Авеста кітабы

Жоспар
Кіріспе

1 Нұқ пайғамбар туралы аңыз
2 "Авеста" . ең көне кітаптардың бірі
3 Заратуштра
4 Ахура.мазда
Күнге мадақ

Пән: Дінтану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Нұқ пайғамбар туралы аңыз есіңде ме, жас дос! Бүкіл жер-жаһанды топан су
басқаны туралы айтылатын еді ғой онда. Сол кезде Нұқ пайғамбар ғұмыр бойы
адал еңбекпен өмір сүріп, ақ ниетінен айнымаған адамдарды кемесіне
мінгізіп, топан судан алып шықпаушы ма еді. Бір қызығы - дәл осыған ұқсас
аңызды Жер шарының әр қиырын қоныс еткен халықтардың көпшілігі айтады.
Тіпті Нұқ пайғамбардың кемесінің өз еліндегі биік таудың басында тас болып
әлі күнге қатып тұрғанына өздері кәміл сенеді, өзгелерді де сендіргісі
келеді. Мысалы, армян халқы сол кеме Арарат тауының басында десе, еврей
жұрты оны Сион тауының басындағы Дәуіт пайғамбар сарайына қойылған деп
санайды. Ал біз - қазақ халқы Нұқ пайғамбардың қасиетті кемесі әулие тау
Қаратауда қалғанына кәміл сенеміз.
Бұлардың бәрі - аңыз. Аңызға айналып бізге жеткен бағзы замандар
шындығы. Ғалымдардың болжауы бойынша, ежелгі адамдар қоныстары жер бетінде
осыдан 2,5 миллион жыл бұрын пайда болған. Қазақстан ғалымдары біздің
еліміз аумағында ежелгі адамдар осыдан і миллион жыл бұрын қоныстана
бастаған деп есептейді. Алайда біздің заманымыздан 40-35 мың жыл бұрын жер
беті күрт салқында, құрлық бетін тұтасқан көк мұз басады. Жайқалған жұмақ
жер бірте-бірте қақаған аязға оранып, адам да, аң да мың-мыңдап қырғынға
ұшырайды. Адамдардың тірі қалғандары үңгірлерді паналап от жағуды
үйренетіні осы кез. Бұрын жеміс теріп, өсімдіктердің тамырын жинап, балық
аулап, күші жеткен аңның етін ғана қанағат тұтып үйренген адам баласы енді
аңшылықты кәнігі кәсіпке айналдыра бастайды. Ұжымдасып үлкен аңдарды қолға
түсіретін ор қазуды, тастан үшкір қару-жарақтар жасауды үйренеді. Ғалымдар
мұны "тас ғасыры" деп атайды.
Бұл кезде құрлық бетін құрсаған көп мұз да бірте-бірте еріп,
солтүстікке шегіне бастаған еді. Сірә, Нұқ пайғамбарға қатысты айтылатын
жер бетін қаптаған топан су туралы аңыз да осы кезеңнің шындығын
бейнелейтін болса керек. Топан судан, ең алдымен, биік қыратты қоныс еткен
адамдардың аман қалатыны белгілі. Осы адамдардың өзге аймақтағыларға
қарағанда ертерек ес жиып, оң-солын бұрынырақ тани бастайтыны түсінікті.
Біздің еліміз - қазіргі Қазақстанның аумағы дәл сондай қыратты аймақтардың
бірі еді. Сондықтан біздің өлкені қоныстанған алғашқы адамдар, яғни біздің
арғы ата-бабаларымыз қолға мал үйретуді, тас құралдардың орнына қолына
қоладан жасалған қанжар мен найза ұстауды, ат жегіп арба мінуді, бір сөзбен
айтқанда, адами мәдениетті өзге аймақтағы тектестеріне қарағанда ертерек
меңгерген.
Жер бетінде адам баласының алғашқы мәдениеттерінің мұндай орталықтары
сирек. Мысалға, Қосөзен аймағы аталатын Евфрат пен Тигр өзендері бойындағы
шумер мәдениетінің тарихын ғалымдар осыдан б мың жыл бұрынғы кезеңнен
бастайды. Қытайдағы ежелгі мәдениет тарихы шамамен осыдан 5 мың жыл бұрын
басталған. Біздің елімізде сақталған ежелгі мәдениет ескерткіштері де
осылармен шамалас.
Сонымен, қазіргі Қазақстан жеріне бұдан 4-5 мың жыл бұрын өмір сүріп,
бұл өлкені жер бетіндегі ежелгі мәдениеттердің орталығына айналдырған
кімдер өзі? Олар немен айналысқан? Қалай ғұмыр кешкен?
Ғалымдар олар қалдырған мәдениет ескерткіштерін "Андрон мәдениеті"
дейді. Бұл - шартты атау. Ең алғаш і9і4 жылы Енисей өзенінің бойындағы
Андроново деревнясының маңында сақталған қорғанды қазғанда ежелгі адамдар
қауымдастығының бұрын ешкімге мәлім емес жаңа мәдени ескерткіштері
табылған. Кейін дәл осындай ескерткіштер Алтай, Орталық Қазақстан, Жетісу,
Оңтүстік Қазақстан, Батыс Қазақстан өңірлерінен көптеп кездескен. Ғалымдар
осынау кең-байтақ кеңістікте өмір сүрген адамдардың бір үлкен ұлысқа
біріккен туыстас тайпалар болғанын анықтап, олардан қалған мәдени мұраларды
әлгі деревня атауымен "Андрон мәдениеті" деп атады.
Ежелгі Қазақстан жеріндегі Андрон мәдениетін жасаған ұлыс құрамында әр
түрлі туысқан тайпалар болғаны анық. Олардың ішіндегі ең белгілілері -
арийлер мен турлар еді. Олар негізінен мал шаруашылығымен айналысқан.
Жылқы, түйе, қой, сиыр өсірген. Егін де еккен. Алғашқыда олар кең байтақ
даладағы шағын өзендер мен жылғалардың жағалауына қоныстанған. Жартылай
жертөле үлгісіндегі үйлер салып, төбесін сабанмен жапқан. Жер жыртуға
соқаны пайдаланған, eгіндi қол орақпен орған. Алайда негізгі шаруашылығы -
мал ecipy болған.
Арийлер мен турлардың малды ауыл маңында баққаны белгілі болып отыр.
Бip ауылда і0 - 20 отбасынан құралған бip рудың ғана адамдары тұрған. Әр
отбасында 30 - 50 адам болған. Кейде бip руға жататын отбасылар бір ауылға
симағандықтан қара шаңырақтан онша ұзамай жақын маңдағы өзен не көл
жағалауынан жаңа қоныс салған. Осылайша рулық бірлестіктер қонысы бірте-
бірте кеңейе түскен. Кең байтақ далада әр ру оқшау сүрген. Олардың араларын
жүздеген шақырымдық кеністік бөліп жатқан.
Бірте-бірте жеке рулар тұтас ұлыс болып бірiгіп, іргелі мемлекетке
айнала бастайды. Дестүрлі мал шаруашылыгының жағдайы оларды бірiгyгe мәжбүр
еткен еді. Ceбeбi жыл сайын өсе түскен мыңғырған мал бірте-бірте ауыл
маңындағы өріске симайтын дәрежеге жетті. Ежелгі қоныстарының, маңы тез
тапталып, малды басқаша бағу қажеттігі туды. Енді бұрынғы отырықшы
тұрмыстан гөpi жайылымдык, мал шаруашылығының тиімділігі анык, байқалды. Ол
үшін кең далада емін-еркін көшіп-қонып жүрген халыққа, өз бетімен жайылып
жүрген малға сырттан қатер төнбеуі қажет еді. Адамның да, малдың да
қауіпсіздігін тек іргелі мемлекеттік бірлестік қана қамтамасыз ете алатын.
Біртұтас тайпалық одақ түріндегі алғашқы мемлекеттің құрылуы адамдар
қауымдастығының өз ішіне де, олардың шаруашылыгьша да бірқатар өзгерістер
енгізді. Енді арийлер мен турлар қоғамындағы адамдар үш топқа жіктеле
бастады. Бірінші топты, әрине, елді сыртқы жаулардан қорғауға машықтанған,
соғыс өнерін меңгергои қол басшылар мен батырлар құрады. Бұларды ғалымдар
"әскери ақсүйектер" деп атайды. Ақсүйек болатын себебі, олар - қоғамда ең
жоғарғы мәртебе мен құрметке ие болған жандар еді. Екінші топты дүниенің
құпия сырларын білетін, кейде ауру-сырқаудан адамдарды емдеп, оларға рухани
жағынан жетекші бола алатын ой еңбегінің иелері -абыздар құрады. Осылайша
ой еңбегімен айналысатын адамдардың ерекше топ құрап, басқалардан
бөлектенуі арийлер қоғамында жоғары өркениет белгілерінің қалыптасқанын
көрсетеді. Абыздар өз ортасында ерекше сый-құрметке бөленген. Әскери
ақсүйектер мен қарапайым халық абыздарды бәрін білетін әулие тұтып, олардың
айтқан ақыл-кеңестерін ұйып тыңдаған, олар ұйымдастырған рәсімдік шаралар
мен билердің сиқырлы күші бар деп сенген. Арийлер қоғамындағы үшінші топты
бақташылар, яғни қарапайым халық құраған. Бұлар ең төменгі қара халық
ретінде мал бағумен, егін егумен, көші-қонмен айналысқан. Кейде қара
халықтың арасынан шығып, көпшілікке белгілі батырға не абызға айналған
адамдар да болған. Мысалы, атақты "Авеста" кітабының авторы Заратуштра
түйешілер арасынан шыққан деген пікір бар.
Арийлер тайпалық одаққа бірігіп, біртұтас бірлестікке айналған соң,
олардың шаруашылығында да ішінара жаңарулар болған. Төрт түлік малдан
көшпелі тұрмысқа қолайлы қой, жылқы, түйе өсіруге бұрынғыдан кебірек ден
қойған. Әсіресе, жылқыны ерекше құрметтеген. Ғалымдар арийлер жылқысының үш
түрлі тұқымы болғанын анықтады: тауда жүруге ыңғайлы аласа жылқы, ұзақ
жүруге ыңғайлы шыдамды қазанат және қазіргі Түрікменстанның ахалтеке
жылқысының арғы тегі саналатын ұшқыр тұлпар. Әсіресе, арийлер арасында
ұшқыр ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.