Маркетингтің әлеуметтік-экономикалық мәні
Кіріспе
I.Маркетингтің әлеуметтік.экономикалық мәні және мазмұны мен принциптері
1.1. Маркетингтің әлеуметтік.экономикалық мәні мен мазмұны
1.2. Маркетингтің негізгі бернесі мен принсиптері
1.3. Маркетинг түрлері және олардың Қазақстан республикасындағы даму тенденциялары
2.2. Кәсіпорын жүйесіндегі маркетингтің орны.
2.3. Кәсіпорындағы (фирма) басқару жүйесіндегі маркетингтің орны, маркетинг тұжырымдамасы.
2.4. Маркетинг . рынокқа әсер ететін белсенді жүйе ретінде.
ІІІ.Қорытынды.
Әдебиеттер тізімі.
I.Маркетингтің әлеуметтік.экономикалық мәні және мазмұны мен принциптері
1.1. Маркетингтің әлеуметтік.экономикалық мәні мен мазмұны
1.2. Маркетингтің негізгі бернесі мен принсиптері
1.3. Маркетинг түрлері және олардың Қазақстан республикасындағы даму тенденциялары
2.2. Кәсіпорын жүйесіндегі маркетингтің орны.
2.3. Кәсіпорындағы (фирма) басқару жүйесіндегі маркетингтің орны, маркетинг тұжырымдамасы.
2.4. Маркетинг . рынокқа әсер ететін белсенді жүйе ретінде.
ІІІ.Қорытынды.
Әдебиеттер тізімі.
«Маркетинг» ұғымы ағылшынның «market» (нарық) сөзінен шыққан, ал «инг» жалғауы нарық жасаушы немесе нарық аумағындағы қызмет дегенді сипаттайды. Маркетинг ірі ауқымды өндірістің қалыптасуы және бәсекелестіктің күрт шиеленскен жағдайында өнімді өндіру мен өткізуді басқарудың әдісі ретінде бөлініп шықты.
Маркетинг дамуының бірінші кезеңі 20-ғасырдың басынан бастап 40-жылдардың соңына дейын созылды. Бұл кезеңдегі маркетингтің мақсаты-тауарларды ұтымды өткізу, тездетіп сату және коммерциялық іс-әрекеттің тиімділігін арттыру болды. Бұл кезеңде 60-жылдарға дейын кең қанат жайған маркетингтің өндірістік, содан соң өткізу тұжырымдамалары дамыды. бәсекелестіктің күшеюі, сонымен қатар капитал шоғырлануы мен орталықтандырылуы үрдісі үдеюінің ықпалымен, кейіннен маркетинг білімінің жеке саласы ретынде бөлініп шықты.
Ал оқу пәні ретінде маркетинг 20-ғасырдың басында алғаш АҚШ-тың Мичиган және Калифорния университтерінде жүргізіле бастады..
Елуінші жылдыры маркетингті тауар өткізу жүйесі ретіндегі дәстүрлі ұғымы нарықтың өзгермелі жағдайларына бейімделген басқару тұжырымдамасы ретінде өзгерді.
Маркетинг соғыстан кейінгі жылдары өткізушілік бағдарын түпкілікті жоғалтып, фирма мен компаниялардың жұмысының әр түрлі жақтарын да қамтып, өнімді жасау және жылжыту жөніндегі іс-әрекеттің бір элементіне айнады.
Маркетинг дамуының бірінші кезеңі 20-ғасырдың басынан бастап 40-жылдардың соңына дейын созылды. Бұл кезеңдегі маркетингтің мақсаты-тауарларды ұтымды өткізу, тездетіп сату және коммерциялық іс-әрекеттің тиімділігін арттыру болды. Бұл кезеңде 60-жылдарға дейын кең қанат жайған маркетингтің өндірістік, содан соң өткізу тұжырымдамалары дамыды. бәсекелестіктің күшеюі, сонымен қатар капитал шоғырлануы мен орталықтандырылуы үрдісі үдеюінің ықпалымен, кейіннен маркетинг білімінің жеке саласы ретынде бөлініп шықты.
Ал оқу пәні ретінде маркетинг 20-ғасырдың басында алғаш АҚШ-тың Мичиган және Калифорния университтерінде жүргізіле бастады..
Елуінші жылдыры маркетингті тауар өткізу жүйесі ретіндегі дәстүрлі ұғымы нарықтың өзгермелі жағдайларына бейімделген басқару тұжырымдамасы ретінде өзгерді.
Маркетинг соғыстан кейінгі жылдары өткізушілік бағдарын түпкілікті жоғалтып, фирма мен компаниялардың жұмысының әр түрлі жақтарын да қамтып, өнімді жасау және жылжыту жөніндегі іс-әрекеттің бір элементіне айнады.
Мазмұны
Кіріспе
I.Маркетингтің әлеуметтік-экономикалық мәні және мазмұны мен
принциптері
1.1. Маркетингтің әлеуметтік-экономикалық мәні мен мазмұны
1.2. Маркетингтің негізгі бернесі мен принсиптері
1.3. Маркетинг түрлері және олардың Қазақстан
республикасындағы даму тенденциялары
2.2. Кәсіпорын жүйесіндегі маркетингтің орны.
2.3. Кәсіпорындағы (фирма) басқару жүйесіндегі маркетингтің
орны, маркетинг тұжырымдамасы.
2.4. Маркетинг – рынокқа әсер ететін белсенді жүйе ретінде.
ІІІ.Қорытынды.
Әдебиеттер тізімі.
Кіріспе
Маркетинг ұғымы ағылшынның market (нарық) сөзінен шыққан, ал инг
жалғауы нарық жасаушы немесе нарық аумағындағы қызмет дегенді сипаттайды.
Маркетинг ірі ауқымды өндірістің қалыптасуы және бәсекелестіктің күрт
шиеленскен жағдайында өнімді өндіру мен өткізуді басқарудың әдісі ретінде
бөлініп шықты.
Маркетинг дамуының бірінші кезеңі 20-ғасырдың басынан бастап 40-
жылдардың соңына дейын созылды. Бұл кезеңдегі маркетингтің мақсаты-
тауарларды ұтымды өткізу, тездетіп сату және коммерциялық іс-әрекеттің
тиімділігін арттыру болды. Бұл кезеңде 60-жылдарға дейын кең қанат жайған
маркетингтің өндірістік, содан соң өткізу тұжырымдамалары дамыды.
бәсекелестіктің күшеюі, сонымен қатар капитал шоғырлануы мен
орталықтандырылуы үрдісі үдеюінің ықпалымен, кейіннен маркетинг білімінің
жеке саласы ретынде бөлініп шықты.
Ал оқу пәні ретінде маркетинг 20-ғасырдың басында алғаш АҚШ-тың
Мичиган және Калифорния университтерінде жүргізіле бастады..
Елуінші жылдыры маркетингті тауар өткізу жүйесі ретіндегі дәстүрлі
ұғымы нарықтың өзгермелі жағдайларына бейімделген басқару тұжырымдамасы
ретінде өзгерді.
Маркетинг соғыстан кейінгі жылдары өткізушілік бағдарын түпкілікті
жоғалтып, фирма мен компаниялардың жұмысының әр түрлі жақтарын да қамтып,
өнімді жасау және жылжыту жөніндегі іс-әрекеттің бір элементіне айнады.
Оның институционалдық қалыптасуы және ұйымдық ресімделуі бір уақытта
жүзеге асырылды. 1926 жылы АҚШ-та Маркетинг және жарнама ұлттық ұйымы
құрылды, ол 1973 жылы Американдық маркетинг ассоциациясы деп
өзгертілді.кейіннен мұндай ұйымдар Батыс Еуропа елдерінде жане Жапонияда
құрылды.
