Мемлекеттің конституциялық құрылысы мен қауіпсіздігіне қарсы қылмыстарға жалпы сипаттама
I Кіріспе
Мемлекеттің конституциялық құрылысы мен қауіпсіздігіне қарсы қылмыстарға жалпы сипаттама
II Негізгі бөлім
1. Қазақстан Республикасының сыртқы қауіпсіздігіне
қарсы қылмыстарға түсініктеме
2. Қазақстан Республикасының саяси жүйесіне қарсы
қылмыстардын түрлері
3. Қазақстан Республикасының экономикалық
қауіпсіздігі мен қорғаныс қабілетіне қарсы
қылмыстар
III Қорытынды
Мемлекет құпиясын сақтауға қол сұғатын
қылмыстар
Мемлекеттің конституциялық құрылысы мен қауіпсіздігіне қарсы қылмыстарға жалпы сипаттама
II Негізгі бөлім
1. Қазақстан Республикасының сыртқы қауіпсіздігіне
қарсы қылмыстарға түсініктеме
2. Қазақстан Республикасының саяси жүйесіне қарсы
қылмыстардын түрлері
3. Қазақстан Республикасының экономикалық
қауіпсіздігі мен қорғаныс қабілетіне қарсы
қылмыстар
III Қорытынды
Мемлекет құпиясын сақтауға қол сұғатын
қылмыстар
Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық кодексінде ескі қылмыстық кодекстегі мемлекеттік қылмыстар деген ұғым мемлекеттің конституциялық құрылысы мен қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар деген жаңа ұғыммен алмастырылған. Бұл тұрғыдағы қылмыстардың топтық объектісі мемлекеттің конституциялық құрылысы мен қауіпсіздігіне байланысты қоғамдық қатынастарды қорғау болып табылады. Қылмыстық кодекстегі жаңартылып, жетілдіріліп берілген бұл қылмыстық құқықтық нормалар Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 30 тамызда қабылдаған Конституциясында көрсетілген, баянды етілген конституциялық құрылысты, қоғамның ішкі, сыртқы қауіпсіздігін, саяси, экономикалық жүйесін қорғау болып табылады.
Тікелей объектісіне байланысты бұл тарауға енген қылмыстар мынадай түрлерге бөлінеді:
Қазақстан Республикасының сыртқы қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар: мемлекеттік опасыздық (165-бап); шпиондық (166-бап).
Қазақстан Республикасының саяси жүйесіне қарсы қылмыстар: мемлекет немесе қоғам қайраткерлерінің өміріне қастандық жасау (167-бап); өкіметті күшпен басып алу немесе өкіметті күшпен ұстап тұру (168-бап); қарулы бүлік (169-бап).
Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күшпен құлатуға немесе бұзуға шақыру (170-бап).
Қазақстан Республикасының экономикалық қауіпсіздігі мен қорғаныс қабілетіне қарсы қылмыстар: диверсия (171-бап); жұмылдыруға шақырудан жалтару (174-бап).
Мемлекет құпиясын сақтауға қол сұғатын қылмыстар: мемлекеттік құпияны жария ету (172-бап); мемлекеттік құпиясы бар құжаттарды жоғалту (173-бап).
Тікелей объектісіне байланысты бұл тарауға енген қылмыстар мынадай түрлерге бөлінеді:
Қазақстан Республикасының сыртқы қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар: мемлекеттік опасыздық (165-бап); шпиондық (166-бап).
Қазақстан Республикасының саяси жүйесіне қарсы қылмыстар: мемлекет немесе қоғам қайраткерлерінің өміріне қастандық жасау (167-бап); өкіметті күшпен басып алу немесе өкіметті күшпен ұстап тұру (168-бап); қарулы бүлік (169-бап).
Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күшпен құлатуға немесе бұзуға шақыру (170-бап).
Қазақстан Республикасының экономикалық қауіпсіздігі мен қорғаныс қабілетіне қарсы қылмыстар: диверсия (171-бап); жұмылдыруға шақырудан жалтару (174-бап).
Мемлекет құпиясын сақтауға қол сұғатын қылмыстар: мемлекеттік құпияны жария ету (172-бап); мемлекеттік құпиясы бар құжаттарды жоғалту (173-бап).
1. ҚР-ның Конституциясы-Алматы 1995ж.
2. ҚР-ның Қылмыстық іс жүргізу кодексі- Алматы
баспа 1998ж.
3. Қылмыстық құқық (ерекше бөлім) А.Н.
Ағыбаев. Алматы «Жеті жарғы» 1997ж.
2. ҚР-ның Қылмыстық іс жүргізу кодексі- Алматы
баспа 1998ж.
3. Қылмыстық құқық (ерекше бөлім) А.Н.
Ағыбаев. Алматы «Жеті жарғы» 1997ж.
Жоспар
I Кіріспе
Мемлекеттің конституциялық құрылысы мен қауіпсіздігіне қарсы
қылмыстарға жалпы сипаттама
II Негізгі бөлім
1. Қазақстан Республикасының сыртқы қауіпсіздігіне
қарсы қылмыстарға түсініктеме
2. Қазақстан Республикасының саяси жүйесіне қарсы
қылмыстардын түрлері
3. Қазақстан Республикасының экономикалық
қауіпсіздігі мен қорғаныс қабілетіне қарсы
қылмыстар
III Қорытынды
Мемлекет құпиясын сақтауға қол сұғатын
қылмыстар
Мемлекеттің конституциялық құрылысы мен қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар
1.Мемлекеттің конституциялық құрылысы мен қауіпсіздігіне қарсы
қылмыстарға жалпы сипаттама
Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық кодексінде ескі
қылмыстық кодекстегі мемлекеттік қылмыстар деген ұғым мемлекеттің
конституциялық құрылысы мен қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар деген
жаңа ұғыммен алмастырылған. Бұл тұрғыдағы қылмыстардың топтық
объектісі мемлекеттің конституциялық құрылысы мен қауіпсіздігіне
байланысты қоғамдық қатынастарды қорғау болып табылады. Қылмыстық
кодекстегі жаңартылып, жетілдіріліп берілген бұл қылмыстық құқықтық
нормалар Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 30 тамызда қабылдаған
Конституциясында көрсетілген, баянды етілген конституциялық құрылысты,
қоғамның ішкі, сыртқы қауіпсіздігін, саяси, экономикалық жүйесін қорғау
болып табылады.
Тікелей объектісіне байланысты бұл тарауға енген қылмыстар
мынадай түрлерге бөлінеді:
Қазақстан Республикасының сыртқы қауіпсіздігіне қарсы
қылмыстар: мемлекеттік опасыздық (165-бап); шпиондық (166-бап).
Қазақстан Республикасының саяси жүйесіне қарсы қылмыстар:
мемлекет немесе қоғам қайраткерлерінің өміріне қастандық жасау (167-
бап); өкіметті күшпен басып алу немесе өкіметті күшпен ұстап тұру
(168-бап); қарулы бүлік (169-бап).
Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күшпен
құлатуға немесе бұзуға шақыру (170-бап).
Қазақстан Республикасының экономикалық қауіпсіздігі мен
қорғаныс қабілетіне қарсы қылмыстар: диверсия (171-бап); жұмылдыруға
шақырудан жалтару (174-бап).
Мемлекет құпиясын сақтауға қол сұғатын қылмыстар: мемлекеттік
құпияны жария ету (172-бап); мемлекеттік құпиясы бар құжаттарды
жоғалту (173-бап).
2. Қазақстан Республикасының сыртқы қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар
Мемлекеттік опасыздық (165-бап).
Өз Отанына сатқындық жасау әр уақытта ең ауыр мемлекеттік
қылмыс ретінде қарастырылған, Қазақ ССР-інің 1959жылғы Қылмыстық
кодексінде мұндай қылмыстың атауы – Отанға опасыздық деп көрсетілген
еді. 1997 жылғы Қылмыстық кодекс бұл атауды Мемлекеттік опасыздық
деп жаңа атаумен алмастырды. Өйткені Отан деген ұғым мемлекеттік
емес аумақтық ұғымды, яғни адамның туған жерін бейнелейтін ұғым
ғана еді. Қазақстан Республикасының азаматы болып оның аумағынан
сыртқары жерде тұрған Қазақстан Республикасының азаматтығын алған
кез келген ұлттың өкілі танылатыны баршаға аян. Осыған байланысты
дүниежүзілік құқық стандарттарына сәйкес Отан деген түсінік
мемлекеттік деген түсінікпен алмастырылуы заңды құбылыс.
Мемлекеттік опасыздық дегеніміз – соғыс уақытында немесе қарулы
жанжал кезінде жау жағына өтіп кетуден, сондай-ақ шпиондық
жасаудан, мемлекеттік құпияны жатқа беруден не Қазақстан
Республикасына қарсы дұшпандық әрекет жүргізуден, шетелдік
мемлекетке, шетелдік ұйымға немесе олардың өкілдеріне өзге де көмек
көрсетуден көрінген, Қазақстан Республикасының азаматы Қазақстан
Республикасының сыртқы қауіпсіздігі мен егемендігіне нұқсан келтіру
немесе әлсірету мақсатында жасаған қасақана әрекет (165-бап).
Мемлекеттік опасыздықтың тікелей объектісі - Қазақстан
Республикасының мемлекеттік қауіпсіздігі болып табылады. Мемлекеттің
қауіпсыздігіне оның ең маңызды мүдделері – конституциялық құрылысы,
егемендігі, аумақтық тұтастығы, сыртқы және ішкі қауіпсыздігі жатады.
Мемлекеттік опасыздықты жасаған адам басқа бір нақты мемлекеттің
пайдасына іс-әрекеттер істейді.
Конституциялық құрылыстың ұғымы Қазақстан Республикасы
Конституциясының 1-бөліміндегі Жалпы ережелерде баянды етілген.
Конституцияның осы бөліміндегі конституциялық құрылыстың басты
принциптері, экономикалық қатынастар, қоғамның саяси жүйелері
нақтыланған. Осы бөлімде Қазақстан Республикасының мемлекеттік
құрылысы (1-баптың 1-тармағы), республика егемендігінің түсінігі (2-
баптың 1-тармағы), мемлекеттік биліктің бірден бір бастауы халық
екендігі (3-баптың 1-тармағы), биліктің заң шығарушы, атқарушы және
сот тармақтарына бөлінуі (3-баптың 4-тармағы),идеологиялық және саяси
әр алуандылықтың танылуы (5-баптың 1-тармағы), меншіктің әр түрі
және оның бірдей қорғалатыны (6-баптың 1-тармағы) т.б. мәселелер
нақты айқындалған.
Конституцияда көрсетілген осындай және басқа ережелердің
мазмұны конституциялық құрылыстың мәнін білдіреді.
Республиканың егемендігі дегеніміз – ел ішіндегі мемлекеттік
өкімет билігінің үстемдігі және оның сыртқы саяси жағдайларға
тәуелсіздігі болып табылады. Республиканың егемендігі оның бүкіл
аумағын қамтиды (ҚР Конституциясы, 2-баптың 2-тармағы).
Қазақстан Республикасы Конституциясының 2-бабының 2-тармағына
сәйкес өз аумағының тұтастығын, оған қол сұғылмауын және бөлінбеуін
қамтамасыз етеді. Мемлекеттің аумағының түсінігі, оның шекарасы,
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шеарасы туралы 1993 жылғы
13 қаңтардағы арнаулы Заңында көрсетілген.мемлекетке опасыздықтың
объективті жағы ҚК-тің 165-бабының диспозициясында көрсетілген. Оған
жататындар: соғыс уақытында немесе қарулы жанжал кезінде жау жағына
шығып кету; шпиондық жасау; мемлекеттік құпияны жатқа беру; Қазақстан
Республикасына дұшпандық әрекет жүргізу мақсатымен шетелдік
мемлекетке, шетелдік ұйымға немесе олардың өкілдеріне өзге де көмек
көрсету. Осы іс-әрекеттердің біреуін істеу қылмыстың объективтік
жағының орын алғандығын көрсетеді.
Соғыс уақытында немесе қарулы жанжал кезінде жау жағына кету
дегеніміз - Қазақстан Республикасы азаматының жау басып алған аумақта
орналасқан жау жағына өз еркімен өтуі, жауға көмек көрсетуі, жау
жағының тапсырмасымен өзі тұратын аумақта әр түрлі іс-әрекеттер
істеуі; жау жағына ерікті түрде шығып кетуі; тұтқын болуы сияқты
әрекеттер жатады. Жау жағына өз еркімен өту соғыс уақытында немесе
қарулы жанжал кезінде ғана орын алады. Бейбіт кездегі мұндай іс-
әрекеттер ҚК-тің 330-бабында көрсетілген - Қазақстан Республикасының
күзетілетін мемлекеттік шекарасынан әдейі заңсыз өтуі қылмыс ұрамын
құрайды.
