Оралмандар

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Оралмандар

Астана қаласы бойынша көші-қон саясатының негізгі мақсаты болып көші-қон ағымдарын басқару, мемлекеттің қауіпсіздігін нығайту және көшіп-қонушылардың құқықтарының жүзеге асырылуына қажетті жағдайлар жасау, Қазақстан Республикасының негізгі заңнамалық және нормативтік актілерімен кепілденген бірқатар шараларды орындау жатады. Оның күнделікті іс-әрекетінің басым бөлігі шет елдердегі қазақ диаспораларынан тарихи Отаны - Қазақстанға, оның ішінде - Астанаға тұрақты тұруға ат басын бұрған оралман бауырларымызды жайластыруға бағытталған.

Елдің экономикалық өсуін қамтамасыз ететін халқы оның басты стратегиялық ресурсы болып табылады. 2000 жылдың қорытындылары бойынша Астана еліміздің ірі бес қаласының соңында болса, қазір халық санының жедел өсуінен алға шықты. 2006 жылдың 1 қаңтарында 550 мың адам деңгейіне жетіп отыр.

Астана қаласының елорда мәртебесін алуымен түбегейлі өзгерістер бола бастады. Бұл, біріншіден, демографиялық ахуалға және өтіп жатқан көші-қон ағымдарына әсер етті. Егер 1997 жылдың қыркүйегіне дейін Ақмола қаласында көші-қонның теріс сальдосы қалыптасқан болса, қазан айынан бастап жоғары басқару органдары мен билік басындағылардың көшіп келуіне байланысты халықтың келуі күрт өсті, жыл аяғына қарай көші-қонның оң сальдосы орын алды. Халықтың негізгі легі республиканың басқа облыстарынан байқалады, тек 2002 жылдан 2005 жыл соңына дейінгі кезеңде келушілер саны 210, 6 мың адамға жетті.

2005 жылы көші-қон сальдосы, яғни Астана қаласы аумағына келіп қоныстанғандар мен қала шегінен шығып кеткендер саны арасындағы айырма бұрынғы жылдардағы сияқты оң (+14307) болды.

Көші-қон теріс әсері (эмигранттардың иммигранттар санынан асып кетуі) алыс шет мемлекеттерге байланысты 447 адам болды. ТМД елдері мен алыс шет елдерге де көшіп кетушілердің азайғандығы байқалады. Мәселен, халықаралық көші-қон бойынша: 2000 жылы - 7010 адам, 2001 жылы - 5888 адам, 2002 жылы - 3326 адам, 2003 жылы - 1746 адам, 2004 жылы - 1591 адам, 2005 жылдың қаңтар-қарашасында 1026 адам көшіп кетті.

Аймақта Астана қаласы бойынша 2002-2005 жылдарға арналған көші-қон саясатының бағдарламасы жұмыс жасады. Ол Қазақстан Республикасының “Халықтың көші-қоны туралы” 1997 жылғы 13 желтоқсандағы Заңына, Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына Жолдауына, “Қазақстан - 2030” стратегиялық бағдарламасына, “Қазақстан Республикасы көші-қон саясатының тұжырымдамасы туралы” Қазақстан республикасы Үкіметінің 2000 жылғы 5 қыркүйектегі қаулысына, “Қазақстан Республикасы көші-қон саясатының 2001-2010 жылдарға арналған салалық бағдарламасын бекіту туралы” Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2001 жылғы 29 қазандағы №1371 қаулысына сәйкес әзірленген болатын. Бағдарлама Астана қаласының мүдделі ұйымдары мен мекемелерінің, қоғамдық бірлестіктерінің қатысуымен, республиканың салалық бағдарламасын дайындау тәжірибесін ескере отырып әзірленді және Астана қалалық мәслихатының 2003 жылғы 8 сәуірдегі шешімімен бекітілді.

Қаладағы көші-қон саясаты проблемаларының бірі Қазақстанның геосаяси орналасуынан, ТМД елдерімен шекараның ашықтығы, бірегей келісімді саясаттың жетілмегендігі және достастық елдерінің заңнамалық базасының жетілмеуі салдарынан туындаған заңсыз көші-қон болып табылады. Кейбір шетелдік азаматтар кез келген әдіспен, көбінесе заңсыз жолмен келген жерлерінде орнығып қалуға тырысады. Осы мақсатпен олар елде болуға рұхсат алуға күш салады, біздің республика азаматтарымен жалған некеге тұрады, азаматтық алмай жоғары оқу орындарына және басқа оқу орындарына түседі, көбінесе саудамен айналысады, әртүрлі коммерциялық фирмалар, компаниялар, кәсіпорындар құрады.