Маркетингтің дамуының екінші кезкңі 1960-1970 жылдарды қамтыды,осы
кезеңде маркетинг тұтынушулардың сұранысына бейымделген басқару теорияся
мен тұжырымдамасының құрамдас бөлігі ретінде қарастырыла бастады..Бұл
компаниялардың қызметін басқаруды маркетинг қағидалары негізінде жүзеге
асыру ғылымының негізін қалады, ол “басқарудың нарықтық теориясы” деп
атала бастады..
70-жылдардың екінші жартысында маркетинг эволюциялық дамуының үшінші
кезеңіне аяқ басып, бизнестың философиясына айналды.Нарық құрлымындағы
орасан зор өзгерстердің болуы, оның қызмет түрлері мен тауарларға толуы,
бәсекелестіктің өршуі, ғылыми-техникалық поргрестің өсуі, маркетинг
мәнінің түрленуіне әкеледі – оны бәрінен бұрпын сыртқы ортаны зерттеу мен
оған бейыімделудің жолын іздейтін және фирманың барлық қызметін
біріктіретін корпоративтік стратегияның элементі ретінде қарастыра
бастады..Бұл кезеңге маркетингтің дәстүрлі және қоғамдық
тұжырымдамамаларының дамуы мен маркетингтің стратегиялық ролінің артуы
тән болды.
1-Тарау. Маркетингтің әлеуметтік-экономикалық
мәні, мазмұны және принциптері
1. Маркетингтің әлеуметтік –экономикалық мәні , мазмұны
Нарықтық экономикасы дамыған елдерде маркетинг кәсіпорынның
рыноктық және өндірістік стратегиясын анықтайтын басқарудың басты
бернесі ретінде қаралады. Осы жағдайға байланысты ол нақты тұтынушылардың,
нақты зерттеу мен болжау негізінде мол табыс табуға, сыртқы өнім шығарушы
кәсіпорынның ішкі және сыртқы рыноктың қазіргі жағдайын және оның болашағын
білуге бағытталады. Сонымен бірге ,кәсіпорынның маркетинг қызметіне
бәсекелесті зерттеу, баға саяасатын қамтамасыз ету, өнымды өткізу мен
жарнамалауды ынтыландыру, тауарларды өткізуді тиімді ұйымдастыруды жолға
қою, тағы басқа да шаралар жатады .
Маркетингтің негізі болып табылатыны – бұл бірін-бірі
толықтыратын тәсілдеме. Бұл дегеніміз рынокты жанжақты және нақтылы
зерделеу, сол сияқты рынокқа белсенді ықпал ету, қажеттілікті және
тұтынушының артықшылығын қалыптастыру. Дайындаушы мен тұтынушыны
байланыстыру және олардың бірін-бірі табуға жәрдем беру - кез келген
маркетинг қызметінің басты мақсатына жатады .
Елімізде болып жатқан нарықтық қатынастардың ықпалымен үнемі
қозғалыста болатын маркетинг қызметі рыноктың шарттары мен
талаптарына толық бағынышты .
Маркетинг - бұл шын мәнінде, кәсіпорынның кез келген шаруашылық
қызметін басқару жүйесінің маңызды бөлігі болып табылады.
Маркетинг - бұл рынокты талдау, кәсіпорындар қызметінің әр қилы
түрлерінің өзара іс – қимылдар қамтитын өндырісті үйымдастыру және
өнімді өткізуледегі кешенді жүйе: жоспарлау, баға құрлымы, сату(сатып
алу ) ,шикізаттарды жеткізу , өнім (тауарлар) және қызмет көрсету.
Маркетингтің негізгі мақсаты - сатып алу, сату процесінде ең
жоғары мөлшерде пайда табуды, сонымен бірге оның міндеті - кәсіпорын
қызметінің тұрақтылығын барынша қалыптастыру және статегиялық
мақсаттарға жетуді қамтамасыз ету .
Маркетинг қызметі жүйесінде , сол сияқты кәсіпорынның басқа да
жеке міндеттері шешіледі:
- рыноқ,тауарлар,тұтынушылар және бәсекелестер жөнінде сенімді, дер
кезінде және шынайы жарнамалармен қамтамасыз ету ;
- кәсіпорынның тауар өндірудегі мүмкіншілігі;
- тұтынушыларға ықпал ететін сұраныс,нарық,бәсекелестер.
Маркетингтің экономикалық мәні мына төмендегі нәтижелікті
тұжырымдайды :
• тауарлардың бәсекеге жарамдылығын жасау;
• тауарларды жылжытуды жетелдету;
• сатып алушылардың қажеттілігін қанағаттандыру;
• өндірістің тиімділігін және туарлар сату .
Маркетинг қызметі жағдайында нарық екі түрге ажыратылады :
1. Сатушы нарығы;
2. Сатып алушы нарығы.
Сатушы нарығы – бұл шын мәнінде, тапшылық нарығы ,онда сатушылар үлкен
билікке ие болады. Сатып алушы нарығы – бұл шын мәнінде толықтырылған
нарық, мұнда сатып алушылар үлкен билікке ие болады.
Нарықты зерделеу екі жайғасымда жүзеге асырылады: оның ерекшілік
сипаты, сиымдылыққа қажеттілігі және мүмкіншілігі, молықтыру деңгейі,
бәсекелестің жағдайы , ұқсас тауарлар шығуының ықтималдылығы т.б.
Ондай және басқадай жайғасымның артықшылығы өнімге бағдарланған
маркетинг немесе тұтынушыларға бағдарланған маркетингке алып келеді.
Өнімге бағдарланған маркетинг, мынадай жағдайда қолданылады, егер де
кәсіпорынның қызметі жаңа тауарларды шығыруға немесе шығарылғандарды
жетілдіруге бағдарданса. Мұның негізгі мақсаты – тұтынушыларды жаңа немесе
жетірілдірілген тауарды алуға ынталандыру болып табылады.
Егер де кәсіпорынның қызметі тікелей нарықтың өзінен шығатын
мұқтаждықты қанағаттандыруға бағытталса , тұтынушыға бағдарланған маркетинг
пайдаланылады.Мұндағы маркетингтің басты мақсаты - әлуетті мұқтаждықты
зерделеу, нарық тауашысын іздестіру. Маркетингтің бұл үлгісі – жалпы
коммерциялық қызметтің маңызды бөлігі ,себебі, тұтынушылардың сұрау салуды
зерделеусіз кәсіпкер үшін мүмкін емес.
Кәсіпорынның шаруашылық қызметі үшін маркетингтің осы екі ілгісі де
бір жолды болуы керек. Тек кәсіпорынның өндіріс және нарық жағынан
мүмкіншілікке жан-жақты талдау жасау нағыз коммерциялық табысқа жеткізеді.
2. Маркетингтің негізгі бернесі мен принциптері
Маркетинг негізгі принципі - жалпыға бірдей нысаналығы, яғни
тұтынушылардың қалаулары мен нақтылы талаптарына сай өндірістің
түпкілікті нәтижелеріне бағдарлануы.
Маркетинг принциптік әдіснамалына сәйкес кез келген процестерге
тән басқару және өккіудің рыноктық тұжырымдамасының бернесін
анықтайық.
Талдамалық арнаны шартты екі қосалқы бернеге бөлуге болады: рыноқты
кешенді түрде зерттеу және кәсіпорынның ішкі ортасын талдау.Бұл екі қосалқы
берне бір бірімен өзара тығыз байланысты. Нарықтық жағдайда кісіпорын
маркетингтік зерттеуді үнемдеуге тиіс емес, өйткені, мақсатқа жетуді
қамтамасыз ету үшін жұмысты көз жұмып істеуге болмайды.
Макетингтің талдамалы берненің нәтижесі оның өндірістік бернесін іске
асырудағы негізі болып табылады.
Маркетингтің негізгі бернелері
Берне Қызмет түрлері
Талдамалық Маркетингтік ортаны талдау, тұтынушылар, итауар құрлымы,
жабдықтау көздері, кәсіпорынның ішкіортасы, бәсекелестер,
нарық саралымын анықтау және зерделеу, жарнама саласы.
Өндірістік Талдаманы ұйымдастыру және жаңа тауарлар өндіру, әлеуетті
сатып алушылардың қажеттілігін қанағаттандыру, олардың
ерекшелігі, орама, баға, пайдалану сапасы.
Өткізушілік Тауар қозғалысы жүйесін ұйымдастыру, өткізу арналарын
таңдау, жинақтау, сүранысты қалыптастыру, өндірісті
ынталандыру және баға саясаты.
Басқару және Маркетинг жоспарларын әзірлеу(бағдарламалар), оларды
бақылау қаржыландыру, маркетингті ақпаратпен қамтамасыз ету, қадр
саясаты, кәсіпорынның ұсынған мақсатының жктістігі,
тәуелділікті бағалау.т.б
Шығарылған тауарлар, өндірілген өнімдер рынокқа келіп түседі.
Мұндағы маркетингтің негізгі міндеті тиімді өккізу, оны тұтынушыларға
жеткізу.
Өткізім тұжырымының тәсімі және маркетинг мына төмендегі бейнемен
көрінеді;
Өткізу түжырымдамасы
Тауарлар өткізім және сатуды сату көлемінің өсуінен алынған
пайда
ынталандыру
Маркетинг түжырымдамасы
Қажетсыну Біріктірілген Сатыпалушылардың
қажеттілігін
маркетинг қанағаттандыру есебінен алынған пайда
Нарықтық экономика жағдайында өндіріс қызмеінің табысы басқару
және бақылау бернесіне байланысты болады. Маркентингтің ақпарат және
коммуникациямен қамтамасыз етілуі, сол сияқты маркетингтік басқарудің соңғы
сатысы- бақылаусыз мүмкін емес.
Маркетингтің негізгі принциптері мыналардан тұрады:
- тұтынушы мұқтажын, нарықтық жағдайды, кәсіпорынның нақты
мүмкіндіктерін дәлме –дәл білу арқылы өнім өндіру;
- тұтынушы мұқтажын мейлінше толық қанағаттандыру, нақтылы
проблемалады шешу үшін оны құралдармен немесе құрал-жабдықтар кешендерімен
қамтамасыз ету, балама принцип - өнім өткізетін орындарды іздестіре
отырып, өнім өндіру мен қызмет көрсету;
- тұтынушы мұқтажын, нарықтық жағдайды, кәсіп-орынның
ақнты мүмкіндіктерін дәлме-дәл білу арқылы өнім өндіру;
- тұтынушы мұқтажын мейлінше толық қанағаттандыру, нақтылы
проблемаларды шешу үшін оны құралдармен немесе құрал -
жабдықтар кешендерімен қамтамасыз ету,балама принцип - өнім
өткізетін орындарды іздестіре отырып,өнім өндіру қызмет көрсету;
- нақтылы бір рынок жағдайна жоспарланған мөлшерде және белгілі
мерзімде өнімді өткізумен қызмет көрсетуді тиімді жүзеге асыру;
- ғылыми-техникалық ойды және нарық жаңалықтарын
пайдаланып,тауарларды өткізуді дайндау үшін зерттеулерді ұдайы
қорыта отырып,кәсіпорынның өндірістік-коммерциялық қызметінің
ұзақ мерзімді нәтижелігінің пайдалалығын қамтамасыз ету;
Сұранысты қалыптастыру мен оған жағдай жасауға бір мерзім ішінде ықпал
ете отырып, тұтынушылардың үнемі өзгеріп отыратын талаптарына дағдыланудағы
өндірушінің жүріс-тұрыс стратегиясы мен тактикасының тұтастығы.
Маркетингтегі бастысы – мақсатты бағдарлану және кешенділі,яғни
кәсіпкерлік,шаруашылық,өндірістік және өткізу қызметтерінің қосылуы.
Маркетингтің мақсаты - өндірістің жоғағры тиімділігін және өндірістік
тауарларды сатуды қамтамасыз ету.
1.3. Маркетинг түрлері және олардың Қазақстан Республикасындағы даму
тенденциялары
Тәжірибеге сүйенетін болсақ,маркетингтік үдерістігінен
де,көлденеңінен де жүзеге асырылады.Осының негізінде маркетинг түрлерін
жіктеу белгілері арқылы жүйелендіруге болады.Ғылыми-теориялық негіздерді
талдау және синтездеу негізінде сонымен қатар маркетинг тәжірибесіне
сүйеніп,біз жіктелу белгілерін қолдана отырып,маркетинг түрлерін
жүйелендірдік.
Экономикада пайдалану деңгейіне байланысты маркетингті макро және
микромаркетинг деп бөлуге болады.
Макромаркетинг теориясының эволюциясын талдаған
Дж.Шит,Д.Гарднер,Д.Гаррет сияқты американдық ғалымдар оның пәні ретінде
фирманың маркетингтік қызмкті мен қоғамның өзара қарым-қатнасын
есептейді,ал 60-80 жылдары аралығында оған көп назар аударылуы себебін сол
кездегі қоғамның әлеуметтік және экономикалық өмірінде кәсіпкерлік пен
бизнес рөлінің артқандығымен түсіндіреді.
Макромаркетинг қажеттіліктерді қоғам деңгейінде талдауға және олардың
тауарлық нарықтардың дамуына ықпалын анықтауға мүмкіндік береді.сол себепті
макромаркетинг мәселелері микромаркетингке қарағанда, қоғам мүдалеріне
негізделіп және жалпы экономикалық жүйе деңгейінде қарастырылады.
Американдық ғалым Дж.Фиск макромаркетингті экономикалық ресурстарды
пайдалануға жұмылдыратын технология ретінде және маркетигтік әлеуметтік
салдарын зерттейтін ілім ретінде сипаттайды.Ж-Ж.ламбенмакромаркетинг ті
тұтынушылардың талап-тілегіне орай өндірісті, кәсіпкерлік пен инвестицияны
керекті бағытқа бұрып отыру жүйесін қалыптастыратын экономикалық демократия
факторы ретынде сипаттайды.
Осы анықтамаларды қорта келе, макромаркетинг саласына маркетинг
жүйесінің қызметтерін, тауар нарығының даму серпінін, маркетинг
инфрақұрлымын, маркетингтің әлеуметтік-этикалық аспектілерін, нарық
сұранысының даму тенденцясын зерттеу, мемлекеттік мекемелер және қоғамдық
ұйымдар мен кәсіпорындардың өзара ықпалетуінің маркетингтік мүмкіндіктерін
анықтау жатады. Макромаркетинг шегінде пайда болатын міндеттерге :
экономиканың және оның салаларының даму тенденцияларын, нарықтық сұранысты
талдау және борлжау ,көтерме және бөлшек сауда желісін тиімді
орналастыруды негіздеу, тауарлардың баға индексінің серпінің талдаумен
қатар оларды болжау жатады.
Маркетинтің макродеңгейде дамуын тауар және қызмет маркетингі,
экономика саласындағы маркетинг деп , екі бағытта ажырытып көрсетуге
болады.
Маркетингтің теориясы мен тажірибесі өзінің пайда болу кезінен бастап
микроэкономика деңгейінде басымырық дамыды, оның зерттеу обьектілері
ретінде компаниялардың маркетинг жүйелері және олардың айырбас қатнастары
қарастырылады. Микромаркетинг – кәсіпорындардың, фирмалардың,
компаниялардың тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттындыру есебіне пайда
алуға мақсатталған маркетингтік қызметі.
П.Диксонның маркетингті басқару – мәні бойынша қолданбалы
микроэкономика деген ойымен келісуіміз керек. Шынында да , біз,
микромаркетинг аумағындағы қызметті нақты байқаймыз. Кез келген
экономикалық жүйлерде , тіпті өтпелі жүйеде де маркетинг негізіен фирмалар
мен компаниялар қызметінде қолданылады.
Экономикалық субьектілердің микромаркетинті пайдалануы және оның
өзгешілігінен айқынлалуы сол елдердегі экономиканың даму қалпына
байланысты. Қазақстандағы микромаркетинг экономиканың қазіргі даму
деңгейінің негізгі белгілеріне сай қалыптасу кезеніңде.
Маркетингті қолдану ауқымдары өте кең, оның қағидалары менәдістері тек
өндірісте ғана емес, адамзаттың қызметіні барлық өрісіне,адам тұлғасына да
қатысты пайдаланылады.
Маркетингтің қолдану аумақтарын жүйелей отырып, оның қолданатын
негізгі саларына сәйкес: өнеркәсіп, тұтыну, қызмет көрсету және
коммерциялық емес деген түрлерін бөліп көрсетуге болады. Осылардың
әрқайсысы сәйкес нарықтағы маркетингтік қызметті сипаттайды.
Нарықтық экономика жүйелеріндегі маркетингтің ең дамыған түріне тұтыну
маркетингі жатады. Ол тұлғалар мен отбасыларынан тұратын түпкі тұтынушылар
және фирмалар арасындығы қызмет өрісін қамтиды.
Өнеркәсіптік маркетинтің обьектісі өндірістік мақсатқа арналған
тауарларды өндіруші кәсіпорындардың маркетингтік қызметі болып табылады.
Ұлыбританияда өнеркәсіптік маркетингтің үлесі 26%-ті құрайды және оның өсу
тенденциясы бар. Мұндай құрылым мен серпін нарықтық экономикалы елдерге,
оның ішінде экономикасында тұтынушылық маркетинг түрі көбірек дамыған
Қазақстанға да тән.
Өнеркәсіптік және тұтыну маркетингі арасында өндіру, өндіріс
құралдарын және тұтыну таурларын тұтыну сипттары, өткізу арналары, тауар
қозғалысы, коммуникациялардың ерекшеліктерімен анықталатын мәнді
өзгешіліктер бар. Өнеркәсіптік маркетингтің еркшеліктері әдебиеттерде
сипатталған. Осылардың кейбіреулеріне тоқталып кетейік:
- Өндіріс құралдарын тұтыну көлемінң ауқымдығы және олардың сатып
алудың өзгешіліктері тұтынушы мен өндіруші арасындағы тікелей
байланысты талап етеді.Сондықтан өнеркәсіптік маркетинте тікелей
және бір деңгейлі өткізу арналары пайдаланылады, ал тұтыну
маркетингінде олар күрделі және көп деңгейлі болуы мүмкін.
- Өнеркәсіптік мақсатқа арналған өнімдер нарығындағы сұраныс түпкі
тұтынушылар сұранысынан туындайды. Ол екінші сипатта ьолып ,
күштірек ауытқиды. Түпкі тұтынушылар сұранысының болшамы
(кішігірім) ауытқуы бағалы өндіріс тауарларына деген сұраныстың
күрт өзгеруіне әкеледі.
- Сатып алушылар саны аз ьолғандықтан, өндірістік мақсатқа арналған
тауарлар нарығығындағы өндірушілер арасында қатаң бәсекелестік
болады, ол қажеттіліктерді зерттеуді талап етеді.
Бұл еркшеліктерді қазақстандық өндірістік мақсатқа арналған тауарларды
өндірушілердің маркетингтік стратегияларынан көруге болады.
Азық-түлік нарығындағы бәселестіктің дамуы, Қазақстандық нарықтық
экономиканың пайда болуының алғашқы жылдарында ерекше назар аударылған
агромаркетинтің қалыптасуына әсер етті. 1995 жылы Қазақстан
Республикасынң Президенті Н.Ә Назарбаев ауыл шаруашылығы жұмыстары
қорытындылары бойынша республикалық жиналыста : Кейбір басшылардың
нарықтық терминалогияны қолдануына қарамастан, олардың көбі нарықтық
механизмдерді енгізуді білмейді.Мысал ретінде , аграрлық сектордағы
маркетингтік қызметті алайық. Тіпті ауыл шаруашылығы минстірлігінің
құрылымдардың ол туралы түсініктері нақты емес , деп атп өтті. Осыдан
барып ТМД-ның басқа елдеріне қарағанда, отандық экономиканың басқа
өрістермен салыстырғанда , маркетингтің қалыптасу үдерісі агроөнеркәсіпте
белсенді болды. Маркетинг өнімдері Қазақстан Республикасы Ауыл Шаруашылық
Министрлігі аппаратында , агроөнеркәсіп кешенінің аудандық, облыстық
басқармаларында құрыла бастады. Бірақ агромаркетингті енгізудің дерективті
тәсілі еркше натиже берген жоқ, өйткені оның қағидаларының дамуы үшін тауар
өндірушілердің өздерінде жағдай жасалмады.
Бүгінгі таңда қызмет көрсету саласы дамығын елдер экономикасындағы тез
дамып келе жатқан секторлардың бірі. Дамыған индустриалды елдердің жалпы
ұлттық өнімінің қызмет көрсету үлесі 23-тен ¾-ке дейін жетеді. АҚШ-тағы
бұл сала болжам бойынша жақын жылдары барлық жаңа жұмыс орындарының 90%-ін
қамтамасыз ету керек .
Қазақстанда қызмет көрсету секторы үдемелі қалыптасуда, олардың жаңа
түрлері пайда болуда, оның ішінде ең дамығандарына: сауда-делдалдық,
ақпараттық консалтингтік, қонақүйлік, туристік, банктік, сақтандырушылық,
зейнеткерлікжәне дәстүрлі емес әлеуметтік сипттағы қызмет жатады.
Қазақстан экономикасындағы қызметтердің келешегі шағын және орта
бизнестің, қоғамдық тамақтану мен қонақүй шаруашылығы саласындағы бірлескен
кәсіпкерліктің, делдал-коммерциялық қызмет, көтерме және бөлшек сауданың
жаңа нашандарының, халықаралық туризмнің дамуына байланысты. Осыған
байланысты қызмет секторы кәсіпорындарының саясаты мен стратегиясын
әзірлеп, іс жүзіне асыру құралы ретінде қызмет көрсету маркетингінің ролі
арта тусуде.Қызмет көрсету саласының қарқынды дамуы және осы нарықтығы
бәсекелестіктің өршуі қызмет көрсету маркетингінің пайда болуына әкелді.
Оның тәсілдері мен әдістері , қағидалары тауарлар маркетингімен ұқсас
болғаны мен кейбір айырмашалықтары да бар.
Маркетингтің қазақстандағы дамуы жалпы әлемдік тенденцияларға сәйкес,
ол әсіресе, оның коммерциялық емес өрсте қалыптасуынада айқындалады.
Коммерциялық емес ұйымдарға- мемлекеттік, аймақтық, муниципалдымекемелер,
қоғамның құқық қорғау, денсаулық сақтау, ағарту, білілм беру, ғылым және
мәдениет аумағындағы қажеттіліктерін қамтамасыз ететін және киленттерді
үйіруге, оларды өздерінде қалдыруға ұмтылатын мекемелержатады.
Коммерциялық емес ұйымдар маркетингітің негізгі ерекшелігі – алғашқы
орынға пайда табу мақсаты қойылмайды, онңы мақсаттарын сандық мөлшерде
өлшеу мүмкін емес. Осыдан коммерциялық емес ұйымдардың мақсаттарына сәйкес
баға белгілеу, өткізу және коммуникация бойынша маркетингтік статегиялар
мен саяасатты әзірлеу мүмкіндігі туындайды.
Маркетингке үдеріс ретінде ішкі екі жақтылық тән, ол маркетингтің
сараптамалық және әрекеттік жақтарынан көрінеді. Осы екі аспектіге
сәйкесінше маркетингтің: стратегиялық және жедел деген екі түрін бөліп
көрсетуге болады. Стыратегиялық маркетинг – тұтынушылардың қажеттіліктерін
талдау негізінде бар және әлеуетті (потенциалды) нарықтарды айқындап,
олардың тартымдылығын анықтау арқылыбәсеке қабілеттілігіне жету.
Қазақстандық бірқатар өнеркәсіптік кәсіпорындардың маркетингтіку
қызметін талдау, олардың негізінен жедел маркетингті қолданатынын көрсетті.
Бұл- нақты нарықтық жағдайда маркетингтік құралдарын басқару, фирманың
тауар, баға, өткізумен қатар коммуникация саясатын ұйымдастыру.сондықтан,
біздің мамандардың түсінігінше, маркетинг теориялық және тәжірибелік
жағынан жедел түрінде ғана көрінеді. Бұлжерде оны қысқа мерзімде пайда
алуға бағытталған, көбінесе жарнама-өткізу қызметін қамтитынменеджмент
құралы ретынде қарастырып отыр. Мұндай бір жақтылық тәсіл фирманың
стратегиялық мәселелерін қамтымағандықтан, оның ұзақ мерзімді бәсекеге
қабілеттілігін қамтамасыз етпейді.
Жүзеге саыру шегераларына байлансты маркетингтің ұлттық(ішкі),
халқаралық, ғаламды(глобальды) деген түрлері бар.
Әр мемелекеттің экономикасының даму тиімділігінің шарты – бұл
маркетингті ішкі және сыртқы нарықтарда қолдану. Ішкі маркетинг екі
аспектіде қарастырылады: ұлттық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
I.Маркетингтің әлеуметтік-экономикалық мәні және мазмұны мен
принциптері
1.1. Маркетингтің әлеуметтік-экономикалық мәні мен мазмұны
1.2. Маркетингтің негізгі бернесі мен принсиптері
1.3. Маркетинг түрлері және олардың Қазақстан
республикасындағы даму тенденциялары
2.2. Кәсіпорын жүйесіндегі маркетингтің орны.
2.3. Кәсіпорындағы (фирма) басқару жүйесіндегі маркетингтің
орны, маркетинг тұжырымдамасы.
2.4. Маркетинг – рынокқа әсер ететін белсенді жүйе ретінде.
ІІІ.Қорытынды.
Әдебиеттер тізімі.
Кіріспе
Маркетинг ұғымы ағылшынның market (нарық) сөзінен шыққан, ал инг
жалғауы нарық жасаушы немесе нарық аумағындағы қызмет дегенді сипаттайды.
Маркетинг ірі ауқымды өндірістің қалыптасуы және бәсекелестіктің күрт
шиеленскен жағдайында өнімді өндіру мен өткізуді басқарудың әдісі ретінде
бөлініп шықты.
Маркетинг дамуының бірінші кезеңі 20-ғасырдың басынан бастап 40-
жылдардың соңына дейын созылды. Бұл кезеңдегі маркетингтің мақсаты-
тауарларды ұтымды өткізу, тездетіп сату және коммерциялық іс-әрекеттің
тиімділігін арттыру болды. Бұл кезеңде 60-жылдарға дейын кең қанат жайған
маркетингтің өндірістік, содан соң өткізу тұжырымдамалары дамыды.
бәсекелестіктің күшеюі, сонымен қатар капитал шоғырлануы мен
орталықтандырылуы үрдісі үдеюінің ықпалымен, кейіннен маркетинг білімінің
жеке саласы ретынде бөлініп шықты.
Ал оқу пәні ретінде маркетинг 20-ғасырдың басында алғаш АҚШ-тың
Мичиган және Калифорния университтерінде жүргізіле бастады..
Елуінші жылдыры маркетингті тауар өткізу жүйесі ретіндегі дәстүрлі
ұғымы нарықтың өзгермелі жағдайларына бейімделген басқару тұжырымдамасы
ретінде өзгерді.
Маркетинг соғыстан кейінгі жылдары өткізушілік бағдарын түпкілікті
жоғалтып, фирма мен компаниялардың жұмысының әр түрлі жақтарын да қамтып,
өнімді жасау және жылжыту жөніндегі іс-әрекеттің бір элементіне айнады.
Оның институционалдық қалыптасуы және ұйымдық ресімделуі бір уақытта
жүзеге асырылды. 1926 жылы АҚШ-та Маркетинг және жарнама ұлттық ұйымы
құрылды, ол 1973 жылы Американдық маркетинг ассоциациясы деп
өзгертілді.кейіннен мұндай ұйымдар Батыс Еуропа елдерінде жане Жапонияда
құрылды.
Маркетингтің дамуының екінші кезкңі 1960-1970 жылдарды қамтыды,осы
кезеңде маркетинг тұтынушулардың сұранысына бейымделген басқару теорияся
мен тұжырымдамасының құрамдас бөлігі ретінде қарастырыла бастады..Бұл
компаниялардың қызметін басқаруды маркетинг қағидалары негізінде жүзеге
асыру ғылымының негізін қалады, ол “басқарудың нарықтық теориясы” деп
атала бастады..
70-жылдардың екінші жартысында маркетинг эволюциялық дамуының үшінші
кезеңіне аяқ басып, бизнестың философиясына айналды.Нарық құрлымындағы
орасан зор өзгерстердің болуы, оның қызмет түрлері мен тауарларға толуы,
бәсекелестіктің өршуі, ғылыми-техникалық поргрестің өсуі, маркетинг
мәнінің түрленуіне әкеледі – оны бәрінен бұрпын сыртқы ортаны зерттеу мен
оған бейыімделудің жолын іздейтін және фирманың барлық қызметін
біріктіретін корпоративтік стратегияның элементі ретінде қарастыра
бастады..Бұл кезеңге маркетингтің дәстүрлі және қоғамдық
тұжырымдамамаларының дамуы мен маркетингтің стратегиялық ролінің артуы
тән болды.
1-Тарау. Маркетингтің әлеуметтік-экономикалық
мәні, мазмұны және принциптері
1. Маркетингтің әлеуметтік –экономикалық мәні , мазмұны
Нарықтық экономикасы дамыған елдерде маркетинг кәсіпорынның
рыноктық және өндірістік стратегиясын анықтайтын басқарудың басты
бернесі ретінде қаралады. Осы жағдайға байланысты ол нақты тұтынушылардың,
нақты зерттеу мен болжау негізінде мол табыс табуға, сыртқы өнім шығарушы
кәсіпорынның ішкі және сыртқы рыноктың қазіргі жағдайын және оның болашағын
білуге бағытталады. Сонымен бірге ,кәсіпорынның маркетинг қызметіне
бәсекелесті зерттеу, баға саяасатын қамтамасыз ету, өнымды өткізу мен
жарнамалауды ынтыландыру, тауарларды өткізуді тиімді ұйымдастыруды жолға
қою, тағы басқа да шаралар жатады .
Маркетингтің негізі болып табылатыны – бұл бірін-бірі
толықтыратын тәсілдеме. Бұл дегеніміз рынокты жанжақты және нақтылы
зерделеу, сол сияқты рынокқа белсенді ықпал ету, қажеттілікті және
тұтынушының артықшылығын қалыптастыру. Дайындаушы мен тұтынушыны
байланыстыру және олардың бірін-бірі табуға жәрдем беру - кез келген
маркетинг қызметінің басты мақсатына жатады .
Елімізде болып жатқан нарықтық қатынастардың ықпалымен үнемі
қозғалыста болатын маркетинг қызметі рыноктың шарттары мен
талаптарына толық бағынышты .
Маркетинг - бұл шын мәнінде, кәсіпорынның кез келген шаруашылық
қызметін басқару жүйесінің маңызды бөлігі болып табылады.
Маркетинг - бұл рынокты талдау, кәсіпорындар қызметінің әр қилы
түрлерінің өзара іс – қимылдар қамтитын өндырісті үйымдастыру және
өнімді өткізуледегі кешенді жүйе: жоспарлау, баға құрлымы, сату(сатып
алу ) ,шикізаттарды жеткізу , өнім (тауарлар) және қызмет көрсету.
Маркетингтің негізгі мақсаты - сатып алу, сату процесінде ең
жоғары мөлшерде пайда табуды, сонымен бірге оның міндеті - кәсіпорын
қызметінің тұрақтылығын барынша қалыптастыру және статегиялық
мақсаттарға жетуді қамтамасыз ету .
Маркетинг қызметі жүйесінде , сол сияқты кәсіпорынның басқа да
жеке міндеттері шешіледі:
- рыноқ,тауарлар,тұтынушылар және бәсекелестер жөнінде сенімді, дер
кезінде және шынайы жарнамалармен қамтамасыз ету ;
- кәсіпорынның тауар өндірудегі мүмкіншілігі;
- тұтынушыларға ықпал ететін сұраныс,нарық,бәсекелестер.
Маркетингтің экономикалық мәні мына төмендегі нәтижелікті
тұжырымдайды :
• тауарлардың бәсекеге жарамдылығын жасау;
• тауарларды жылжытуды жетелдету;
• сатып алушылардың қажеттілігін қанағаттандыру;
• өндірістің тиімділігін және туарлар сату .
Маркетинг қызметі жағдайында нарық екі түрге ажыратылады :
1. Сатушы нарығы;
2. Сатып алушы нарығы.
Сатушы нарығы – бұл шын мәнінде, тапшылық нарығы ,онда сатушылар үлкен
билікке ие болады. Сатып алушы нарығы – бұл шын мәнінде толықтырылған
нарық, мұнда сатып алушылар үлкен билікке ие болады.
Нарықты зерделеу екі жайғасымда жүзеге асырылады: оның ерекшілік
сипаты, сиымдылыққа қажеттілігі және мүмкіншілігі, молықтыру деңгейі,
бәсекелестің жағдайы , ұқсас тауарлар шығуының ықтималдылығы т.б.
Ондай және басқадай жайғасымның артықшылығы өнімге бағдарланған
маркетинг немесе тұтынушыларға бағдарланған маркетингке алып келеді.
Өнімге бағдарланған маркетинг, мынадай жағдайда қолданылады, егер де
кәсіпорынның қызметі жаңа тауарларды шығыруға немесе шығарылғандарды
жетілдіруге бағдарданса. Мұның негізгі мақсаты – тұтынушыларды жаңа немесе
жетірілдірілген тауарды алуға ынталандыру болып табылады.
Егер де кәсіпорынның қызметі тікелей нарықтың өзінен шығатын
мұқтаждықты қанағаттандыруға бағытталса , тұтынушыға бағдарланған маркетинг
пайдаланылады.Мұндағы маркетингтің басты мақсаты - әлуетті мұқтаждықты
зерделеу, нарық тауашысын іздестіру. Маркетингтің бұл үлгісі – жалпы
коммерциялық қызметтің маңызды бөлігі ,себебі, тұтынушылардың сұрау салуды
зерделеусіз кәсіпкер үшін мүмкін емес.
Кәсіпорынның шаруашылық қызметі үшін маркетингтің осы екі ілгісі де
бір жолды болуы керек. Тек кәсіпорынның өндіріс және нарық жағынан
мүмкіншілікке жан-жақты талдау жасау нағыз коммерциялық табысқа жеткізеді.
2. Маркетингтің негізгі бернесі мен принциптері
Маркетинг негізгі принципі - жалпыға бірдей нысаналығы, яғни
тұтынушылардың қалаулары мен нақтылы талаптарына сай өндірістің
түпкілікті нәтижелеріне бағдарлануы.
Маркетинг принциптік әдіснамалына сәйкес кез келген процестерге
тән басқару және өккіудің рыноктық тұжырымдамасының бернесін
анықтайық.
Талдамалық арнаны шартты екі қосалқы бернеге бөлуге болады: рыноқты
кешенді түрде зерттеу және кәсіпорынның ішкі ортасын талдау.Бұл екі қосалқы
берне бір бірімен өзара тығыз байланысты. Нарықтық жағдайда кісіпорын
маркетингтік зерттеуді үнемдеуге тиіс емес, өйткені, мақсатқа жетуді
қамтамасыз ету үшін жұмысты көз жұмып істеуге болмайды.
Макетингтің талдамалы берненің нәтижесі оның өндірістік бернесін іске
асырудағы негізі болып табылады.
Маркетингтің негізгі бернелері
Берне Қызмет түрлері
Талдамалық Маркетингтік ортаны талдау, тұтынушылар, итауар құрлымы,
жабдықтау көздері, кәсіпорынның ішкіортасы, бәсекелестер,
нарық саралымын анықтау және зерделеу, жарнама саласы.
Өндірістік Талдаманы ұйымдастыру және жаңа тауарлар өндіру, әлеуетті
сатып алушылардың қажеттілігін қанағаттандыру, олардың
ерекшелігі, орама, баға, пайдалану сапасы.
Өткізушілік Тауар қозғалысы жүйесін ұйымдастыру, өткізу арналарын
таңдау, жинақтау, сүранысты қалыптастыру, өндірісті
ынталандыру және баға саясаты.
Басқару және Маркетинг жоспарларын әзірлеу(бағдарламалар), оларды
бақылау қаржыландыру, маркетингті ақпаратпен қамтамасыз ету, қадр
саясаты, кәсіпорынның ұсынған мақсатының жктістігі,
тәуелділікті бағалау.т.б
Шығарылған тауарлар, өндірілген өнімдер рынокқа келіп түседі.
Мұндағы маркетингтің негізгі міндеті тиімді өккізу, оны тұтынушыларға
жеткізу.
Өткізім тұжырымының тәсімі және маркетинг мына төмендегі бейнемен
көрінеді;
Өткізу түжырымдамасы
Тауарлар өткізім және сатуды сату көлемінің өсуінен алынған
пайда
ынталандыру
Маркетинг түжырымдамасы
Қажетсыну Біріктірілген Сатыпалушылардың
қажеттілігін
маркетинг қанағаттандыру есебінен алынған пайда
Нарықтық экономика жағдайында өндіріс қызмеінің табысы басқару
және бақылау бернесіне байланысты болады. Маркентингтің ақпарат және
коммуникациямен қамтамасыз етілуі, сол сияқты маркетингтік басқарудің соңғы
сатысы- бақылаусыз мүмкін емес.
Маркетингтің негізгі принциптері мыналардан тұрады:
- тұтынушы мұқтажын, нарықтық жағдайды, кәсіпорынның нақты
мүмкіндіктерін дәлме –дәл білу арқылы өнім өндіру;
- тұтынушы мұқтажын мейлінше толық қанағаттандыру, нақтылы
проблемалады шешу үшін оны құралдармен немесе құрал-жабдықтар кешендерімен
қамтамасыз ету, балама принцип - өнім өткізетін орындарды іздестіре
отырып, өнім өндіру мен қызмет көрсету;
- тұтынушы мұқтажын, нарықтық жағдайды, кәсіп-орынның
ақнты мүмкіндіктерін дәлме-дәл білу арқылы өнім өндіру;
- тұтынушы мұқтажын мейлінше толық қанағаттандыру, нақтылы
проблемаларды шешу үшін оны құралдармен немесе құрал -
жабдықтар кешендерімен қамтамасыз ету,балама принцип - өнім
өткізетін орындарды іздестіре отырып,өнім өндіру қызмет көрсету;
- нақтылы бір рынок жағдайна жоспарланған мөлшерде және белгілі
мерзімде өнімді өткізумен қызмет көрсетуді тиімді жүзеге асыру;
- ғылыми-техникалық ойды және нарық жаңалықтарын
пайдаланып,тауарларды өткізуді дайндау үшін зерттеулерді ұдайы
қорыта отырып,кәсіпорынның өндірістік-коммерциялық қызметінің
ұзақ мерзімді нәтижелігінің пайдалалығын қамтамасыз ету;
Сұранысты қалыптастыру мен оған жағдай жасауға бір мерзім ішінде ықпал
ете отырып, тұтынушылардың үнемі өзгеріп отыратын талаптарына дағдыланудағы
өндірушінің жүріс-тұрыс стратегиясы мен тактикасының тұтастығы.
Маркетингтегі бастысы – мақсатты бағдарлану және кешенділі,яғни
кәсіпкерлік,шаруашылық,өндірістік және өткізу қызметтерінің қосылуы.
Маркетингтің мақсаты - өндірістің жоғағры тиімділігін және өндірістік
тауарларды сатуды қамтамасыз ету.
1.3. Маркетинг түрлері және олардың Қазақстан Республикасындағы даму
тенденциялары
Тәжірибеге сүйенетін болсақ,маркетингтік үдерістігінен
де,көлденеңінен де жүзеге асырылады.Осының негізінде маркетинг түрлерін
жіктеу белгілері арқылы жүйелендіруге болады.Ғылыми-теориялық негіздерді
талдау және синтездеу негізінде сонымен қатар маркетинг тәжірибесіне
сүйеніп,біз жіктелу белгілерін қолдана отырып,маркетинг түрлерін
жүйелендірдік.
Экономикада пайдалану деңгейіне байланысты маркетингті макро және
микромаркетинг деп бөлуге болады.
Макромаркетинг теориясының эволюциясын талдаған
Дж.Шит,Д.Гарднер,Д.Гаррет сияқты американдық ғалымдар оның пәні ретінде
фирманың маркетингтік қызмкті мен қоғамның өзара қарым-қатнасын
есептейді,ал 60-80 жылдары аралығында оған көп назар аударылуы себебін сол
кездегі қоғамның әлеуметтік және экономикалық өмірінде кәсіпкерлік пен
бизнес рөлінің артқандығымен түсіндіреді.
Макромаркетинг қажеттіліктерді қоғам деңгейінде талдауға және олардың
тауарлық нарықтардың дамуына ықпалын анықтауға мүмкіндік береді.сол себепті
макромаркетинг мәселелері микромаркетингке қарағанда, қоғам мүдалеріне
негізделіп және жалпы экономикалық жүйе деңгейінде қарастырылады.
Американдық ғалым Дж.Фиск макромаркетингті экономикалық ресурстарды
пайдалануға жұмылдыратын технология ретінде және маркетигтік әлеуметтік
салдарын зерттейтін ілім ретінде сипаттайды.Ж-Ж.ламбенмакромаркетинг ті
тұтынушылардың талап-тілегіне орай өндірісті, кәсіпкерлік пен инвестицияны
керекті бағытқа бұрып отыру жүйесін қалыптастыратын экономикалық демократия
факторы ретынде сипаттайды.
Осы анықтамаларды қорта келе, макромаркетинг саласына маркетинг
жүйесінің қызметтерін, тауар нарығының даму серпінін, маркетинг
инфрақұрлымын, маркетингтің әлеуметтік-этикалық аспектілерін, нарық
сұранысының даму тенденцясын зерттеу, мемлекеттік мекемелер және қоғамдық
ұйымдар мен кәсіпорындардың өзара ықпалетуінің маркетингтік мүмкіндіктерін
анықтау жатады. Макромаркетинг шегінде пайда болатын міндеттерге :
экономиканың және оның салаларының даму тенденцияларын, нарықтық сұранысты
талдау және борлжау ,көтерме және бөлшек сауда желісін тиімді
орналастыруды негіздеу, тауарлардың баға индексінің серпінің талдаумен
қатар оларды болжау жатады.
Маркетинтің макродеңгейде дамуын тауар және қызмет маркетингі,
экономика саласындағы маркетинг деп , екі бағытта ажырытып көрсетуге
болады.
Маркетингтің теориясы мен тажірибесі өзінің пайда болу кезінен бастап
микроэкономика деңгейінде басымырық дамыды, оның зерттеу обьектілері
ретінде компаниялардың маркетинг жүйелері және олардың айырбас қатнастары
қарастырылады. Микромаркетинг – кәсіпорындардың, фирмалардың,
компаниялардың тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттындыру есебіне пайда
алуға мақсатталған маркетингтік қызметі.
П.Диксонның маркетингті басқару – мәні бойынша қолданбалы
микроэкономика деген ойымен келісуіміз керек. Шынында да , біз,
микромаркетинг аумағындағы қызметті нақты байқаймыз. Кез келген
экономикалық жүйлерде , тіпті өтпелі жүйеде де маркетинг негізіен фирмалар
мен компаниялар қызметінде қолданылады.
Экономикалық субьектілердің микромаркетинті пайдалануы және оның
өзгешілігінен айқынлалуы сол елдердегі экономиканың даму қалпына
байланысты. Қазақстандағы микромаркетинг экономиканың қазіргі даму
деңгейінің негізгі белгілеріне сай қалыптасу кезеніңде.
Маркетингті қолдану ауқымдары өте кең, оның қағидалары менәдістері тек
өндірісте ғана емес, адамзаттың қызметіні барлық өрісіне,адам тұлғасына да
қатысты пайдаланылады.
Маркетингтің қолдану аумақтарын жүйелей отырып, оның қолданатын
негізгі саларына сәйкес: өнеркәсіп, тұтыну, қызмет көрсету және
коммерциялық емес деген түрлерін бөліп көрсетуге болады. Осылардың
әрқайсысы сәйкес нарықтағы маркетингтік қызметті сипаттайды.
Нарықтық экономика жүйелеріндегі маркетингтің ең дамыған түріне тұтыну
маркетингі жатады. Ол тұлғалар мен отбасыларынан тұратын түпкі тұтынушылар
және фирмалар арасындығы қызмет өрісін қамтиды.
Өнеркәсіптік маркетинтің обьектісі өндірістік мақсатқа арналған
тауарларды өндіруші кәсіпорындардың маркетингтік қызметі болып табылады.
Ұлыбританияда өнеркәсіптік маркетингтің үлесі 26%-ті құрайды және оның өсу
тенденциясы бар. Мұндай құрылым мен серпін нарықтық экономикалы елдерге,
оның ішінде экономикасында тұтынушылық маркетинг түрі көбірек дамыған
Қазақстанға да тән.
Өнеркәсіптік және тұтыну маркетингі арасында өндіру, өндіріс
құралдарын және тұтыну таурларын тұтыну сипттары, өткізу арналары, тауар
қозғалысы, коммуникациялардың ерекшеліктерімен анықталатын мәнді
өзгешіліктер бар. Өнеркәсіптік маркетингтің еркшеліктері әдебиеттерде
сипатталған. Осылардың кейбіреулеріне тоқталып кетейік:
- Өндіріс құралдарын тұтыну көлемінң ауқымдығы және олардың сатып
алудың өзгешіліктері тұтынушы мен өндіруші арасындағы тікелей
байланысты талап етеді.Сондықтан өнеркәсіптік маркетинте тікелей
және бір деңгейлі өткізу арналары пайдаланылады, ал тұтыну
маркетингінде олар күрделі және көп деңгейлі болуы мүмкін.
- Өнеркәсіптік мақсатқа арналған өнімдер нарығындағы сұраныс түпкі
тұтынушылар сұранысынан туындайды. Ол екінші сипатта ьолып ,
күштірек ауытқиды. Түпкі тұтынушылар сұранысының болшамы
(кішігірім) ауытқуы бағалы өндіріс тауарларына деген сұраныстың
күрт өзгеруіне әкеледі.
- Сатып алушылар саны аз ьолғандықтан, өндірістік мақсатқа арналған
тауарлар нарығығындағы өндірушілер арасында қатаң бәсекелестік
болады, ол қажеттіліктерді зерттеуді талап етеді.
Бұл еркшеліктерді қазақстандық өндірістік мақсатқа арналған тауарларды
өндірушілердің маркетингтік стратегияларынан көруге болады.
Азық-түлік нарығындағы бәселестіктің дамуы, Қазақстандық нарықтық
экономиканың пайда болуының алғашқы жылдарында ерекше назар аударылған
агромаркетинтің қалыптасуына әсер етті. 1995 жылы Қазақстан
Республикасынң Президенті Н.Ә Назарбаев ауыл шаруашылығы жұмыстары
қорытындылары бойынша республикалық жиналыста : Кейбір басшылардың
нарықтық терминалогияны қолдануына қарамастан, олардың көбі нарықтық
механизмдерді енгізуді білмейді.Мысал ретінде , аграрлық сектордағы
маркетингтік қызметті алайық. Тіпті ауыл шаруашылығы минстірлігінің
құрылымдардың ол туралы түсініктері нақты емес , деп атп өтті. Осыдан
барып ТМД-ның басқа елдеріне қарағанда, отандық экономиканың басқа
өрістермен салыстырғанда , маркетингтің қалыптасу үдерісі агроөнеркәсіпте
белсенді болды. Маркетинг өнімдері Қазақстан Республикасы Ауыл Шаруашылық
Министрлігі аппаратында , агроөнеркәсіп кешенінің аудандық, облыстық
басқармаларында құрыла бастады. Бірақ агромаркетингті енгізудің дерективті
тәсілі еркше натиже берген жоқ, өйткені оның қағидаларының дамуы үшін тауар
өндірушілердің өздерінде жағдай жасалмады.
Бүгінгі таңда қызмет көрсету саласы дамығын елдер экономикасындағы тез
дамып келе жатқан секторлардың бірі. Дамыған индустриалды елдердің жалпы
ұлттық өнімінің қызмет көрсету үлесі 23-тен ¾-ке дейін жетеді. АҚШ-тағы
бұл сала болжам бойынша жақын жылдары барлық жаңа жұмыс орындарының 90%-ін
қамтамасыз ету керек .
Қазақстанда қызмет көрсету секторы үдемелі қалыптасуда, олардың жаңа
түрлері пайда болуда, оның ішінде ең дамығандарына: сауда-делдалдық,
ақпараттық консалтингтік, қонақүйлік, туристік, банктік, сақтандырушылық,
зейнеткерлікжәне дәстүрлі емес әлеуметтік сипттағы қызмет жатады.
Қазақстан экономикасындағы қызметтердің келешегі шағын және орта
бизнестің, қоғамдық тамақтану мен қонақүй шаруашылығы саласындағы бірлескен
кәсіпкерліктің, делдал-коммерциялық қызмет, көтерме және бөлшек сауданың
жаңа нашандарының, халықаралық туризмнің дамуына байланысты. Осыған
байланысты қызмет секторы кәсіпорындарының саясаты мен стратегиясын
әзірлеп, іс жүзіне асыру құралы ретінде қызмет көрсету маркетингінің ролі
арта тусуде.Қызмет көрсету саласының қарқынды дамуы және осы нарықтығы
бәсекелестіктің өршуі қызмет көрсету маркетингінің пайда болуына әкелді.
Оның тәсілдері мен әдістері , қағидалары тауарлар маркетингімен ұқсас
болғаны мен кейбір айырмашалықтары да бар.
Маркетингтің қазақстандағы дамуы жалпы әлемдік тенденцияларға сәйкес,
ол әсіресе, оның коммерциялық емес өрсте қалыптасуынада айқындалады.
Коммерциялық емес ұйымдарға- мемлекеттік, аймақтық, муниципалдымекемелер,
қоғамның құқық қорғау, денсаулық сақтау, ағарту, білілм беру, ғылым және
мәдениет аумағындағы қажеттіліктерін қамтамасыз ететін және киленттерді
үйіруге, оларды өздерінде қалдыруға ұмтылатын мекемелержатады.
Коммерциялық емес ұйымдар маркетингітің негізгі ерекшелігі – алғашқы
орынға пайда табу мақсаты қойылмайды, онңы мақсаттарын сандық мөлшерде
өлшеу мүмкін емес. Осыдан коммерциялық емес ұйымдардың мақсаттарына сәйкес
баға белгілеу, өткізу және коммуникация бойынша маркетингтік статегиялар
мен саяасатты әзірлеу мүмкіндігі туындайды.
Маркетингке үдеріс ретінде ішкі екі жақтылық тән, ол маркетингтің
сараптамалық және әрекеттік жақтарынан көрінеді. Осы екі аспектіге
сәйкесінше маркетингтің: стратегиялық және жедел деген екі түрін бөліп
көрсетуге болады. Стыратегиялық маркетинг – тұтынушылардың қажеттіліктерін
талдау негізінде бар және әлеуетті (потенциалды) нарықтарды айқындап,
олардың тартымдылығын анықтау арқылыбәсеке қабілеттілігіне жету.
Қазақстандық бірқатар өнеркәсіптік кәсіпорындардың маркетингтіку
қызметін талдау, олардың негізінен жедел маркетингті қолданатынын көрсетті.
Бұл- нақты нарықтық жағдайда маркетингтік құралдарын басқару, фирманың
тауар, баға, өткізумен қатар коммуникация саясатын ұйымдастыру.сондықтан,
біздің мамандардың түсінігінше, маркетинг теориялық және тәжірибелік
жағынан жедел түрінде ғана көрінеді. Бұлжерде оны қысқа мерзімде пайда
алуға бағытталған, көбінесе жарнама-өткізу қызметін қамтитынменеджмент
құралы ретынде қарастырып отыр. Мұндай бір жақтылық тәсіл фирманың
стратегиялық мәселелерін қамтымағандықтан, оның ұзақ мерзімді бәсекеге
қабілеттілігін қамтамасыз етпейді.
Жүзеге саыру шегераларына байлансты маркетингтің ұлттық(ішкі),
халқаралық, ғаламды(глобальды) деген түрлері бар.
Әр мемелекеттің экономикасының даму тиімділігінің шарты – бұл
маркетингті ішкі және сыртқы нарықтарда қолдану. Ішкі маркетинг екі
аспектіде қарастырылады: ұлттық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz