Мектептің оқу-тәрбие процесінің ұйымдастырушылық- әдістемелік басшылығы
1. Мектепті басқарудың принциптері.
2. Мектеп дасшыларының қызметі мен қойылатын талаптары.
3. Мектепті басқарудың ұжымдық органлары.
4. Мектептегі әдістемелік жұмыс.
5. Педагогтар . оқушылар жүйесіндегі жетекшілік қарым.қатынастың ерекшелігі.
2. Мектеп дасшыларының қызметі мен қойылатын талаптары.
3. Мектепті басқарудың ұжымдық органлары.
4. Мектептегі әдістемелік жұмыс.
5. Педагогтар . оқушылар жүйесіндегі жетекшілік қарым.қатынастың ерекшелігі.
«Мектепті басқару мен басшылық ету» ұғымының мәні және оның негізгі принциптері. Қазіргі заман мектебі-күрделі жүйе, ол оқушылардың, оларды оқытып, тәрбиелейтін мұғалімдердің, мектеп әкімшілігінің, оқу-тәрбиелік және қызмет көрсететін адамдардың іс-әрекетінен, мектеп алдында тұрған жалпы міндеттерді шешуге белгілі бір жағдай жасайтын материалдық базадан тұрады. Сонымен қатар, мектеп дегеніміз- мұғалімдер мен онда қызмет ететін адамдар ұжымы, олар білім беру жүйесін мемлекеттік тұрғыдан басқарудың объектілері болып табылады. Қазіргі мектепте өзара байланысы бар, ішкі құрылымы мен социуммен белгіленетін тұтас әлеуметтік- педагогикалық жүйе ретінде қарастыру керек. Ол өзара тығыз байланыстыекі жүйеден тұрады: басқарушы және басқарылушы. Бұл қазіргі кез-келген оқу-білім беру мекемесінің алдына өмірдің өзі қоып отырған міндеттеррді жүзеге асыру бойынша барлық жұмыстың басты ұйымдастырушысы ретіндегі мектеп дирекорының тікелей басқаруіс-әрекетінде көріну керек. Мектеп басшылығы мен мұғалімдерден тұратын басқару жүйесі жетекші болып келеді. Басқарылушы кіші жүйеге оқушылар мен олардың ұйымдары жатады.
Мектепті басқарудың басты мәні – педагогтардың оқыту мен тәрбиеде ең жақсы нәтижеге жету мақсатында оқушылар мен олардың ата-аналардың іс-әрекетін мақсатты ұйымдастыру.
Адамдар жеке істей алмайтын немесе жекелеп істеу тиімсіз болғанды жұмыла істеу үшін басқару қажеттігі туындайды. В.Г.Афанасьевтің пайымдауынша: «басқару – қоғамның, оның кез-келген даму сатысындағы, ішкі өзіне тән қасиеті. Бұл қасиеттің жалпылық сипаты бар және ол қоғамның жүйелік табиғатынан, адамдардың қоғамдық, ұжымдық еңбегінен, еңбек пен өмір барысында қарым-қатынас жасау, өзінің материалдық және рухани өмірінің жемісі мен алмасу қажеттігінен бастау алады.»
Басқарудың классикалық теориясы 1983 жылдарға дейін ең басты орын болған. ХХ ғасырдың 30-жылдарында басқарушылық ғылым дамуында «басқарушылық қатынастар теориялары» атты жаңа бағыт қалыптасты. Классикалық теория бірлескен іс-әрекет нәтижелілігінің негізгі шарттары не, қашан, қайда және қалай істеу керектігін анықтайтын басқарудың нақты ресми құрылымы, жемісті жұмысты қамтамасыз ету деп санаған. ҚР-да беделді азаматты тәрбиелеу мәселесі ерекше мәнге ие болып отыр. Яғни бұл процес педагогикалық басқарудың ең маңызды мәселесіне айналып отыр.
К.Я.Вазинаның пікірінше: «басқару – нақты бір мақсатқа жетуді қамтамасыз ететін қалыптасуға жауап беретін жүйенің қызметі».
Практикалық іс-әрекет ретіндегі педагогикалық басқару оқушылардың оқуы мен тәрбиесін басқару. Педагогикалық басқару теориясы – мемлекеттік және қоғамдық ұйымдар жүйесі, ұжымдар мен жеке адамдар жүзеге асыратын тәрбие мен оқыту процестерін басқару туралы білімдер.
«Педагогикалық басқару» ұғымы «білім беруді басқару» ұғымынан кең, өйткені ол тәрбие мен оқытуды жүргізетін басқа мемлекеттік және қоғамдық құрылымдар да қызмет етеді. Шындығында, педагогикалық басқарудың кез-келген «адам - адам» жүйесінде орын бар. Бұл жағдайда педагогикалық мақсаттар басқарудың негізгі түріне бағынады – педагогикалық процес субъекті іс-әрекетін басқару.
Мектепті басқарудың басты мәні – педагогтардың оқыту мен тәрбиеде ең жақсы нәтижеге жету мақсатында оқушылар мен олардың ата-аналардың іс-әрекетін мақсатты ұйымдастыру.
Адамдар жеке істей алмайтын немесе жекелеп істеу тиімсіз болғанды жұмыла істеу үшін басқару қажеттігі туындайды. В.Г.Афанасьевтің пайымдауынша: «басқару – қоғамның, оның кез-келген даму сатысындағы, ішкі өзіне тән қасиеті. Бұл қасиеттің жалпылық сипаты бар және ол қоғамның жүйелік табиғатынан, адамдардың қоғамдық, ұжымдық еңбегінен, еңбек пен өмір барысында қарым-қатынас жасау, өзінің материалдық және рухани өмірінің жемісі мен алмасу қажеттігінен бастау алады.»
Басқарудың классикалық теориясы 1983 жылдарға дейін ең басты орын болған. ХХ ғасырдың 30-жылдарында басқарушылық ғылым дамуында «басқарушылық қатынастар теориялары» атты жаңа бағыт қалыптасты. Классикалық теория бірлескен іс-әрекет нәтижелілігінің негізгі шарттары не, қашан, қайда және қалай істеу керектігін анықтайтын басқарудың нақты ресми құрылымы, жемісті жұмысты қамтамасыз ету деп санаған. ҚР-да беделді азаматты тәрбиелеу мәселесі ерекше мәнге ие болып отыр. Яғни бұл процес педагогикалық басқарудың ең маңызды мәселесіне айналып отыр.
К.Я.Вазинаның пікірінше: «басқару – нақты бір мақсатқа жетуді қамтамасыз ететін қалыптасуға жауап беретін жүйенің қызметі».
Практикалық іс-әрекет ретіндегі педагогикалық басқару оқушылардың оқуы мен тәрбиесін басқару. Педагогикалық басқару теориясы – мемлекеттік және қоғамдық ұйымдар жүйесі, ұжымдар мен жеке адамдар жүзеге асыратын тәрбие мен оқыту процестерін басқару туралы білімдер.
«Педагогикалық басқару» ұғымы «білім беруді басқару» ұғымынан кең, өйткені ол тәрбие мен оқытуды жүргізетін басқа мемлекеттік және қоғамдық құрылымдар да қызмет етеді. Шындығында, педагогикалық басқарудың кез-келген «адам - адам» жүйесінде орын бар. Бұл жағдайда педагогикалық мақсаттар басқарудың негізгі түріне бағынады – педагогикалық процес субъекті іс-әрекетін басқару.
1. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика. Астана, 1998.
2. Лихачев Б.Л. педагогика. Курс лекций. М., 1992.
3. Харламов ИЛ. Педагргика. М., 1998.
4. Подласый И.П. Педагогика. М., 2000.
5. Әбиев С., Бабаев С.т.б. Педагогика. А., 2004
2. Лихачев Б.Л. педагогика. Курс лекций. М., 1992.
3. Харламов ИЛ. Педагргика. М., 1998.
4. Подласый И.П. Педагогика. М., 2000.
5. Әбиев С., Бабаев С.т.б. Педагогика. А., 2004
Лекция тақырыбы: Мектептің оқу-тәрбие процесінің ұйымдастырушылық-
әдістемелік басшылығы.
