама-қайшылықтарсыз болмайды және
өзін-өзі бағалаудың бәрі адекватты емес. Жас өспірімдік кездс мәселе бұдан
да қиынырақ. Кейде жас өспірім өзін-өзі бақылау, байқау арқылы өзін білсем
дейді. Балаң, жас өспірімдік кезге жалпы алғанда рефлексияның өсуі, өзіне
барынша ден қою тән. Мұның өзі интимдік күнделіктердің шығуынан да (жас
өспірім ұлдарға қарағанда, кыздарда көбірек кездеседі және ертерек
басталады), көркем әдебиет бейнелерін өзіне өлшеп көруден де басқа
адамдардың ішкі жан дүниесіне көбірек ден қоюдан да аңғарылады.
Кейбір психологтар жас өспірімдік рефлексияның өзін-өзі оқшаулау,
шындық болмыстан қиялдағы арман дүниесінс беріліп кету қаупі бар дсп
есептеп, оған тсріс көзкараста болады. 15 жастағылардың ішкі жан дүниесі
алаңсыз болып көрінгенімен әжептәуір қалыптасқан және нәзік болады.
Психикалық саулық нормаларының өзі оларда үлкендердегіден гөрі өзгеше.
Кіші шәкірттік жастағыларға қарағанда, жас өспірім жігіттер мен қыздарда
алаңдаудың жалпы дәрежесі жоғары. Пубертаттық жаста деперсопализация және
психикалық жатсыну жағдайлары аз болмайды. Балалықпен қоштасу көп жағдайда
бір нәрседен айрылу сезімі ретінде, өз менінің бұлыңғырлығы, жалғыз-дық,
өзін басқалар түсінбейтіндей көру және т. с. рстінде уайымдалады.
Алайда бұл сәттерді асыра бағалауға болмайды. Жас өспірімдік шақтың
қиыншылықтары бұларға бәрі де душар бола бермейтінін, кезіккеннің өзінде
міндетті түрде соншалық қиын болмайтынын айтпағанның өзінде бұлар ойдағыдай
жеңуге болатын өсу қиыншылықтары. Тұтас алғанда жас өспірімдік — өте
бақытты шақ. Тұрақты эгоцентризмнің нақты қаупі невротизм белгілері бар жас
өспірімдерде ғана немесе бұған дейінгі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.