Мемлекетке опасыздықтың бұл түрі - Қазақстан Республикасы
азаматының шпиондық жасауы болып табылады. ҚК-тің 166-бабында
шпиондықтың түсінігі берілген. Бұл түсінік ҚК-тің 165-бабындағы
шпиондық деген ұғыммен объектісі, объективтік жағы және субъективтік
жағы бойынша ұқсас. Осы екі бапта көрсетілген ұғымның айырмашылығы
тек қылмыстың субъектісінде ғана. ҚК-тің 165-бабындағы шпиондық
субъектісі - Қазақстан Республикасының азаматы, ал 166-баптағы субъекті
шетелдіктер, азаматтығы жоқтар немесе басқа мемлекеттің азаматтары
болуы мүмкін. Шпиондықтың түсінігіне ҚК-тің 166-бабына талдау
жасағанда толық тоқталамыз.
Шет мемлекетке, шетелді ұйымға немесе солардың өкіліне
мемлекеттік құпияны беру дегеніміз - Қазақстан Республикасы азаматының
мемлекеттік құпия болып табылатын мәліметтерді шет мемлекетке,
шетелдік ұйымға немесе соларджың өкілдеріне қасақана түрде хабарлуы
болып табылады. Мемлекеттік құпияның түсінігі Қазақстан
Республикасының 1999 жылғы наурыздың 15-індегі Мемлекеттік құпия
туралы Заңында көрсетілген. Осы заңға сәйкес Қазақстан
Республикасының қауіпсіздігіне нұқсан келтіретін әскери саладағы,
сыртқы, саяси, экономикалық, барлау, қарсы барлау және мемлекеттік
құпияға жатады.
Мемлекеттік құпияны жатқа беру әр түрлі тәсілдермен – ауызша,
жазбаша, схема түрінде, әр түрлі өнімдердің бейнелері арқылы жүзеге
асуы мүмкін. Мемлекеттік құпияны жатқа бергенде кінәлі адам қызметі
немесе жұмысына байланысты өзі білетін мемлекеттік құпия
мәліметтерді жатқа береді.
Ал шпиондықта мұндай мәліметтерді кінәлі адам жинайды,
ұрлайды. Міне осы белгі бойынша бұл ұғымдар бір-бірінен ажыратылады.
Қазақстан Республикасына қарсы дұшпандық әрекет жүргізетін шетелдік
мемлекетке, шетелдік ұйымға немесе олардың өкілдеріне өзгедей көмек
беруге (шпиондық жасау мен мемлекеттік құпияны жатқа беруден басқа)
мына іс-әрекеттерді істеу жатады: шетел барлау агентін паналату
немесе оны жалған құжаттармен, азық-түлікпен, қорғаныс құралдарымен
жабдықтау; баспасөз құралдары арқылы Қазақстан Республикасының сыртқы
қауіпсіздігі туралы, халықаралық қатынастардағы оның беделін
әлсірететін жалған мәлімдемелер жариялау; республикаға басқыншылық
соғысқа әзірленіп жатыр деген жалған жала жабу; мемлекетаралық соғыс
өртін насихаттайтын әр түрлі ұйымдарды құру, нәсілдік, ұлттық
жікшілдікті тудыратын насихатты өрістету; Қазақстан Республикасын
басқа мемлекеттермен қырғи қабақ соғыс жағдайына итермелейтін әр
түрлі іс-әрекеттер жасау.
Мемлекеттің опасыздық субъективтік жағынан тек қана тікелей
қасақаналық арқылы жүзеге асырылады. Қылмыстық ниет әр түрлі көрініс
алады, бірақта ол қылмысты саралауға әсер етпейді.
Қылмыстың субъектісі болып 16-ға толған Қазақстан
Республикасының азаматы ғана танылады.
ҚК-тің 165-бабының ескертуіне сәйкес мемлекеттік опасыздықты,
сондай-ақ шпиондықты немесе өкіметті күшпен басып алу немесе
өкіметті күшпен ұстап тұру қылмыстарын жасаған адам, егер ол
мемлекеттік органдарға ерікті және дер кезінде хабарлаумен немесе
өзгеше жолмен Қазақстан Республикасының мүдделеріне залал келтіруді
болдырмауға жәрдемдессе және оның іс-әрекеттерінде өзге қылмыс
құрамы болмаса, қылмыстық жауаптылықтан босатылады.
Шпиондық (166-бап)
Қазақстан Республикасы ҚК-тің 166-бабына сәйкес мемлекеттік
немесе әскери құпияны құрайтын мәліметтерді шетелдік мемлекетке,
шетелдік ұйымға немесе олардың өкілдеріне беру, сол сияқты, ларға
бару мақсатында жинау, ұрлау немесе сақтау, сондай-ақ шетелдік
барлаудың тапсырмасы бойынша өзге де мәліметтерді Қазақстан
Республикасының сыртқы қауіпсіздігі мен егемендігіне зиян келтіре
отырып пайдалану үшін беру немесе жинау, егер осы әрекеттерді
шетелдік азамат немесе азаматтығы жоқ адам жасаса шпиондық деп
танылады.
Шпиондықтың тікелей объектісі болып Қазақстан Республикасының
сыртқы қауіпсіздігі танылады. Шпиондықтың затына екі түрлі мәліметтер
жатады: 1)мемлекеттік немесе әскери құпиялар; 2) Қазақстан
Республикасының сыртқы қауіпсіздігі мен егемендігіне зиян келтіретін
өзге де мәліметтер.
Шпиондықтың объективтік жағының белгілері: мемлекеттік немесе
әскери құпияны құрайтын мәліметтерді беру, жинау, ұрлау немесе
сақтау, сондай-ақ шетелдік барлаудың тапсырмасы бойынша өзге де
мәліметтерді беру немесе жинау.
Бұл жерде беру деп осы бапта көрсетілген мәліметтерді
шетелдік мемлекетке, шетелдік ұйымға немесе олардың өкілдеріне кез
келген тәсілмен жеткізу, хабарлау болып табылады.
Хабарлау немесе беру – ауызша, жазбаша, телефон арқылы, басқа
біреу арқылы жүзеге асырылуы мүмкін.
Жинау дегеніміз осы бапта көрсетілген мәліметтерді әр түрлі
тәсілдермен (жеке бақылау арқылы; құпия объетілерді суретке түсіру;
дыбыс жазбаларын пайдалану; ақшаға сатып алу) табу немесе алу болып
табылады.
Ұрлау деп заңға қайшы әрекеттермен мемлекеттік, соғыс құпиясы
бар мәліметтерді осы бапта айтылған өзге де мәліметтерді ұйымдардан,
кәсіпорындардан немесе жеке азаматтардан тегін алуды айтамыз.
Кінәлі адамның заңда көрсетілген осы мәліметтерді өзі тұратын
мекен-жайда немесе басқа жерде (саяжайда, тоғайда, бау-бақшасында)
сақтауы да мүмкін.
Шетелдік барлаудың тапсырмасы бойынша мемлекеттік немесе әскери
құпия болып табылмайтын өзге де мәліметтерді жинау, Қазақстан
Республикасының сыртқы қауіпсіздігі мен егемендігіне зиян келтіре
отырып пайдалану үшін белгіленген қылмыс құрамын құрайды.
Субъективтік жағынан шпиондық тек қана тікелей қасақаналықпен
жүзеге асырылады. Қылмыстың субъективтік жағының белгісі мемлекеттік
немесе әскери құпияны, өзге де мәліметтерді беру мақсаты болып
табылады.
Шпиондықтың субъектісі болып 16-ға толған шетелдіктер немесе
азаматтығы жоқ адамдар танылады. Субекті белгісі бойынша бұл құрамды
мемлекеттк опасыздық құрамынан ажыратамыз.
3. Қазақстан Республикасының саяси жүйесіне қарсы қылмыстар
Мемлекет немесе қоғам қайраткерлерінің өміріне кастандық жасау (167-
бап)
ҚК-тің 167-бабында террорлық акт туралы жауаптылық
қарастырылған. Осы бапқа сәйкес: мемлекеттік немесе қоғамдық
қайраткердің өміріне оның мемлекеттік немесе өзге саяси қызметіне не
нақ сол қызметі үшін кек алу мақсатында қастандық жасау террорлық
акт деп танылады.
Қылмыстың тікелей объетісі болып республиканың саяси жүйесі
қосымша тікелей объектісі мемлекеттік немесе қоғмдық қайраткердің
өміріне мемлекеттік немесе өзге саяси қызметіне нақ сол қызметі
үшін еке алу мақсатында қастандық жасаудың өзі мемлекеттің саяси
жүйесіне, оның жоғары мемлекеттік лауазымды адамдарының немесе
қоғамдық қайраткерлерінің қауіпсіздігі мен өкілетті билігіне қылмысты
қол сұғуды білдіреді.
Мемлекет қайраткерлері дегеніміз – еліміздің тікелей басқару,
экономикалық, саяси, әлеуметтік саясатымен тікелей айналысатын жауапты
мемлекеттік өкімет билігінің лауазымды адамдарын айтамыз. Оған
жататындар: Республика Президенті, Парламент депутаттары, Премьер-
Министрі, Вице-премьерлер, Министрлер, Вице-министрлер, Жоғары Сот
төрағасы, Жоғарғы Сот мүшелері, Бас Прокуратураның Ұлттық Қауіпсіздік
комитетінің, Қауіпсіздік Кеңесінің жауапты қызметкерлері, облыстың
әкімдері және т.б.
Қоғамдық қайраткерлердің қатарына әртүрлі қоғамдық
ұйымдардың, саяси партиялардың жетекшілері немесе көрнекті мүшелері
жатады.
Қылмыс объективтік жағынан мемлекеттік немесе қоғамдық
қайраткердің өміріне қастандық жасау арқылы жүзеге асырылады.
Қастандық деп мемлекет немесе қоғам қайраткерлерінің өмірін
жою мақсатымен түрлі тәсілдерді қолдана отырып істелген оқталғандық
әрекет немесе сондай адамды өлтіру. Қылмысты істеу тәсілдері ме
қылмыс істегенде пайдаланылған құралдар іс-әрекетті саралауға әсер
етпейді. Бұлар тағайындағанда ғана есепке алынады. ҚК-тің 167-бабы
келте қылмыс құрамына жатады. Қылмыс жәбірленушінің өмірін жоюға
бағытталған қастандық әрекетін жасаған уақыттан бастап аяқталған деп
есептелінеді. Осы бапта көрсетілген қылмысты істеуге даярланғандық
үшін жауаптылық ҚК-тің 24-бабы 1-тармағында көрсетілген ережелерге
сай жүзеге асырылады.
Мемлекеттік немесе қоғамдық қайраткердің қатарына жатпайтын
мемлекеттік қызметшілердің, қоғамдық ұйымдардың өкілдерінің өміріне
қастандық жасалғанда кінәлінің іс-әрекеті адам өлтіру (96-бап)
немесе сот төрелігін немесе алдын ала тергеуді жүзеге асырушы
адамдардың өміріне қол сұғу (340-бап), сот төрелігін жүзеге асыруға
немесе күш көрсету әрекеттері (341-бап) бойынша саралануы мүмкін.
Қылмыс субъективтік жағынан тек қана тікелей қасақаналықпен
істеледі. Субъективтік жақтың міндетті белгісі болып мемлекеттік
немесе қоғамдық қайраткердің оның мемлекеттік немесе өзге де саяси
қызметін тоқтату мақсаты немесе аталған қызметі үшін еке алу ниеті
болып табылады.
Қылмыстың субъектісі болып 16-ға толған азаматтар танылады. Осы
қылмысқа байланысты 14-ке толған адамдар ҚК-тің 15-бабының
ережелеріне сәйкес адам өлтіргені (96-бап) және адам өлтіруге
дайындалғаны және оқталғаны (24, 96-баптар) бойынша ғана қылмыстық
жауапқа тартылады.
Осы қылмыстың ауырлататын түрі (167-баптың 2-тармағы) Қазақстан
Республикасының Президентіне қатысты жасалған әрекет болып табылады.
Мұндай әрекет үшін кінәліге қылмыстың қоғамдық қауіптілігі мен
жәбірленушінің статусына қарай көтеріңкі жаза мөлшері белгіленген.
Өкіметті күшпен басып алу немесе өкіметті күшпен ұстап тұру (168-
бап)
Қазақстан РеспубликасыҚК-інің 168-бабында Қазақстан
Республикасының Конституциясын бұзып өкіметті күшпен басып алуға
немесе өкіметті күшпен ұстап тұруға бағытталған, сол сияқты
Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күшпен өзгертуге
бағытталған іс-әрекеттер үшін жауаптылық көзделген.
Қылмыстың объектісі – республиканың саяси жүйесіне қылмысты
қол сұғу болып табылады.
Қылмыстың объективтік жағын: а) Конституцияны бұзып өкіметті
күшпен басып алу; б) өкіметті күшпен ұстап тұру немесе, в) Қазақстан
Республикасының конституциялық құрылысын күшпен өзгертуге бағытталған
іс-әрекеттер құрайды.
Қазақстан Республикасының Конституциясы бойынша Қазақстан
Республикасында билікті ешкім де иемденіп кете алмайды. Билікті
иемдеріп кетушілік заң бойынша қудаланады.
Халық пен мемлекет атынан билік жүргізуге Республика
Президентінің, сондай-ақ өзінің Конституциялық өкілеттігі шегінде
Парламенттің құқығы бар. Республика Үкіметі мен өзге де мемлекеттік
органдар мемлекет атынан оларға берілген өкілеттіктері шегінде ғана
билік жүргізеді (3-баптың 3-тармағы).
Республикада мемлекеттік билік біртұтас, ол Конституция мен
заңдар негізінде заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына
бөлінген (3-баптың 4-тармағы).
Өкіметті күшпен басып алу дегеніміз – адамдар тобы, ұйымы болып
өзіне тиісті емес өкімет билігін күшпен, қару қолданып заңсыз
басып алуды айтамыз.
Өкіметті күшпен ұстап тұру деп - Қазақстан Республикасы
Конституциясы талаптарын бұза отырып өзіне заң бойынша тиіыті емес
өкімет билігін күшпен сақтап қалушылықты айтамыз. Мысалы:
Конституциялық өкілеттіоік мерзімі біткен биліктегі адамның, сайлау
арқылы өз өкілеттігін жойған адамның күшпен ұстап тұру әрекеттері.
Конституциялық құрылысты күшпен өзгертуге бағытталған іс-
әрекеттерге жоғарғы өкімет билігінің, Парламенттің, Президенттің
өкілетті мерзімін өз бетінше өзгерту, мемлекеттік құрылысты, оның
жүйесін өзбетінше күшпен өзгерту, мемлекеттік құрылысты, оның жүйесін
өз ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
I Кіріспе
Мемлекеттің конституциялық құрылысы мен қауіпсіздігіне қарсы
қылмыстарға жалпы сипаттама
II Негізгі бөлім
1. Қазақстан Республикасының сыртқы қауіпсіздігіне
қарсы қылмыстарға түсініктеме
2. Қазақстан Республикасының саяси жүйесіне қарсы
қылмыстардын түрлері
3. Қазақстан Республикасының экономикалық
қауіпсіздігі мен қорғаныс қабілетіне қарсы
қылмыстар
III Қорытынды
Мемлекет құпиясын сақтауға қол сұғатын
қылмыстар
Мемлекеттің конституциялық құрылысы мен қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар
1.Мемлекеттің конституциялық құрылысы мен қауіпсіздігіне қарсы
қылмыстарға жалпы сипаттама
Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық кодексінде ескі
қылмыстық кодекстегі мемлекеттік қылмыстар деген ұғым мемлекеттің
конституциялық құрылысы мен қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар деген
жаңа ұғыммен алмастырылған. Бұл тұрғыдағы қылмыстардың топтық
объектісі мемлекеттің конституциялық құрылысы мен қауіпсіздігіне
байланысты қоғамдық қатынастарды қорғау болып табылады. Қылмыстық
кодекстегі жаңартылып, жетілдіріліп берілген бұл қылмыстық құқықтық
нормалар Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 30 тамызда қабылдаған
Конституциясында көрсетілген, баянды етілген конституциялық құрылысты,
қоғамның ішкі, сыртқы қауіпсіздігін, саяси, экономикалық жүйесін қорғау
болып табылады.
Тікелей объектісіне байланысты бұл тарауға енген қылмыстар
мынадай түрлерге бөлінеді:
Қазақстан Республикасының сыртқы қауіпсіздігіне қарсы
қылмыстар: мемлекеттік опасыздық (165-бап); шпиондық (166-бап).
Қазақстан Республикасының саяси жүйесіне қарсы қылмыстар:
мемлекет немесе қоғам қайраткерлерінің өміріне қастандық жасау (167-
бап); өкіметті күшпен басып алу немесе өкіметті күшпен ұстап тұру
(168-бап); қарулы бүлік (169-бап).
Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күшпен
құлатуға немесе бұзуға шақыру (170-бап).
Қазақстан Республикасының экономикалық қауіпсіздігі мен
қорғаныс қабілетіне қарсы қылмыстар: диверсия (171-бап); жұмылдыруға
шақырудан жалтару (174-бап).
Мемлекет құпиясын сақтауға қол сұғатын қылмыстар: мемлекеттік
құпияны жария ету (172-бап); мемлекеттік құпиясы бар құжаттарды
жоғалту (173-бап).
2. Қазақстан Республикасының сыртқы қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар
Мемлекеттік опасыздық (165-бап).
Өз Отанына сатқындық жасау әр уақытта ең ауыр мемлекеттік
қылмыс ретінде қарастырылған, Қазақ ССР-інің 1959жылғы Қылмыстық
кодексінде мұндай қылмыстың атауы – Отанға опасыздық деп көрсетілген
еді. 1997 жылғы Қылмыстық кодекс бұл атауды Мемлекеттік опасыздық
деп жаңа атаумен алмастырды. Өйткені Отан деген ұғым мемлекеттік
емес аумақтық ұғымды, яғни адамның туған жерін бейнелейтін ұғым
ғана еді. Қазақстан Республикасының азаматы болып оның аумағынан
сыртқары жерде тұрған Қазақстан Республикасының азаматтығын алған
кез келген ұлттың өкілі танылатыны баршаға аян. Осыған байланысты
дүниежүзілік құқық стандарттарына сәйкес Отан деген түсінік
мемлекеттік деген түсінікпен алмастырылуы заңды құбылыс.
Мемлекеттік опасыздық дегеніміз – соғыс уақытында немесе қарулы
жанжал кезінде жау жағына өтіп кетуден, сондай-ақ шпиондық
жасаудан, мемлекеттік құпияны жатқа беруден не Қазақстан
Республикасына қарсы дұшпандық әрекет жүргізуден, шетелдік
мемлекетке, шетелдік ұйымға немесе олардың өкілдеріне өзге де көмек
көрсетуден көрінген, Қазақстан Республикасының азаматы Қазақстан
Республикасының сыртқы қауіпсіздігі мен егемендігіне нұқсан келтіру
немесе әлсірету мақсатында жасаған қасақана әрекет (165-бап).
Мемлекеттік опасыздықтың тікелей объектісі - Қазақстан
Республикасының мемлекеттік қауіпсіздігі болып табылады. Мемлекеттің
қауіпсыздігіне оның ең маңызды мүдделері – конституциялық құрылысы,
егемендігі, аумақтық тұтастығы, сыртқы және ішкі қауіпсыздігі жатады.
Мемлекеттік опасыздықты жасаған адам басқа бір нақты мемлекеттің
пайдасына іс-әрекеттер істейді.
Конституциялық құрылыстың ұғымы Қазақстан Республикасы
Конституциясының 1-бөліміндегі Жалпы ережелерде баянды етілген.
Конституцияның осы бөліміндегі конституциялық құрылыстың басты
принциптері, экономикалық қатынастар, қоғамның саяси жүйелері
нақтыланған. Осы бөлімде Қазақстан Республикасының мемлекеттік
құрылысы (1-баптың 1-тармағы), республика егемендігінің түсінігі (2-
баптың 1-тармағы), мемлекеттік биліктің бірден бір бастауы халық
екендігі (3-баптың 1-тармағы), биліктің заң шығарушы, атқарушы және
сот тармақтарына бөлінуі (3-баптың 4-тармағы),идеологиялық және саяси
әр алуандылықтың танылуы (5-баптың 1-тармағы), меншіктің әр түрі
және оның бірдей қорғалатыны (6-баптың 1-тармағы) т.б. мәселелер
нақты айқындалған.
Конституцияда көрсетілген осындай және басқа ережелердің
мазмұны конституциялық құрылыстың мәнін білдіреді.
Республиканың егемендігі дегеніміз – ел ішіндегі мемлекеттік
өкімет билігінің үстемдігі және оның сыртқы саяси жағдайларға
тәуелсіздігі болып табылады. Республиканың егемендігі оның бүкіл
аумағын қамтиды (ҚР Конституциясы, 2-баптың 2-тармағы).
Қазақстан Республикасы Конституциясының 2-бабының 2-тармағына
сәйкес өз аумағының тұтастығын, оған қол сұғылмауын және бөлінбеуін
қамтамасыз етеді. Мемлекеттің аумағының түсінігі, оның шекарасы,
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шеарасы туралы 1993 жылғы
13 қаңтардағы арнаулы Заңында көрсетілген.мемлекетке опасыздықтың
объективті жағы ҚК-тің 165-бабының диспозициясында көрсетілген. Оған
жататындар: соғыс уақытында немесе қарулы жанжал кезінде жау жағына
шығып кету; шпиондық жасау; мемлекеттік құпияны жатқа беру; Қазақстан
Республикасына дұшпандық әрекет жүргізу мақсатымен шетелдік
мемлекетке, шетелдік ұйымға немесе олардың өкілдеріне өзге де көмек
көрсету. Осы іс-әрекеттердің біреуін істеу қылмыстың объективтік
жағының орын алғандығын көрсетеді.
Соғыс уақытында немесе қарулы жанжал кезінде жау жағына кету
дегеніміз - Қазақстан Республикасы азаматының жау басып алған аумақта
орналасқан жау жағына өз еркімен өтуі, жауға көмек көрсетуі, жау
жағының тапсырмасымен өзі тұратын аумақта әр түрлі іс-әрекеттер
істеуі; жау жағына ерікті түрде шығып кетуі; тұтқын болуы сияқты
әрекеттер жатады. Жау жағына өз еркімен өту соғыс уақытында немесе
қарулы жанжал кезінде ғана орын алады. Бейбіт кездегі мұндай іс-
әрекеттер ҚК-тің 330-бабында көрсетілген - Қазақстан Республикасының
күзетілетін мемлекеттік шекарасынан әдейі заңсыз өтуі қылмыс ұрамын
құрайды.
Мемлекетке опасыздықтың бұл түрі - Қазақстан Республикасы
азаматының шпиондық жасауы болып табылады. ҚК-тің 166-бабында
шпиондықтың түсінігі берілген. Бұл түсінік ҚК-тің 165-бабындағы
шпиондық деген ұғыммен объектісі, объективтік жағы және субъективтік
жағы бойынша ұқсас. Осы екі бапта көрсетілген ұғымның айырмашылығы
тек қылмыстың субъектісінде ғана. ҚК-тің 165-бабындағы шпиондық
субъектісі - Қазақстан Республикасының азаматы, ал 166-баптағы субъекті
шетелдіктер, азаматтығы жоқтар немесе басқа мемлекеттің азаматтары
болуы мүмкін. Шпиондықтың түсінігіне ҚК-тің 166-бабына талдау
жасағанда толық тоқталамыз.
Шет мемлекетке, шетелді ұйымға немесе солардың өкіліне
мемлекеттік құпияны беру дегеніміз - Қазақстан Республикасы азаматының
мемлекеттік құпия болып табылатын мәліметтерді шет мемлекетке,
шетелдік ұйымға немесе соларджың өкілдеріне қасақана түрде хабарлуы
болып табылады. Мемлекеттік құпияның түсінігі Қазақстан
Республикасының 1999 жылғы наурыздың 15-індегі Мемлекеттік құпия
туралы Заңында көрсетілген. Осы заңға сәйкес Қазақстан
Республикасының қауіпсіздігіне нұқсан келтіретін әскери саладағы,
сыртқы, саяси, экономикалық, барлау, қарсы барлау және мемлекеттік
құпияға жатады.
Мемлекеттік құпияны жатқа беру әр түрлі тәсілдермен – ауызша,
жазбаша, схема түрінде, әр түрлі өнімдердің бейнелері арқылы жүзеге
асуы мүмкін. Мемлекеттік құпияны жатқа бергенде кінәлі адам қызметі
немесе жұмысына байланысты өзі білетін мемлекеттік құпия
мәліметтерді жатқа береді.
Ал шпиондықта мұндай мәліметтерді кінәлі адам жинайды,
ұрлайды. Міне осы белгі бойынша бұл ұғымдар бір-бірінен ажыратылады.
Қазақстан Республикасына қарсы дұшпандық әрекет жүргізетін шетелдік
мемлекетке, шетелдік ұйымға немесе олардың өкілдеріне өзгедей көмек
беруге (шпиондық жасау мен мемлекеттік құпияны жатқа беруден басқа)
мына іс-әрекеттерді істеу жатады: шетел барлау агентін паналату
немесе оны жалған құжаттармен, азық-түлікпен, қорғаныс құралдарымен
жабдықтау; баспасөз құралдары арқылы Қазақстан Республикасының сыртқы
қауіпсіздігі туралы, халықаралық қатынастардағы оның беделін
әлсірететін жалған мәлімдемелер жариялау; республикаға басқыншылық
соғысқа әзірленіп жатыр деген жалған жала жабу; мемлекетаралық соғыс
өртін насихаттайтын әр түрлі ұйымдарды құру, нәсілдік, ұлттық
жікшілдікті тудыратын насихатты өрістету; Қазақстан Республикасын
басқа мемлекеттермен қырғи қабақ соғыс жағдайына итермелейтін әр
түрлі іс-әрекеттер жасау.
Мемлекеттің опасыздық субъективтік жағынан тек қана тікелей
қасақаналық арқылы жүзеге асырылады. Қылмыстық ниет әр түрлі көрініс
алады, бірақта ол қылмысты саралауға әсер етпейді.
Қылмыстың субъектісі болып 16-ға толған Қазақстан
Республикасының азаматы ғана танылады.
ҚК-тің 165-бабының ескертуіне сәйкес мемлекеттік опасыздықты,
сондай-ақ шпиондықты немесе өкіметті күшпен басып алу немесе
өкіметті күшпен ұстап тұру қылмыстарын жасаған адам, егер ол
мемлекеттік органдарға ерікті және дер кезінде хабарлаумен немесе
өзгеше жолмен Қазақстан Республикасының мүдделеріне залал келтіруді
болдырмауға жәрдемдессе және оның іс-әрекеттерінде өзге қылмыс
құрамы болмаса, қылмыстық жауаптылықтан босатылады.
Шпиондық (166-бап)
Қазақстан Республикасы ҚК-тің 166-бабына сәйкес мемлекеттік
немесе әскери құпияны құрайтын мәліметтерді шетелдік мемлекетке,
шетелдік ұйымға немесе олардың өкілдеріне беру, сол сияқты, ларға
бару мақсатында жинау, ұрлау немесе сақтау, сондай-ақ шетелдік
барлаудың тапсырмасы бойынша өзге де мәліметтерді Қазақстан
Республикасының сыртқы қауіпсіздігі мен егемендігіне зиян келтіре
отырып пайдалану үшін беру немесе жинау, егер осы әрекеттерді
шетелдік азамат немесе азаматтығы жоқ адам жасаса шпиондық деп
танылады.
Шпиондықтың тікелей объектісі болып Қазақстан Республикасының
сыртқы қауіпсіздігі танылады. Шпиондықтың затына екі түрлі мәліметтер
жатады: 1)мемлекеттік немесе әскери құпиялар; 2) Қазақстан
Республикасының сыртқы қауіпсіздігі мен егемендігіне зиян келтіретін
өзге де мәліметтер.
Шпиондықтың объективтік жағының белгілері: мемлекеттік немесе
әскери құпияны құрайтын мәліметтерді беру, жинау, ұрлау немесе
сақтау, сондай-ақ шетелдік барлаудың тапсырмасы бойынша өзге де
мәліметтерді беру немесе жинау.
Бұл жерде беру деп осы бапта көрсетілген мәліметтерді
шетелдік мемлекетке, шетелдік ұйымға немесе олардың өкілдеріне кез
келген тәсілмен жеткізу, хабарлау болып табылады.
Хабарлау немесе беру – ауызша, жазбаша, телефон арқылы, басқа
біреу арқылы жүзеге асырылуы мүмкін.
Жинау дегеніміз осы бапта көрсетілген мәліметтерді әр түрлі
тәсілдермен (жеке бақылау арқылы; құпия объетілерді суретке түсіру;
дыбыс жазбаларын пайдалану; ақшаға сатып алу) табу немесе алу болып
табылады.
Ұрлау деп заңға қайшы әрекеттермен мемлекеттік, соғыс құпиясы
бар мәліметтерді осы бапта айтылған өзге де мәліметтерді ұйымдардан,
кәсіпорындардан немесе жеке азаматтардан тегін алуды айтамыз.
Кінәлі адамның заңда көрсетілген осы мәліметтерді өзі тұратын
мекен-жайда немесе басқа жерде (саяжайда, тоғайда, бау-бақшасында)
сақтауы да мүмкін.
Шетелдік барлаудың тапсырмасы бойынша мемлекеттік немесе әскери
құпия болып табылмайтын өзге де мәліметтерді жинау, Қазақстан
Республикасының сыртқы қауіпсіздігі мен егемендігіне зиян келтіре
отырып пайдалану үшін белгіленген қылмыс құрамын құрайды.
Субъективтік жағынан шпиондық тек қана тікелей қасақаналықпен
жүзеге асырылады. Қылмыстың субъективтік жағының белгісі мемлекеттік
немесе әскери құпияны, өзге де мәліметтерді беру мақсаты болып
табылады.
Шпиондықтың субъектісі болып 16-ға толған шетелдіктер немесе
азаматтығы жоқ адамдар танылады. Субекті белгісі бойынша бұл құрамды
мемлекеттк опасыздық құрамынан ажыратамыз.
3. Қазақстан Республикасының саяси жүйесіне қарсы қылмыстар
Мемлекет немесе қоғам қайраткерлерінің өміріне кастандық жасау (167-
бап)
ҚК-тің 167-бабында террорлық акт туралы жауаптылық
қарастырылған. Осы бапқа сәйкес: мемлекеттік немесе қоғамдық
қайраткердің өміріне оның мемлекеттік немесе өзге саяси қызметіне не
нақ сол қызметі үшін кек алу мақсатында қастандық жасау террорлық
акт деп танылады.
Қылмыстың тікелей объетісі болып республиканың саяси жүйесі
қосымша тікелей объектісі мемлекеттік немесе қоғмдық қайраткердің
өміріне мемлекеттік немесе өзге саяси қызметіне нақ сол қызметі
үшін еке алу мақсатында қастандық жасаудың өзі мемлекеттің саяси
жүйесіне, оның жоғары мемлекеттік лауазымды адамдарының немесе
қоғамдық қайраткерлерінің қауіпсіздігі мен өкілетті билігіне қылмысты
қол сұғуды білдіреді.
Мемлекет қайраткерлері дегеніміз – еліміздің тікелей басқару,
экономикалық, саяси, әлеуметтік саясатымен тікелей айналысатын жауапты
мемлекеттік өкімет билігінің лауазымды адамдарын айтамыз. Оған
жататындар: Республика Президенті, Парламент депутаттары, Премьер-
Министрі, Вице-премьерлер, Министрлер, Вице-министрлер, Жоғары Сот
төрағасы, Жоғарғы Сот мүшелері, Бас Прокуратураның Ұлттық Қауіпсіздік
комитетінің, Қауіпсіздік Кеңесінің жауапты қызметкерлері, облыстың
әкімдері және т.б.
Қоғамдық қайраткерлердің қатарына әртүрлі қоғамдық
ұйымдардың, саяси партиялардың жетекшілері немесе көрнекті мүшелері
жатады.
Қылмыс объективтік жағынан мемлекеттік немесе қоғамдық
қайраткердің өміріне қастандық жасау арқылы жүзеге асырылады.
Қастандық деп мемлекет немесе қоғам қайраткерлерінің өмірін
жою мақсатымен түрлі тәсілдерді қолдана отырып істелген оқталғандық
әрекет немесе сондай адамды өлтіру. Қылмысты істеу тәсілдері ме
қылмыс істегенде пайдаланылған құралдар іс-әрекетті саралауға әсер
етпейді. Бұлар тағайындағанда ғана есепке алынады. ҚК-тің 167-бабы
келте қылмыс құрамына жатады. Қылмыс жәбірленушінің өмірін жоюға
бағытталған қастандық әрекетін жасаған уақыттан бастап аяқталған деп
есептелінеді. Осы бапта көрсетілген қылмысты істеуге даярланғандық
үшін жауаптылық ҚК-тің 24-бабы 1-тармағында көрсетілген ережелерге
сай жүзеге асырылады.
Мемлекеттік немесе қоғамдық қайраткердің қатарына жатпайтын
мемлекеттік қызметшілердің, қоғамдық ұйымдардың өкілдерінің өміріне
қастандық жасалғанда кінәлінің іс-әрекеті адам өлтіру (96-бап)
немесе сот төрелігін немесе алдын ала тергеуді жүзеге асырушы
адамдардың өміріне қол сұғу (340-бап), сот төрелігін жүзеге асыруға
немесе күш көрсету әрекеттері (341-бап) бойынша саралануы мүмкін.
Қылмыс субъективтік жағынан тек қана тікелей қасақаналықпен
істеледі. Субъективтік жақтың міндетті белгісі болып мемлекеттік
немесе қоғамдық қайраткердің оның мемлекеттік немесе өзге де саяси
қызметін тоқтату мақсаты немесе аталған қызметі үшін еке алу ниеті
болып табылады.
Қылмыстың субъектісі болып 16-ға толған азаматтар танылады. Осы
қылмысқа байланысты 14-ке толған адамдар ҚК-тің 15-бабының
ережелеріне сәйкес адам өлтіргені (96-бап) және адам өлтіруге
дайындалғаны және оқталғаны (24, 96-баптар) бойынша ғана қылмыстық
жауапқа тартылады.
Осы қылмыстың ауырлататын түрі (167-баптың 2-тармағы) Қазақстан
Республикасының Президентіне қатысты жасалған әрекет болып табылады.
Мұндай әрекет үшін кінәліге қылмыстың қоғамдық қауіптілігі мен
жәбірленушінің статусына қарай көтеріңкі жаза мөлшері белгіленген.
Өкіметті күшпен басып алу немесе өкіметті күшпен ұстап тұру (168-
бап)
Қазақстан РеспубликасыҚК-інің 168-бабында Қазақстан
Республикасының Конституциясын бұзып өкіметті күшпен басып алуға
немесе өкіметті күшпен ұстап тұруға бағытталған, сол сияқты
Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күшпен өзгертуге
бағытталған іс-әрекеттер үшін жауаптылық көзделген.
Қылмыстың объектісі – республиканың саяси жүйесіне қылмысты
қол сұғу болып табылады.
Қылмыстың объективтік жағын: а) Конституцияны бұзып өкіметті
күшпен басып алу; б) өкіметті күшпен ұстап тұру немесе, в) Қазақстан
Республикасының конституциялық құрылысын күшпен өзгертуге бағытталған
іс-әрекеттер құрайды.
Қазақстан Республикасының Конституциясы бойынша Қазақстан
Республикасында билікті ешкім де иемденіп кете алмайды. Билікті
иемдеріп кетушілік заң бойынша қудаланады.
Халық пен мемлекет атынан билік жүргізуге Республика
Президентінің, сондай-ақ өзінің Конституциялық өкілеттігі шегінде
Парламенттің құқығы бар. Республика Үкіметі мен өзге де мемлекеттік
органдар мемлекет атынан оларға берілген өкілеттіктері шегінде ғана
билік жүргізеді (3-баптың 3-тармағы).
Республикада мемлекеттік билік біртұтас, ол Конституция мен
заңдар негізінде заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына
бөлінген (3-баптың 4-тармағы).
Өкіметті күшпен басып алу дегеніміз – адамдар тобы, ұйымы болып
өзіне тиісті емес өкімет билігін күшпен, қару қолданып заңсыз
басып алуды айтамыз.
Өкіметті күшпен ұстап тұру деп - Қазақстан Республикасы
Конституциясы талаптарын бұза отырып өзіне заң бойынша тиіыті емес
өкімет билігін күшпен сақтап қалушылықты айтамыз. Мысалы:
Конституциялық өкілеттіоік мерзімі біткен биліктегі адамның, сайлау
арқылы өз өкілеттігін жойған адамның күшпен ұстап тұру әрекеттері.
Конституциялық құрылысты күшпен өзгертуге бағытталған іс-
әрекеттерге жоғарғы өкімет билігінің, Парламенттің, Президенттің
өкілетті мерзімін өз бетінше өзгерту, мемлекеттік құрылысты, оның
жүйесін өзбетінше күшпен өзгерту, мемлекеттік құрылысты, оның жүйесін
өз ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz