Visual Basic ортасында функцияларды зерттеу тақырыбын оқыту әдістемесі

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе

1тарау. Visual Basic.тегі графика элементтерін оқыту әдістемесі 1.1. Басқарудың графиктік элементтері
1.2. Line (түзу) . басқару элементі
1.3. Shape (контур) басқару элементі
1.4. Image (Сурет) басқару элементі
1.5. PictureBox (Графиктік аймақ) басқару элементі
1.6. Мысалдар

2 тарау. Графиктік әдістер жүйесін оқытудағы көрнекіліктер
2.1. Координата жүйесі
2.2. Scale әдісі
2.3. Pset әдісі
2.4. Line әдісі
2.5. Circle (шеңбер) әдісі
2.6. Мысалдар
2.7.Visual Basic программасы көмегімен функция графиктерін зерттеу

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер

Қосымша

Кіріспе

Компьютерлік жүйенің даму барысында программалық қорында радикалды өзгерістер болды. Компьютердің алғашқы даму эпохасында компьютер бір бөлмені алып тұрды, ал программисттерге қарапайым қосу операциясын орындау үшін тумблерлерді басу қажет еді. Сол кезде осындай машиналар технологияның шедеврлары деп саналды, машинаның көмегімен екі санды қосуға болатын! Технология біртіндеп дами бастады, ал пефокарталардың пайда болуы программисттердің мүмкіндіктерін кеңейтті - бір жолдық программалық код бір картаға орналастырылды. Осындай карталардың көмегімен үлкен программалар жасалды.
Машиналық кодта программа жазудың келесі этапы ассемблер және BASIC тілдерінде (мына сөздерді қысқартқаннан шыққан Beginners All-Purpose Symbolic Instructional Code “жаңа меңгерушілерге арналған символдық инструкциялардың көп мақсатты коды”) пограмма жазу үшін мәтіндік редакторлар колданылды. Қазіргі кезде BASIC тілі ең қарапайым, сонымен қатар программалық тілдердің ішіндегі ең мықтысы болып табылады. Microsoft Visual Basic 6 – программалық тілдердің тізіміндегі ең жаңасы.
Visual Basic-тіњ 6-шы версиясы - Visual Basic сериясындағы жаңасы. С++ немесе басқа программалық тілдердің эксперті болмай-ақ Visual Basic-тің көмегімен оңай және тез Windows-қа қосымша жасауға болады. Visual Basic – тегі графикалық орта көмегімен қосымшада қолданылатын формаларды, басқарушы элементтерді көрнекі қылып жасауға болады.
Visual Basic-те программистің жұмысын жеңілдететін көптеген пайдалы инструменттер бар. Олар: проектілер, формалар, объектілер, стандартты емес басқару элементтері т.с.с. Қосымша құру басқа программаларға қарағанда тезірек болады, айырмашылықты аптаменен салыстыруға болады.
Visual Basic 6-шы проектісі Internet-ке негізделген. Оған кіретін бірнеше элемент Web ( орындаушы файлы- ActiveX) - ке ерекше класс құра алады. Олар Visual Basic- те жасалған кәдуілгі жеке қосымшалар

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 52 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Респубикасы Білім және Ғылым министрлігі

Информатика кафедрасы

Диплом жұмысы

Тақырып: Visual Basic ортасында функцияларды зерттеу тақырыбын оқыту
әдістемесі

Ғылыми жетекші:
________________

Қорғауға жіберілді: _______ __________

Кафедра меңгерушісі:

Кіріспе
1тарау. Visual Basic-тегі графика элементтерін оқыту әдістемесі
1.1. Басқарудың графиктік элементтері
1.2. Line (түзу) – басқару элементі
1.3. Shape (контур) басқару элементі
1.4. Image (Сурет) басқару элементі
1.5. PictureBox (Графиктік аймақ) басқару элементі
1.6. Мысалдар
2 тарау. Графиктік әдістер жүйесін оқытудағы көрнекіліктер
2.1. Координата жүйесі
2.2. Scale әдісі
2.3. Pset әдісі
2.4. Line әдісі
2.5. Circle (шеңбер) әдісі
2.6. Мысалдар
2.7.Visual Basic программасы көмегімен функция графиктерін
зерттеу
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Қосымша

Кіріспе

Компьютерлік жүйенің даму барысында программалық қорында радикалды
өзгерістер болды. Компьютердің алғашқы даму эпохасында компьютер бір
бөлмені алып тұрды, ал программисттерге қарапайым қосу операциясын орындау
үшін тумблерлерді басу қажет еді. Сол кезде осындай машиналар технологияның
шедеврлары деп саналды, машинаның көмегімен екі санды қосуға болатын!
Технология біртіндеп дами бастады, ал пефокарталардың пайда болуы
программисттердің мүмкіндіктерін кеңейтті - бір жолдық программалық код бір
картаға орналастырылды. Осындай карталардың көмегімен үлкен программалар
жасалды.
Машиналық кодта программа жазудың келесі этапы ассемблер және BASIC
тілдерінде (мына сөздерді қысқартқаннан шыққан Beginners All-Purpose
Symbolic Instructional Code “жаңа меңгерушілерге арналған символдық
инструкциялардың көп мақсатты коды”) пограмма жазу үшін мәтіндік
редакторлар колданылды. Қазіргі кезде BASIC тілі ең қарапайым, сонымен
қатар программалық тілдердің ішіндегі ең мықтысы болып табылады. Microsoft
Visual Basic 6 – программалық тілдердің тізіміндегі ең жаңасы.
Visual Basic-тіњ 6-шы версиясы - Visual Basic сериясындағы жаңасы. С++
немесе басқа программалық тілдердің эксперті болмай-ақ Visual Basic-тің
көмегімен оңай және тез Windows-қа қосымша жасауға болады. Visual Basic –
тегі графикалық орта көмегімен қосымшада қолданылатын формаларды, басқарушы
элементтерді көрнекі қылып жасауға болады.
Visual Basic-те программистің жұмысын жеңілдететін көптеген пайдалы
инструменттер бар. Олар: проектілер, формалар, объектілер, стандартты емес
басқару элементтері т.с.с. Қосымша құру басқа программаларға қарағанда
тезірек болады, айырмашылықты аптаменен салыстыруға болады.
Visual Basic 6-шы проектісі Internet-ке негізделген. Оған кіретін
бірнеше элемент Web ( орындаушы файлы- ActiveX) - ке ерекше класс құра
алады. Олар Visual Basic- те жасалған кәдуілгі жеке қосымшалар ретінде
ж±мыс істейді, біраќ олармен ж±мыс істеу Web-броузер Microsoft Internet
Explorer 4- арќылы ж‰реді. Ќосымшаларды ќайтадан ќарастырып олардыњ
Internet арќылы тарауын ќамтамасыз етуге болады.
Visual Basic 6-шыда жања проект шаблондары пайда болды, олар: ISAPI
жєне DHTML ќосымшалары. Б±л шаблондар серверлік компоненттерді,, Web
беттерді жєне ќосымшаларды жасайды.
Visual Basic-ті Windows ж‰йесіндегі Проводник ‰лгісі ретінде
ќолданады. Таныс жаѓдайлар ќолданушыѓа бірден Visual Basic-те ќосымшаларды
жасауѓа кірісіп кетуге кµмектеседі. Барлыќ экрандаѓы объектілер жєне
инструменттерді тышќанныњ оњ жаќ батырмасымен басќаруѓа болады. Б±л
ќарапайым операция ќасиеттер таѓайындайды, жања элементтер ќосады жєне
контекстік аныќтамаларды кµруге м‰мкіндік береді.
Pascal тілі (проблемно-ориентированны) болса, Visual Basic тілі
(объектно-ориентированны). Яѓни программа алдын- ала ќойылѓан есепті
шешпейді, программадаѓы объктілермен болып жатќан оќиѓалар жайында
жазылады.
Visual Basic программалары оќиѓалы- оринтировтік, яѓни осы немесе
басќа оќиѓадаѓы жаѓдайларды кµрсететін процедуралармен функциялардан
т±рады.
Программаныњ негізгі элементі обьекттер. Объекттер жєне объекттерге
ќолданылатын амалдар (яѓни олардыњ кодтары) бірігіп бір б‰тінді береді. Осы
бірігу процесін инкапсуляция деп атайды. Код объектпен ќасиеті, тєсілі,
объект оќиѓасы арќылы байланысады.
Объекттер группасы класс ќ±рады. Класс дегеніміз- жања объекттілер
ќ±руѓа м‰мкіндік беретін объектілердіњ шаблондары.
Атаулар объектілерді программада белгілеу ‰шін ќажет.
Атауларды беру ережелері:
• Бірінші символ латын єріпі болу керек;
• Атауда тек латын єріптері, сандар жєне ( _ ) символы болу
керек;
• Атаудыњ ±зындыѓы 40 символдан артпау керек;
• Негізгі сµздер (Ключевые слова) немесе Reserved Word
(Зарезервированные слова) атау бола алмайды;
Объект єдісін немесе ќасиетін шаќыру мынадай т‰рде ж‰реді:
“имя объекта”.“свойство объекта” немесе
“имя объекта”.“метод для объекта”
********************
Form4.caption = “Картотека”
F1.Hide
********************
Күрделі формулировка:
********************
Form1.ActiveControl.BackColor
F1.ActiveControl.Caption
********************

