Қазақстанның халықаралық (аймақтық) қаржы орталығын құру және дамыту

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

1. Әлемдік Қаржы нарыҒыныҢ тҮсінігі жӘне рӨлі

2. ҚАЗАҚСТАННЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ (АЙМАҚТЫҚ) ҚАРЖЫ ОРТАЛЫҒЫН ҚҰРУ ЖӘНЕ ДАМЫТУ

ӘЛЕМДІК ҚАРЖЫ НАРЫҒЫНЫҢ ЖАЛПЫ ТҮСІНІГІ

1. Әлемдік қаржылық нарықтың құрылуы ХХ ғасырдың 30 жылдарына тиесілі. Бірақ, екінші дүниежүзлік соғыс кезінде орын алған әлемдік қаржылық-экономикалық дағдарыс сауда-экономикалық байланыстарды бұзды. Әлемдік қаржылық жүйені қайта құру 1944 жылы болған Бреттон-Вуд конференциясынан басталады.

Әлемдік қаржылық нарық түсінігіне қатысты экономистер пікірі әр түрлі тарқатылады. Біреулері оны қарыз капиталы нарығының құрамдас бөлігі ретінде және функционалдық көзқарас тұрғысынан, екіншілері оны ұдайы өндірістің үздіксіздігі мен тиімділігі мақсатында әлемдік қаржылық ағымдардың жинақталу мен қайта бөлінуін қамтамасыз ететін нарықтық қатынастар жүйесі ретінде қарастырады. Олар әлемдік қаржылық нарықты үлкен жинақтарды иеленетін елдерден оның жетіспеушілігі байқалатын елдерге капитал ауысуы функциясымен ғана шектеуге болады деп есептейді. Осы кезде олар өздерінің қорытындыларын дамыған саланың экспортталатын капиталдары дәл сондай дамыған салалар мен оффшорлы аймақтарға ауысуына негіздеп жасайды. Олар әлемдік қаржыларының негізгі арналымы тәуекелділікті басқару, құқықтық реттеу мен салық салудан жалтару деп есептейді. Басқа экономистер валюта нарығынан спекулятивті операцияларды бөліп алу қажет деп есептейді. Бірақ тәжірбиеде спекулятивті мәмілені хеджирлеу мәмілесінен ажырату өте қиын деп айтылады, себебі екі жағдайда да шаруашылық жүргізуші субъектілеріне ашық валюталық ұстанымды қабылдауға тура келеді. Әдістемелердің тұтастығы сауда нарығын - ақша нарығының қысқа мерзімді активтері және капитал нарығын - ұзақ мерзімді активтері деп бөлуден тұрады. Бұдан басқа барлығы дерлік қызметті халықаралық қаржылар саласымен шектелмейтін еуронарықты бөліп шығарады, сондай-ақ әлемдік қаржылық нарықта мынадай - әр түрлі ел резиденттері арасында активтерді жай айырбастау деген ерекше белгіні енгізуге тырыспайды.

Алайда, капитал ауысуының күшейуі қаржы нарығына халықаралық сипат береді, сондықтан толық көлемде ел экономикасына салынған шетел капиталын бөліп алып, шетелде орналастырылған ұлттық капиталды есепке алу қиын. Сондықтан да «өзін үздіксіз көбейтетін құн ретіндең капитал қозғалыссыз өмір сүре алмайды, ол ұдайы өндіріске құйыла отырып, жаңа құн құрып үнемі айналымда болуы қажет. Сондықтан, егер капитал үнемі өте пайдалы салымдарды іздеуде болса, онда оны осы жай бір елден басқа елге ауысуға мәжбүрлейді.

Сонымен, әлемдік қаржылық нарық - бұл түбінде капитал экспортеры, оның рецепиеттері және осы рөлдерге сәйкес, мысалы, транзит капиталы сияқты әр түрлі рөлдерге шыға отырып, барлық елдер қатысатын экономикалық қатынас. Мұнда постиндустриалды елдерге көбірек мән беріледі. Бұдан басқа, оларда есеп айырысу орталығы болып табылатын банктер орналасады. Мысалы, Лондон, Гонконг және Токиода басқа жерлерде орналасқан субъектілер арасында жүретін мәмілелер бейнеленуі мүмкін, сондықтан оларды өздерінің ақша-қаржылық жүйесі әлемдік қаржылық нарықтың негізін құрайтын капитал клирингінің елдері деп атауға болады.

