Соттың бірінші инстанциясының қаулылары

Жоспар
Кіріспе

1. Соттың бірінші инстанциясының қаулылары.
2. Соттық шешімнің ұйғарымнан айырмашылығы:

сот өндірісіндегі мәселелерді шешу, сот тарапынан көптеген процесуалдық іс-әрекеттерідің жүзеге асырылуын талап етеді. Мыс: талап арызды қабылдау, сараптама тағайындау, талапты қамтамасыз ету, іске басқада тұлғаларды қатыстыру, тараптарды ауыстыру, шешім шығару т.б. осы іс-әрекеттерді барлығын судья жеке өзі жүзеге асырады.
Бірінші инстанциялық сотта азаматтық істер іске қатысушы тараптармен басқада мүдделі жақтардың қатысуымен қаралады. Заңда олардың іс жүргізу құқықтары мен міндеттері қарастырылған (АІЖК-47б)
Олар осы құқықтарымен міндеттерін белгілі бір процесуалдық іс-әрекеттерді жүзеге асыру арқылы қолданады. Мыс: талап арыз беру, талаптан бас тарту, жауапкердің талапты мойындамауы немесе талаптан бас тартуы, мүдделі тұлғалардың өтініш беруі, прокурордың берген қорытындысы, т.б.
Іске қатысушы тараптардың берген арыздарымен өтініштерінің бірде – біреуі соттың назарынан тыс қалмауы тиіс. Судья ол арыздармен өтініштерді қарап, шешіп арнайы процесуалдық іс-әрекеттерді жүзеге асырады. Оған Қазақстан Республикасы Конституциясындағы заңмен құралған кез-келген соттар республика соттары, сот төрелігін тек қана сот жүзеге асырады деген дәлел бола алады. Сонымен қатар осы судьялардың іс жүргізу әрекеттері, тәуелсіздігі, істерді қарап шешуі азаматтық іс жүргізу кодексінде де анық көрсетілген.
Судья кез-келген азаматтық істерде туындаған мәселелерді іске қатысушы тұлғалардың тарапынан берілген материалдық құқықтық немесе өзгеде процесуалдық мәселелерді қарайды және оған арнайы шешім шығаралды. Жалпы айтқанда судьялардың осы шешімдеріне соттық қаулылар дейміз.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Соттың бірінші инстанциясының қаулылары.

