Әлемдік ипотекалық нарық

Жоспар:

1. ӘЛЕМДІК ИПОТЕКАЛЫҚ НАРЫҚТЫҢ ДАМУЫ
2. ӘР ТҮРЛІ ЕЛДЕРДІҢ ИПОТЕКАЛЫҚ НАРЫҚТАРЫ

ӘЛЕМДІК ИПОТЕКАЛЫҚ НАРЫҚ
1. «Ипотека» термині алғаш рет біздің дәуірімізге дейінгі VІ ғасырдың басында Германияда пайда болды (оны архонт Солон енгізді) және сол кездің өзінде-ақ анықталған жер иеліктеріне несиелер алдындағы қарызгердің жауапкершілігін қамтамасыз етумен байланысты болды. Солонның ізбасары Драконт осыған сәйкес жеке меншік пен оның қозғалатын бөлігіне кез-келген шабуыл қатаң жазаланатын тәртіп енгізді (б.д.д. 621 ж.). Оған және оның тәртіптеріне тарихта «айдаһар заңдарың деген анықтама кездейсоқ бекітілмеген.
Біздің дәуірімізге дейінгі 594 ж. Солон өз реформаларын жүзеге асырды, соның ішінде жер қарыздарын ауыстырады, мүліктің мұрагеріне көшуі міндетті болмау еркіндігін енгізеді.
Алғашқыда Афинада осындай түрдегі міндеттемелердің кепілі ретінде қарыз алушы өз тұлғасын қойды. Қарызды төлей алмаған жағдайда оған құлдық қаупі туатын. Жеке жауапкершілікті мүлікке ауыстыру үшін Солон «Бұл жер анықталған сомадағы шағымды қамтамасыз етуге қызмет етедің деген жазуы бар бағананы қарыз алушының жеріне қоюды ұсынды. Мұндай бағананы ипотека деп атады. Грекше «hypotethecаң баған дегенді білдіреді. Мұндай бағанада жер иесінің барлық түсіп отыратын қарыздары белгіленеді. Кейінен бұл мақсатта ипотека деп аталған ерекше кітаптар қолдана бастады.
Ипотекалық жүйенің мақсаты қозғалмайтын мүлікке құқықты әдістер белгілеу арқылы қауіпті қақпайлау болып табылады. Жер – бұл жеңіл айналатын тауар, сол себепті, сатып алушылар мен кепілдікке несие берушілер үшін де қауіпті және бұл меншік /жер/ қарыздардан босатылмайды немесе қарызға салынады. Осындай себептерге байланысты, ипотека мүлікті қамтамасыз етуді меншік иесінің тұлғасына қарай емес, оның мүлкінің құнында болғандықтан, мүліктің басқа иегерге көшірілуін шектеді. Уақыт өте келе «ипотекаң сөзі кепіл белгілеу үшін қолданыла бастады. Біртіндеп ипотека орта ғасырдың еуропалық заңнамаларына енді. Ол Германияда ХІV ғасырдан кейін пайда болса, Францияда ХVІ ғасырдан бастап дауыссыз ипотека қызмет етті. Ол сенімді заттың құқығы болды, бірақ ол ерекше кітапқа арнайы жазбалар енгізгеннен кейін ғана болған еді. Ипотекалық жүйе әр елде кеңінен дами отырып, 1783 жылы жарғы арқылы Пруссияға, 1811 жылы азаматтық арттырмау арқылы Австрияға, 1843 жылғы жарғы арқылы Саксонияға енгізілді. Бірінші ипотекалық банк 1770 жылы Силезияда құрылды. Бұл ірі шаруа қожалықтарына қаржылық көмек көрсететін мемлекеттік банк болды. Ол қаражаттар тарту үшін ипотеканың облигация түрлерін (закладные) шығарды. 2. Қазіргі кезде әлемдегі тұрғын үй саласын инвестициялау технологиясы үш негізгі қағида арқылы құралуда: - келісім-шарттық жинақтар; - ипотекалық несиелендіру; - мемлекеттік қолдау. Әрине, осы қағидалардың нақты өткізілу механизмі ерекшеленуі мүмкін. Мысалы, өзара келісім жинақтарының әр түрлі үлгілері еуропалық елдерде ерекше кең тараған. Америка штаттарында тұрғын үй құрлысын инвестициялаудың ипотекалық үлгісі басым. Малазиялық «Кагамас» (ипотекалық компаниясы-ның аты) ипотекалық несиелеу нарығын дамытуда аса үлкен қызығушылық тудырып отыр. Бұл үлгі Ұлттық банк, ірі коммерциялық банктер және басқа да қаржы ұйымдарының қатысуымен ЖАҚ формасында арнайы ипотекалық компания құру жолымен қызмет етеді. Ол несиелерде (банктерде) ипотекалық несие шығарады және меншіктерге ипотекалар тұтынуымен қамтамасыз етілген бағалы қағаздар – ипотекалық облигациялар шығарады (басқа сөзбен айтқанда, қозғалмайтын мүлікке қарыздық құқықтар). Ипотекалық облигацияларды сата отырып, корпорация өзінің ипотекалық несиелерді сатып алу шығындарын жабады, ол банктер өз кезегінде жаңа несиелер ұсыну үшін алынған қаражаттарды жұмсау мүмкіндігін алады, бұл соңында

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Ысқақов У.М., Боқаев Д.Т., Рузиева Э.А.
Қаржы нарығы және делдалдары: Оқулық. – Алматы: Экономика, 2006. – 298 бет.