Қазақстан Республикасындағы сот билігінің құқықтық жағдайы

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1 Сот билігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
2 Қазақстан Республикасындағы сот билігінің құқықтық жағдайы ... ... ... 5
3 Қазақстан Республикасының сот жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
4 Қазақстан Республикасы судьяларының мәртебесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
5 Конституциялық Кеңестің құқықтық мәртебесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
6 Конституциялық Кеңестің құзыреті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
7 Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Қазақстандағы сот жүйесiнiң мәнiн анықтайтын негiзгi актілер — ҚР Конституциясы жене «Қазақстан Республикасының сот жүйесi және судьялардың мертебесі туралы» конституциялық заң. Осы басты құжаттарға сәйкес елiмiздің сот жүйесiн Қазақстан Республикасының- Жоғарғы соты және жергілікті соттар құрайды. Жергiлiктi соттарға облыстық және соған теңестiрiлген соттар, сондай-ақ аудандық және соған теңестірiлген соттар жатады.
Аталған соттардың бәрi тұтас бiр жүйеге бiрiктiрiлген, олардьң барлығы әдiл соттың ортақ және бiрегей ұстындарын басшылыққа алып, әрқайсысы iстердi қарау және шешу мәселесi бойынша өздеріне тиесiлi нақтылы мiндеттерді атқарады
Соттарды мiндетiне қарай бөлудiң негiзiнде сот инстанциялары жатыр. Мысалы, бiрiншi инстанциядағы сот — бұл iстi мәнi бойынша қарайтын сот, екiнші инстанциядағы сот — бiрiншi инстанциядағы соттың әлi заңдық күшiне енбеген үкiмдерi мен қаулыларына жасалынған апелляциялық шағымдар мен наразылықтар бойынша қозғалған iстерді қарайтын сот, қадағалау инстанциясы — заңдық күшiне енген сот шешімдерiне тараптардың жасаған шағымдары, наразылықтары бойынша қозғалған iстерді қарайтын сот.
Осындағы соңғы екi инстанция — апелляциялық және қадағалау — соттардың үкiмдері мен қаулыларын қайта қараудың екі сатысына жатады: апелляциялық— үкiмдер мен қаулылар заңдық күшiне енбеген жағдайда және қадағалау — үкімдер мен қаулылар заңды күшiне енген жағдайда. Заң шығарушылар әдiл соттың мақсатын барынша қамтамасыз ету үшiн қосымша кепiлдiк ретiнде жоғарыда аталған iс жүргiзудiң екі сатысынан басқа соттардың үкiмдерi мен қаулыларын қайта қараудың және бiр түрiн — жаңадан ашылған мән-жайларға байланысты іс бойынша өндiрiстi қайта бастауды қарастырды.

1. «Құқықтану». А. Ибраева, Г. Өлібаева, Қ. Айтхожин. — Алматы: 2006.
2. Қазақ энциклопедиясы
3. «Мемлекет және құқық негіздері». Алматы: Жеті жарғы – 2001
4. “ҚР Сот жүйесі және судьялар мәртебесі туралы” 25.12.2000 жылғы ҚР Конституция заңы; Безнасюк А.С., Рустамов Х.У., Судебная власть, М., 2001.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. Сот
билігі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
2. Қазақстан Республикасындағы сот билігінің құқықтық жағдайы ... ... ... 5
3. Қазақстан Республикасының сот
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .6
4. Қазақстан Республикасы судьяларының
мәртебесі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...7
5. Конституциялық Кеңестің құқықтық
мәртебесі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... 8
6. Конституциялық Кеңестің
құзыреті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
7.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... .