Азаматтық сот өндірісіндегі мәселелерді шешу, сот тарапынан көптеген
процесуалдық іс-әрекеттерідің жүзеге асырылуын талап етеді. Мыс: талап
арызды қабылдау, сараптама тағайындау, талапты қамтамасыз ету, іске басқада
тұлғаларды қатыстыру, тараптарды ауыстыру, шешім шығару т.б. осы іс-
әрекеттерді барлығын судья жеке өзі жүзеге асырады.
Бірінші инстанциялық сотта азаматтық істер іске қатысушы тараптармен
басқада мүдделі жақтардың қатысуымен қаралады. Заңда олардың іс жүргізу
құқықтары мен міндеттері қарастырылған (АІЖК-47б)
Олар осы құқықтарымен міндеттерін белгілі бір процесуалдық іс-әрекеттерді
жүзеге асыру арқылы қолданады. Мыс: талап арыз беру, талаптан бас тарту,
жауапкердің талапты мойындамауы немесе талаптан бас тартуы, мүдделі
тұлғалардың өтініш беруі, прокурордың берген қорытындысы, т.б.
Іске қатысушы тараптардың берген арыздарымен өтініштерінің бірде –
біреуі соттың назарынан тыс қалмауы тиіс. Судья ол арыздармен өтініштерді
қарап, шешіп арнайы процесуалдық іс-әрекеттерді жүзеге асырады. Оған
Қазақстан Республикасы Конституциясындағы заңмен құралған кез-келген соттар
республика соттары, сот төрелігін тек қана сот жүзеге асырады деген дәлел
бола алады. Сонымен қатар осы судьялардың іс жүргізу әрекеттері,
тәуелсіздігі, істерді қарап шешуі азаматтық іс жүргізу кодексінде де анық
көрсетілген.
Судья кез-келген азаматтық істерде туындаған мәселелерді іске қатысушы
тұлғалардың тарапынан берілген материалдық құқықтық немесе өзгеде
процесуалдық мәселелерді қарайды және оған арнайы шешім шығаралды. Жалпы
айтқанда судьялардың осы шешімдеріне соттық қаулылар дейміз.
Бірінші инстанциялық сотта қаулыларды екіге бөлеміз:
1. Шешім
2. Ұйғарым
Істің мәнін шешетін бірінші сатыдағы сот қаулысы шешім нысанында
шығарылады (АІЖК 217б)
Соттық шешім – бұл бірінші инстанциялық соттың қаулысы. Осы қаулының
мазмұнында қойылған талап арыз сот тарапынан жауап берілсе, тараптардың
құқықтық жағдайы анықталса онда ол шешім болып табылды.
Істің мәні бойынша шешілмейтін бірінші сатыдағы сот актісі ұйғарым
түрінде шығарылады (АІЖК – 21 бап). Ұйғарымды дербес іс жүргізу құжаты
түрінде сот шығарады.
Соттық шешімнің ұйғарымнан айырмашылығы:
Соттық шешім – шешім шығарған кезде сот дәлелдемелерге баға береді,
іс үшін маңыза бар қандай мән-жайларды анықталғанын және қандай мән-
жайлардың анықталмағанын, тараптардың құқықтық қатынастарының қандай
екенін, осы іс бойыншақандай заң қолданылуға тиісті екенін және қойылған
талааптың қанағаттандырылуға жататынын немесе жатпайтынын айқындайды. Сот
шешімі заңды және негізді болуға тиіс. Сот шешімді сот отырысында
зерттелген дәлелдемелерге ғана негіздейді. Соттық шешімді тек бірінші
инстанцияның соты ғана шығарады және тк судьялардың жеке өздері
шығарады.Шешім кеңесу бөлмесінде шығарылады. Бұл бөлмеде өзге адамдардың
болуына жол берілмейді.Соттық шешімде судья талаптың толық немесе жартылай
қанағаттандырылуға жататыны немесе қанағаттандырылуға жатпайтыны жөнінде
жауап беруге тиіс. Бұл формула кез-келген талап ісінде қолданылады.
Соттық шешім бұл соттың заңды орындаушы ретінде немесе тараптардың
арасында құқықтыққарым-қатынас болмаған жағдайда қабылдайтын актісі.
Ұйғарымды сот – бірінші инстанциялық сотта туындаған кез-келген
мәселе бойынша шығарады. Істің күрделілігіне қарай, егер туындаған мәселе
күрделі болса онда сот Ұйғарымды кеңесу бөлмесінде шығарады. Күрделі емес
мәселені шешкен сот отырыс залынан шықпый-ақ ұйғарым шығара алады. Соттық
шешімге қанағаттанбаған тарап әр қашан шағымдана алады. Бірақ бұл, істің
басынан басталып, тараптардың арасында жаңадан процесуалдық құқықтық қарым-
қатынастың пайда болуына жол берілмейді. Соттың шешіміне егер бір тарап
істі толық, жан-жақты қарамады,іс бойынша сотқателік жібереді деп тапқан
жағдайда шағымдана алады. Сонымен қатар шешімге жәй қанағаттанбаса да
шағымдануға жол берілмейді. Қорыта келе соттық шешім бірінші инстанциялық
соттағы, іске қатысуша тұлғалардың құқықтары мен мүдделерін және
мемлекеттің мүддесін қорғайтын ең маңызды сот актісі болып табылады.
АІЖК – 218 бабына сәйкес сот шешімі заңды және негізді болуға тиіс.
Шешімнің заңдылығы соттық іс бойынша белгіленген іс жүргізу
тәртіптерімен істе қолданылатын материалдық құқықтық нормалардың қатаң
түрде қадағалаумен реттеледі. Басқаша айтқанда, шығарылған шешім істегі
материалдық құқықтық нормаларға және іс жүргізу құқығының нормаларына
сәйкес келген жағдайда шешім заңды болып табылады.
Соттардың Конституциямен баянда етілген адамның және азаматтың
құқықтыры мен бостандықтарына нұқсан келтірген заңдар мен өзгеде
нормативтің құқықтық актілерді қолдануға хақысы жоқ. Егер сот қолданылуға
тиісті заң немесе өзгеде нормативтік құқықтық акт Конституциясымен баянды
етілген адамның және азаматтың құқықтыры мен бостандықтарына нұқсан
келтіреді деп тапса, іс жүргізуді тоқтата тұруға және осы актіні
Конституциялық емес деп тану туралы ұсыныспен Конститутциялық Кеңеске
жүгінуге міндетті (Конституция 78 бабы)
Сот шешімді сот отырысында зерттелген дәлелдемелерге ғана негіздейді
(АІЖК-218 бап,2-тармақ). Іске қатысушы барлық фактілер, мән-жайлар сот
отырысында жан-жақты қаралып, толық зерттелген кезде және оған нақты
дәлелдемелер келтірілген кезде шешім негізді болып табылады. АІЖК-нің 67
және 68-бабына да көрсетілген талаптарды ескере отырып, сот шешімі осы
дәлелдемелерге негізделеді.
Іс бойынша нақты жағдайлар туралы қорытынды АІЖК 64бабының 2-
бөлігінде қарастырылған шешімдегі дәлелдеу құралдары мен куәлардың
көрсетуларі, екі жақтың және үшінші жақтың түсініктері мен, жазбаша
дәлелдемелермен көрсетіледі.
Шешім істің жағдайы туралы пайымдау, бастауларға негізделе алмайды.
Егерде сот,дәлелдемелердің әрқайсысын жеке және бірге қосып немесе
көрсетілген мәліметтерді,куәлардың көрсетулерін, басқада нақты мәліметтер
жағдайды дәлелдей алмаса, онда сот шешім шығарарда осыларды негізге алуға
міндетті. Егерде сот жағдайды толық анықтап, анық-қанығына жетіп, сот
мәжілісінде зерттелген дәлелдемелермен бекітілсе және соттың заңды
квалификациясы, екі жақтың озара қарым – қатынасы анықталған фактілерге
сәйкес келсе, онда шешімнің негізін қалайды.
Заңдылықпен негізділіктің түсінігі өзара байланысты болғаны мен,
ұқсас емес. Сот шешіміне ұсынылған әрбір көрсетілген талаптардың өзіндік
сипаты болды. Сонымен бір мезгілде олардыжеке алап зерттеу, сот іс-
әрекеттерінің өзіндік саласын білдіреді:
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.