Мектеп жасына дейінгі балалардың салауатты өмір салтын қалыптастырудың әдістері

І. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2

ІІ. Негізгі бөлім
І. Мектеп жасына дейінгі балалардың салауатты өмір салтын қалыптастырудың теориялық негіздемесі
1.1. Мектеп жасына дейінгі балалардың денінің саулығын дұрыс қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3.4
1.2. Мектеп жасына дейінгі балалардың денінің саулығын, сымбатын қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5.7
1.3. Шаршаудың сыртқы белгілерінің мысал ретіндегі үлгісі (В.Н.Сергеев, 1980 ж.) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8.12

ІІ. Мектеп жасына дейінгі балалардың салауатты өмір салтын қалыптастырудың әдістері
2.1.Мектеп жасына дейінгі балалардың дене саулығын қалыптастыру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13.18
2.2. Мектеп жасына дейінгі балаларға салауатты өмір салтын қалыптастыруда дене жаттығулардың әсері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19.21
2.3.Суық тиіп және аса ыстыққа шалдығу ауруларының алдын алу
Шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22.25

ІІІ. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26

ІҮ. Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27

Денсаулық ұғымына америкалық дәрігер Г.Сигерист мына келесі анықтаманы берді: “Денсаулығы мықты болу үшін, үйлесімді дамуымен және оны қоршаған дене және әлеуметтік ортаға бейімделгіштігімен айырмаланатын адам ғана саналады. Дені саулық тек ауруы жоқ деген ұғымды ғана бермейді, яғни бұл дұрыс, адамға өмір тапсырған міндетін өмір қуанышымен және шын көңілмен орындау”. Бұған Бүкіләлемдік денсаулық сақтау ұйымы (БДС¦) қабылдаған мына анықтама сәйкес келеді: “Денсаулық – бұл толық дене, рухани және әлеуметтік аман-есендік жағдай, яғни тек ауруы жоқтың немесе дене ақауының болмауы емес”.
Ағзаның өзінің функционалдық көрсеткіштерін адекватты (бара-бар) өзгерту және әртүрлі жағдайларда үйлесімділігін сақтау қабілеті- денсаулықтың барынша тән өлшемінің белгісі (Баевский Р. 1979ж.).
Адам денсаулығы денсаулық сақтау мекемелерінің қызметіне 10-15 %, ал 15-20% -қоршаған орта жағдайына және 50-55%- өмір сүру бейнесі мен жағдайына тәуелді екені ғылымда дәлелденген. Қозғалыс және денсаулық мәселелері сонау Ежелгі Грекия мен Римде де жеткілікті дәрежеде өзектілігімен ойшылдарды толғандырды. Мысалы, Грек философы Аристотель (б.д.д. ІVғ.) ағзаны дене әрекетсіздігінен артық ешнәрсе бұза алмайтындығы туралы ойын айтқан болатын, ұлы дәрігер Гиппократ ауруларды емдегенде дене жаттығуларын пайдаланып қана қоймай, сонымен бірге олардың қолданылу принципін негіздеді. Ол: “Қызмет үйлестігі сол адам денсаулығына жаттығу жиынтығына дұрыс көңіл бөлудің нәтижесі болып табылады,” - деп жазды. Ерте дүниедегі Римдік дәрігер Галлен өзінің “Денсаулықты қайтару өнері” еңбегінде: “Мен өз ауруларымның мың және мың рет жаттығулар арқылы денсаулығын қайтардым,” - деп жазды. Француз дәрігері Симон-Андре Тиссо (ХVІІІ ғ.): “... Қозғалысты кез келген құрал ауыстыра алуы мүмкін бірақ Әлемнің барлық емдеу құралдары қозғалыс әрекетін ауыстыра алмайды,” - деп жазды [1. 156-188 бет].

1. Аносов Н.М., Марувьев И.В. Сердце и физические упражнения. Москва., 1994 г.
2. Гулько. Социально-биологические основы физической культуры. Москва, 1994 г.
3. Вайнбаум Я.С. Гигиена физического воспитания: Учебное пособие для студентов физовоспитания мединститутов. Москва, 1986 г.
4. Магендович М.Р. Достижение теории и практики учения о моторно-висцеральных рефлексах. Вильнюс., 1972 г.
5. Виленский М.Я. Физическая культура в научной организаций учебного труда студентов. Москва., 1993 г.
6. Евсеев Ю.И. Экстремальные климатические и погодные условия как риск факторы. Ростов н/Д, 1988 г.
7. Образ жизни и здоровья студентов. Сборник научных трудов.
8. Брехман И.И. Валеология - наука о здоровье. Москва., 1990 г.
9. Евсеев Ю.И. Основы гигиены и самокнотроля. Ростов н/Д, 1988 г.
10. Виленский М.Я. ильинич В.И. Физическая культура работников умственного труда. Москва., 1987 г.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .2

ІІ. Негізгі бөлім
І. Мектеп жасына дейінгі балалардың салауатты өмір салтын қалыптастырудың
теориялық негіздемесі
1.1. Мектеп жасына дейінгі балалардың денінің саулығын дұрыс
қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..3-4
1.2. Мектеп жасына дейінгі балалардың денінің саулығын, сымбатын
қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...5-7
1.3. Шаршаудың сыртқы белгілерінің мысал ретіндегі үлгісі (В.Н.Сергеев,
1980
ж.) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .8- 12

ІІ. Мектеп жасына дейінгі балалардың салауатты өмір салтын қалыптастырудың
әдістері
2.1.Мектеп жасына дейінгі балалардың дене саулығын қалыптастыру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .13-18
2.2. Мектеп жасына дейінгі балаларға салауатты өмір салтын қалыптастыруда
дене жаттығулардың әсері ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .19-
21
2.3.Суық тиіп және аса ыстыққа шалдығу ауруларының алдын алу
Шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ..2 2-25