Кіріспе
Қазақстандағы сот жүйесiнiң мәнiн анықтайтын негiзгi актілер — ҚР
Конституциясы жене Қазақстан Республикасының сот жүйесi және судьялардың
мертебесі туралы конституциялық заң. Осы басты құжаттарға сәйкес елiмiздің
сот жүйесiн Қазақстан Республикасының- Жоғарғы соты және жергілікті соттар
құрайды. Жергiлiктi соттарға облыстық және соған теңестiрiлген соттар,
сондай-ақ аудандық және соған теңестірiлген соттар жатады.
Аталған соттардың бәрi тұтас бiр жүйеге бiрiктiрiлген, олардьң барлығы
әдiл соттың ортақ және бiрегей ұстындарын басшылыққа алып, әрқайсысы
iстердi қарау және шешу мәселесi бойынша өздеріне тиесiлi нақтылы
мiндеттерді атқарады
Соттарды мiндетiне қарай бөлудiң негiзiнде сот инстанциялары жатыр.
Мысалы, бiрiншi инстанциядағы сот — бұл iстi мәнi бойынша қарайтын сот,
екiнші инстанциядағы сот — бiрiншi инстанциядағы соттың әлi заңдық күшiне
енбеген үкiмдерi мен қаулыларына жасалынған апелляциялық шағымдар мен
наразылықтар бойынша қозғалған iстерді қарайтын сот, қадағалау инстанциясы
— заңдық күшiне енген сот шешімдерiне тараптардың жасаған шағымдары,
наразылықтары бойынша қозғалған iстерді қарайтын сот.
Осындағы соңғы екi инстанция — апелляциялық және қадағалау — соттардың
үкiмдері мен қаулыларын қайта қараудың екі сатысына жатады: апелляциялық—
үкiмдер мен қаулылар заңдық күшiне енбеген жағдайда және қадағалау —
үкімдер мен қаулылар заңды күшiне енген жағдайда. Заң шығарушылар әдiл
соттың мақсатын барынша қамтамасыз ету үшiн қосымша кепiлдiк ретiнде
жоғарыда аталған iс жүргiзудiң екі сатысынан басқа соттардың үкiмдерi мен
қаулыларын қайта қараудың және бiр түрiн — жаңадан ашылған мән-жайларға
байланысты іс бойынша өндiрiстi қайта бастауды қарастырды.
Сот билігі
Солт билігі – мемлекеттік билік тармақтарының бірі. Заң шығарушы және
атқарушы биліктен өзгешелігі – жалпыға ортақ жүріс-тұрыс ережесін (сот
прецедентінен басқа) шығармайды, атқару-басқару қызметімен айналыспайды.
Сот билігі қоғамда туындап отыратын нақты істер мен дауларды шешеді. Ондай
істер мен даулар заңда бекітілген ерекше іс жүргізушілік тәртіпте қаралып,
шешіледі. Қс жүргізу тәртібі қатаң сақталады, іс жүргізу нысаны бұзылған
жағдайда істің мәні бойынша дұрыс шығарылған сот шешімі де бұзылып, іс
қайта қарауға жіберіледі. Сот билігі деңгейі қанша биік болса да сот
мекемесіне тиесілі емес, іс қарайтын сот алқасына тиесілі. Сондықтан сот
туралы сөз болғанда сот алқасы меңзеледі. Алқа әр елде әр түрлі құрамда:
кәсіби судьялардан (мысалы, азаматтық іс қаралғанда 3 не 5 судьядан), бір
судьядан және бірнеше алқа мүшелерінен немесе бірнеше судьядан және бірнеше
алқа мүшелерінен құрылады. Қс қарап, шешім шығарарда сот заң мен құқықтық
санаға жүгінеді. Сот қызметі құқық үстемдігін қамтамасыз етуге бағытталған,
ол реттеушілік емес, қорғаушылық қызмет атқарады. Сот билігі заңдылық пен
құқықтық тәртіпті қамтамасыз етуге, конституциялық құрылысты, саяси және
экономикалық жүйені, азаматтардың, мемлекеттің және қоғамдық ұйымдардың
құқықтары мен заңды мүдделерін қорғайды. Осы міндеттерге орай сот билігі
заң шығарушы және атқару биліктерінде жоқ өкілеттіктермен қамтамасыз
етілген. Сот шешім шығара отырып адамды бостандығынан айыра алады, тіпті
өмірін қия алады, мүлкін тәркілейді, мемл. органның шығарған шешімін
бұзады, ата-аналық құқықтан айыра алады. Сот билігінің қарама-қайшы екі
жағы бар, бір жағынан бұл қуатты билік, екінші жағынан салыстырмалы түрде
осал билік, өйткені ол заң шығарушы билік сияқты сайлаушылардың қолдауына
сүйене алмайды, атқару билігі қолындағыдай қара күш механизмдері жоқ. Сот
билігінің күші заңның мүлтіксіз орындалуында, құқыққа деген зор құрметте,
қоғамның жоғары саяси және құқықтық мәдениетінде. Заң шығарушы билік
саясатпен тығыз байланысты (парламентте көбіне саяси фракциялар басты рөл
ойнайды), атқару билігі де саяси қысымға мойынсұнады, ал сот билігін жүзеге
асыру барысында саяси және басқадай ешбір қысым болмау керек. Сот шешім
шығарарда саяси мақсаттан ада болуға, заң мен құқықтық санадан басқаға
бағынбайтын тәуелсіз болуға тиіс. Сот билігінің тәуелсіздігі жайында Қазан
төңкерісіне дейін қазақ зиялыларының ішінде тұңғыш болып Барлыбек Сыртанов
мәселе көтерген. Ол 1911 жылғы “Қазақ елінің уставы” атты еңбегінде: “Сот
билігі өз еркімен іске асады. Судьялар дау шешкенде хүкметке, яғни адам
баласына бағынбай, закон їәм сот ережелері негізімен хүкім шығарулары шарт.
Судьяларға әсер жасағандарға сот хүкімі кесіледі” деп жазған. Дүниежүзідік
тәжірбиеде сот билігі арнайы қағидалар арқылы жүзеге асырылады: сот пен заң
алдында бәрінің тең болуы; сот ісін жүргізудегі жариялылық; сот процесінің
жарыссөзбен жүргізілуі, тараптардың дәлелдерді еркін пайдалануы; кінәсіздік
презумциясы, яғни айыптау үкімі заңды күшіне енбейінше сезікті адам кінәлі
болып танылмайды; айыпталушының қорғаушы алу құқығын қамтамасыз ету.
Қазақстанда сот биліг Конституция талаптарына сәйкес іске асырылады[1].

Қазақстан Республикасындағы сот билігінің құқықтық жағдайы
Қазақстандағы сот билігі біртұтас мемлекеттік биліктің дербес тармағы
болып табылады. Ол Республика атынан жүзеге асырылады. Сот билігі өзіне
азаматтардың, олардың бірлестіктерінің құқықтарын, бостандықтары мен заңды
мүдделерін, мемлекеттік органдар мен ұйымдардың құқықтармен заңды
мүдделерін қорғауды, Қазақстан Республикасы Конституциясының, заңдарының,
өзге де нормативтік-құқықтык актілерінің, халықаралық шарттарының
орындалуын қамтамасыз етуді мақсат етіп қояды. Сот билігі
Республика Конституциясының, заңдарының, өзге де нормативтік-құқықтық
актілерінің, халықаралық шарттарының негізінде туындайтын барлық істер мен
дауларды шешуде қолданылады. Соттар шешімдерінің, үкімдері мен өзге де
қаулыларының бүкіл Қазақстан аумағында міндетті күші болады.

Қазақстан Республикасының сот жүйесі
Қазақстан Республикасының сот жүйесін — Жоғарғы Сот және жергілікті
соттар — облыстық және оларға теңестірілген соттар, аудандық (қалалық)
соттар құрайды. Конституция қандай да бір атаумен арнаулы және төтенше
соттарды құруға жол бермейді. Бірақ бұл мамандандырылған соттарды құруға
болмайды дегенді білдірмейді. Сот билігі сот ісін жүргізудің заңмен
белгіленген түрінде жүзеге асырылады. Соттардың адам мен азаматтың
конституциялық құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтіретін зандар мен
өзге де нормативтік-құқыктық актілерді қолдануға құқы жоқ. Енді сот
жүйесінің буындарын қарастырып көрелік.
Аудандық (қалалық) соттар — соттар жүйесінің негізгі буыны — сот
әділдігін жүзеге асыруда ауқымды құзыретке ие және сот жұмысының елеулі
блігін атқарады. Оларды ауданда, қалада (аудандық маңызы бар қалаларды
қоспағанда), қала ауданында Әділет министрлігінің ұсынысы
бойынша Президент құрады. Мұндай соттар төрағадан және аудандық судьялардан
тұрады. Аудандық (калалық) сот өзге соттардың жүргізуіне жататын істерден
басқа бірінші сатыға жататын барлық істерді қарайды.
Облыстық және оларға теңестірілген соттар (мысалы, Астана мен Алматының
қалалық соттары) — орта буын соттарын — Президент құрады. Бұл буындағы
соттар жүгіну, кассациялық және қадағалау ретіндегі бірінші саты соттары
ретінде, сондай-ақ аудандық (калалық) соттарға катысты жоғары тұрған сот
ретінде әрекет етеді.
Қаралып отырған соттар сот төрағасынан, алқалар төрағаларынан және
тұрақты судьялардан тұрады. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты — сот
жүйесінің ең жоғары буыны. Жоғарғы Сот азаматтык, қылмыстық және жалпы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.