Берілген нарық әр түрлі мемлекеттердің субъектілері жүзеге асыратын мәмілелер негізінде құрылады. Қандай қаржылық құрал сату-сатып алу объектісі болып табылатындығына байланысты валюталық, несиелік, қор нарығы, алтын және т. б. бағалы металдар нарығы деп бөлінеді. Соңғы он жылда туынды қаржылық құралдар арқылы жасалатын операциялар шапшаң дамуда.

Әлемдік қаржылық нарыққа валюталық нарық жатады, мұның қатысушылары:

оларға тауар және қаржы нарығындағы операциялар үшін конверсия қажетті алдын алушылық сату болып табылатын жеке және заңды тұлғалар;
осы операция түрлерін жүзеге асыратын спекулянттар мен арбитражерлар;
валюталық тәуекелділікке байланысты хеджерлер;
барлық қатысушылар үшін валюта айырбастау қызметтеріне мамандандырылған делдалдар;
валюталық-қаржылық жүйені тұрақтандыру мақсатында валюта нарығын реттейтін мемлекеттік және мемлекетаралық ұйымдар

Әлемдік қаржылық нарыққа тікелей ұзақ мерзімді несиелеу нарығын жатқызуға болады. Дегенмен, үлкен бөлік бойынша қысқа мерзімді мәмілелер спекулятивті ақшаларды тартады және әлемдік нарықтың өзінің негізгі қозғалу үрдісінен қысқа мерзімді ауытқуы нәтижесінде жылдам пайда алуға негізделеді деп есептеледі. Салық салудағы айырмашылығы басқаша заңнамалық негіз жағдайында кейде қысқа мерзімді, бірақ револьверлік ауысу шартымен несиелік келісімді қайта жасау формасында елдер арасында әр түрлі үлгіде қаржылық және экономикалық қатынастарды рәсімдеу пайдалы болуы мүмкін.

Бағалы қағаздар нарығы капиталға ақша ретінде негізделсе, онда ол қор деп аталады және ол осы сипатта ауқымы мен көлемі бойынша қаржы нарығы негізгі операциясының құрамдас бөлігі болып табылады. Осы кезде қор нарығы бағалы қағаздар нарығының үлкен бөлігі екендігін белгілеп кету қажет, сондықтан осы екі түсінік те ғылыми әдебиеттерде синонимдер болып есептеледі. Сонымен бірге негізгі және туынды қор құралдарының анықталуына берілмейтін бағалы қарыздардың қалған бөлігі нақты шаруашылық жүргізуші субъектілер үшін айналым құралдарын уақытша толықтыру көзі ретінде шыға алады. Сондықтан да қайта орнын босататын және қайта орнын босатпайтын қарыздық бағалы қағаздар айналатын бағалы қағаздар нарығының бөлігі қаржы нарығына жатады.

Сақтандыру нарығы мен зейнетақы активтерінің нарығы жинақталатын қатынастар жиынтығын тікелей қаржыландыруға жатады. Мысалы, нарықтың субъектісі өзі үшін толтырып отыру көзін құра отырып, тәуекелділіктер мен материалдық қаражаттарды, ресурстарды алмау ықтималдылығын сақтандырады.

Зейнетақы және сақтандыру қорлары ақшаны өндіріске инвестициялайды, яғни олар жаңа құн құрайтын ұдайы өндіріс процесіне белсенді қатысады. Сонымен, халықтың қаражаттары сақтандыру ұйымдары мен зейнетақы қорлары арқылы ұдайы өндіріс процесіне түседі. Осыған байланысты сақтандыру нарығы анықталған елдің қаржылық нарығы құрылымына ал сол арқылы халықаралық қаржы саласына қіреді.

Жоғарыда айтылғандар негізінде мынадай қорытындылар жасауға болады:

қазіргі уақытта әлемдік экономикада әлемдік қаржылық нарыққа маңызды орын бөлінетін ғаламдану процесі бақыланады;
әлемдік қаржылық нарық олардың үлкен экономикалық бірігуіне әкелетін елдер арасында капиталдың қайта құйылымы;
әлемдік қаржы нарығы елдің ақша-несиелік және қаржы саласының тығыз іс-әрекетімен шарттастырылады, мұнда сату көлемі және меншікті капитал көлемі бойынша жетекшілердің бас офистері өзінің негізгі мамандандыру саласында әлемнің ірі концерндері пайда болды.