Лекция жоспары:
1. Мектепті басқарудың принциптері.
2. Мектеп дасшыларының қызметі мен қойылатын талаптары.
3. Мектепті басқарудың ұжымдық органлары.
4. Мектептегі әдістемелік жұмыс.
5. Педагогтар – оқушылар жүйесіндегі жетекшілік қарым-қатынастың
ерекшелігі.
Мектепті басқару мен басшылық ету ұғымының мәні және оның негізгі
принциптері. Қазіргі заман мектебі-күрделі жүйе, ол оқушылардың, оларды
оқытып, тәрбиелейтін мұғалімдердің, мектеп әкімшілігінің, оқу-тәрбиелік
және қызмет көрсететін адамдардың іс-әрекетінен, мектеп алдында тұрған
жалпы міндеттерді шешуге белгілі бір жағдай жасайтын материалдық базадан
тұрады. Сонымен қатар, мектеп дегеніміз- мұғалімдер мен онда қызмет ететін
адамдар ұжымы, олар білім беру жүйесін мемлекеттік тұрғыдан басқарудың
объектілері болып табылады. Қазіргі мектепте өзара байланысы бар, ішкі
құрылымы мен социуммен белгіленетін тұтас әлеуметтік- педагогикалық жүйе
ретінде қарастыру керек. Ол өзара тығыз байланыстыекі жүйеден тұрады:
басқарушы және басқарылушы. Бұл қазіргі кез-келген оқу-білім беру
мекемесінің алдына өмірдің өзі қоып отырған міндеттеррді жүзеге асыру
бойынша барлық жұмыстың басты ұйымдастырушысы ретіндегі мектеп дирекорының
тікелей басқаруіс-әрекетінде көріну керек. Мектеп басшылығы мен
мұғалімдерден тұратын басқару жүйесі жетекші болып келеді. Басқарылушы кіші
жүйеге оқушылар мен олардың ұйымдары жатады.
Мектепті басқарудың басты мәні – педагогтардың оқыту мен тәрбиеде ең
жақсы нәтижеге жету мақсатында оқушылар мен олардың ата-аналардың іс-
әрекетін мақсатты ұйымдастыру.
Адамдар жеке істей алмайтын немесе жекелеп істеу тиімсіз болғанды
жұмыла істеу үшін басқару қажеттігі туындайды. В.Г.Афанасьевтің
пайымдауынша: басқару – қоғамның, оның кез-келген даму сатысындағы, ішкі
өзіне тән қасиеті. Бұл қасиеттің жалпылық сипаты бар және ол қоғамның
жүйелік табиғатынан, адамдардың қоғамдық, ұжымдық еңбегінен, еңбек пен өмір
барысында қарым-қатынас жасау, өзінің материалдық және рухани өмірінің
жемісі мен алмасу қажеттігінен бастау алады.
Басқарудың классикалық теориясы 1983 жылдарға дейін ең басты орын
болған. ХХ ғасырдың 30-жылдарында басқарушылық ғылым дамуында басқарушылық
қатынастар теориялары атты жаңа бағыт қалыптасты. Классикалық теория
бірлескен іс-әрекет нәтижелілігінің негізгі шарттары не, қашан, қайда және
қалай істеу керектігін анықтайтын басқарудың нақты ресми құрылымы, жемісті
жұмысты қамтамасыз ету деп санаған. ҚР-да беделді азаматты тәрбиелеу
мәселесі ерекше мәнге ие болып отыр. Яғни бұл процес педагогикалық
басқарудың ең маңызды мәселесіне айналып отыр.
К.Я.Вазинаның пікірінше: басқару – нақты бір мақсатқа жетуді
қамтамасыз ететін қалыптасуға жауап беретін жүйенің қызметі.
Практикалық іс-әрекет ретіндегі педагогикалық басқару оқушылардың оқуы
мен тәрбиесін басқару. Педагогикалық басқару теориясы – мемлекеттік және
қоғамдық ұйымдар жүйесі, ұжымдар мен жеке адамдар жүзеге асыратын тәрбие
мен оқыту процестерін басқару туралы білімдер.
Педагогикалық басқару ұғымы білім беруді басқару ұғымынан кең,
өйткені ол тәрбие мен оқытуды жүргізетін басқа мемлекеттік және қоғамдық
құрылымдар да қызмет етеді. Шындығында, педагогикалық басқарудың кез-келген
адам - адам жүйесінде орын бар. Бұл жағдайда педагогикалық мақсаттар
басқарудың негізгі түріне бағынады – педагогикалық процес субъекті іс-
әрекетін басқару.
Педагогикалық басқарудың білім беру жүйесіндегі басты объектісі -
өсіп келе жатқан ұрпақтың іс-әрекеті. Олардың оқыту мен тәрбиелеуді басқару
не тікелей, не жанама – мемлекеттік қоғамдық ұйымдар арқылы
жүргізіледі.білім беру жүйесінің иерархиялық құрылымының әрбір элементінде,
министрлік болсын , облыстық, аудандық басқарушы орган немесе мектептер
болсын, бәрінде тек педагогикалық қана емес, басқарудың басқа да түрлері
кездеседі, мысалы, әкімшілік, шаруашылық, құқықтық. Басқарудың барлық
түрлері білім беру жүйесінің шеберіне бір бірімен байланысты, олардың бәрі
жалпы тәрбиелік және білім беру міндеттерін шешуге бағытталған. Егер білім
беру жүйесін қарайтын болсақ, педагогикалық басқару мен басқарудың басқа
түрлерінің үлес салмағы мен қатынасы әр түрлі екенін байқауға болады.
Педагогикалық басқаруға қызмет көрсету мектептің материалдық базасы, құрал-
жабдықтар, оқу техникалық құралдары маңызды, бірақ бағынушылық мәнге ие.
Әдетте, білім беру жүйесіндегі басқару туралы сөз еткенде көбінесе
иерархиялық тұрғыдан министрлікті, облыстық, аудан, қалалық білім беру
басқармалары 1-ші болып аталады. Оқу тәрбие процесін тікелей басқару мектеп
әкімшілігі деңгейінде, ең бастысы, мұғалімнің жүзеге асыратын жұмыстарын
ұмытпауымыз керек. Мектепті басқару теориясы арасында ғылыми іс-әрекет пен
практикалық іс-әрекет ретінде объектілері, басқарудың тәсілдері мен
нәтижелерінде айырмашылықтар бар.
Мектепті басқару теориясының объектісі - барлық құрамды
элементтермен алынған жүйе. Практиканың объектісі – мектептің әр түрлі
құрамдық топтардың іс-әрекеті. Практикалық басқару іс-әрекетінің амал-
тәсілдері басқару әдістері. Басқарудағы ғылыми іс-әрекеттің амал-тәсілдері
– ғылымның нақты бір объектісін зерттеуде қолданылатын, тәсіл, амалдар:
мектептерді басқару бойынша білім беру органдарының жұмыс тәжірибесін
қорытындылап талдау ғылыми болжамдар жасау, оларды экспериментальді
тексері.
Білім беру жүйесіндегі немесе бөлек топтағы практикалық басқару іс-
әрекетінің нәтижесі – тәрбиені көбейту, бұған оқу әрбие процесінің
қорытындылары дәлел бола алады. Басқару теориясының нәтижесі – жаңа заңдар,
практикалық іс-әрекетте жүзеге асырылатын заңдар, принциптер, ережелер,
тұжырымдар. Мектептегі практикалық басқару жүйесін іс-әрекетінің бағыттары,
құндылығы жағынан бірдей емес. Мектептің негізгі және әлеуметтік
міндеттеріне сәйкес, ол өсіп келе жатқан ұрпақты тәрбиелеу мен оқытуды
жүзеге асырады, осыған байланысты басқарудың барлық бағыттарының ішінде
оқу тәрбие жүйесін басқару бірінші орында болу керек.
