Өндіріс құрал жабдықтарын тиімді пайдалану, өндірісті жоспарлау, модельдеу, рациондар құруды модельдеу, мәліметтер жинау, аптималды рациондар құру, рациндарды салыстырып талдау

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

І бөлім. Өнідірістегі модельдеу

1.1. Құрал жабдықтарды ұтымды пайдалануды модельдеу ... ... ... ... ... 5

1.2. Күрделі емес жұмыстары жоспарлауға ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8

1.3. Ауыл шаруашылық өндірісін орналастыруды модельдеу ... ... ... ...10

1.4. Мал азықтандыру рациондарын құруды модельдеу ... ... ... ... .12

ІІ бөлім. Күрделі емес жұмыстары жоспарлауға қатысты есептерді шешу
2.1. Рациондар құру ақпараты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
2.2. Компьютерде оптималды рациондар құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
2.3. Шаруашылықтағы рацион мен оптималды рационды
салыстырып талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26

Математикалық программалау пәнінің белгілі типтік есептерінің математикалық аппараттарының яғни олардың кейбір математикалық әдістерінің алгоритмдерін жан – жақты түсіндіру мақсатында бірнеше есептедің жуықтап қойылуы мен олардың мотематикалық моделін тұрғызу тәсілдерін қарастырайық. Бірақ тәжірибелік есепті шығарғанда оны математикалық түрде нақтылы түсінікті етіп құрастыру, яғни математикалық түрде қою, формалдау, яғни реттеп тәртіппен жазу, есептің моделін тұрғызуға керекті мәліметтерді жинау және өңдеу, есепті белгілі бір типтік сесептің моделіне келтіріп оның моделін құру ең жауапты да қиын іс. Шындығында, бұл көрсетілген халық шаруашылығының тәжірибелік есептерін шығарудағы кезеңдер арнаулы әдебиеттерде және пәндерде жан – жақты қарастырылды. Сондықтан осы білімдехалық шаруашылығындағы кейбір есептерді шығару техналоиясы арқылы, тәжірибелік есептердің қойылу тәртібі мен математикалық моделін құру жолдарының негізгі элементтері қарастырылады.
Бұл жерде айтакететін бір жайт математикалық модельдеу әдістері мен дербес компьютердің өмірінде, өндірістік тәжірибелік жағдайларда кең қанат жайуына байланысты, олар қолданылатынсалалардағы есептердің барлығын қарастыру мүмкін емес. Сондықтан осындай топтағы есептердің қысқаша математикалық модельдерін келтіреді.
Курстық жобаның мақсаты: Өндіріс құрал жабдықтарын тиімді пайдалану, өндірісті жоспарлау, модельдеу, рациондар құруды модельдеу, мәліметтер жинау, аптималды рациондар құру, рациндарды салыстырып талдау.

1. Шыныбаев М. А. Основы систем автомотизированного пректирование селькохозайственных машин. – Алматы Ана тілі, 1991 ж
2. Шыныбаев М. А. Курсавая работа по моделированию пройзводственных и экономических процессов - Талдықорған МИЛ ТПТК. 2001ж.
3. Шыныбаев М. А. өндірістік және экономикалық жұмыстардың қарапайым үлгілері. Талдықорған. 2000 ж
4. Шыныбаев М. А. Сызықты программалу негіздері. – МИЛ ТПТК. 2001 ж.
5. Шыныбаев М. А. Сызықты емес программалау негіздері. – МИЛ ТПТК.
6. Сапарбаев Ә. Ж, Ахметов Қ. А. Эканомикалық математикалық әдістер мен модельдері. – Алматы, 2005 ж.
7. Жолымбаев О. М, Берікханова Г. Е. Математика. - Алматы, 2004 ж.
8. Ахметов Қ. Менеджментке математикалық әдістер. Алматы, 2004 ж.
9. Дүйсек А. Қ, Қасымбеков С. Қ. Жоғары математика. Алматы 2004 ж
10. Оразбаев Б. М. Сандар теориясы. Алматы, Мектеп, 1970 ж.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

І бөлім. Өнідірістегі модельдеу

1. Құрал жабдықтарды ұтымды пайдалануды
модельдеу ... ... ... ... ... 5

2. Күрделі емес жұмыстары жоспарлауға
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8

3. Ауыл шаруашылық өндірісін орналастыруды модельдеу ... ... ... ...10

4. Мал азықтандыру рациондарын құруды модельдеу ... ... ... ... .12

ІІ бөлім. Күрделі емес жұмыстары жоспарлауға қатысты есептерді шешу

2.1. Рациондар құру
ақпараты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... .15

2.2. Компьютерде оптималды рациондар
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16

2.3. Шаруашылықтағы рацион мен оптималды рационды

салыстырып
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ..19

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ..2 5

Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... 26

Кіріспе
Математикалық программалау пәнінің белгілі типтік есептерінің
математикалық аппараттарының яғни олардың кейбір математикалық
әдістерінің алгоритмдерін жан – жақты түсіндіру мақсатында бірнеше
есептедің жуықтап қойылуы мен олардың мотематикалық моделін тұрғызу
тәсілдерін қарастырайық. Бірақ тәжірибелік есепті шығарғанда оны
математикалық түрде нақтылы түсінікті етіп құрастыру, яғни математикалық
түрде қою, формалдау, яғни реттеп тәртіппен жазу, есептің моделін
тұрғызуға керекті мәліметтерді жинау және өңдеу, есепті белгілі бір
типтік сесептің моделіне келтіріп оның моделін құру ең жауапты да
қиын іс. Шындығында, бұл көрсетілген халық шаруашылығының тәжірибелік
есептерін шығарудағы кезеңдер арнаулы әдебиеттерде және пәндерде жан –
жақты қарастырылды. Сондықтан осы білімдехалық шаруашылығындағы кейбір
есептерді шығару техналоиясы арқылы, тәжірибелік есептердің қойылу
тәртібі мен математикалық моделін құру жолдарының негізгі элементтері
қарастырылады.
Бұл жерде айтакететін бір жайт математикалық модельдеу әдістері
мен дербес компьютердің өмірінде, өндірістік тәжірибелік жағдайларда
кең қанат жайуына байланысты, олар қолданылатынсалалардағы есептердің
барлығын қарастыру мүмкін емес. Сондықтан осындай топтағы есептердің
қысқаша математикалық модельдерін келтіреді.
Курстық жобаның мақсаты: Өндіріс құрал жабдықтарын тиімді
пайдалану, өндірісті жоспарлау, модельдеу, рациондар құруды модельдеу,
мәліметтер жинау, аптималды рациондар құру, рациндарды салыстырып талдау.

Зерттеу міндеттері:
1. Өндірісте математикалық модельдерді
қолдану.
2. Өндірісті жоспарлауды модельдеу..
3. Оптималды рациондар құру.
4. Шаруашылықтағы рациондар құрылымын
мөлшерлеу.
5. Рациондардың экономикалық тиімділігі.
Зерттеу объектісі: Құрал жабдықтарды пайдалану, кәсіпорында
өндірісті жоспарлау, ауыл шаруашылық өндірісін орналастыру, мал азықтандыру
рациондары.

Зерттеу пәні: Өндірістік және экономикалық процестерді модельдеу

Зерттеу әдістері: Журналдар, сызба суреттер, программалық
көріністер, проектор.
Курстық жобаның құрылымы: Кіріспеден, екі бөлімнен,
қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

І бөлім. Өнідірістегі модельдеу
1.1. Құрал жабдықтарды ұтымды пайдалануды модельдеу
Өндіріс құрал – жадықтарын тиімді пайдалану мәселесі өте қажетті
күрделі мәселелердің бірі. Мұндай есептердің шешуде жоғарыда айтылған
симплекс әдісіне қарағанда транспортық есептерін шешу алгоритімін
қолдану тиімді. Себебі, мұндай есептерді сипмлек әдісімен шешкенде
олардың матицасның өлшемі бірдей көбейіп кетеді. Мысалы мына жағдайда:
i=1 ... m
j=1..n
≥,i=1...m және j=1...n
Берілген есептің ашық транспорт есебіне жататындыгы көрініп тұр, өйткені

Сондықтан 6-бөлімде қарастылған ашық транспорт есебін шешу әдісін
пайдаланып есептің оптималды жоспарын курайық.
Сонымен алғашқы шешім: Х11= 23; Х21=62; Х31= 11; Х,2= 28;

Х41= 16; Х43=7;Х53=4;X12= X13= X23= X42= X51= X52=0

Табылған шешім бойынша мақсат функциясының мәні:

L = 1,6*23+ 2,4*62+ 3,1*11 + 2.8.28 + 2,7- 16 + 6,1 • 7 + 0.4
= 384 мың теңге, 'стандарт" станок-сағат.

C1 C2 C3 a1 U1
Д1 23 23 U1=0
1.6 1.9 5.3
Д2 62(-) (+) 62 U2=0.8
2.4 3.6 2.9
Д3 11 28 39 U3=1.5
3.1 2.8 ∞
Д4 16(+) 7(-) 23 U4=1.1
2.7 5.2 6.1
Жалған 4 4 U5=-5
0 0 0
B1 112 28 11 151 -
V1 V1=1.6 V2=1.3 V3=5 - -

Енді бұл табылған шешім оптималды ма? жоқ па? Соны текcерейік. Ол үшін
толтырылған торлар үшін потенциалдардың мәнін (U және V коэффициенттерін)
анықтаймыз. Тірек жоспары базистік шешім, өйткені m + n -1 = 7, ал алғашқы
шешімнің саны да 7-ге тең. Бос торлар үшін b ij -ді мәндерін анықтайық.

Бос торлар Бос торлар Сij Bij
(D..C2) 1.9 1.9-0-1.3=0.6
(D..C3) 5.3 5.3-0.5=0.
(D..C2) 3.6 3.6-1.3-0.8=1.5
(D..C3) 2.6 2.9-0.8-5=2.9

Бұл кестеден алғашқы жоспардың оптималды шешім бермейтінін байқадық,
өйткені b23= -2,9 0.
Кестені түрлендіріп жаңа жоспар құрамыз. Ол үшін бір төбесі (Д2, С3),
ал қалған төбелері толтырылған контур құрамыз:
(Д2,Сз)-(Д2,С1)-(Д4,С1)-(Д4,Сз).
Осы контурдың бос төбесіне "плюс", ал келесі төбеге "минус" жазылады.
Әрі қарай осы таңбаларды контур төбелеріне бірінен кейін бірін жазып
шығамыз. Теріс таңбалы төбелердегі Хij-лердің ең кішісін іздейміз, яғни ∆=
тіп (62,7); ∆= 7- бұл санды оң таңбалы төбелердегі жазылған сандарға қосып,
ал теріс таңбалы төбелердегі жазылған сандардан алып тастаймыз. Сөйтіп
келесі жоспарды құрамыз.
C1 C2 C3 a1 U1
Д1 23 23 U1=0
1.6 1.9 5.3
Д2 62(-) (+) 62 U2=0.8
2.4 3.6 2.9
Д3 11 28 39 U3=1.5
3.1 2.8 ∞
Д4 16(+) 7(-) 23 U4=1.1
2.7 5.2 6.1
Жалған 4 4 U5=-5
0 0 0
Bі 112 28 11 151 -
Vj V1=1.6 V2=1.3 V3=2.1 - -

Толықтырылған торлар үшін U және \-лерді тауып, бос торлар үшін dij
-лерді тексерсек, барлық dij 0 болып шығады. Демек бұл табылған шешім
оптималды. Бұл шешімні Х„= 23, Х?1= 55, Х?2= 7; Х31=11, Х32=28, Х41= 23,
Х52= 4 қалғандары нөлге тең екені байқалды. Табылған оптималдық шешімге
сәйкес мақсат функциясының мәні L = 363,7 мың теңге болып шығады, бұл
бұрынғыға қарағанда кіші.

1.2. Кәсіпорында өндірісті жоспарлауды модельдеу

Қолда бар түрлі өндіріс қорларын дұрыс пайдалана отырып өнімнің қай
түрін және қанша мөлшерде өндіргенде өндіріс орны көп пайда табар еді.
Шаруашылыкта т - түрлі өндіріс қорлары (ресурстары) бар делік. Олардың
әрқайсысы мынадай мөлшерде болсын b.. Ь2,...Ьт.
Шаруашылықтың п - турлі өнім өндіруге мүмкіншілігі бар жәие олардың
бір өлшем бірлігінен қанша пайда табатыны белгілі: С1 С2,... Сn
Әр өнімнің тиімді өндіру мөлшерік Х1 Х2,...Хn мен белгілейік және
олардың бір өлшем бірлігіне керекті әр өндіріс қорларының мөлшері
зерттелініп табылсың мұндай мәліметтерді техникалық-экономикалық
коэффициенттер - деп атайды да. оларды былай белгілейді: а1n.а2 ... а1п,
а2і,а22.. :атп немесе жалпы аij - i-қордың j - өнімінің бір бірлігіне
керекті мөлшері. Осы белгілерді пайдаланып, есептің математикалық моделін
тұрғызайық.
Есептің мақсаты барлық өндірілген өнімнен максималды пайда табу олай
болса:

Z=-С.Х. +С. + С X + . +С Х →тах.
Мына жағдайда:

- өнімдерге қолданатын ресурстар өндірісте бар мөлшерлерінен аспауға
тиіс

- әр өнімді өндіру шаруашылыққа пайдалы ма немесе пайдасыз ба?
Х, 0; Х2 0; Х3 0 ... ... ... ... ... . Хп 0

Модельді қурылымдық түрде қысқаіша жазу үшін қосынды (∑) белгісін
пайдаланайық.
Мына шарттарды қанағаттандыратын

Хi=0, j=1..n
мына функциясының

L=

ең үлкен мәнін табу керек
Егер j-ші өнім өндірілсе, онда Xі 0 болады да. ал өндірілмесе Xі = 0
болады. Сонымен мұндай өндіріс есебін өндіріс орнын бір турлі бағыттық
мамандандыру (специализация) есебі деп те атайды. Өйткені жоспарға енген j-
дың, оның өндірілу мөлшері қандай өнімге мамандандыру қажет екенін
көрсетеді.
Мысалы: егер егін шаруашылығына қарағанда мал шаруашылығы-ның беретін
өнімінің мөлшері артык болса онда өндіру орны (фермерлік қожалық кәсіпорын)
мал шаруашылық мамандығына бейім болғаны.

1.3. Ауыл шаруашылық өндірісін орналастыруды модельдеу
Қарастырылып отырған есеп құрылымы бойынша күрделі есептердің біріне
жатады. Ауыл шаруашылық өндірістік орындарын ұтымды орналастыру. көптеген
факторларды байланныстьіқ және әсерлік заңдылықтарын карастыратын өте
күрделі мәселердің бірі. Мысалға, жердің әр бөлігінің әр түрлі өнім үшін
құнарлылығы, минералдық және органикалық тыңайтқыштардьің әсері, ауыспалы
егістіктердің келесі дақылға тигізетін әсері. ылғалдықтың әсері т.б.с.с.
толып жатқан факторларды ескеруге тура келеді. Төменде осындай есептін
қарапайым элементтерін келтіреміз.
Айталық, бір жер ауданы әр түрлі құнарлылықта, яғни бір-бірінен
құнарлығын бойынша әртүрлі, т - түрлі жер бөліктерінен тұрсын. Бұл жерге п
- түрлі өсімдік дақылдарын өндіру жоспарлансын және олардан алынатын өнім
мынадай қатынаста болсын өт: ө2: ө3:.. : өп делік. Сонымен қатар і-ші жер
бөлігінен алынатынуші дақылдың өнімі аij белгілі болсын. Берілген өнім
жиынынан ең көп әр алуан тауар жинағын алу үшін әр жер бөлігінің қандай
бөлігіне қай дақылды өндіру керек екендігін табу қажет.
Енді есептің моделін тұрғызайық. Ол үшін тиісті белгілерді қабылдайық та
мынадай шарттарды математикалық түрде өрнектейік:
X ij- i-ші жер бөлігінің j-ші дақыл өндіруге қажет бөлігі теріс
болмауға тиіс
Х0.
X ij- i-ші жер бөлігінің j-ші дақыл өндіруге қажет бөліктерінің қосындысы
1-ден аспауы керек

-барлық жер бөліктерінен алынатын j-ші дақылдың өнім көлемі
Yj=
- өнімдердің әр алуан тауар түрлерінің ең тиімділерінің саны

- тауарлар ассортименттерінің әр түрлер саны максималды болу керек

мұндағы і - әр түрлі жер бөліктерінін индексі, (і = 1.2 ... ... т)
j - дақылдар түрлерінің индексі, (у = 1.2 п);
е - j-шы дақылдың өнімділігі;
а – і- ші жер бөлігінен алынатын j-ші дақылдың өнім мөлшері.
Жоғарыда құрылған модельді тек ауыл шаруашылық есептері үшін емес,
басқа да есептер үшін (мысалы оптималдық өндіріс бағдарламасын құру т.б.)
қолдануға болады.
Ауыл шаруашылық үрдістерін отималды ұйымдастыруды жоспарлауда және
басқаруда осындай есептердің толып жатқан модельдерін кұруға болады.
Олардың ішінде мына түрлерін ерекше атап өткен жөн мал азықтарын тиімді
пайдалану, мал құрамы мен айналымын шаруашылықтың құрылымың сонымен қатар
машина-трактор паркі құрылы-мын оптималдау және т.б.с.с. есептер.

1.4. Мал азықтандыру рациондарын құруды модельдеу

Мал азығын оптималды пайдалануда құрылатын экономикалық-математикалық
модель сызықтық программалау курсындағы ең көп таралған және моделдеудің
күрделі түрінің бірі болып саналады.
Мал азығын оптималды пайдалану оларға тиімді азықтандыру рационын
құрудан басталады. Мұндай есепті дүние жүзінде бірінші рет 1945 жылы Джон
Стиглер құрғак Ол мұндай есепті сызықтық программалау тәсілімен шығарған
1951 жылы Г. Вольф азық қоспа құрамын оптималдауда осы математикалық
аппаратты қолданды. Осы екі автор мақсат функциясы ретінде рационның қунын
алғанда оның ең кіші шамасын іздеген. Бұл кезде қарастырып отырған рацион
құрамы малдың физиологиялық, биологиялық және зоотехникалық талаптарына
толығымен жауап беру керек, яғни онда тиісті нормасынан кем емес азық
заттары, азық өлшемі, белок, каратин Са, Р және басқа да қоректі заттар
болуға тиісті.
Есептің математикалық моделін құру үшін төмендегідей шартты белгілер
қабылданады:
і- қоректік заттар (элементтер) индексі (і = 1,2,3, ...,т);
j- азық түрінің индексі (j = 1.2,3, ...,п);
к - бір тектес азықтар тобының индексі (к = 1,2,...К.).
Жиындар:
М - рациондағы қоректік заттар жиыны;
Мк - рациондағы азық топтарының ара қатынас жиыны;
N - азық түрлерінің жиыны.
Шартты белгілер:
Xj - ізделіп отырған айнымалы шама j-түрлі азықтың рационын-дағы
оптималды мөлшері;
Сj -j-түрлі азықтың бір өлшемінің бағасы;
а - j-түрлі қоректік заттың j-түрлі азықтағы мөлшері;
g - k-тобына жататын j-түрлі азықтың бір өлшеміндегі азық мөлшері;
bк тin, bк тах - k-топтағы азықтың рациондағы мииималды және максималды
керекті мөлшері (нормалары);
Wi Wj -азықтардың арақатынастық коэффициенттері;
Еi- i- түрлі коректің заттың қарастырылып отырған мал түріне тәуліктік
қажеттілігі (нормасы);
Вjmin Вimax-j- түрлі азықтың рациондағы минималды және максималды шегі.
Есептің мақсаты малдың түрін, жасың өнімділігін тірідей салмағын еске
ала отырып, қолда бар азық түрлерінен зоотехникалық талаптарға сай және
арзан да қүнарлы тәуліктік рацион қүру.
Есептің математикалық моделі төмендегідей түрде жазылады:

L=

сонымен катар төмендегі шарттардың орындалуы қажет:
1. Қоректік заттардың рациондағы шамасы нормадан кем болмауы керек:

2. Рациоидагы азықтар тобының мөлшері зоотехникалық мал азық-
тандыру талаптарына сай болуы керек:

3. Жекеленген азық түрінің үлесі қажетті шамада болуы керек:

4. Жекеленген азық түрінің рациондағы мөлшері биологиялық талап шегінен
аспауы:

5. Экономика түрғысынан карағанда - азьіқ мөлшері теріс болуы мүмкін
емес:

Оптималды рационды есептегенде шаруашылықтардың ерекшелігіне және
басқа да жағдайларға байланысты жоғарыдағы келтірілген шарттарға қосымша
шектеулер енгізілуі мүмкік

ІІ бөлім. Бастапқы мәліметтерді жинау және дайындау әдістемесі

2.1. Рациондар құру ақпараты

Экономикалық-математикалық модельдеу негізінде комльютерді пайдаланып,
оптималды азықтандыру рационын құру үшін ең алдымен малдың түрің жыныс пен
жас топтарың мерзімің өнімділігің күйін (қал-жағдайын) т.б. анықтайды. Осы
мәліметтерді алдын-ала талдап алғаннан кейін төмендегідей ақпарат жиналады:
1. Малдардың күнарлы заттарға деген тәуліктік қажеттігін анық-
тайды. Малдың түріне және басқа да жағдайларға байланысты рацион құрамына
енетін құнарлы заттардың түрі. макро және микроэлементтер, витаминдер мен
аминқышқылдары анықталады. Бұл мәліметтер нормативті материалдардан иемесе
практикадан алынады:
2. Азықтандыру рационының құрамына енетін азық түрлері анық-
талады. Бұл шаруашылықта дайындалатын және ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.