Экономиканың ғаламдануының қазіргі кезеңіндегі қаржылық қызметі - халықаралық экономикалық қатынастардың дамушы саласы болып табылады. Оның ауқымды секторы тауар сауда-саттығымен салыстырғанда жылдам өсетін капиталдың халықаралық ауысуы болып табылады. Қазіргі уақытта әлемде берілген секторда өзара бәсекелесетін бірнеше басты орталықтар есептелінген. Ұзақ ұақыт бойы әлемдегі капиталдың басты экспортеры рөлін Америка атқарады. ХХ ғасырдың соңғы он жылдықтарында Батыс Еуропа елдері - Германия, Англия, Франция өзінің шетелдік инвестицияларының ауқымы бойынша АҚШ-тан асып түсті. Үшінші қаржылық орталық Жапония болып табылады. Осылармен қатар соңғы жылдары жаңа қаржылық базалар құрылды, әсіресе, мұнай-доллардың 80%-ы өнеркәсібі дамыған елдерге бағытталған бай елдер Сауд Арабиясы, Кувейт және Біріккен Араб Эмираты.

2. 2004 жылдың 15 қараша айында Алматы қаласында болған ІV қаржыгерлер конгресінде Қазақстан Республикасының Президенті барлық қаржыгерлер мен қаржылық институттардың алдына қойған және белгілеген сегіз міндеттерінің бірі халықаралық қаржы орталығын құру болып табылады. Оңтүстік астананың барлық шарттарға жауап беретіндігі туралы әр түрлі деңгейдегі тәжірибелі мамандар да, ғалымдар да айта бастады. Алматы Қазақстанның қаржы институттары күшті қаржы нарықтарын құратын елдердің өкілдіктерін, филиалдарын жинақтайтын орталық болып табылады.

Бүгінгі таңда екінші деңгейлі 35 банктің 29-ы Алматыда жинақталған, соның ішінде қазақстандық барлық банк активтерінің 70%-на жуығы орналастырылған Казкомерцбанк, Тұран Әлем Банкі, Қазақстанның Халық банкі, АТФ банк, Центр Кредит Банк сияқты алыптар бар.

16 жинақтауыш зейнетақы қорының 12-сі Алматы қаласында орналасқан. Ал мұндағы зейнетақы жарналарының көлемі 91%. Мұнда үлкен көлемді банктік емес ұйымдар қызмет етеді (мысалы, республика бойынша 58 ломбарттың 22-сі Алматыда) . Бұдан басқа Алматының қаржы нарығын құруда маңызды рөл атқаратын Қазақстан қор биржасы, Орталық депозитарий, Қазақстан ипотекалық компаниясы, Қазақстандық кепілдендіру (сақтандыру) Қоры, жеке тұлғалардың салымдарын (депозиттарын) зейнетақы активтерін басқару бойынша Компания, брокер-дилерлік, тіркеушілік компаниялар және қаржы нарығының басқа да кәсіби қатысушылары.

32 сақтандыру компанияларының 24-і Алматыда орналасқан. Олар республиканың қаржылық өміріне белсенді араласады. Бүгінгі таңда бұлар қаржы нарығының белсенді және әлуетті қатысушылары, мұны мынандай фактілер куәландырады. Тек 2003 жылдың өзінде олардың жиынтық активтері 70%-ға, меншікті капиталы шамамен 90%-ға өсті.

Оңтүстік астанада АҚШ, Германия, Франция, Ресей, Украина, Орталық Азия, Нидерланды және тағы басқа да елдердің 20 ірі банктерінің өкілділіктері орналасқан.

Бұған мұнда ақша ресурстарының үлкен көлемі: елдің несие нарығының 66%-ы, депозит нарығының (резидент еместерді қоспағанда) 52% айналыста екендігін айта кету керек. Егер валюта нарығы туралы айтатын болсақ, онда Алматы Қазақстанның басқа аймақтарының нарықтарымен салыстырғанда тағы да көшбасшы болып отыр. Мысалы, АҚШ доллары мен еуровалютасының орташа сату және сатып алынуы республика бойынша бұл операциялардың жалпы көлемінің 50%-ын құрайды.

Алматы қаласында халықаралық (аймақтық) қаржы орталығын құруға басқа да факторлар әсер етеді. Мысалы: қаланың ыңғайлы географиялық жағдайы, Қазақстанмен көрші мемлекеттер Қытай, Ресей, Орталық Азия елдері аймағының мемлекеттері арасындағы экономикалық және сауда ынтымақтастығының елеулі әлеуеті. Халықаралық қаржы нарығына шығу мүмкіндігі бар қазақстандық қаржы жүйесінің алға жылжығандығы және көршілес мемлекеттермен салыстырғанда Қазақстанның елеулі экономикалық өсуі, сондай-ақ республикадағы саяси тұрақтылықты есепке алу.

Халықаралық қаржы орталығын құрудың негізгі стратегиялық міндеті, бір жағынан, экономика диверсификациясы, сондай-ақ Алматы қаласында инвестициялық жоба тұсау кесерінің пайдалылығын қамтамасыз етуден, екінші жағынан, Қазақстанда, соның ішінде, оңтүстік астанада әлемдік инвестициялық банктердің, қорлардың және басқа қаржылық институттардың аймақтық кеңселерін мақсатқа сай орналастырылуын қамтамасыз етуден тұрады.

Қазіргі уақытта дәстүрлі орталықтарға (АҚШ, Жапония) қаражат салу тәуекелінің жоғарылауына байланысты көптеген инвестициялық институттар өз салымдарын диверсификациялаудың мүмкіндіктерін іздестіруде. Посткеңестік кеңістіктегі анықталған тұрақтылық оның инвестициялық тартымдылығын жоғарлатады. Жақын уақытта мұнда әлемдік инвестициялық институттардың аймақтық офистерін орналастыруды шарттастырады, осыған байланысты инвестициялық тәуекелділік деңгейі бойынша ұқсас елдермен (қалалармен) салыстырғанда ҚР-сының, атап айтқанда, Алматы қаласының бәсекелестік артықшылықтарын талдау қажеттілігі пайда болады.

Халықаралық қызметті құру мемлекеттің экономикалық саясатының бір кезеңі ретінде қарастырылуы керек. Қазақстан қаржыгерлерінің ІV конгресінде ел Президенті Н. Назарбаев атап өткендей, халықаралық қаржы орталығын құру стратегиялық міндет болып табылады.

Сонымен қатар, Алматы қаржы орталығы болу үшін Үкімет және қала әкімшілігі тарапынан алдын-ала үлкен дайындық жұмыстарын жүргізу қажет.

Ең алдымен қаланың қаржы базасын кеңейту, оның табыстылық бөлігін ең болмағанда 50%-ға өсіру қажет. Мысалы, 2003 жылы шоғырландыру кезеңінде қала бюджетіндегі шамамен 190 млрд теңгенің нақты тек 32 млрд теңгесі ғана немесе салық және басқа да табыстардан жиналған 16, 7%-ы жұмсалды. Қала табысына 50%-ын бөлгеннің өзінде шамамен 100 млрд теңге өз бюджетінде болатын еді.

Екіншіден, қалаға шетелдік және отандық инвесторлар тарапынан инвестиция тарту мақсатында салық пен кеден режимі жеңілдіктері бар еркін экономикалық аймақ (оффшорлы аумақ) болуы мүмкіндігі мәртебесін ұсынады. Осы кезде қосарланған құн салығын (ҚҚС), корпорациялық табыс салығын, банктер, мұнай газ компанияларын қоспағанда жеке табыс салығы және т. б. мөлшерлемелерін кем дегенде 2 есеге төмендетеді.

Үшіншіден, қаржылық ресурстарды мына мәселелерге бағыттау керек: ауа бассейн және қала аумағын экологиялық сауықтыру; көлік жүйесі: авто жолдар, метрополитен, электрлі көлікті қайта жасау және дамыту; құрылыс пен ғимараттарды сейсмологиялық күшейту; қаланың жылу және сантехникалық жүйесімен, сумен қамтамасыз ету объектілерін ауыстыру; технопаркті құру және дамыту тұжырымдамасын жүзеге асыруды тездету; демалыс және ойын-сауық (туристік базалар, таулы шаңғылық базалар, спорттық және сауықтыру аймақтары) аймақтары ретінде қала сыртындағы аумақтарды жайғастыру, қала аумағын көріктендіру, қатаң климаттық жағдайларда тұрғын үй және офистердің құрылысы және тағы басқа мәселелерді шешу.

Төртіншіден, тиімді және білікті реттеуші режим қызмет ету керек. Шенеуніктік-бюрократтық кедергілерді жою және олар қабылдайтын шешім мерзімін қысқарту. Барлық мәселелер «бір терезең арқылы шешілуі керек.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.