Табиғат пайдалану құқығы

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 95 бет
Таңдаулыға:

Табиғат пайдалану құқығы.

Жоспар:

1. Табиғат пайдалану құқығының түсінігі, қағидалар және белгілері.

2. Табиғат пайдалану құқығының түрлері, обьектілері және субьектілері.

3. Табиғатты жалпы және арнайы пайдалану.

4. Табиғат пайдаланушылардың құқықтары мен міндеттері, оның пайда болуы, өзгертілу, тоқтатылу негіздері.

5. Табиғат пайдалану құқығын қорғау.

Лекция мақсаты: Студенттерге табиғатты пайдалану құқығының түсінігін, қағидаларын және белгілерін экологиялық қатынастардың түрлері мен жалпы сипатын, экологиялық қатынастардың мазмұны, пайда болуы, өзгертілуі, тоқтатылуы, экология құқығының әдістері, қағидаларын, экологиялық құқықтың жүйесін оқытып, үйрету.

Лекция мәтіні.

1. Қоршаған ортаға теріс әсер ететін кәсіпорындарды, құрылыстар мен өзге де объектілерді қайта бейімдеу, уақытша тоқтатып қою, меншігін ауыстыру және тарату қоршаған ортаны қорғау жөнінде арнайы уәкілетті мемлекеттік органдармен келісім бойынша не олардың қоршаған ортаға жасалатын әсерді бағалау жөнінде жүргізілген тексерулерінен анықталған жолсыздықтар жойылғаннан және келтірілген зиянның мөлшері белгіленген тәртіппен толықтырылғаннан кейін ғана жүргізілуі мүмкін.

Сонымен қоршаған ортаға әсерді бағалау мемлекет тарапынан басқару жүйелері арқылы бірінші кезекте шаруашылық және өзге де қызметке қойылатын бастапқы экологиялық талап. Оның шаруашылықтар мен қызметтің ыңғайына қарай түрлері бар. Оларды шаруашылыққа, қызметке, тауарларға, материалдарға қойылатын талаптарға бөлуге болады. Шаруашылықтың қызмет түрлеріне қарай қойылатын талаптары да заңда көрсетілген. Мысалы: жердің жай-күйіне жасалатын теріс әсерді және жерді қорғау жөнінде көзделген іс-шаралардың тиімділігін бағалау мемлекеттік экологиялық сараптаманың, өзге де мемлекеттік сараптамалардың нәтижелері бойынша жүргізіледі, олардың оң қорытындысы болмайынша, жаңа техника мен технологияларды жүргізуге, жерді мелиорациялау бағдармаларын жүзеге асыруға, үйлер және басқа да объектілер салуды (реконструкциялауды) қаржыландыруға тиым салынады.

Қоршаған ортаға әсер - шаруашылықтың (қызметтің) дамуы туралы дайындық пен шешімдер қабылдау жүйесіндегі экологиялық талаптардың құрылымдық жүйесі.

Экологиялық бағалау тіршілік ортасының ахуалы-жағдайы немесе белгілі бір фактордың оған ықпалын анықтау шаруашылық пен қызмет жүйесінде қоршаған ортаға аса қауіпті объектілері мен түрлері бар. Осындай шаруашылықтар мен қызмет түрлеріне олардың қоршаған ортаға әсерін толық бағалау жүргізілуі тиіс. Оларды шаруашылыққа, қызметке, тауарларға, материалдарға қойылатын талаптапрға бөлуге болады.

2. Жерді және жер қойнауын, суды, атмосфералық ауаны, ормандар және өзге де өсімдіктерді, жануарлар дүниесін, экологиялық ғылыми және мәдени жағынан ерекше құнды қоршаған ортаны қорғау объектілерін, ерекше ұорғалатын табиғи аумақтарды және экологиялық жағдайы қолайсыз аумақтарды пайдалану кезіндегі экологиялық талаптар заңдармен өзге де нормативтік-құқықтық актілерімен белгіленеді.

Табиғи экологиялық жүйелердің бүлінуін, адамның, өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің генетикалық қорларының жойылуын, қоршаған ортаның адам қмірі мен денсулығына қауіпті өзгерістерін туғызатын шаруашылық және өзге де қызметке тиым салынады.

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы заң талаптарына сәйкес қорық режимі ерекше қорғалатын табиғи аумақта немесе арнайы бөлінген учаскелерде кез келген шаруашылық қызметке, сондай-ақ қоршаған ортаны табиғи жай-күйін бұзатын өзге де қызметке тиым салынады. Заказник режимі ерекше қорғалатын табиғи аумақта немесе арнайы бқлінген учаскелерде шаруашылық және өзге де қызметті белгілі бір маусымда, белгілі бір мерзімде ғана, мұның өзі мемлекеттік табиғи-қорық қоры объектілерінің сақталуына қауіп төндірмейтіндей және олардың молығуын нашарлатпайтындай мөлшерде ғана жүргізілуі мүмкін. Жер кодексінде жердің жай-күйіне әсер ететін үйлерді (құрылысташрды, ғимаратарды) және басқа да объектілерді жобалау мен пайдалануға беруге қойылатын экологиялық, санитарлық-гигиеналық және өзге де арнайы талаптар қаралған.

Табиғи ресурстарды пайдалану кезінде экологиялық талаптың ішінде ҚР аумағын карантиндік объектілерден қорғау ерекше орын алуы керек. Оның экологиялық екі түрлі мәні бар. БІРіншісі - ҚР аумағын, оның ішінде аыл шаруашылық жерлерді зиянкестерден қорғау, тазарту, екінші - өсімдіктер дүниесін зиянкестерден қорғау, оның ішінде ауыл шаруашылық жерлерінде, ауыл шаруашылық дақылдарын зиянкестерден қорғау және оның алдын алу шаралары. Жердің жай-күйіне теріс ықпал ететін жаңа және қайта құрылатын үйлерді (құрылыстарды, ғимараттарды) және басқа да объектілерді орналастыру, жобалау мен пайдалануға беру кезінде, жаңа техника мен технологияларды енгізу кезінде жерді қорғау жөніндегі әс шаралар көзделуге және жүзеге асырылуға, экологиялық, санитариялық-гигиеналық және өзге де арнайы талаптардың (нормалардың, ережелердің, нормативтердің) сақталуы қамтамасыз етілуге тиіс.

3. Мемлекеттік экологиялық сараптама ҚР-ның қоршаған ортаны қорғау саласындағы орталық атқарушы орган мен оның жергілікті жерлердегі бөлімшелерінің сараптама қызметінің түрі. Ол міндетті сипатта болады және табиғат пайдалану мен қоршаған ортаға және халықтың денсаулығынаәсер ету бөлігінде құқықтық, ұйымдастырушылық және шаруашылық шешімдер қабылдаудың алдында жасалуға тиіс. Мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысы болмайынша жобаны іске асыруға тиым салынады.

Меншік нысаны мен қай ведомствоға жататындығына қарамастан, сараптама объектілеріне міндетті түрде мемлекеттік экологиялық сараптама жүргізілуге тиіс. ҚР-ның қоршаған ортаны қорғау саласындағы орталық атқарушы органының тиісті сарптама бөлімшесі мемлекеттік экологиялық сараптама жүргізу үшін қажетті қосымша материалдардыссұратып алуға құқылы.

Қоршаған ортаға және халықтың денсаулығына әсерді бағалау рәсімін жоспарланып отырған шаруашылық қызметтің тапсырысшысы, ол жұмыс істеп тұрған объектілер үшін кәсіпорынның иесі не орталық және жергілікті атқарушы органдар қамтамасыз етеді.

Қоршаған ортаға және халықтың денсаулығына әсерді бағалау жобалау алдындағы және жоба құжаттамасының міндетті және ажырағысыз бөлігі болып табылады, ал жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар үшін бұл республикалық және облыстық маңызы бар бақылаушы органдардың, орталық атғақрушы органдардың, кәсіпорын жұмыс істейтін аймақта тұратын азаматтар қоғамдық бірлестіктердің, сот және прокуратура органдарының, сондай-ақ кәсіпорынның өзінің бастамасы бойынша не ҚР-ның қоршаған ортаны қорғау саласындағы орталық атқарушы органы мен оның жергілікті жерлердегі бөлімшелерінің шешімі бойынша жүргізіледі.

Экологиялық сараптаманы ұйымдастыру және жүргізу кезінде сараптама органдарының басшылары тәуелсіз болады және заңға, ҚР-ның өзге де нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес іс-қимыл жасайды. Сараптаманың экологиялық сараптама жүргізумен байланысты қызметіне мемлекеттік органдардың, заңды тұлғалар мен лауазымды адамдардың араласуына тиым салынады, бұдан сарапшының ҚР-ның қолданып жүрген заңдарын бұзған реттері кірмейді.

Мемлекеттік экологиялық сараптама сарапшысының бұзылған құықғы, соның ішінде материалдықшығындары мен моральдық жағынан шеккен залалы сот және әкімшілік тәртібімен қорғалуға тиіс, ал бұл жолсыздыққа кінәлі адамдар ҚР-ның қолданып жүрген заңдарына сәйкес жауап береді.

Мемлекеттік экологиялық сараптама жүргізу мерзімі үш айдан аспауға тиіс, қаралатын құжаттаманың көлемі мен күрделілігіне қарай бұл мерзім алты айдан аспайтын мерзімге ұзартылуы мүмкін. Мемлекеттік экологиялық сараптама жүргізу мерзімін алты айдан астам уақытқа ұзарту құжаттама тапсырысшыны ңөтініші бойынша ғана және оның сараптама жұмыстарына қосымша ақы төлеуге кепілдіктері болған жағдайда жүзеге асырылады.

Мемлекеттік экологиялық сараптама жүргізудің басталумерзімі сарапшылық органдарға алдын ала сараптамадан өткен қажеттеу құжаттамалардың бәріберілген және тапсырысшы сараптамадан өткізу мерзімі екі аптадан аспауға тиіс. Мемлекеттік экологиялық сараптама мерзімін белгілеумен ұзарту ҚР қоршаған ортаны қорғау саласындағы атқарушы органының құзКРетінде болады.

Мемлекеттік экологиялық сараптаманың жоба құжаттамасына оң қорытындысының берілген күніненбастап, құрылыс басталғанынша екі жылға дейін, ал жұмыс істеп тұрған және салынып жатқан кәсіпорындар құжаттамасының бес жылға дейін заңды күші болады.

4. Экологиялық сараптаманың міндеттері:

1) ықтимал, әлеуметтік, экономикалық және экологиялық зардаптарға талдау жасауды қоса алғанда, объектілерде атқарылған қоршаған орта мен халықтың денсаулығына, табиғи ресурстарға жоспарланып отырған басқарушылық, шаруашылық, инвестициялық және өзге де қызметтің қоршаған ортамен халықтың денсаулығына әсерін бағалауды толымдылығы мен дұрыстығын анықтау:

2) жоспарланып отырған басқарушылық, шаруашылық, инвестициялық және өзге де қызметтің әсер етуі бағалаудың толымдылымғы мен дұрыстығын ұйымдастыру:

3) ҚР заңдарындағы, ҚР аумағында қолданылып жүрген стандарттағы, нормалар мен ережелердегі экологиялық талаптардың сараптама жасалып отырған құжаттамада сақталуын тексеру:

4) экологиялық сараптама қорытындыларын әзКРлеу, оларды сараптама объектісін іске асыру туралы шешім қабылдайтын ұйымдарға беру және мүдделі органдар мен халыққа қажетті ақпарат беру болып табылады.

Экологиялық сараптаманың қағидаттары(принциптері) :

1) мемлекеттік экологиялық сараптама жүргізудің міндеттілігі;

2) министрліктердің, мемлекеттік комитеттер мен ведомстволардың өзге де орталық және жергілікті атқарушы органдарының бақылаушы және қадағалаушы органдармен өзара іс-қимылы;

3) экологиялық сараптама тұжырымдарының объектитілігі мен ғылыми негізділігі ;

4) сараптама органдары мен сарапшылардың өз өкілеттігі жүзеге асырған кезде тәуелсіз болуы;

5) жариялылық;

6) экологиялық сараптаманың кешендігі мен оның алуан түрлі болуы;

7 экологиялық және медициналық-биологиялық мүдделердің басымдылығы қағидаттары негізделеді.

Экологиялық сараптаманың қағидаттары экологиялық сараптамада қатысушылардың барлығына бірдей қатысы бар және сақталуы тиіс.

Экологиялық сараптама жүргізген сараптама органдары ол аяқталған соң жұртшылықтың талап етуімен бұқаралық құралдары арқылы немесе өзге түрде хабарлайды.

Экологиялық сараптаманың түрлері қоғамдық экологиялық қатынастарға қатысушылардың негізгі түрлеріне қарай ҚР “Экологиялық сараптама” туралы заңында және экология кодексінде белгіленген. Ол мемлекеттік экологиялық сараптама және қоғамдық экологиялық сараптамаға бөлінеді. Бұл ескі сараптама да мазмұны жағынан экологиялық сараптама қатынастар саласында құқықтық мәні бар әрқайсысы өзінің орнына қарай қолдау табады.

Бақылау сұрақтары:

1. Табиғат пайдалану құқығының түсінігі қағидалар және белгілері.

2. Табиғат пайдалану құқығының түрлері, обьектілері және субьектілері.

3. Табиғатты жалпы және арнайы пайдалану.

4. Табиғат пайдаланушылардың құқықтары мен міндеттері, оның пайда болуы, өзгертілу, тоқтатылу негіздері.

5. Табиғат пайдалану құқығын қорғау.

Тақырып: Табиғат пайдалану мен қоршаған ортаны қорғау саласындағы басқарудың ұйымдастырушылық- құқықтық нысандары.

Жоспар:

1 . Табиғат пайдалану мен қоршаған ортаны қорғау саласындағы мемлекеттік басқарудың түсінігі мен қызметі.

2. Табиғат пайдалану мен қоршаған ортаны қорғауды басқаратын жалпы және арнайы органдар.

3. Экологиялық сараптама мақсаттары, міндеттері, түрлері.

4. Экологиялық сараптама қағидалары мен міндеттері.

Лекция мақсаты: Студенттерге экологиялық құқықтың түсінігі, экологиялық қатынастардың түрлері мен жалпы сипатын, экологиялық қатынастардың мазмұны, пайда болуы, өзгертілуі, тоқтатылуы, экология құқығының әдістері, қағидаларын, экологиялық құқықтың жүйесін үйрету.

Лекция мәтіні

1. Экологиялық талаптарды қанағаттандырмайтын және атмосфераға шығарылатын заттарды бақылаудың техникалақ құралдарымен қамтамасыз етілмеген жабдықтар, өнер табыстар, рационализаторлық ұсыныстар, жаңа техникалық жүйелер, заттар, материалдар, шетелден алып келген жабдықтар мен басқа да объектілер пайдалануға жатпайды. Кәсіпорындарды, құрылыстарды және басқа объектілерді жобалау кезінде, сондай-ақ технологиялық процестер мен жабдықтарды жасау және жетілдіру кезінде атмосфералық ауаны өндірістік мұқтаждар үшін қажетті аз мөлшерін пайдалануды қамтамасыз ететін болуы тиіс.

Қоршаған ортаға теріс әсер ететін кәсіпорындарды, құрылыстар мен өзге де объектілерді қайта бейімдеу, уақытша тоқтатып қою, меншігін ауыстыру және тарату қоршаған ортаны қорғау жөнінде арнайы уәкілетті мемлекеттік органдармен келісім бойынша не олардың қоршаған ортаға жасалатын әсерді бағалау жөнінде жүргізілген тексерулерінен анықталған жолсыздықтар жойылғаннан және келтірілген зиянның мөлшері белгіленген тәртіппен толықтырылғаннан кейін ғана жүргізілуі мүмкін.