Пушкин әлемі



І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1. Пушкин және қазақтар
2. "Пугачев тарихы"
3. "Орынбор тарихы"
4. "Орынбор губерниясының топографиясы"
5. Пушкин тарихшы және этнограф
ІІІ. Қорытынды
Пайдаланылған әдебиет
Пушкин әлемі теңіздей терең, бұлақтай мөлдір, кәусардай таза. Үйлесім мен сұлулыққа толы, адам жанынан нәр алып, сол адамға арналған бұл әлем өмірдің өзі сияқты әрі шексіз, әрі сан қырлы. А.С.Пушкин мұрасының құпияларын қайталай игеріп, оның жүректі дір еткізер дана жолдарын оқи отырып, біз ұлы ақынды өзіміздің рухани замандасымыз деп білеміз. Пушкин - өзгермейтін мәңгілік өлшем. Мәңгі болатын себебі, мұхиттың суы тартылмайтыны сияқты, ол да ешқашан кемімейді. Қазақ халқы да өз мәдениетінің ең таңдаулы адамдары – ірі жазушылары арқылы, олардың ішіндегі ең ардақтысы Абай Құнанбаев арқылы Пушкиннің данышпандығына сый көрсетіп құрметтейді. Ол ана тілімізде еркін сөйлеп халқымыздың төл туындысындай қанымызға сіңді, жүрегімізге ұялады. Қазақ жазушыларын қызықтырған Пушкиннің бейнелі тілі, оның асқан ақындық шеберлігі ғана емес, ең алдымен оның жасаған образдарының қазақ халқының тұрмысына үйлесімділігінде.
Халқымыздың Пушкин шығармаларына құмарлығы жалғыз аудармалардан ғана емес, қазақ жазушыларының өздері жазған шығармаларынан да, Пушкинге жазғандарынан да көрінеді. Абай сияқты, біздің көптеген ақындарымыз Пушкинге еліктеген. Пушкиннің лирикасын қолданған Абайдың ақындығы атты да, оның сұлулығын да суреттемей қоя алмады.
1. Есмағамбетов К. Пушкин және қазақтар // Егемен Қазақстан.- 2006.
2. Жүргенов Т. Орыс халқының ұлы жазушысы және қазақ халқы //
Қазақ әдебиеті.- 1989.

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:   
ЖОСПАР
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1. Пушкин және қазақтар
2. "Пугачев тарихы"
3. "Орынбор тарихы"
4. "Орынбор губерниясының топографиясы"
5. Пушкин тарихшы және этнограф
ІІІ. Қорытынды
Пайдаланылған әдебиет

Пушкин және қазақтар

Пушкин әлемі теңіздей терең, бұлақтай мөлдір, кәусардай таза.
Үйлесім мен сұлулыққа толы, адам жанынан нәр алып, сол адамға арналған бұл
әлем өмірдің өзі сияқты әрі шексіз, әрі сан қырлы. А.С.Пушкин мұрасының
құпияларын қайталай игеріп, оның жүректі дір еткізер дана жолдарын оқи
отырып, біз ұлы ақынды өзіміздің рухани замандасымыз деп білеміз. Пушкин -
өзгермейтін мәңгілік өлшем. Мәңгі болатын себебі, мұхиттың суы
тартылмайтыны сияқты, ол да ешқашан кемімейді. Қазақ халқы да өз
мәдениетінің ең таңдаулы адамдары – ірі жазушылары арқылы, олардың ішіндегі
ең ардақтысы Абай Құнанбаев арқылы Пушкиннің данышпандығына сый көрсетіп
құрметтейді. Ол ана тілімізде еркін сөйлеп халқымыздың төл туындысындай
қанымызға сіңді, жүрегімізге ұялады. Қазақ жазушыларын қызықтырған
Пушкиннің бейнелі тілі, оның асқан ақындық шеберлігі ғана емес, ең алдымен
оның жасаған образдарының қазақ халқының тұрмысына үйлесімділігінде.
Халқымыздың Пушкин шығармаларына құмарлығы жалғыз аудармалардан
ғана емес, қазақ жазушыларының өздері жазған шығармаларынан да, Пушкинге
жазғандарынан да көрінеді. Абай сияқты, біздің көптеген ақындарымыз
Пушкинге еліктеген. Пушкиннің лирикасын қолданған Абайдың ақындығы атты да,
оның сұлулығын да суреттемей қоя алмады. Сол уақытта қазақтың өмірінде
аттың қандай бейнесі, қандай қасиеттері болғандығын, қазақ халқының сол
уақыттағы тұрмысы қандай екендігін еске алсақ, Абайдың Пушкиннің көркемдік
өнеріне еліктеп, сол уақыттағы қазақ оқушыларына ұғымды етіп, әдемі аттың
тұлғасын келістіріп суреттеген себебін түсінеміз.
Қазақтың жазба әдебиетінде сұлулықты Пушкин стилінің көркемдік
дәрежесіне жете суреттеген асқан ақындықты тек қана Абайдан көруге болады.
Алайда Абайды тартқан Пушкин шығармаларындағы түрі, ақындық өлеңі
ғана емес, Абайдың ақындық айналасында, оның ойында Пушкин кейіпкерлері
орын алған. Біз мұны айтқанда Абайдың Пушкин Татьянасына шын құмар
болғандығын айтамыз. Абай Пушкин дәуіріндегі ерекше шыққан бұл орыс
әйелінің ішкі сырын түсінген, Абай оның сыры Татьянаның Онегинге хат жазуға
батылы барғандығында екендігін көрген, Абайдың бұл хатты асқан ақындық
шеберлікпен аударғаны, сонымен бірге қазақтың әдебиет тілінің атасы Абай
мен орыстың әдебиет тілінің атасы, сөздің асқан шебері Пушкиннің
ақындығында ұқсастық бар екендігін көрсетеді.
Қазақ халқының Пушкинге құмарлығы тек жеке жазушылардың құмарлығы
ғана емес. Пушкиннің адамгершілікті көксеген поэзиясы, оның қанауды, езуді
жек көретіндігі, адамның қасиеттерін шын құрметтейтіндігі, қарақшы
Пугачевтан (оны патшаның тарихшылары осылай деп көрсеткен), жаңа қарақшы
Дубровскийден тапқан қасиеттері – Пушкиннің бұл поэзиясын өзінің барлық
тарихында орыстың ұлы халқымен көрші болған, тіпті бір территорияда тұрған
деп айтарлық қазақ халқының білмеуі мүмкін емес еді.
Пушкин сондай тамаша сүйкімді етіп суреттеген орыстың жақсы
әйелінің образы қазақтың өздерінің қыздарына Татьянаның (Тана) атын
қоятын әдетінде де бар.
Пушкин суреттеген Онегин мен Татьянаның образдары, олардың
сүйіспеншілігінің тарихы қазақ бұқарасына ұғымды болатын тағы бір себебі
бар. ...Помещиктер тегінен шыққан, тентек мінезді, жеңілтек, білімді,
әйелге немкетті қарайтын Онегинді қазақ бұқарасы жексұрын салдарға,
бұқарадан қол үзген, қазақтың отбасына көп әлек салған, қазақтың талай
қыздарын сырты жылтырап алдап-арбаған сұмырай тілмаштарға ұқсастырады.
Сондай-ақ Ресейдегі бұратаналардың шығармаларына көп көңіл бөлген
Пушкин, әрине, қазаққа да соқпай кете алған жоқ. Пушкиннің қазақ
тақырыбымен шұғылдануы көбіне Е.Пугачев бастаған шаруалар көтерілісі туралы
шығарма жазу жоспарына байланысты еді. Оған қазақтардың отарлық бұғауға бас
имей, көтеріліске белсенді катысқаны да түрткі болады.
Болашақ жұмысына дайындық барысында ақын қазақтар туралы
мағлұматтарын толықтыра түседі. Бұл орайда Пушкиннің лицейден бергі досы
В.Д. Вольховский (1798-1884) ойға оралады. Ақынның 19 қазан деген
өлеңіндегі спартандық жанымен бізді баураған деген жолдар осы Вольховскийге
арналған. Лицейді бітіргеннен кейін ол Орынборда қысқа уақытқа тұрақтап,
А.Ф. Негри миссиясының құрамына жіберіледі. 400 адамнан тұратын бұл
экспедиция Бұхарада болып, қазақтар жөнінде де біршама материалдар жинайды.
Жолай керуенді Қызылқұмнан Жаңадария өзеніне дейін Арынғазы Әбілғазыұлы
шығарып салады. Экспедиция Орынборға 1824 жылы оралады.
1825 жылдың тамызында Вольховский Каспий мен Арал теңіздері
аралығындағы өңірлерді барлау мақсатында жіберілген Ф.Ф. Бергтің
экспедициясына қатысады. Ол Сағыз, Жем өзендері бойында болып, сол маңдағы
қазақ руларының орналасуын картаға түсіреді. Онда Жоламан Тіленшіұлының
қонысын бөліп көрсетеді. Картада аталған екі өзеннен басқа да, Ойыл,
Жақсыбай, Қарабұлақ, Қуағаш, Қарасу өзендері, Тайсойған құмы секілді
нысандар белгіленеді.
Экспедиция 1826 жылы Сарайшық бекінісіне оралады. Оның жұмысының
нәтижелері ретіндегі Вольховскийдің (А.Дельвигпен бірлесіп жазған) "Каспий
мен Арал теңіздері аралығындағы қырғыз даласының топографиялық журналы"
деген еңбегі дүниеге келеді. Кітаппен Пушкин танысып шығады.
Орыс ақынының Вольховский зерттеулеріне ынтызарлық танытуының
себебі бар. Қазақстанның батыс өңірінде ұзақ уақыт бойы жасаған сапарлары
барысында Вольховский Пугачевті және ол басқарған көтерілісті көргендердің
естелік-әңгімелерін жинастырып, жазып алып отырады.
Вольховский 1824 жылы Петербургте балалық шақтағы досымен кездесіп,
сыр шертіседі. Зерттеушілер Пушкиннің ойына Пугачев тарихын жазу туралы
пікір Вольховскиймен осы кездесуінде келген болар деген болжам айтады.
"Пугачев тарихы"
1834 жылдың аяғында "Пугачев тарихы" жарық көргеннен кейін Пушкин кітапты
Вольховскийге жіберіп хат жазады. "Саған Пугачев бүлігінің тарихы деген
еңбегімді жіберіп отырмын. Мен онда сол кезеңдегі әскери қимылдарды
зерттеуге тырыстым және оларды анық баяндау туралы ғана ойладым, бұл маған
оңай шаруа болмады... Ол барлығын да салыстыруды, тексеруді керек етті,
кітабым туралы сенің пікірің барлық тұрғыдан да маған аса қымбат болар
еді", – делінеді хатта. Бұдан Пушкиннің бір оқиға жөнінде бірнеше
деректерді жинастырғанын, олардың танымдық, шындық деңгейін анықтау үшін
қаншалықты ыждағаттылық танытқанын көреміз.
Пугачев тарихының басты дереккөздерінің бірі П.И. Рычковтың (1712-
1777) еңбектері болғаны сөзсіз. Рычков – шаруалар көтерілісінің себептері
туралы Пугачевпен жүздесіп, пікірлескен бірден-бір тарихшы ғалым, Орынбор
қорғанысының және осыған байланысты көптеген оқиғалардың куәгері. Ол өзінің
көріп-білгендері жөнінде, алған әсерлері мен басқа да материалдар негізінде
"Орынборды қоршаудың шежіресі" деген еңбек жазып қалдырады. Мұны Пушкин
жоғары бағалап, "Пугачев ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
ХАКІМ АБАЙДЫҢ ҒИБРАТЫ (БЕЛГІБАЙ ШАЛАБАЕВ ХАКІМНІҢ ҒАҚЛИЯСЫ МЕН ПУШКИН ЖӘНЕ АБАЙДЫҢ ЭПИСТОЛЯРЛЫҚ РОМАНЫ ХАҚЫНДА)
Қазақстан Республикасындағы көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы ақпараттық ресурстар
ХАКІМ АБАЙДЫҢ ҒИБРАТЫ
Ахмет Жұбанов атындағы мемориалды ескерткіш
Мұқағали Мақатаевтың экспрессионизмі және поэтикалық ойлауы
Шериаздан елеукеновтің «абай жолы» романына қосқан ой - пікірі
Шәкәрім поэтикасы
Ж.Аймаутов - әдебиет сыншысы
Соғысқа дейінгі өмірі
Кіріккен сөздер
Пәндер