Visual Basic объекті- орентирлік ж‰йеніњ барлыќ принциптерін
ќанаѓаттандырмайды.
Полиморфизм жєне мұрагерлік толыѓымен Visual Basic- те ќамтылмайды.
Полиморфизм дегеніміз - єр түрлі класстарда аттас тєсілдердіњ бар
болуы. Ол тєсілдер түрлі объекттерге жатсада бірдей есептерді шешеді.
Мұрагерлік дегеніміз – құрылѓан класстар негізінде жања класстар
құру. Жєне кейінгі жања класс бұрынѓы класстардыњ мүмкіндіктерін,
ќасиеттерін мұра етеді.
1 тарау. Visual Basic-тегі графика элементтерін оқыту әдістемесі

1. Басқарудың графиктік элементтері

Visual Basic графиктік нысандармен жұмыс істеуге арналған графиктік
құралдармен және графиктік әдістермен жабдықталған. Бұл құралдардың
көмегімен Windows қосымшаларын жобалау процестері жүзеге асырылады.
Visual Basic-тегі графикті қолданушының интерфейсін жетілдіруге
пайдалануға болады. Атап айтқанда:
• экрандағы қандайда бір ақпаратты ерекшелеп көрсетуге;
• ақпаратты әр түрлі нұсқаларда бейнелеп көрсетуге, мысалы, графиктер
мен диаграммалар түрлерін;
• қосымшалар функциясымен өте жақын байланыс орнатуға.
Visual Basic-тің құралдар блогында (Toolbox) басқарудың графиктік
элементтерінің көптеген түрлері бар. Олар екі топқа бөлінеді, қарапайым
элементтер және қосымша функционалдық мүмкіндіктері бар басқару
элементтері. Мысалы, Line – қарапайым басқару элементі, ол тек қана түзу
сызық сызу үшін қолданылады. PictureBox – функционалдық мүмкіндіктерін
арттыратын бірнеше қасиеттер мен әдістер жиынтығынан тұрады.

Line және Shape түріндегі басқару элементтерін қолдану

Line және Shape басқару элементтері формаға графиктік элементтерді
қосудың қарапайым құралы болып табылады. Жұмыс істеу барысында бұл
элементтерді форманың кез келген жеріне орналастыруға болады. Программаның
орындалуы барысында бұл элементтердің экран бетінде жылжуы немесе жасырынып
тұруы мүмкін, Программалық кодта қажетті қасиеттерді белгілеу арқылы
олардың түстерін өзгертуге болады.

1.2. Line (түзу) – басқару элементі

Бұл элемент өзінің атына сәйкес формаға кәдімгі түзу сызықты
орналастырады. Элементтің өзіне тән қасиеті арқылы оның қалыңдығын, түрін,
түсін, соңғы нүктелерінің орналасуын көрсетуге болады. Line басқару
элементінің мүмкіндіктері шектеулі, ол қарапайым түрде қолдануға арналған,
яғни бейнелеуге және баспаға шығаруға. Қалыпты жағдайда Line элементі бүтін
түзу сызады, алайда BorderStyle қасиетіндегі мәндерді өзгерту арқылы үзік
сызық түрлерін немесе басқа түрдегі сызықты алуға болады. Төмендегі суретте
Line элементінің BorderStyle қасиеті арқылы анықталынатын сызық түрлері
көрсетілген.

1-сурет Line элементі арқылы формаға орналастыруға болатын сызық түрлері

Егер BorderWidth қасиетінің мәні бірден үлкен болса, онда BorderStyle
қасиетінің мәні сызықтың сыртқы түріне әсер етпейді.

Line басқару элементінің негізгі қасиеттері:

Қасиеті Міндеті
BorderColor Сызықтың түсін таңдау
BorderStyle Сызықтың түрін таңдау. Мүмкін болатын мәндер:
0 (ашық), VbTransparent
1 (бүтін), VbBSSolid
2 (штрихталған), VbBSDash
3 (үзік сызықтар), VbBSDot
4 (үзік штрихтар), VbBSDashDot
5 (үзік штрихтар- үзік сызықтар), VbBSDashDotDot
6 (ішкі жағынан бүтін), VbBSInsideSolid
BorderWidth Сызықтың қалыңдығын таңдау
X1 және Y1 Сызықтың бастапқы нүктесінің координатасын таңдау
X2 және Y2 Сызықтың соңғы нүктесінің координатасын таңдау

Формада түзу сызық сызу

1.  Басқару элементтері тақтасынан Line элементін таңдап алу. Тышқанның
көрсеткіші форма ішіне келгенде бағыттауыштары бар крест түріне айналады.

2. Тышқан көрсеткішін сызықтың бастапқы нүктесі орналасатын орынға апарып
тышқанның сол жақ кнопкасын басып жібермей ұстаймыз.
3.  Тышқан арқылы бағыттауыштары бар кресті сызықтың соңғы нүктесі
орналасатын орынға апарып, тышқан кнопкасын босатамыз.
4. Егер сызықтың түрін өзгерту қажет болса, онда Properties терезесінен
BorderStyle қасиетінен қажетті көрсеткіштерді таңдаймыз.
5.  Settings тізімінен сызық типін таңдаймыз.

1.3. Shape (контур) басқару элементі

Shape басқару элементі формаға басқа қарапайым графиктік
элементтерді орналастыруға мүмкіндік жасайды. Атап айтар болсақ, аталмыш
элементтің көмегімен 2-суретте көрсетілген алты фигураның бірін таңдап
алуға болады. Shape басқару элементінде де фигураның сызықтарының формасын
BorderStyle қасиеті арқылы өзгертуге болады.
Shape элементінің Line элементінен өзгешелігі, мұнда координата
жүйесі қолданылмайды. Координата орнына фигура өлшемін көрсету үшін Height
және Width қасиеттері қолданылады. Фигураны әртүрлі түспен бояуға, сыртқы
контурының сызықтарын өзгертуге болады.

2-сурет Shape басқару эленті

Shape басқару элементінің негізгі қасиеттері:

Қасиет Міндеті
BorderColor Фигура шекарасының түсін анықтау
FillColor Фигураны бояудың түсін анықтау
BackColor Сызылған фигура фонының түсін анықтау. Егер фигура
фонының түсін анықтауда BackStyle 0 (Transparent)
болса, онда фигура фоны боялмайды. Фигура фонын
қандайда бір түске бояу үшін BackStyle мәні 1
(Opaque) болуы қажет.
BorderStyle Фигура шекарасы сызығының түрін анықтау
FillStyle Фигураны бояу түрін анықтау
BorderWidth Сызу аймағының енін анықтау
BackStyle Фон түрін анықтау:
0 – ашық (прозрачный) (Transparent);
1 – боялған (непрозрачный) (Opaque).
Shape Фигураның формасын анықтау. Мүмкін болатын мәндер:
0 (тік төртбұрыш), VbShapeRectangle
1 (квадрат) , VbShapeSquare
2 (сопақ) , VbShapeOval
3 (дөңгелек) , VbShapeCircle
4 (доғал бұрышты төртбұрыш) ,
VbShapeRoundedRectangle
5 (доғал бұрышты квадрат) , VbShapeRoundedSquare