Осылайша, педагогикалық басқару – практикалық іс-әрекет, ол тәрбие мен
оқытуды ұйымдастыру. Практикалық басқару теориясы – мемлекеттік және
қоғамдық ұйымдар жүйесі, ұжымдар мен жеке адамдар, сондай-ақ жалпы білім
беретін мектептер жүзеге асыратын педагогикалық жүйені басқару, өсіп келе
жатқан ұрпақты тәрбиелеу, оқыту және дамыту білімнің бұл саласының
міндеттері педагогикалық басқаруды зерттеу, оның теориялық және
практикалық мәселелерін жете зерттеу, оны жетілдірудің ғылыми ұсыныстарын
жасау. Сонымен қатар педагогикалық басқару мектептің барлық жұмысымен
қатар басқа жұмыстың түрлерін жоққа шығармайды. Білім беруді басқару
теориясы ағарту саласындағы ерекшеліктерді ескере отырып әлеуметтік
басқарудың жалпы заңдалықтарына негізделеді.
Мектеп басшылығының жұмысын ұйымдастыру мен басшылық ету бойынша
қызмет етуі. Мектеп басшылығының қызметтері ҚР-ның Білім беру Министрлігі
бекіткен арнайы ережелер жиынтығымен анықталады. Бұл ережелер мектеп
директорының, оқу тәрбие жүмысынан әр түрлі мәселелері бойынша
орынбасарлары мен басқа да педагогикалық кадрлардың іс-әрекетін реттейді.
Төменде оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастыру бойынша мектепте қызмет атқаратын
адамдардың жұмыстары келтірілген.
Мектеп директорының басшылық қызметі, оқу-тәрбие жұмысы мен сапасы
үшін арнайы жауапкершілігі бар. Мектеп директорының міндеттері:
-кадрларды дұрыс таңдау мен орналастыру, мектептің педагогикалық
ұжымына басшылық ету, мұғалімдердің кәсіби, ғылыми теориялық және
психологиялық- педагогикалық деңгейі көтеруге жағдай жасау, олардың
педагогикалық шығармашылығына жол ашу және оқыту мен тәрбиенің озат
педагогикалық тәжірибесін енгізу;
-оқу-тәрбие процесінің барысын, оқушылар білімінің сапасы мен жеке
тұлға ретінде дамуын, сыныптан тыс жұмыстың мазмұны мен ұйымдастыруын
бақылау;
-оқушылардың кәсәби бағыты бойынша тәрбиелік жұмысты ұйымдастыру және
оларға өмірде өз жолын табуға кеңес беру;
- оқушылардың өзін-өзі басқару органдарында практикалық көмек көрсету
және оның іс-әрекетін белсендіру, мектептегі оқу-тәрбие жұмысын жетілдіру
бойынша мұғалімдер мен оқушылардың қоғамдық ұйымдары мен іскерлік
ынтымақтастық қатынас жасау;
-Еңбек туралы Заңға, мектептің ішкі тәртіп ережелері уставына сәйкес
мектеп қызметкерлерінің міндеттері анықтау мен нақтылау;
-ата-аналар қоғамдастығы органдарының жұмысын ұйымдастыру мен оларға
басшылық жасау;
-жергілікті қоғамдық ұйымдар мекемелер және негізгі кәсіпорындармен
іскерлік байланыс орнату;
-мектептегі қажетті санитарлық-гигиеналық тәртіпті орнату,
оқушылардың, мұғалімдер мен мектептің қызмет көрсету адамдардың сабақтағы
және іс-әрекеттің басқа да түрлері барысында еңбекті қорғау мен қауіпсіздік
шараларын сақтау;
-мектептің қазіргі заманғы оқу-материалдық базасын нығайту мен дамыту;
-мектеп қызметкерлерін жұмысқа алу мен жұмыстан шығару;
- мектептің педагогикалық кеңесі мен келісіп, мұғалімдерді және
мектептің басқа да қызметкерлерін мадақтау мен марапаттауға ұсыну.
Мектеп директорының оқу тәрбие жұмысы бойынша орынбасарының қызметі
мен міндеттері:
-мектептегі сабақтарды және оқыту процесіндегі тәрбиелік жұмысты
ұйымдастыру;
-оқу бағдарламаларының орындалуын, сабақтардың барысы мен оқушылар
үлгерімінің сапасын бақылау;
-әр түрлі пәндер бойынша сыныптан тыс оқу жұмысын ұйымдастыру;
- оқушылардың оқу көлемін реттеу;
- мектептің оқу тәрбиесі жұмысын талдау және педагогикалық ұжым іс-
әрекетінің нәтижелері туралы сандық және жазбаша есеп беру;
- оқу тәрбие жұмысын жетілдіру мәселелері ойынша білім беру
департаментінің нұсқауларын жүзеге асыру мен олардың орындалуын бақылау;
- оқу тәрбие жұмысының сапасын жоғырылату үшін алдыңғы қатарлы
педагогикалық тәжірибені қорыту мен енгізу;
- мұғалімдердің пәндік әдістемелік коммисияларының жұмысын басшылық
ету;
Мектеп директорының тәрбие жұмысы бойынша орынбасарының міндеттері:
- оқушылармен сыныптан тыс тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру мен үлестіру;
- оқушылар тәрбиесін жетілдіру бойынша сынып жетекшілерімен ұзартылығын
күн топтары тәрбиешілерімен әдістемелік жұмысты жұргізу;
- оқушылар ата-анасымен, мектептен тыс балалар ұйымдарының басшыларымен
іскерлік байланыс орнату;
мектепті жаңартумен оған өзгерсістер енгізу жағдайларында жоғарыда
аталған қызмет міндеттерің орындау үшін мектеп директоры мен оның
орынбасарларының жоғары педагогикалық білімділігі, адамгершілік мәдениетті
болуы,жұмыста іскерлікпен жауапкершілік көрсетулері, оқытумен
тәриеніжетілдірудің тәсілдері мен шығармашылық әдістемесіне ие болуы
керек, мұғалімдер мен сынып жетекшілерінің жанашылдық ынтасы мен озат
тәжірибесіне қолдау көрсету.мектеп басшыларының қызметтері әдістемелік
жұмысты нақты ұйымдастырғанда ғана нәтижелі болмақ.
Педагогикалық кадрлердің әдістемелік жұмысымен
аттестатциясы.әдістемелік жұмыс- ғылым және озат педагогикалық тәжірбие
жетістіктеріне,оқу-тәрбие жұмысының нақты талдауына негізделген, әрбір
мұғалімнің, ұстаздың, тәрбиешінің,оқу мекемесі басшысының, басқада
қызметкерлерінің педагогикалық мамандық дәрежесін және кәсіби шеберлігін
көтеруге, тұтаз педагогикалық ұжымның теориялық мүмкіндігін дамытумен
көтеруге және оқушыларға нақты білім беру, тәрбиелеу мен дамытудың
үйлесімді деңгейіне жетге бағытталған өзара байланысты шаралардың,
қызметтердің жүйесі.
Әдістемелік жұмыс – педагогикалық кадрлердің олардың идеялық, ғылыми-
теориялық, кәсіби, әдістемелік және мәдени деңгейін көтеру юойынша ұжымдық,
топтық, жеке-дара жүйелік жұмысынан құралған күрделі шығармашылық. Оның
стратегиялық бағыттарының бірі –білім беру тәжірибесіндегі оқушылардың
танымдық, ойлау әрекетін белсендіретін, терең білім, білік және дағдаларды
қалыптастыратын ұтымды және нәтижелі әдістерді шығармашылық түрде меңгеру.
Әдістемелік жұмыстың мазмұны келесі бағыттар бойынша
нақтыланады: мұғалімнің жалпы мәдени дайындығы, кәсіби-адамгершілік
мәдениеті, жалпы мәдениеттілігі, әдіснамалық мәдениеті, зерттеушілік
мәдениеті, диагностикалық мәдениеті, басқару мәдениеті ұзақ уақыт
аралығында күрделі проблема бола алады. Мұғалімдердің әдістемелік,
жаңашылдық іс-әрекетке қатысуы, болашаққа жеке педагогикалық жүйенің, іс-
әрекеттің дара стилінің қалыптасуына жағдай туғызады.