Астана қаласы бойынша заңсыз көші-қонның қазіргі проблемаларын республиканың басқа өңірлерімен салыстырғанда біршама қолайлы деп бағалауға болады. Көші-қон полициясы басқармасының құрамында шетелдіктердің келу режимі мен оларды бақылау бөлімі құрылып, жұмыс істейді. Олар негізінен автомагистральдар мен әуежайларда шетелдік азаматтардың тікелей қалаға келуін бақылауды қамтамасыз етеді.

Көші-қон саясатында оралмандарды тарихи отанына репатриациалау мәселесі ерекше орын алады. 2006 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша 3439 оралман (696 отбасы) басқармада тіркелген. Олардан 336 отбасы (1998 жылдан бастап) оралмандардың жыл сайынғы көшіп келу квотасы бойынша келді. Квота бойынша келген барлық отбасылар Қазақстан Республикасы “Халықтың көші-қоны туралы” Заңының 29-бабында көрсетілгендей, тұрғын үй (2004 жылдан бастап тұрғын үй алуға жәрдемақы), біржолғы жәрдемақы және көлік шығындарының өтемақыларын алды. Қалған 289 отбасы, негізінен Моңғолиядан 1991-1999 жылдары еңбек көші-қоны шартымен Қазақстанның әр өңірлеріне (негізінен ауылдық жерлерге) келгендер. Тіркелген 3419 оралманның 1672-сі еңбекке қабілетті жасқа жетпегендер, 1570-і еңбекке қабілетті жастағылар және 197-сі зейнеткерлік жастағылар, мектеп жасына дейінгілер - 673, мектеп жасындағылар - 999. Көп балалы отбасылар саны - 168. Оралмандар арасында 3 ғылым докторы, 6 ғылым кандидаты бар. 566 адам жоғары және аяқталмаған жоғары білімі бар, 199 адам орта арнаулы білімді.

Басқарманың негізгі жұмысы жақын және алыс шетелдерден келген оралмандармен жұмысқа бағытталған. Қазақстан Республикасы “Халықтың көші-қоны туралы” (13. 12. 1997 ж. ) Заңының 29-бабы 1-тармағына сәйкес көшіп келу квотасы бойынша келген оралмандарға біржолғы жәрдемақы және тұрғын үй сатып алуға қаражат беріледі. Оралмандарды жұмысқа орналастыру, олардың біліктілігін арттыру, жаңа кәсіпті игеру мәселелерімен Астана қаласының Еңбек және әлеуметтік бағдарламалар департаменті айналысады. Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен республиканың қарулы күштерінде қызмет етуден босатып, үш жыл мерзімге кейінге қалдыруды, орта және жоғары оқу орындарына түсу үшін квота бөлуді Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды. Барлық оралмандардың балаларына мектептерден орын беруге кепілдік беріледі. Оралмандарға Қазақстан республикасында белгіленген зейнетақы мен жәрдемақы төлеуге, азаматтық және өтемақы алуға құқықтарын іске асыруға кепілдік беріледі. Сондай-ақ олардың Қазақстанға келуге виза алу кезінде баж алымдарынан босатылуға, ҚР азаматтары үшін көзделген тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін алуға және атаулы әлеуметтік көмек алуға құқығы бар. Бұдан басқа, Заңның 29-бабының 2-тармағында былай делінген “Көшіп келу квотасы бойынша келген оралмандарға, жоғарыда тізіп көрсетілген жеңілдіктер мен өтемақылардан басқа кеден төлемдері мен салықтарды алмай шекара арқылы өткізуді, тұрғылықты жеріне тегін баруын және мүлкін тегін апаруын қамтамасыз етеді”.

Қазақстан Республикасы 1997 жылғы “Халықтың көші-қоны туралы” Заңына және Қазақстан республикасы Президентінің “Оралмандардың 2005-2007 жылдарға арналған көшіп келу квотасы туралы” 2005 жылғы 27 желтоқсандағы Жарлығына сәйкес басқарма жанынан құрылған, оралман мәртебесін беру және 2005 жылға арналған оралмандардың көшіп келу квотасына енгізу жөніндегі комиссия өзінің тарихи отанына келуге тілек білдірген отбасылардың мәселелерін қарап, 2005 жылға арнап Астана қаласы бойынша 77 отбасына оралман мәртебесін беру және көшіп келу квотасына енгізу жөнінде шешім қабылдады.

Басқармаға оралмандардың 2005 жылға арналған көшіп келу квотасына барлығы 961 өтініш келіп түсті, олардан: Өзбекстаннан - 580 отбасы, Ресейден - 199 отбасы, Түркіменстаннан - 40 отбасы, Қырғызстаннан - 48 отбасы, Қытайдан - 42 отбасы, Моңғолиядан - 47 отбасы, ТМД-ның басқа елдерінен - 5 отбасы. Іс жүзінде 2005 жылға арнап 77 отбасына көшіп келу квотасы көзделгенін айттық, олардан: Өзбекстаннан - 25 отбасы (184 адам), Ресейден - 25 отбасы (131 адам), Қытайдан - 10 отбасы (76 адам), Қырғызстан, Түркіменстан, Моңғолиядан - 5 отбасынан (32, 28 және 35 адам), ТМД-ның басқа елдерінен - 2 отбасы (6 адам) . Бұл орайда квота барлық өтініштің 8 пайызын жабады, оның ішінде: Өзбекстан - 4, Ресей - 13, Түркіменстан - 12, Қырғызстан - 10, Қытай - 11, Моңғолия - 10 және ТМД-ның басқа елдері - 40 пайыз.

Көшіп келу квотасына енгізілген оралмандарға жүріп-тұру және мүлкін тасымалдау жөніндегі шығындарының орны толтырылды, тұрғын үй сатып алуға қаражат бөлінді және біржолғы жәрдемақы төленді. 2005 жылдың республикалық бюджетіне оралмандардың 77 отбасын жайластыруға 59292 мың теңге игеру көзделген болатын. Белгіленген жоспардағы біржолғы жәрдемақы мен көлік шығындарының орнын толтыру жөніндегі төлемге 16385000 теңге және тұрғын үй сатып алуға 47676100 теңге, тиісінше 8328648 теңге және 47676100 теңге игерілді. Тұрғын үй сатып алу бойынша 100 пайыз, жүріп-тұру және мүлкін тасымалдау жөніндегі шығындарының орнын толтыру 50, 8 пайыз болды. Оның себебі, Қазақстан аумағына келіп, тұрақты тұрып жатқан адамдар ғана квотаға енгізілген болып табылады, мүлкін тасымалдау жөніндегі құжаты балалармен қатар кейбір адамдарда ол сақталмаған немесе шекарадан кеден қосындары арқылы жасырын өтуге мәжбүр болғандықтан ондай құжаттар жоқ. Мұндай жағдай келешекте қайталанбау үшін және оралмандар жол мен көлік шығындарын толық алу үшін 18. 08. 1999 жылғы Үкіметтің №1194 қаулысы күшін жойып, қолданысқа 06. 01. 2006 жылғы “Көшіп келу квотасы бойынша келген оралмандарға тұрақты тұратын жеріне бару және мүлкін (оның ішінде малын) апару жөніндегі шығыстарын өтеу, келген жері бойынша тұрғын үй сатып алу үшін қаражат бөлу және бір жолғы жәрдемақылар төлеу ережесін бекіту туралы” қаулысы енгізілді. Қазір жоғарыда аталған жол шығындарын дәлелдейтін құжаттарынсыз әр отбасы мүшесіне 10 АЕК және көлік шығындары үшін отбасына 50 АЕК төленетін болды.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 10 жылдығын және Республика күнін тойлау шеңберінде келісілген жоспар бойынша Астана қаласы Әділет департаментімен бірлесіп, Қазақстан Республикасы азаматтарының куәлігі мен төлқұжаттары тапсырылды. Сонымен бір мезгілде осы департамент өкілімен кездесу ұйымдастырылды. Онда Қазақстан Республикасының азаматтығын алуға, жаңа жайласқан жерінде тұрақты тіркеуге қатысты оралмандарды қызықтыратын мәселелер бойынша кеңестер береді.

Соңғы жылдарда өзінің тарихи Отанына оның тәуелсіздік таңының қарсаңында келген оралмандарды жайластыру проблемасы біршама шиеленіскен жағдайда ұласуда. Көптеген кеңшарлар күйреп, кәсіпорындар жабылып қалғаннан кейін олар жұмыс іздеп қалаларға келді. 2001 жылы оралмандардың 117 отбасы өткен жылдардың берешегін жабу есебінен мемлекеттік тұрғын үй қорынан баспанамен қамтамасыз етілді. Бұл іс-шараны қаржыландыру республикалық бюджеттен жүргізілді. Бұрынғы Қазақстан Республикасы Көші-қон және демография жөніндегі агенттігінің басшылығы және Астана оралмандарының өздері де өткен жылы жеке тұрғын үй салу үшін жер телімін беру жөнінде Ақмола облысының басшылығына өтініш жасады. Бірнеше мәрте жүргізілген келіссөздер нәтижесінде және облыс әкімі өзі келіп-кеткеннен кейін Целиноград ауданының Қоянды ауылы маңынан 100 га. жер телімі бөлінетін болды. Бұл мәселенің оң шешіміне қол жеткізуде Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты Т. Мұхамеджановтың қандастарымызға деген ықыласын айта кеткен ләзім. Қазіргі кезде құрылыстың бас жобасы бекітілуде және баспаналар салу үшін жер телімдерін бөлу туралы шешім Ақмола облысы Целиноград ауданы мәслихатының қарауына берілді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.