ІІІ.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..26

ІҮ. Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
27

Кіріспе
Денсаулық ұғымына америкалық дәрігер Г.Сигерист мына келесі анықтаманы
берді: “Денсаулығы мықты болу үшін, үйлесімді дамуымен және оны қоршаған
дене және әлеуметтік ортаға бейімделгіштігімен айырмаланатын адам ғана
саналады. Дені саулық тек ауруы жоқ деген ұғымды ғана бермейді, яғни бұл
дұрыс, адамға өмір тапсырған міндетін өмір қуанышымен және шын көңілмен
орындау”. Бұған Бүкіләлемдік денсаулық сақтау ұйымы (БДС¦) қабылдаған мына
анықтама сәйкес келеді: “Денсаулық – бұл толық дене, рухани және
әлеуметтік аман-есендік жағдай, яғни тек ауруы жоқтың немесе дене ақауының
болмауы емес”.
Ағзаның өзінің функционалдық көрсеткіштерін адекватты (бара-бар)
өзгерту және әртүрлі жағдайларда үйлесімділігін сақтау қабілеті-
денсаулықтың барынша тән өлшемінің белгісі (Баевский Р. 1979ж.).
Адам денсаулығы денсаулық сақтау мекемелерінің қызметіне 10-15 %, ал
15-20% -қоршаған орта жағдайына және 50-55%- өмір сүру бейнесі мен
жағдайына тәуелді екені ғылымда дәлелденген. Қозғалыс және денсаулық
мәселелері сонау Ежелгі Грекия мен Римде де жеткілікті дәрежеде
өзектілігімен ойшылдарды толғандырды. Мысалы, Грек философы Аристотель
(б.д.д. ІVғ.) ағзаны дене әрекетсіздігінен артық ешнәрсе бұза алмайтындығы
туралы ойын айтқан болатын, ұлы дәрігер Гиппократ ауруларды емдегенде дене
жаттығуларын пайдаланып қана қоймай, сонымен бірге олардың қолданылу
принципін негіздеді. Ол: “Қызмет үйлестігі сол адам денсаулығына жаттығу
жиынтығына дұрыс көңіл бөлудің нәтижесі болып табылады,” - деп жазды. Ерте
дүниедегі Римдік дәрігер Галлен өзінің “Денсаулықты қайтару өнері”
еңбегінде: “Мен өз ауруларымның мың және мың рет жаттығулар арқылы
денсаулығын қайтардым,” - деп жазды. Француз дәрігері Симон-Андре Тиссо
(ХVІІІ ғ.): “... Қозғалысты кез келген құрал ауыстыра алуы мүмкін бірақ
Әлемнің барлық емдеу құралдары қозғалыс әрекетін ауыстыра алмайды,” - деп
жазды [1. 156-188 бет].
І. Мектеп жасына дейінгі балалардың салауатты өмір салтын қалыптастырудың
теориялық негіздемесі.
1.1. Мектеп жасына дейінгі балалардың денінің саулығын дұрыс
қалыптастыру.
Cалауатты өмір бейнесі негіздерін, жеке тұлғаның жан-жақты қалыптасу
процесіндегі дене мәдениетінің рөлін, оның жұмыс қабілеттілігін арттыруда
және тіршілік сапасын жақсартудағы маңыздылығын түсіндіру болып табылады.
Тарауда ағзаның сауығуы, пайдалы дағдылар мен дене мүмкіндіктерін дамыту
бойынша егжей-тегжейлі нұсқаулар мазмұндалды.
Шынығу, сыртқы ортаның әсеріне ағзаның төзімділік қарсы әсері күшін
арттыру. Бұл міндетті шешуде мұқият байқауды және біртіндеп, баланың тері
қабаты арқылы жоғары деңгейде жылу бөлетінін ескеруді талап етеді.
Сүйек құрылысы, буын-байланыс аппаратының, омыртқалардың физиологиялық
иіндерінің (изгибтерінің) дұрыс және өз уақтында дамып, қалыптасуының,
сонымен бірге, барлық бұлшық ет топтарының шамалас тең дәрежесінде дамуына
және нығаюына, қорытындысында дұрыс сымбатты тұлғаны қалыптастыруға
жәрдемдесу. Бұл міндетті шешуде қаңқаның иілгіштік икемділігін, бұлшық
еттің созылғыштығы мен әлсіздігін, әсіресе күнделікті қозғалысқа аз
қатысатындарын ескеруді қажет етеді.
Ағзаның басқа жүйлерінің, атап айтқанда жүрек қан айналымы, тыныс алу,
жүйкенің дамуына және функциональдық жетілуіне, зат алмасу процесінің
жақсаруына жәрдемдесу. Әсіресе қозғалыста ырғақпен терең тыныс алуға үйрету
маңызды.
Денсаулық - ағзаның барлық органдары мен жүйелерінің қызметтері қашан
сыртқы ортамен үйлесімді байланысқан және аурулы өзгерістердің болмауы
Денсаулық ұғымына адамның әлеуметтік толық құнды жарамдылығы кіреді.
Бүкіләлемдік денсаулық сақтау ұйымдары адам денсаулығын тек аурудың
болмауы немесе қауқарсыздық емес дене, рухани және әлеуметтік аман-есендік
ретінде анықталады.
Дененің саулығы - адамның ағзасының жағдайы, яғни мұнда сыртқы
ортаның кері әсерлеріне қарсы тұру, қорғаныс-бейімделу механизмдері ұтымды
пайдаланылады.
Психикалық саулық - ағзаның барлық жүйелерінің бірлескен жұмысын және
қоршаған ортамен өзара әрекеттестігін тіршілік әрекеттері үшін оңды және
кері әсері бар, сыртқы ортаның әсерін сезінудің жәрдемімен қамтамасыз
ететін адамның жүйке жүйесі қасиетінің жоғарғы деңгейі болып табылады.
Салауатты өмір сүру бейнесі - күнделікті тіршілікте гигиеналық
прициптерге сәйкес келетін, ағзаның қоршаған ортаға бейімделу
мүмкіндіктерін нығайтады, тиімді қалпына келу, жеке тұлғаның әлеуметтік-
кәсіби қызметтерін үйлесімді орындауы үшін резервтегі мүмкіндіктерді дамыту
және сүйемелдеудегі тәсілдер мен үлгілерін жұмылдыру үйлесімділігі.
Салауатты өмір сүру стилі - салауатты өмір бейнесін ұстанған адамның
табиғи жаратылыс ортасына, әлеуметтік-экономикалық жағдайына, жынысына,
жасына, біліміне, интеллектуальдық ақыл-ой және дене дамуына, жеке тұлғалық
сапаларына байланысты саналы түрде емес немесе дәлелді себептермен мінез-
құлқын, бағытын таңдау.
Кім өзінің жұмыс қабілеттілігін, денсаулығын, толық құнды және
қуанышты өмірді сақтағысы келсе, дене жаттығулары әрбір адамның күнделікті
тұрмысына берік енуі тиіс [2.143-165 бет].

1.2. Мектеп жасына дейінгі балалардың денінің саулығын, сымбатын
қалыптастыру.
1. Өсіп келе жатқан ағзаның үйлесімді дамуына жәрдемдесу және оны
біртіндеп ұлғайып келе жатқан жүктемеге дайындау, дұрыс дене сымбатын
қалыптастыру, жүрек-қантамыры айналысы мен тыныс алу жүйелерін дамыту, зат
алмасу процесінің қызметін жеделдету, жүйке жүйесін бекіту.
2. Белгілі бір жастағылардың және жыныстағылардың қозғалыс сапаларын
дамыту.
3. Шынығу сыртқы ортаның жағымсыз әсерлеріне ағзаның (қалыптылығын)
бейімділігін орнықтылығын арттыру. Сергектік, өмірге деген құштарлық сияқты
жұмыс істеу қабілетін қамтамасыз ететін бұл іргетассыз балабақша балдарын
оқыту және тәрбиелеу міндеттерін шешу мүмкін емес. Балабақша балдарын әрбір
жас ерекшеліктеріне қарай ағзаның даму ерекшеліктері есепке алынып,
жекелеген міндеттер шешіледі.
Балабақша баласының жасында тірек - қозғалыс аппаратының дамуы, жалпы
дамып, беку сыйпатын қамтамасыз етеді. Қаңқаның қатты иілгіштігі, бұлшық ет
ұлпаларының созылғыштығы, ірі бұлшық еттердің дамуы басым болатыны
ескеріледі.
Орта жасындағыларда, балалардың бойы, дене мүшелері тез өседі бірақ
пропорцияға сай емес (аяқ, қолдар денеге қарағанда тезірек, сүйектер бұлшық
еттерге қарағанда жылдам өседі, олардың созылғыштығы азаяды) және қыздар
мен балаларда бірдей жылдамдықпен емес, сондықтан бұлшық еттерге жан-жақты
әсер етіп оның әртүрлі көріністерінде күшін, буындардың қозғалмалылығын,
босаңсыту қабілетін дамыту қажет .
Жасөспірімдердің тыныс алуына, бұлшық еттеріне ерекше назар
аударылады, өйткені көкіректің көлемі мен дененің өсуі ара қатынасында
үйлеспеушілік пайда болуы мүмкін (физиологиялық қушық кеуде). Жоғары сынып
жасында дененің өсуі азаяды, бұлшық ет көлемі артады, бұлшық ет ұлпаларының
құрылымы жетіледі, күш және жылдамдық дайындығын жақсартуға барынша
күшейтілген жұмыс жасауға мүмкіндік жасалады. Сонымен бірге, жасөспірім
бозбалалар және бойжеткендермен жұмыс тек жүктеме жағынан ғана емес
бағыттаушылық жағынан да күрделіленеді.
Әртүрлі жас ерекшелігі топтарында сауықтыру міндеттерінің ең
маңыздыларының бірі нақтыланады, яғни ол дұрыс дене тұлғасын (сымбатын)
қалыптастыру болып табылады. Мектеп жасында дене сымбатының үнемі өсіп
қалыптасуының жалғасатындығынан балаларды дене жаттығуларын орындатқан
кезде күрт қозғалыстан, ауытқудан, секірген кезде қатты жерге түсуден т.б.
сақтандырған жөн. Қан айналу және тыныс алу органдарының жүйелері мектеп
бітірген жасқа дейін дамуын жалғастырады.
Балабақша баласының жүректің соғу, жирылу күші әлі күшті емес. Жүрек
минутына 90 рет соғып, тез жиырылады, тыныс алу да минутына 20-22 рет және
терең емес. Тек жоғары топта ғана жүрек-қан тамыр айналысы жүйесінің
қызметі жүйелі атқарылады, оның реттеуі-жетілген, дегенмен ер балаларға
қарағанда қыздардың қан айналу және тыныс алу органдарының қызмет ету
мүмкіндіктері төмен болады.
Бұл ерекшеліктерін жылдамдық және төзімділік сияқты сапаларды дамыту
кезінде ескеру қажет. Мысалы , естияр жасында жылдамдық дыбысқа, белгіге
тез жауап беру реакциясы түрінде дамиды. Бұл кезде күш төзімділігі күшті
дамиды, бірақ балаларды бірсарындылық, бірқалыптылық шаршатады.
Сондықтан, олардың денесін статикалық қалыпты жағдайда ұстауға
біртіндеп үйрету керек. Сонымен бірге, жаттығуды орындағанда бір мезгілде
дұрыс тыныс алуға үйрету, қозғалысты тыныс алумен жүйелі үйлестіру қажет.
Жоғары ересек топта жылдамдық күш дайындығын қамтамасыз ету және
төзімділікті дамыту жұмыстарына кірісу қажет. Жоғары топта төзімділікті
дамытуға үлкен мән беріледі. Олар ересектердің жүктемесіне таяу шыдайды.
Алайда аса ауыр жүктеме, көңіл күйі нашар кезде, аурудан соң орындалған
жаттығулар бала ағзасына үлкендерге, ересектерге қарағанда зиянды.
Ағзаны шынықтыру - аса маңызды сауықтыру шараларының бірі. Шынықтыру
процедураларын мектепке дейінгілерге байқап және біртіндеп жасаған жағдайда
ғана күшті әсер етеді.
Өмір сүру бейнесі мен күн тәртібінің өзгеруіне қарай мектепке дейінгі
балалардың жүйелі түрде шынығу қиындайды. Сондықтан, үзілістегі дене
жаттығуларымен дене тәрбиесі сабағын таза ауада өткізу мүмкіндігі пайдалы.
Сауықтыру міндеттері екі жақты шешілуі мүмкін : 1 Дербес, өзбетінше,
дене тәрбиесінің әдістері мен құралдарын арнайы таңдап, яғни, дұрыс дене
дамуына жәрдемдесетіндей немесе дене сымбатының бұзылуын, салмағын, белгілі
бір бұлшық ет топтарының нашар дамуын қалпына келтіретіндей мүмкіндік
туғызу. 2 Кез келген білім алу және тәрбие міндеттеріне жол ашу. Балалар
үшін жеткілікті белсенді қозғалыс күн тәртібі, күнделікті орындалатын дене
жаттығулары маңызды ; ерекше таза уақытқа (дозировка) есептеліп жасалынған
жүктеме, ағзаның қуат қорын (ресурстарын) ашуға жол бермейді, өсуіне қажет
жеткілікті демалыспен, ұйқымен, тамақпен өз уақтында күшін бастапқы қалпына
келтіруі ; барынша жақсы гигиеналық жағдай жасау- сабақтың сыртқы ортамен
және материалдық - техникалық қамтамасыз етілуімен байланыс ; денсаулық
жағдайына және дене дайындығы көрсеткіштеріне жүйелі түрде дәрігерлік –
педагогикалық бақылау жасау [3.56-68 бет].

1.3. Шаршаудың сыртқы белгілерінің мысал ретіндегі үлгісі
(В.Н.Сергеев, 1980 ж.)

Белгісі Шамалы Елеулі шаршау Тез артық шаршау
физиологиялық (өткір, артық (өткір артық
шаршау шаршаудың І-ші шаршаудың ІІ-ші
дәрежесі) дәрежесі)
Тері реңінің Шамалы қызару Елеулі қызару Тез қызару,
өзгеруі сұрланып, көгеру
Тершеңдік Шамалы Көп (белден Ерекше тез (белден
жоғары) төмен), тұз бөлінуі
Тыныс Жазық жерде 1 мин Демігіп демалу Тез 50-60 ретке
20-26 ретке, қатты жиілейді (1дейін жиілейді,
биікке көтерілуде мин -38-46 дейін)бірдей емес демігіп,
36 ретке дейін ауызбен тыстау,
жиілейді. арасында тұншыға,
тәртіпсіз дем алу
Белгісі Шамалы Елеулі шаршау Тез қатты шаршау
физиологиялық (өткір, қатты (өткір қатты
шаршау шаршаудың І-ші шаршаудың ІІ-ші
дәрежесі) дәрежесі)
Қозғалыс Ширақ Сенімсіз адым, Тез теңлесу,
аздап теңселу, үйлесімсіз
шеруде артта қозғалыстың пайда
қалушылық болуы, одан әрі
жүруден бас тарту
Жалпы түрі Әдеттегі Айналасына Өте жүдеулі рең,
ынтасының енжарлық, тез
төмендеуі. сымбаттың бұзылуы
Түрінің шаршаулы (міне-міне
көрінуі, сымбат құлайды)
бұзылуы (еңкіш,
иығы салбырап)
Назар, ықыласЖақсы, нұсқауды Тапсырманы Бұйрықты баяу, дұрыс
қатесіз орындайды орындауға дәл емес етіп орындау.
еместік, бағытты Дауыстап берілген
өзгерту кезіндегібұйрықты ғана
қателік қабылдайды.
Өзін-өзі Жеңіл шаршаудан Ауыр шаршаудың Тез әлсізденуге
сезінуі бөлек ешқандай көрінуіне шағым жасау,
шағым жоқ шағымдану, аяғы (депрострации),
ауырады, жүректіңжүректің қатты
жиі соғуы, соғуы, бас ауруы,
тұншығып, әзер жүректің қыжылдауы,
дем алу лоқсу, тіпті құсу
1 минут тамыр110-150 160-180 180-200 және одан да
соғу жиілігі көп рет
(пулсь)

Әртүрлі да әрбір мамандықтың өзіндік шарасыздық күйде қалдыратын
бірқатар осы жұмыс түріне тән қиындықтары болады. Бұл, экономистерде,
менеджерлерде, коммерсанттарда және басқаларда олқылықтар, базардың тауар
өтімділігіндегі сәтсіздіктердің болуы сөзсіз. Егер кәсіпкердің сенімділік,
шешімділік, өзіне және өз әрекетіне деген талапшылдықтың жоғары деңгейіне,
әріптесімен арасындағы қарым-қатынас біліктілігі, мінезіндегі батылдық және
ептілік, икемділік, стандартқа сай емес мүмкіндіктерді шешуге
қабілеттіліктің жоғары деңгейін меңгеруі, ақпараттың үлкен көлемін талдап
және талқылау және өз уақытын бақылау, өзін босаңсыта, тежей білу, соңында
тап-тұйнақтай және адал болу.
Тайсалмай, алдына қойған мақсаттарына жету үшін іскер адамның
денсаулығы ынжықтықтан қажымаған, мықты болуы тиіс және оны еңбек қызметі
технологиясының міндетті компоненті, өз кәсібі механизмінің салмақты бөлігі
теніде денсаулықтың сақталуына және оның жоғары жұмыс қабілеттілігіне жауап
береді.
Адам ағзасы әдеттегі күнделікті жағдайдағыдан 9-12 есе артық талап
етілетін әртүрлі жүктемелер мен қиыншылықтарға шыдауы тиіс. Алайда қажетті
және кәсіби маңызды біліктіліктерді, сапаларды, дағдыларды меңгеру мүмкін
емес.
Ежелгі дүние мен қазіргі заманның ұлы тұлғалары дене немесе рухани
тәрбиесінің басымдылығын ерекше бөліп қарамай, жастардың жан-жақты
үйлестікте дамуының қажеттілігіне тұрақты көңіл аударып, қайсыбір
ерекшеліктерімен сапаларына басымырақ назар аударып қалыптастыру жеке
тұлғаның үйлесімді дамуын табиғи емес қалыптан тыс тұрғыда бұзады.
- дене сипаты тұрғысында сезім органдары арқылы ағзаға әсер ететіндер: шу,
ауа температурасы, жарық, экология;
- психикалық: мотивация, өзін сезінуі және т.б.;
- жеке тұлғалық қабілеттерінің типологиясы: ынталылығы, төзімділігі,
тиянақтылығы, ұстамдылығы және т.б.
Интелекттің дене және рухани күштерінің үйлесімділікте үйлесуін
адамдар өзінің барлық даму және қалыптасу барысында жоғары бағаланып
келеді.
Біздің бүгінгі күнгі ақиқат, әлеуметтік-экономикалық база,
материалдық қамтамасыздандыру күтілген әлеуметтік қажеттілікті ақтамайды,
алайда қолда бардың өзі студент жастардың дене мәдениеті құралдарын
пайдаланудың кең диапазоны үшін толық жеткілікті.

Осыдан келіп білім беру тұрғысындағы мына міндеттер туындайды:
теориялық және әдістемелік практикалық сабақтар студенттердің тек даярлығын
ғана емес, сол сияқты теориялық білім негіздерін, дамытылған және
реабилитациялық кешендер мен жаттығуларды өздігінен қарастыру және
пайдалану біліктілігін бақылау.
Жекелеген ғалым-педагогтардың ғылыми зерттеу жұмыстарының нәтижелері
бойынша бейімделу кезеңі, өкінішке орай бір жылда емес, сонымен бірге, кім
қарым-қатынастан қорықпаса, спортпен, қоғамдық жұмыстармен шұғылданса, кез-
келген қызмет түрін үлкен жауапкершілік деңгейінде атқарса, онда бейімделу
кезеңінің елеулі азаятындығының нақты заңдылығы байқалған.
- дене мәдениетінің белсенді құралдары, спорттың ойындық түрлері,
туризм, альпинизм, спорттық бағдарлау, шыңға өрмелеуші және мақсатты
бағытта дененің шұғылдануы, әсіресе табиғат аясында болумен байланысты
түрлері;
- салауатты өмір сүру үлгісін оқыту ерекшелігі мен оны болашақ кәсіби
еңбегіне байланыстырып белсенді насихаттау қажет.
Біздің көзқарасымыз бойынша талқылаудан өткен ұсынысты пайдалану жете
ұғынықты, яғни оның мағынасы 3-5 жылға оқыту кезеңіне өнімді жоспарлаумен
қорытындыланады; кең ауқымдағы құрастырылған, бірақ қабылдауға болатын,
қолайлы өзін-өзі жетілдіру, бағдарламасы, оның негізгі ережелері
денсаулықты нығайтуға бағытталған болуы тиіс.
Тікелей денсаулыққа қатынасы бар өзінің менің жетілдірудің басты
бағыты мына келесілер болып табылады:
- оқыту кезеңі жағдайында еңбек, демалыс, ұйқы режімдерін ағзаның және
биоырғақтардың жеке ерекшеліктерін есепке алып үйлесімді пайдалану;
- денсаулықты нығайту және мүмкіндіктерін жетілдіру үшін дене мәдениеті мен
спорт құралдарын орынды пайдалану;
- өз денесін, ағзасын, көңіл-күйі мен сезімін басқару қабілеттілігі мен
дағдыларын оқыту;
- шынығу мен үйлесімді тамақтану негіздерін оқытып, үйрету және игеру;
- өзіне және жарақат алған жәбірленушіге дәрігерге дейінгі бірінші
медициналық көмек көрсетудің нақтылы әдістерін оқытып, үйрету.
Бағдарламаны орындаудың қорытынды жағы оқыту процесінде алынған
білім, сапа, біліктілік пен дағдылар адамның, кәсіпті меңгерушінің оңды
ерекшелігінің маңызды бөлігін құрайтын тіршілікке қажетті кешені болады.
кәсіби қызмет, кейде экстремальды жағдайлар туралы айтқан [4.78-98 бет].

ІІ. Мектеп жасына дейінгі балалардың салауатты өмір салтын қалыптастырудың
әдістері
2.1.Мектеп жасына дейінгі балдардың дене саулығын қалыптастыру жолдары.
Денсаулық дәрежесін анықтау (Я.С.Вашинбаум)

Критерилері Дәрежесі Ұпайлары
өте жақсы ауытқу + 5% 0
5-25 % артық 1
25% артығырақ 2
Купер тесті Өте жақсы, жақсы. Жүйелі 0
жаттығады.
Қанағаттанарлық. Жүйелі жаттығады 1
Қанағаттанғысыз 2
Жұмыс Белсенді, жұмыс қабілеттілігі 0
қабілеттілігі жәнежақсы (кәсіби шебер), ұйқы
ауыру бұзылмайды, сирек ауырады, суыққа
төзімді.
Жұмыс қабілеттілігі орташа, суыққа1
шыдамдылығы орташа
Жұмыс қабілеттілігі нашар, жиі 2
ауырады, суыққа төзімсіз.

Басты буындар, бұлшық ет топтары үшін насихаттаушысы кардиохирург,
белгілі дене мәдениетінің жанашыры, өңделіп дайындалған және сынақтан өткен
Н.М.Аносовтың гимнастикалық жаттығулар кешені қызығушылық туғызды. Міне
олар төмендегіше:
1. Бастапқы қалпы (Б.қ.) - тұрып. Алақан саусақтарын еденге тигізіп,
100 рет алға кеудемен иілу.
2. Б.қ. - тұрып. Қолдарын кеуде бойымен сырғытып, оңға, солға 50
реттен иілу.
3. Б. қ. - тұрып. Кеудені оңға, солға 50 реттен бұру.
4. Б. қ. - тұрып. Қолдарын кеуде тұсына алға, шынтақтарын екі жанына
ұстап, шынтақтарын 100 рет иықтан артқа серпу.
5. Б.қ. - тұрып. 100 рет қолдарын екі жанынан жоғары көтеріп,
қайталау.
6. Б.қ. - тұрып. Орындықтың арқасынан қолдарымен ұстап, 100 рет
отырып, тұру.
7. Б.қ. - арқада жату. Қолдары дене бойын қуалап, аяқтарын түзу
ұстап, 50 рет жоғары көтеру.
8. Б.қ. - еденге қолды тіреу. Еденнен 50 рет серпілу (шамасы
келетіндер үшін).
9. Б.қ. - орындыққа аяғын тіреп отыру. Орындық арқылы кеудесін
кеудесімен алға бүгілу.
10. Бір орында 1 минут бойы аяқ басын еденнен 20 см көтеріп, минутына
70-90 рет секіру қарқынымен жүгіру. Мұны 10-20 минут бойы қашықтыққа
жүгірумен алмастыруға болады. Жоғарыда ұсынылған жаттығулар кешенін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.