Формада жоғарыда аталған фигуралардың бірін салу үшін:
1. Басқару элементтері тақтасынан Shape элементін таңдау. Тышқанның
көрсеткіші форма ішіне келгенде бағыттауыштары бар крест түріне айналады.

2. Форма ішінде тышқанның сол жақ кнопкасын басып отырып фигураның қажетті
мөлшеріне дейін кресті жылжытамыз.
3. Properties терезесінен Shape қасиетін таңдаймыз.
4. Settings тізімінен қажетті белгіні таңдап аламыз.

1.4. Image (Сурет) басқару элементі

Image басқару элементі формада графиктерді көрсету үшін қолданылады.
Мұнда келесі форматтағы графикалық суреттер қолданылады: растрлық (bitmap)
бейнеде, значок, метафайл, кеңейтілген метафайл, JPEG және GIF файлдары.
Сонымен қоса бұл элементтер Clic қызметіне жауап қатады және оларды
басқару кнопкалары ретінде немесе қарапайым анимацияларды құру кезінде
қолдануға болады.

Visual Basic-те қолданылатын графиктік файлдар форматтары
Формат Кеңейтілуі Файл типі
Bitmap .bmp, .dibРастрлық бейне. Бейнені нүктелер жиынтығы
(пикселдер) түрінде анықтайды.
Icon .ico Растрлық бейненң арнаулы түрі пиктограмма,
значок. Значоктың ең үлкен өлшемі 32 х 32
пиксел, алайда Microsoft Windows 95-те 16 х
16 пикселден тұратын значоктарда кездеседі.
Cursor .cur Курсор, бұлда растрлық бейне болып табылады.
Metafile .wmf, .emf Метафайл – бейнені кодталған сызықтар немесе
үлгілер түрінде анықтайды.
JPEG .jpg, 8 және 24 биттік түсті қабылдайтын графиктік
.jpeg формат. Internet-те көп қолданылатын
форматтар қатарына жатады.
GIF .gif 256 түске дейін қабылдайтын графиктік формат.
Бұл форматта Internet-те өте көп қолданылады.

Image басқару элементіне орналастырылған графиктер өлшемі оның
өлшеміне қарай автоматты түрде анықталынады. Image басқару элементін
графиктерден файл атауын бермей LoadPicture функциясы арқылы тазартуға
болады. LoadPicture операторы программаның орындалуы барысында да орындала
береді.
Stretch (созу) қасиеті Image басқару элементінің өлшемін өзгерткенде
берілген суреттің созылатынын немесе созылмайтынын анықтайды. Егер, бұл
қасиеттің мәні True болса, онда Picture қасиеті арқылы басқару элементіне
жүктелген сурет созылады. Алайда, суретті (әсіресе растрлық) созу оның
сапасын төмендетеді.

Image басқару элементінің негізгі қасиеттері:
Қасиет Міндеті
Picture Көрсетілетін растрлық бейнені береді.
LoadPicture функциясымен бірге қолданылады.
Синтаксис:
Picture = LoadPicture (ФайлдыңТолықАтауы)
мұндағы: ФайлдыңТолықАтауы – көрсетілетін графиктік
файлдың толық атауы.
Stretch Логикалық қасиет. Егер, ол True болса, онда бейне
өлшемі басқару элементінің өлшеміне байланысты
өзегереді.

Image басқару элементіне суретті ауыстыру буферінің көмегімен форманы
құру барысында орналастыруға болады. Ол үшін қажетті графикті (суретті)
қандайда бір графиктік редактордан көшіріп алып, формадағы Image басқару
элементін таңдап, Ctrl + V клавишаларын басып, буфердегі суретті Image
басқару элементіне орналастырамыз.

1.5. PictureBox (Графиктік аймақ) басқару элементі

PictureBox басқару элементі Image басқару элементіне ұқсас. Себебі,
екеуі де қосымшаларда графиктерді көрсету үшін қолданылады және бірде
графиктік форматтарды қабылдайды. Алайда графиктік аймақтың Image басқару
элементінде жоқ функционалдық мүмкіндіктері бар. Мысалы, басқа басқару
элементтері үшін қойма (контейнер) міндетін атқару, графиктік әдістерді
қолдану.
PictureBox басқару элементінде келесі форматтағы графикалық суреттер
қолданылады: растрлық (bitmap) бейнеде, значок, метафайл, кеңейтілген
метафайл, JPEG және GIF файлдары
Графикті жүктеу кезінде PictureBox (графиктік аймақ) қалыпты жағдайда
графиктің алғашқы өлшемін қолданады. Бұл дегеніміз, егер суреттің өлшемі
графиктік аймақ өлшемінен үлкен болса, онда суреттің сыймай қалған бөлігі
қиылып қалады дегенді білдіреді. Ал графиктік аймақ, жылжыту бөлігімен
қамтамасыз етілмейді. Графиктік аймақ өз өлшемін берілген сурет өлшеміне
сәйкес түрде өзгертуі үшін AutoSize қасиетінің мәнін True деп беру қажет.
Сонда графиктік аймақ бейне өлшеміне қарай өз өлшемін автоматты түрде
өзгертеді.
Графиктік аймақтың Image басқару элементінен тағы бір айырмашылығы, ол
суретті созуға мүмкіндік бермейді.

PictureBox басқару элементінің негізгі қасиеттері:

Қасиет Міндеті
Align Басқару элементін форма шекарасына байланысты
түзетуді орнатады.
Мүмкін мәндер:
• vbAlignNone немесе 0 (түзетусіз);
• VbAlignTop немесе 1 (форманың жоғарғы шекарасына
қатысты түзету, басқару элементінің ені форма
енімен сәйкес болады);
• vbAlignBottom немесе 2 (форманың төменгі
шекарасына қатысты түзету, басқару элементінің ені
форма енімен сәйкес болады);
• VbAlignLeft немесе 3 (форманың сол жақ шекарасына
қатысты түзету, басқару элементінің биіктігі форма
биіктігімен сәйкес болады);
• vbAlignRight немесе 4 (форманың оң жақ шекарасына
қатысты түзету, басқару элементінің биіктігі форма
биіктігімен сәйкес болады).
AutoSize Логикалық қасиет. Егер оның мәні True болса, онда
басқару элементінің өлшемі графиктік бейне толық
көрінетіндей болып өзгереді. Ал оның мәні False
болса, онда бейне графиктік аймақтан үлкен болса,
оның артық бөлігі қиылып тасталынады.
Picture Графиктік аймаққа LoadPicture функциясының
көмегімен файл мазмұны жүктеледі.
Image Суреттерді (бейнелерді) графиктік терезенің бірінен
екіншісіне көшіру үшін пайдаланылады. Мысалы,
Picturel. Picture = Picture2.Image

Графиктік аймақ та форма сияқты масштабтауды орнататын ScaleMode,
ScaleHeight, ScaleWidth, ScaleLeft және ScaleTop қасиеттерімен және
координата жүйесін беретін Scale әдісімен қамтамасыз етілген. CurrentX және
CurrentY қасиеттері ағымдағы координатаны орнатады. AutoRedraw,
ClipControls, FillColor, FillStyle, DrawWidth және DrawMode қасиеттері
графиктік бейнелердің параметрлерін анықтайды. Font, FontBold, FontItalic,
FontUnderline, FontStrikethru, FontName, FontSize және FontTransparent
қасиеттері көрсетілетін мәтін қаріпін анықтайды. Сls, Print, Pset, