Ұзақ мерзімді кезеңдегі монополиялық тепе-теңдік

Жоспар
Кіріспе

1 Бір зауытпен жұмыс істейтін монополия
2 Монополиялық биліктің әлеуметтік шығындары
3 Мемлекет тарапынан монополияны реттеу
4 Бағалық дискриминация

Жетілген бәсекелестік моделін қарастырғанда біз осы нарықтағы фирмалар саны уақыт ағымында өзгермесе, онда осы салада ұзақ мерзімді кезеңде тепе-теңдік орнығады. Бұл жағдайға жетудің басты шарты осы нарықта жұмыс істейтін фирмалардың оң экономикалық пайдасының болмауы.
Ұзақ мерзімді кезеңде монополиялық тепе-теңдікті зерттеу, келесі сұрақтардың мазмұнын түсінумен тығыз байланысты;
-қандай жағдайларда жалғыз өндіруші ұзақ уақыт кезеңінде өзінің нарықтағы монополиялық билігін сақтай алады;
-егер салада ұзақ мерзімді кезеңде тепе-теңдік орнаса, онда монополист бірнеше зауыттар салу арқылы өндіріс ауқымын кеңейтуге қандай обьективті күштер итермелейді.
Ұзақ мерзімді монополиялық тепе-теңдікке жетудің негізгі шарты жеке өнім өндірушінің оң экономикалық пайда табуға мүмкіндігінің болуы. Тек осы жағдайда ғана өнім өндіруші өз нарығын басқа өндірушілердің еркін ағынынан қорғай алады. Экономикалық пайда алу мүмкіндігі өндірістің орташа шығындарымен монополиялық бағаның арақатынастарына да байланысты. Тауардың бағасы монополистің ұзақ мерзімдегі орташа шығындарынан жоғары болған жағдайда ғана, өндіруші оң экономикалық пайда алады.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Ұзақ мерзімді кезеңдегі монополиялық
тепе-теңдік

Жетілген бәсекелестік моделін қарастырғанда біз осы нарықтағы фирмалар
саны уақыт ағымында өзгермесе, онда осы салада ұзақ мерзімді кезеңде тепе-
теңдік орнығады. Бұл жағдайға жетудің басты шарты осы нарықта жұмыс
істейтін фирмалардың оң экономикалық пайдасының болмауы.
Ұзақ мерзімді кезеңде монополиялық тепе-теңдікті зерттеу, келесі
сұрақтардың мазмұнын түсінумен тығыз байланысты;
-қандай жағдайларда жалғыз өндіруші ұзақ уақыт кезеңінде өзінің
нарықтағы монополиялық билігін сақтай алады;
-егер салада ұзақ мерзімді кезеңде тепе-теңдік орнаса, онда монополист
бірнеше зауыттар салу арқылы өндіріс ауқымын кеңейтуге қандай обьективті
күштер итермелейді.
Ұзақ мерзімді монополиялық тепе-теңдікке жетудің негізгі шарты жеке өнім
өндірушінің оң экономикалық пайда табуға мүмкіндігінің болуы. Тек осы
жағдайда ғана өнім өндіруші өз нарығын басқа өндірушілердің еркін ағынынан
қорғай алады. Экономикалық пайда алу мүмкіндігі өндірістің орташа
шығындарымен монополиялық бағаның арақатынастарына да байланысты. Тауардың
бағасы монополистің ұзақ мерзімдегі орташа шығындарынан жоғары болған
жағдайда ғана, өндіруші оң экономикалық пайда алады.

Бір зауытпен жұмыс істейтін
монополия

Монополистің алдында ұзақ мерзімді кезеңде өнім шығару көлемін арттыру
мақсаты тұр. Бұл мақсатты ол екі жолмен шеше алады. Біріншісі, зауыттың
өндіру қуатын кеңейту, ал екінші жолы- екінші, үшінші т.б. зауыттарды салу.
Бір зауытпен жұмыс істейтін монополистің іс-әрекетімен кеңірек танысайық.
Ұзақ мерзімде монополист өндіретін өнімінің ұтымды санын ұзақ мерзімдегі
шекті шығынның шекті түсімге тең болған жағдайында анықтайды:
LRMC = MR
Өнім шығару көлемін ұлғайту мен ұзақ мерзімді орташа шығындардың азаюы
қатар жүріп отырған жағдайда монополист тек қана бір зауытта өнім өндіреді,
төменде 8.7-суретте дәл осы жағдай көрсетілген. Өндіріс шығындары LRACmin-
ға қарағанда жоғары болып тұрғанда, монополист өндіріс ауқымының
тиімділігін дұрыс пайдалана алмайды, демек оған 2-зауытты салудың керегі
де жоқ. Басқаша айтқанда, LRMCLRAC болғанша монополист бір зауытпен жұмыс
жасайды.

Егер, одан әрі өнім шығару орташа шығындардың өсуіне әкеліп соқтырса,
онда монополистке бір ғана зауытты пайдалану тиімсіз болады. Бұндай
жағдайларда монополист көбінесе екінші зауыт салу туралы шешім қабылдайды.
Бұл 8.8-суретте көрсетілген. Монополистің ұтымды көрсеткіштері Qm , Pm
нүктелерімен сипатталады.
Суретте көрсетілгендей, егер де монополист өнімді Q* көлемде шығарса,
онда өндірістің орташа шығындары ең аз болатындығы белгілі. Мұндай жағдайда
өнім көлемін ұлғайту үшін өндіріс қуаты Q* болатын 2-зауыт салу тиімді
болар еді.

Нәтижесінде, өндіріс көлемі айтарлықтай өседі, бірақ өндірістің орташа
шығындары LRACmin деңгейінде болады. Жалпы жағдайда монополист өндірісте
(MR) шекті түсім LRACmin-ға тең болған жағдайда сәйкес келетін өнім көлемін
шығарады және бұл кезде бірнеше зауытта өнім өндіреді. Сонымен қатар осы
зауыттардың әрқайсысында шығарылатын өнім көлемі LRACmin–ға сәйкес келуі
керек, басқаша айтқанда Q*-ге бөлінетіндей шама болу керек. Монополист
өндірісті, зауыттардың әрқайсысында өнім шығару кезінде шекті шығындары
шекті түсіміне тең болатындай етіп орналастырады:
LRACmin=LRMC=MR

Монополиялық биліктің әлеуметтік
шығындары

Бәсекелес нарықпен салыстырғанда монополист-өндірушілер тауардың бағасын
жоғары деңгейде белгілейтінін және өнімді бәсекелес фирмадан аз көлемде
ұсынатынын өткен талдауда байқадық. Осы жағдайдың нәтижесінде тұтынушылар
тауар үшін жоғары баға төлейтін болады, ал бұл басқа жағдайлар тұрақты деп
ұйғарғанда халықтың әл-ауқатын нашарлатады. Демек, монополиялық өндірушілер
қызметі қоғамға белгілі бір дәрежеде ауыртпашылық түсіреді, әрі өмір сүру
деңгейін төмендетеді.
Біз монополиялық биліктің қоғамдық шығындарын, тұтынушылар мен
өндірушілердің бәсекелес нарықтан монополиялық нарыққа көшу кезіндегі жалпы
ұтымдары өзгеруін салыстыра отырып бағалаймыз. Қарастырып отырған фирманың
монополия кезіндегі және бәсеке нарығындағы шекті шығын қисықтары біркелкі
болады деп ұйғарайық.
Онда біз бәсекелес фирма мен монополист өндірушінің тепе-теңдік жағдайын
көрсете аламыз..
8.9-суретте монополиялық баға мен өнім шығару көлемі Рm және Qm,
ал бәсекелес бағамен өнім шығару көлемі Pk және Qk деп белгіленген. Енді
бәсекелес нарықтан монополияға ауысқан уақытта тұтынушылардың жалпы ұтымы
қалай өзгеретіндігін есептейміз: тауар бағасы Pк-дан Pm-ге дейін өсті,
нәтижесінде тұтынушылар осы тауарды тұтынуды Qk-дан Qm-ге дейін азайтады.

Тауарды жоғары деңгейдегі бағамен сатып алғанда тұтынушылардың кей
бөлігі А тікбұрышы ауданы шамасындағы ұтымдарынан айрылады. Ал тауарды Pm
бағасымен алуға шамасы жетпейтін тұтынушылар В үшбұрышы ауданына тең
болатын ұтымнан айырылады.
Сонымен, тұтынушы ұтымының жалпы мөлшері (А+В)-ға азаяды. Монополист
тауарды жоғары бағамен сата отырып, қосымша пайда алады, ол графикте А
тікбұрышы болады. Бірақ тауар санының Qk –ден Qm-ге дейін азаюы
монополистің пайдасын С үшбұрышына азайтады. Нәтижесінде монополистің жалпы
пайдасы (А-С) –ға тең болады. Монополистің пайдасынан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.