Оқу материалдары және түйсік, маңызы

І. Кіріспе
Оқу материалдары және түйсік

ІІ. Негізгі бөлім
а) Оқу материалдарының маңызы.
ә) Түйсік және оның түрлері.

Оқыту - шәкірт тен ұстаздың өзара бірлесіп, ынтымақтасып жасайтын ортақ іс-әрекеті. Оқыту - мұғалімнің тәлім-тәрбие берудегі басты әрекеті болса, оқу — шәкірттің дүниені танып-білуге бағытталган өзіндік әрекеті.
Қысқаша айтсақ, оқу-еңбек әрекетін орындауға қажетті білім, дағды, икемділіктер жүйесін игеру процесі.
Сөйтіп, оқу меи оқыту, бір медалдің екі жағындай бір-бірімен
тығыз байланысқап күрделі әрекет. Оқу да, оқыту да қалай болса солай жүргізілмейді, олар белгілі мақсат көздеп, жоспармен жүйелі түрде ұйымдастырылып, жүзеге асады, олардың өзіне тән әдістері (тіпті әр пәнді оқып-үйренудің жеке-дара әдіс-тәсілдері болады) мен сабақ жүргізу формалары, сондай-ақ әр түрлі нәтижелері болады. Оқу арқылы шәкірт біртіндеп білім, дағды, икемділіістерді, тиісті ғылыми ұғымдарды меңгереді, мұның нәтижесінде оның жан қуатгары (ес, ойлау, қиял), эмоция, ерік-жігер т.б. процестері дами түседі.
Оқыту процесінің әртүрлі қырларын педагогиканың дидактика, сондай-ақ жекелеген пән методикалары қарастырады, Дидактиканың осы мәселеде зерттеуге орай ерекше сүйешетін тірек ғылымы — психология. Соңғысының басты саласыныңг бірі-оқыту психологиясы, ол оқу процесінің екінші жағын, яғни шәкірттердің оқу мазмұндарын ұғынып, әр түрлі тапсырмаларды қалайша орындай алу мүмкіндіктсрін зерттейді. Шәкірттің оқуга талпынысы мен ынтасының қалыптасу жолдарын, оның түрлі білім, дағды, әдеттерді қалайша меңгеріп отыратындығын, әр түрлі мазмұндағы материалды ұғыну ерекшелігін т.б.
Оқу материалдары адам психологиясына зор талап қоятны белгілі, өйткені, шындықтағы құбылыстардың сыр-сипатын, мән жайын ұғыну - өте күрделі әрекет. Мұның өзі бірнеше кезеңдерден тұратыны қазірде ғылымға белгілі болды. Мәселен, сабақта материалды ұғынудың алғашқы кезеңінде (таныстыру кезеңі) шәкірт нені қалай оқу керектігі жайлы жалпы мағлұмат алады. Бұған соңғы кезеңде, ол мұны тәжірибеде байқап кереді, үшінші кезеңде, ұғынғанын сөзбен тұжырымдайды. Төртінші кезенде, оларын ойына үстап тұрады да, бесінші кезеңде шәкіріте зат пен құбылыс туралы белгілі ұғым қалыптасатын болады. Ақыл-ой амалдарын меңгеру арқылы оқушы шындықтағы заттардың байланыс-қатынастарын меңгереді, бір затты екінішсімен салыстырып, дәлелдей алуға, олардың айырмашылық, ұқсастықтарын айыра білуді үйренеді, мұндай себеп пен нәтиженің, яғни заттардың себеп-салдары заңды байланысын түсінетіні болады, Мәселен, жас баланың өзі де «от жақса, түтін шығады» дегенде, оттың жануы-түтіннің шығады себеп болып тұрғанын аңғарады. Ұғыну дегеніміздің өзі де нәрседе себеппен қатар нәтиже болатындығына шәкірттің көзінің жетуі, соған жете түсінуі. Оқу матермалдарының-мәнісіне тереңдеп бара алмай, оларды жәй жаттал алу, өз бетінше пікір айтуға шорқақтық оқушыда талдау (анализ), жинақтау (синтез) тәсілдерінің әлде де оншама дамымағанын көрсетеді. Мұғалім шәкірт ойлануындағы талдау тәсілінің қалыптасуына жеткіліксіз көңіл бөлетін болса, ондайда оқушы материалдың бір-бірімен байланысының жеке жақтарын ғана меңгереді, әр ұғымның мәнін, өзіндік ерекшелігін жете түсімбей қалады, Сондай-ақ мұғалім сабақ беруде жинақтау тәсілін ойдағыдай пайдалана алмаса, онда берілетін мағлұмат бұрынғы материалмен дұрыс байланыспай қалады, бұл берілген мағлүматтың практикалық, мәнінің төмендеуіне әкеліп соғады. Кейбір мұғалімдер оқушыда бслсенді ойлау процесін дамытудың орнына олардың ес, жаттау қабілетін өсіруге ғана ерекше мән береді. Әрине, бұдан баланың есін дамыту онша мәнді нәрсе емес деген қорытынды шықпайды. Шәкіртке ойлаттырып, әр нәрсені бір-бірімен салыстырғызып, талдатып-жинақтатып, дәлелдеткізіп үйретсе ғана олардың танымы мазмұнды болады. Ал, материалды өз күйінше жаттап алу, оның ішкі мәніне бара бермеу, балада жаттампаздық, яғни оны құрғақ жаттап алуға әуес болуға жетелейді.

1. Т. Тәжібаев «Жалпы психология»
2. С. Бабаев «Жалпы психология»
3. Қ. Жарықбаев «Жантану негіздері»