Жаңашыл педагогтар тәжірибесі, ең алдымен, оқыту әдістемесіне ғылыми
оқытудың нақты бір бағытының және оны жүзеге асырудың технологияларына
үлкен үлес қосады. Дидактикаға бұл тәжірибе, 1-ден, баяндаудың әр
түрлілігін нақтылай түсуге, 2-ден, жаңашыл мұғалімнің тәжірибесін
зерттегеннен кейін кемшіліктерді түсінуге көмектеседі: оқыту процесінде оқу
материалының мазмұны мен оқушылар білімін есептеу мен бақылаудың кері
байланысы да бар.
Қазіргі жағдайларда Қазақстандық мектептің жаңа моделін жасау жүріп
жатқан кезде өткеннің және қазіргі уақыттың жаңашыл педагогтарының
тәжірибесін арнайы зерттеу керек: олардың тәжірибесіндегі жаңа білімнің
мазмұны қандай, педагогиканың әр түрлі саласы мен тұтас педагогикалық
ғылым үшін педагог жаңашылдардың қосар үлесі қандай. Педагогика
әдіснамасының, дидактиканың, тәрбие теориясының педагогикалық
психологиялық, жеке әдістемелердің жаңашылдық тәжірибелердің басты
назарында болуы керектігін анықтау қажет.
Тәжірибеде жаңа білім болса тәжірибенің мамандандырылған
дидактикалық талдауы ғылымды нығайтып, оны анық жетістіктері деңгейінде
ұстап тұратынын ескеру керек.Өйткені,ғылымда іске асырылып жатқан, бір-
біріне қарсы, сондай-ақ бірін-бірі толықтырып тұрған әртүрлі тұжырымдар,
ғылыми болжамдар, теориялар, прициптер, қазіргі заманғы және моральдық
тұрғыдан ескірген көзқарастар, ғылыми ережелер және дәстүрлі түсініктер,
нақты білімдер мен белгі шарттары сияқтылар кездеседі. Жаңа педагогикалық
құбылыстарды түсіндіріп, негіздегенде терең және кең көлемде ғылымның
өзіндік рефлексиясы, шынайы, әрекеттегі білімді бекітеді. Бұл орайда,
теориямен тиянақталған жаңашылдық тәжірибе дамудың бастауына айналады.
Мектептегі әдістемелік жұмысты ұйымдастыру формалары динамикалық. Олар
көптеген факторларға байланысты өзгеріп, жаңарады, олардың негізгілері:
мемлекеттің білім беру саласындағы саясаты, заң актілері мен құжаттары;
мұғалімдердің педагогикалық мәдениетінің деңгейі.
Лекция тақырыбы: Қазақстан Республикасының білім беру жүйесіндегі
нормативтік құжаттарға сипаттама.
Лекция жоспары:
1.Білім беру жүйесіндегі нормативтік құжаттарға сипаттама.
2.ҚР Білім беру жүйесінің сруктурасы.
3.ҚР Білім туралы заңындағы негізгі талап.
4.Мектептердің типтері, олардың сипаты.
5.Білім берудің мемлекеттік стандарты туралы түсінік.
ҚР Білім туралы заңы.
Білім беру жүйесі өз қызметінің барысында айтарлықтай жеістіктерге қол
жеткізді. Аз ғана уақыт аралығында елдегі сауатсыздық жойылып, жалпы білім
беретін және кәсіптік оқу орындары құрылып, жалпыға бірдей оқу ісі
жүргізілді. ХХ ғасырдың 60-жылдарындағы ЮНЕСКО-ның білім саласындағы сандық
және сапалық көрсеткіштері бойынша КСРО дүние жүзінде екінші орынды
иеленді. ЮНЕСКО бақылаушылары ақысыз орта және жоғары білім беруді жоғары
бағалады. Олардың көзқарастары бойынша Кеңес одағының тәжірибесін сақтап
қалу тиімді, ол ұлттық негіздегі білім беру жүйесі, осы тәжірибеге сүйену
керек. Бірақ, айта кететін бір жайт, кеңестік білім беру саласында оның
дамуына кедергі келтірген кемшіліктер де болды. Әсіресе, Білім беру
жүйесінің шектен тыс идеологияландырылуы, өмірден және әлемдік тәжірибеден
алшақ болуы, тарихи-мәдени, этно педагогикалық құндылықтарды ескермеу, оқу
орындары мен білім мазмұнының қатаң әрі біркелкі болуы т.б.
Қазақстан демократиялық жолға түскен өтпелі кезеңде барлық әлеуметтік-
экономикалық өмірдің түбірімен өзгеруі білім саласының да қайта құрылуына
қажеттілік туғызды. Бұл орайда, жүргізіліп жатқан реформалар, бұрынғы қол
жеткізген жетістіктерді сақтай отырып, білім беру жүйесін әрі қарай дамыту
жолдарын белгілеу қажет болды. Алайда, егемендіктің алғашқы жылдарында
бұрынғы жүйенің тамаша жетістігі болып саналатын міндетті орта білім беру
ісі өзгерістерге ұшырап, батыстық үлгіге жетуге талпыныс жасалды. Ендігі
жерде білім беру саласындағы әлемнің алдыңғы қатарлы елдерінің тәжірибесіне
сүйеніп, жаңа мемлекеттің даму барысын ескере отырып, жинақталған
тәжірибеге арнайы талдау жасау қажеттігі туды. Осы орайда білім беру ісінің
заңдық базасын жасау қолға алынды. 1992ж., 1999 жыл білім, жоғары білім
туралы заңдар қабылданып, білім саласындағы мемлекеттік саясатының
концепциясы мен білім берудің мемлекеттік стандарттары бекітілді.
Қабылданған нормативтік құжаттар еліміздің негізгі заңының
ережелеріне сүйенеді. Қазақстан Республикасының Конституциясы бойынша,(30
бап):
-азаматтарға мемлекеттік оқу орындарында ақысыз орта білім алуға
кепілдік беріледі, орта білім міндетті;
-мемлекет жалпыға міндетті білім стандарттарын белгілейді, екз-келген
оқу орындарының қызметі осы стандарттарға сәйкес болуы керек.
1999 жылы 7 маусымда Қазақстан Республикасының Білім туралызаңы
қабылданды.Заң білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың төмендегдей
негізгі қағидалаларын орнатты:
1.Қ.Р азаматтары білім алуға тең құқылы.
2.Әрбір азамат үшін интеллектуалдық дамуы мен психофизиологиялық және
жеке бастарының қажеттілігіне сәйкес, білімнің барлық саласының қолжетерлік
болуы.
3.Білімнің зайырлылығы.
4.Жеке тұлғаның білімінің және дарынының дамуына жағдай жасау.
5.Оқыту мен тәрбиелеудің бірлігі, білім алу жүйесінің үздіксіздігі.
6.Білім беру ұйымдарының меншік түріне, оқыту мен тәрбилеу түріне,
бағыттарына байланысты әртүрлі болуы.
7.Білім беру ұйымдарының өкілеттілігі және оны басқарудың
демократиялық бағытта болуы.
8.Білім беру ізгілікті, әрі дамыту бағытын ұстану керек.
9.Білімнің ғылыммен,өндіріспен байланысы.
10.Білім беру саласының информатикаландырылуы.
Заң орта және бастауыш кәсіптік, сондай-ақ конкурстық
негізде(мемлекетті білім беру заңына сәйкес)орта кәсіптік ақысыз білім
алуға кепілдік береді, егер азамат осы деңгейлердің әрқайсысын бірінші рет
білім алса.Білім бағдарламалары үздіксіз және сабақтастық қағидалар
негізінде білім берудің төрт деңгейін:мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту 1-6
(7)жас аралығында мектепке дейінгі оқыту орындарында немесе отбасында
жүзеге асады.Мектепке дейінгі ұйымдарда, мектепте немесе отбасында 5-6
жасар балалар міндетті түрде мектепке дайындау жүргізілуі тиіс.Орта білім-
жалпы орта (бастауыш,негізгі, орта)немесе кәсіптік (бастауыш орта)білімді
қамтиды.
Білім беруді ұйымдастыру жүйесі.
Қазақстан Республикасы,білім беру жүйесі Заң бойынша білім беру
ұйымдарының (меншігіне,типіне, түріне қарамастан) оқыту бағдарламалары мен
әр деңгейдегі мемлекеттік білім беру стандарттары, басқару орындары мен
оларға бағынышты ұйымдардың өзара байланысы негізінде құрыллады.Білім беру
жүйесінің негізгі міндеті ретінде білім алу жеке тұлғаның дамуы мен кәсіби
қалыптасуы ұлттық және жалпы азаматтық құндылықтар, ғылым мен техника
жетістіктері негізінде қалыптастыруға қажетті жағдай жасау көзделді.Білім
беру жүйесінің төмендегідей жаңа міндеттері айқындалады:
-оқыту бағдарламаларының жүзеге асыруына жағдай жасау;
-жеке тұлғаның шығармашылық, рухани және физиологиялық мүмкіндіктерін
дамыту, салауатты өмір салты мен адамгершіліктің берік негізін
қалыптастыру, жеке даралық қасиетті дамытуға жағдай жасау арқылы ақыл-ойын
байыту;
-отан сүйгіштік пен азаматтылыққа өз Отаны, Қазақстан Республикасына
деген сүйішпеншіліке, мемлекеттік рәміздерді құрметтеуге,халық дәстүрлерін
сыйлауға, конституцияға, қоғамға қарсы жасалған кез-келген іс-әрекетті
болдырмауға тәрбиелеу;
-республиканың қоғамдық-саяси,эконамикалық және мәдени өміріне
белсенді атсалысуға, жеке адамның өз құқықтары мен міндеттеріне саналы
көзқарас қажеттілігін қалыптастыру;
-әлемдік және отандық мәдени жетістіктерге қатыстыру.Республика
тарихын, қазақ және басқада халықтардың салт-дәстүрлерін білу, мемлекеттік,
орыс және шетел тілдерін үйрену;
-білім беру ұйымдарының дербестігі мен өзін-өзі билеу құқын және
білім беруді басқару міндеті мен демократияландыру ісін кеңейту;
-оқытудың жаңа технологиясын енгізу, білімді
информатизациялау,халықаралық коммуникация жүйесіне шығу;
-еңбек рыногында бәсекелесе алатын жоғары дәрежелі жұмысшылар мен
мамандарды даярлау және қайта даярлау;
-білім беру ұйымдарына түрлі қызметкерлерінің қарқынды дамуына
көмектесу.
Заң бойынша білім беру ұйымдары заңды құқы бар мекеме болып саналады,
оқушылар мен тәрбиеленушілерді қамтамасыз ететін бір немесе бірнеше оқыту
бағдарламаларын жүзеге асыра алады. Білім беру ұйымдарының дәрежесі Білім
туралы заңының талаптарына сай олардың ережелерінде белгіленеді. Білім
беру ұйымдар мемлекеттік басқару орындарынан оқыту қызметін жүргізуге
қажетті рұқсат алуы қажет. Білім беру мекемелеріне оқыту және басқа да
табыс түсетін қызметтермен айналысуға құқық берілген. Ақылы білім беру
қызметтері мемлекеттік тапсырыс шеңберінде қаржыланған негізгі оқыту
қызметінің орнын алмастыра алмайды. Білім беру мекемелері шетелдік ұйымдар
мен қорлармен тікелей байланыс жасауға білім беру саласындағы сегізінші
сыныптардан бастап енгізіліп, жаратылыстану, математикалық, техникалық,
экономикалық, құқықтық, педагогикалық, гуманитарлық және көркемөнер
бағытындағы пәндер тереңдетіліп оқытылады. Кейбір гимназиялардың жоғары
басқыштарында жеке оқуға рұқсат берілген, жеке оқытудың оқу жоспарлары
оқушының қалаған пәні бойынша өзін қатыстыру арқылы жасалады.
Жоғарыда айтылған мәселелер Қазақстан Республикасындағы білім беру
жүйесінің даму тенденцияларын айқындауға:
-білім беру философиясын жаңартуға;
-оқытудың жаңа технологиясын енгізу мен білім беру ісін
ақпараттандыруға;
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
әдістемелік басшылығы.
Лекция жоспары:
1. Мектепті басқарудың принциптері.
2. Мектеп дасшыларының қызметі мен қойылатын талаптары.
3. Мектепті басқарудың ұжымдық органлары.
4. Мектептегі әдістемелік жұмыс.
5. Педагогтар – оқушылар жүйесіндегі жетекшілік қарым-қатынастың
ерекшелігі.
Мектепті басқару мен басшылық ету ұғымының мәні және оның негізгі
принциптері. Қазіргі заман мектебі-күрделі жүйе, ол оқушылардың, оларды
оқытып, тәрбиелейтін мұғалімдердің, мектеп әкімшілігінің, оқу-тәрбиелік
және қызмет көрсететін адамдардың іс-әрекетінен, мектеп алдында тұрған
жалпы міндеттерді шешуге белгілі бір жағдай жасайтын материалдық базадан
тұрады. Сонымен қатар, мектеп дегеніміз- мұғалімдер мен онда қызмет ететін
адамдар ұжымы, олар білім беру жүйесін мемлекеттік тұрғыдан басқарудың
объектілері болып табылады. Қазіргі мектепте өзара байланысы бар, ішкі
құрылымы мен социуммен белгіленетін тұтас әлеуметтік- педагогикалық жүйе
ретінде қарастыру керек. Ол өзара тығыз байланыстыекі жүйеден тұрады:
басқарушы және басқарылушы. Бұл қазіргі кез-келген оқу-білім беру
мекемесінің алдына өмірдің өзі қоып отырған міндеттеррді жүзеге асыру
бойынша барлық жұмыстың басты ұйымдастырушысы ретіндегі мектеп дирекорының
тікелей басқаруіс-әрекетінде көріну керек. Мектеп басшылығы мен
мұғалімдерден тұратын басқару жүйесі жетекші болып келеді. Басқарылушы кіші
жүйеге оқушылар мен олардың ұйымдары жатады.
Мектепті басқарудың басты мәні – педагогтардың оқыту мен тәрбиеде ең
жақсы нәтижеге жету мақсатында оқушылар мен олардың ата-аналардың іс-
әрекетін мақсатты ұйымдастыру.
Адамдар жеке істей алмайтын немесе жекелеп істеу тиімсіз болғанды
жұмыла істеу үшін басқару қажеттігі туындайды. В.Г.Афанасьевтің
пайымдауынша: басқару – қоғамның, оның кез-келген даму сатысындағы, ішкі
өзіне тән қасиеті. Бұл қасиеттің жалпылық сипаты бар және ол қоғамның
жүйелік табиғатынан, адамдардың қоғамдық, ұжымдық еңбегінен, еңбек пен өмір
барысында қарым-қатынас жасау, өзінің материалдық және рухани өмірінің
жемісі мен алмасу қажеттігінен бастау алады.
Басқарудың классикалық теориясы 1983 жылдарға дейін ең басты орын
болған. ХХ ғасырдың 30-жылдарында басқарушылық ғылым дамуында басқарушылық
қатынастар теориялары атты жаңа бағыт қалыптасты. Классикалық теория
бірлескен іс-әрекет нәтижелілігінің негізгі шарттары не, қашан, қайда және
қалай істеу керектігін анықтайтын басқарудың нақты ресми құрылымы, жемісті
жұмысты қамтамасыз ету деп санаған. ҚР-да беделді азаматты тәрбиелеу
мәселесі ерекше мәнге ие болып отыр. Яғни бұл процес педагогикалық
басқарудың ең маңызды мәселесіне айналып отыр.
К.Я.Вазинаның пікірінше: басқару – нақты бір мақсатқа жетуді
қамтамасыз ететін қалыптасуға жауап беретін жүйенің қызметі.
Практикалық іс-әрекет ретіндегі педагогикалық басқару оқушылардың оқуы
мен тәрбиесін басқару. Педагогикалық басқару теориясы – мемлекеттік және
қоғамдық ұйымдар жүйесі, ұжымдар мен жеке адамдар жүзеге асыратын тәрбие
мен оқыту процестерін басқару туралы білімдер.
Педагогикалық басқару ұғымы білім беруді басқару ұғымынан кең,
өйткені ол тәрбие мен оқытуды жүргізетін басқа мемлекеттік және қоғамдық
құрылымдар да қызмет етеді. Шындығында, педагогикалық басқарудың кез-келген
адам - адам жүйесінде орын бар. Бұл жағдайда педагогикалық мақсаттар
басқарудың негізгі түріне бағынады – педагогикалық процес субъекті іс-
әрекетін басқару.
Педагогикалық басқарудың білім беру жүйесіндегі басты объектісі -
өсіп келе жатқан ұрпақтың іс-әрекеті. Олардың оқыту мен тәрбиелеуді басқару
не тікелей, не жанама – мемлекеттік қоғамдық ұйымдар арқылы
жүргізіледі.білім беру жүйесінің иерархиялық құрылымының әрбір элементінде,
министрлік болсын , облыстық, аудандық басқарушы орган немесе мектептер
болсын, бәрінде тек педагогикалық қана емес, басқарудың басқа да түрлері
кездеседі, мысалы, әкімшілік, шаруашылық, құқықтық. Басқарудың барлық
түрлері білім беру жүйесінің шеберіне бір бірімен байланысты, олардың бәрі
жалпы тәрбиелік және білім беру міндеттерін шешуге бағытталған. Егер білім
беру жүйесін қарайтын болсақ, педагогикалық басқару мен басқарудың басқа
түрлерінің үлес салмағы мен қатынасы әр түрлі екенін байқауға болады.
Педагогикалық басқаруға қызмет көрсету мектептің материалдық базасы, құрал-
жабдықтар, оқу техникалық құралдары маңызды, бірақ бағынушылық мәнге ие.
Әдетте, білім беру жүйесіндегі басқару туралы сөз еткенде көбінесе
иерархиялық тұрғыдан министрлікті, облыстық, аудан, қалалық білім беру
басқармалары 1-ші болып аталады. Оқу тәрбие процесін тікелей басқару мектеп
әкімшілігі деңгейінде, ең бастысы, мұғалімнің жүзеге асыратын жұмыстарын
ұмытпауымыз керек. Мектепті басқару теориясы арасында ғылыми іс-әрекет пен
практикалық іс-әрекет ретінде объектілері, басқарудың тәсілдері мен
нәтижелерінде айырмашылықтар бар.
Мектепті басқару теориясының объектісі - барлық құрамды
элементтермен алынған жүйе. Практиканың объектісі – мектептің әр түрлі
құрамдық топтардың іс-әрекеті. Практикалық басқару іс-әрекетінің амал-
тәсілдері басқару әдістері. Басқарудағы ғылыми іс-әрекеттің амал-тәсілдері
– ғылымның нақты бір объектісін зерттеуде қолданылатын, тәсіл, амалдар:
мектептерді басқару бойынша білім беру органдарының жұмыс тәжірибесін
қорытындылап талдау ғылыми болжамдар жасау, оларды экспериментальді
тексері.
Білім беру жүйесіндегі немесе бөлек топтағы практикалық басқару іс-
әрекетінің нәтижесі – тәрбиені көбейту, бұған оқу әрбие процесінің
қорытындылары дәлел бола алады. Басқару теориясының нәтижесі – жаңа заңдар,
практикалық іс-әрекетте жүзеге асырылатын заңдар, принциптер, ережелер,
тұжырымдар. Мектептегі практикалық басқару жүйесін іс-әрекетінің бағыттары,
құндылығы жағынан бірдей емес. Мектептің негізгі және әлеуметтік
міндеттеріне сәйкес, ол өсіп келе жатқан ұрпақты тәрбиелеу мен оқытуды
жүзеге асырады, осыған байланысты басқарудың барлық бағыттарының ішінде
оқу тәрбие жүйесін басқару бірінші орында болу керек.
Осылайша, педагогикалық басқару – практикалық іс-әрекет, ол тәрбие мен
оқытуды ұйымдастыру. Практикалық басқару теориясы – мемлекеттік және
қоғамдық ұйымдар жүйесі, ұжымдар мен жеке адамдар, сондай-ақ жалпы білім
беретін мектептер жүзеге асыратын педагогикалық жүйені басқару, өсіп келе
жатқан ұрпақты тәрбиелеу, оқыту және дамыту білімнің бұл саласының
міндеттері педагогикалық басқаруды зерттеу, оның теориялық және
практикалық мәселелерін жете зерттеу, оны жетілдірудің ғылыми ұсыныстарын
жасау. Сонымен қатар педагогикалық басқару мектептің барлық жұмысымен
қатар басқа жұмыстың түрлерін жоққа шығармайды. Білім беруді басқару
теориясы ағарту саласындағы ерекшеліктерді ескере отырып әлеуметтік
басқарудың жалпы заңдалықтарына негізделеді.
Мектеп басшылығының жұмысын ұйымдастыру мен басшылық ету бойынша
қызмет етуі. Мектеп басшылығының қызметтері ҚР-ның Білім беру Министрлігі
бекіткен арнайы ережелер жиынтығымен анықталады. Бұл ережелер мектеп
директорының, оқу тәрбие жүмысынан әр түрлі мәселелері бойынша
орынбасарлары мен басқа да педагогикалық кадрлардың іс-әрекетін реттейді.
Төменде оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастыру бойынша мектепте қызмет атқаратын
адамдардың жұмыстары келтірілген.
Мектеп директорының басшылық қызметі, оқу-тәрбие жұмысы мен сапасы
үшін арнайы жауапкершілігі бар. Мектеп директорының міндеттері:
-кадрларды дұрыс таңдау мен орналастыру, мектептің педагогикалық
ұжымына басшылық ету, мұғалімдердің кәсіби, ғылыми теориялық және
психологиялық- педагогикалық деңгейі көтеруге жағдай жасау, олардың
педагогикалық шығармашылығына жол ашу және оқыту мен тәрбиенің озат
педагогикалық тәжірибесін енгізу;
-оқу-тәрбие процесінің барысын, оқушылар білімінің сапасы мен жеке
тұлға ретінде дамуын, сыныптан тыс жұмыстың мазмұны мен ұйымдастыруын
бақылау;
-оқушылардың кәсәби бағыты бойынша тәрбиелік жұмысты ұйымдастыру және
оларға өмірде өз жолын табуға кеңес беру;
- оқушылардың өзін-өзі басқару органдарында практикалық көмек көрсету
және оның іс-әрекетін белсендіру, мектептегі оқу-тәрбие жұмысын жетілдіру
бойынша мұғалімдер мен оқушылардың қоғамдық ұйымдары мен іскерлік
ынтымақтастық қатынас жасау;
-Еңбек туралы Заңға, мектептің ішкі тәртіп ережелері уставына сәйкес
мектеп қызметкерлерінің міндеттері анықтау мен нақтылау;
-ата-аналар қоғамдастығы органдарының жұмысын ұйымдастыру мен оларға
басшылық жасау;
-жергілікті қоғамдық ұйымдар мекемелер және негізгі кәсіпорындармен
іскерлік байланыс орнату;
-мектептегі қажетті санитарлық-гигиеналық тәртіпті орнату,
оқушылардың, мұғалімдер мен мектептің қызмет көрсету адамдардың сабақтағы
және іс-әрекеттің басқа да түрлері барысында еңбекті қорғау мен қауіпсіздік
шараларын сақтау;
-мектептің қазіргі заманғы оқу-материалдық базасын нығайту мен дамыту;
-мектеп қызметкерлерін жұмысқа алу мен жұмыстан шығару;
- мектептің педагогикалық кеңесі мен келісіп, мұғалімдерді және
мектептің басқа да қызметкерлерін мадақтау мен марапаттауға ұсыну.
Мектеп директорының оқу тәрбие жұмысы бойынша орынбасарының қызметі
мен міндеттері:
-мектептегі сабақтарды және оқыту процесіндегі тәрбиелік жұмысты
ұйымдастыру;
-оқу бағдарламаларының орындалуын, сабақтардың барысы мен оқушылар
үлгерімінің сапасын бақылау;
-әр түрлі пәндер бойынша сыныптан тыс оқу жұмысын ұйымдастыру;
- оқушылардың оқу көлемін реттеу;
- мектептің оқу тәрбиесі жұмысын талдау және педагогикалық ұжым іс-
әрекетінің нәтижелері туралы сандық және жазбаша есеп беру;
- оқу тәрбие жұмысын жетілдіру мәселелері ойынша білім беру
департаментінің нұсқауларын жүзеге асыру мен олардың орындалуын бақылау;
- оқу тәрбие жұмысының сапасын жоғырылату үшін алдыңғы қатарлы
педагогикалық тәжірибені қорыту мен енгізу;
- мұғалімдердің пәндік әдістемелік коммисияларының жұмысын басшылық
ету;
Мектеп директорының тәрбие жұмысы бойынша орынбасарының міндеттері:
- оқушылармен сыныптан тыс тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру мен үлестіру;
- оқушылар тәрбиесін жетілдіру бойынша сынып жетекшілерімен ұзартылығын
күн топтары тәрбиешілерімен әдістемелік жұмысты жұргізу;
- оқушылар ата-анасымен, мектептен тыс балалар ұйымдарының басшыларымен
іскерлік байланыс орнату;
мектепті жаңартумен оған өзгерсістер енгізу жағдайларында жоғарыда
аталған қызмет міндеттерің орындау үшін мектеп директоры мен оның
орынбасарларының жоғары педагогикалық білімділігі, адамгершілік мәдениетті
болуы,жұмыста іскерлікпен жауапкершілік көрсетулері, оқытумен
тәриеніжетілдірудің тәсілдері мен шығармашылық әдістемесіне ие болуы
керек, мұғалімдер мен сынып жетекшілерінің жанашылдық ынтасы мен озат
тәжірибесіне қолдау көрсету.мектеп басшыларының қызметтері әдістемелік
жұмысты нақты ұйымдастырғанда ғана нәтижелі болмақ.
Педагогикалық кадрлердің әдістемелік жұмысымен
аттестатциясы.әдістемелік жұмыс- ғылым және озат педагогикалық тәжірбие
жетістіктеріне,оқу-тәрбие жұмысының нақты талдауына негізделген, әрбір
мұғалімнің, ұстаздың, тәрбиешінің,оқу мекемесі басшысының, басқада
қызметкерлерінің педагогикалық мамандық дәрежесін және кәсіби шеберлігін
көтеруге, тұтаз педагогикалық ұжымның теориялық мүмкіндігін дамытумен
көтеруге және оқушыларға нақты білім беру, тәрбиелеу мен дамытудың
үйлесімді деңгейіне жетге бағытталған өзара байланысты шаралардың,
қызметтердің жүйесі.
Әдістемелік жұмыс – педагогикалық кадрлердің олардың идеялық, ғылыми-
теориялық, кәсіби, әдістемелік және мәдени деңгейін көтеру юойынша ұжымдық,
топтық, жеке-дара жүйелік жұмысынан құралған күрделі шығармашылық. Оның
стратегиялық бағыттарының бірі –білім беру тәжірибесіндегі оқушылардың
танымдық, ойлау әрекетін белсендіретін, терең білім, білік және дағдаларды
қалыптастыратын ұтымды және нәтижелі әдістерді шығармашылық түрде меңгеру.
Әдістемелік жұмыстың мазмұны келесі бағыттар бойынша
нақтыланады: мұғалімнің жалпы мәдени дайындығы, кәсіби-адамгершілік
мәдениеті, жалпы мәдениеттілігі, әдіснамалық мәдениеті, зерттеушілік
мәдениеті, диагностикалық мәдениеті, басқару мәдениеті ұзақ уақыт
аралығында күрделі проблема бола алады. Мұғалімдердің әдістемелік,
жаңашылдық іс-әрекетке қатысуы, болашаққа жеке педагогикалық жүйенің, іс-
әрекеттің дара стилінің қалыптасуына жағдай туғызады.
Жаңашыл педагогтар тәжірибесі, ең алдымен, оқыту әдістемесіне ғылыми
оқытудың нақты бір бағытының және оны жүзеге асырудың технологияларына
үлкен үлес қосады. Дидактикаға бұл тәжірибе, 1-ден, баяндаудың әр
түрлілігін нақтылай түсуге, 2-ден, жаңашыл мұғалімнің тәжірибесін
зерттегеннен кейін кемшіліктерді түсінуге көмектеседі: оқыту процесінде оқу
материалының мазмұны мен оқушылар білімін есептеу мен бақылаудың кері
байланысы да бар.
Қазіргі жағдайларда Қазақстандық мектептің жаңа моделін жасау жүріп
жатқан кезде өткеннің және қазіргі уақыттың жаңашыл педагогтарының
тәжірибесін арнайы зерттеу керек: олардың тәжірибесіндегі жаңа білімнің
мазмұны қандай, педагогиканың әр түрлі саласы мен тұтас педагогикалық
ғылым үшін педагог жаңашылдардың қосар үлесі қандай. Педагогика
әдіснамасының, дидактиканың, тәрбие теориясының педагогикалық
психологиялық, жеке әдістемелердің жаңашылдық тәжірибелердің басты
назарында болуы керектігін анықтау қажет.
Тәжірибеде жаңа білім болса тәжірибенің мамандандырылған
дидактикалық талдауы ғылымды нығайтып, оны анық жетістіктері деңгейінде
ұстап тұратынын ескеру керек.Өйткені,ғылымда іске асырылып жатқан, бір-
біріне қарсы, сондай-ақ бірін-бірі толықтырып тұрған әртүрлі тұжырымдар,
ғылыми болжамдар, теориялар, прициптер, қазіргі заманғы және моральдық
тұрғыдан ескірген көзқарастар, ғылыми ережелер және дәстүрлі түсініктер,
нақты білімдер мен белгі шарттары сияқтылар кездеседі. Жаңа педагогикалық
құбылыстарды түсіндіріп, негіздегенде терең және кең көлемде ғылымның
өзіндік рефлексиясы, шынайы, әрекеттегі білімді бекітеді. Бұл орайда,
теориямен тиянақталған жаңашылдық тәжірибе дамудың бастауына айналады.
Мектептегі әдістемелік жұмысты ұйымдастыру формалары динамикалық. Олар
көптеген факторларға байланысты өзгеріп, жаңарады, олардың негізгілері:
мемлекеттің білім беру саласындағы саясаты, заң актілері мен құжаттары;
мұғалімдердің педагогикалық мәдениетінің деңгейі.
Лекция тақырыбы: Қазақстан Республикасының білім беру жүйесіндегі
нормативтік құжаттарға сипаттама.
Лекция жоспары:
1.Білім беру жүйесіндегі нормативтік құжаттарға сипаттама.
2.ҚР Білім беру жүйесінің сруктурасы.
3.ҚР Білім туралы заңындағы негізгі талап.
4.Мектептердің типтері, олардың сипаты.
5.Білім берудің мемлекеттік стандарты туралы түсінік.
ҚР Білім туралы заңы.
Білім беру жүйесі өз қызметінің барысында айтарлықтай жеістіктерге қол
жеткізді. Аз ғана уақыт аралығында елдегі сауатсыздық жойылып, жалпы білім
беретін және кәсіптік оқу орындары құрылып, жалпыға бірдей оқу ісі
жүргізілді. ХХ ғасырдың 60-жылдарындағы ЮНЕСКО-ның білім саласындағы сандық
және сапалық көрсеткіштері бойынша КСРО дүние жүзінде екінші орынды
иеленді. ЮНЕСКО бақылаушылары ақысыз орта және жоғары білім беруді жоғары
бағалады. Олардың көзқарастары бойынша Кеңес одағының тәжірибесін сақтап
қалу тиімді, ол ұлттық негіздегі білім беру жүйесі, осы тәжірибеге сүйену
керек. Бірақ, айта кететін бір жайт, кеңестік білім беру саласында оның
дамуына кедергі келтірген кемшіліктер де болды. Әсіресе, Білім беру
жүйесінің шектен тыс идеологияландырылуы, өмірден және әлемдік тәжірибеден
алшақ болуы, тарихи-мәдени, этно педагогикалық құндылықтарды ескермеу, оқу
орындары мен білім мазмұнының қатаң әрі біркелкі болуы т.б.
Қазақстан демократиялық жолға түскен өтпелі кезеңде барлық әлеуметтік-
экономикалық өмірдің түбірімен өзгеруі білім саласының да қайта құрылуына
қажеттілік туғызды. Бұл орайда, жүргізіліп жатқан реформалар, бұрынғы қол
жеткізген жетістіктерді сақтай отырып, білім беру жүйесін әрі қарай дамыту
жолдарын белгілеу қажет болды. Алайда, егемендіктің алғашқы жылдарында
бұрынғы жүйенің тамаша жетістігі болып саналатын міндетті орта білім беру
ісі өзгерістерге ұшырап, батыстық үлгіге жетуге талпыныс жасалды. Ендігі
жерде білім беру саласындағы әлемнің алдыңғы қатарлы елдерінің тәжірибесіне
сүйеніп, жаңа мемлекеттің даму барысын ескере отырып, жинақталған
тәжірибеге арнайы талдау жасау қажеттігі туды. Осы орайда білім беру ісінің
заңдық базасын жасау қолға алынды. 1992ж., 1999 жыл білім, жоғары білім
туралы заңдар қабылданып, білім саласындағы мемлекеттік саясатының
концепциясы мен білім берудің мемлекеттік стандарттары бекітілді.
Қабылданған нормативтік құжаттар еліміздің негізгі заңының
ережелеріне сүйенеді. Қазақстан Республикасының Конституциясы бойынша,(30
бап):
-азаматтарға мемлекеттік оқу орындарында ақысыз орта білім алуға
кепілдік беріледі, орта білім міндетті;
-мемлекет жалпыға міндетті білім стандарттарын белгілейді, екз-келген
оқу орындарының қызметі осы стандарттарға сәйкес болуы керек.
1999 жылы 7 маусымда Қазақстан Республикасының Білім туралызаңы
қабылданды.Заң білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың төмендегдей
негізгі қағидалаларын орнатты:
1.Қ.Р азаматтары білім алуға тең құқылы.
2.Әрбір азамат үшін интеллектуалдық дамуы мен психофизиологиялық және
жеке бастарының қажеттілігіне сәйкес, білімнің барлық саласының қолжетерлік
болуы.
3.Білімнің зайырлылығы.
4.Жеке тұлғаның білімінің және дарынының дамуына жағдай жасау.
5.Оқыту мен тәрбиелеудің бірлігі, білім алу жүйесінің үздіксіздігі.
6.Білім беру ұйымдарының меншік түріне, оқыту мен тәрбилеу түріне,
бағыттарына байланысты әртүрлі болуы.
7.Білім беру ұйымдарының өкілеттілігі және оны басқарудың
демократиялық бағытта болуы.
8.Білім беру ізгілікті, әрі дамыту бағытын ұстану керек.
9.Білімнің ғылыммен,өндіріспен байланысы.
10.Білім беру саласының информатикаландырылуы.
Заң орта және бастауыш кәсіптік, сондай-ақ конкурстық
негізде(мемлекетті білім беру заңына сәйкес)орта кәсіптік ақысыз білім
алуға кепілдік береді, егер азамат осы деңгейлердің әрқайсысын бірінші рет
білім алса.Білім бағдарламалары үздіксіз және сабақтастық қағидалар
негізінде білім берудің төрт деңгейін:мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту 1-6
(7)жас аралығында мектепке дейінгі оқыту орындарында немесе отбасында
жүзеге асады.Мектепке дейінгі ұйымдарда, мектепте немесе отбасында 5-6
жасар балалар міндетті түрде мектепке дайындау жүргізілуі тиіс.Орта білім-
жалпы орта (бастауыш,негізгі, орта)немесе кәсіптік (бастауыш орта)білімді
қамтиды.
Білім беруді ұйымдастыру жүйесі.
Қазақстан Республикасы,білім беру жүйесі Заң бойынша білім беру
ұйымдарының (меншігіне,типіне, түріне қарамастан) оқыту бағдарламалары мен
әр деңгейдегі мемлекеттік білім беру стандарттары, басқару орындары мен
оларға бағынышты ұйымдардың өзара байланысы негізінде құрыллады.Білім беру
жүйесінің негізгі міндеті ретінде білім алу жеке тұлғаның дамуы мен кәсіби
қалыптасуы ұлттық және жалпы азаматтық құндылықтар, ғылым мен техника
жетістіктері негізінде қалыптастыруға қажетті жағдай жасау көзделді.Білім
беру жүйесінің төмендегідей жаңа міндеттері айқындалады:
-оқыту бағдарламаларының жүзеге асыруына жағдай жасау;
-жеке тұлғаның шығармашылық, рухани және физиологиялық мүмкіндіктерін
дамыту, салауатты өмір салты мен адамгершіліктің берік негізін
қалыптастыру, жеке даралық қасиетті дамытуға жағдай жасау арқылы ақыл-ойын
байыту;
-отан сүйгіштік пен азаматтылыққа өз Отаны, Қазақстан Республикасына
деген сүйішпеншіліке, мемлекеттік рәміздерді құрметтеуге,халық дәстүрлерін
сыйлауға, конституцияға, қоғамға қарсы жасалған кез-келген іс-әрекетті
болдырмауға тәрбиелеу;
-республиканың қоғамдық-саяси,эконамикалық және мәдени өміріне
белсенді атсалысуға, жеке адамның өз құқықтары мен міндеттеріне саналы
көзқарас қажеттілігін қалыптастыру;
-әлемдік және отандық мәдени жетістіктерге қатыстыру.Республика
тарихын, қазақ және басқада халықтардың салт-дәстүрлерін білу, мемлекеттік,
орыс және шетел тілдерін үйрену;
-білім беру ұйымдарының дербестігі мен өзін-өзі билеу құқын және
білім беруді басқару міндеті мен демократияландыру ісін кеңейту;
-оқытудың жаңа технологиясын енгізу, білімді
информатизациялау,халықаралық коммуникация жүйесіне шығу;
-еңбек рыногында бәсекелесе алатын жоғары дәрежелі жұмысшылар мен
мамандарды даярлау және қайта даярлау;
-білім беру ұйымдарына түрлі қызметкерлерінің қарқынды дамуына
көмектесу.
Заң бойынша білім беру ұйымдары заңды құқы бар мекеме болып саналады,
оқушылар мен тәрбиеленушілерді қамтамасыз ететін бір немесе бірнеше оқыту
бағдарламаларын жүзеге асыра алады. Білім беру ұйымдарының дәрежесі Білім
туралы заңының талаптарына сай олардың ережелерінде белгіленеді. Білім
беру ұйымдар мемлекеттік басқару орындарынан оқыту қызметін жүргізуге
қажетті рұқсат алуы қажет. Білім беру мекемелеріне оқыту және басқа да
табыс түсетін қызметтермен айналысуға құқық берілген. Ақылы білім беру
қызметтері мемлекеттік тапсырыс шеңберінде қаржыланған негізгі оқыту
қызметінің орнын алмастыра алмайды. Білім беру мекемелері шетелдік ұйымдар
мен қорлармен тікелей байланыс жасауға білім беру саласындағы сегізінші
сыныптардан бастап енгізіліп, жаратылыстану, математикалық, техникалық,
экономикалық, құқықтық, педагогикалық, гуманитарлық және көркемөнер
бағытындағы пәндер тереңдетіліп оқытылады. Кейбір гимназиялардың жоғары
басқыштарында жеке оқуға рұқсат берілген, жеке оқытудың оқу жоспарлары
оқушының қалаған пәні бойынша өзін қатыстыру арқылы жасалады.
Жоғарыда айтылған мәселелер Қазақстан Республикасындағы білім беру
жүйесінің даму тенденцияларын айқындауға:
-білім беру философиясын жаңартуға;
-оқытудың жаңа технологиясын енгізу мен білім беру ісін
ақпараттандыруға;
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz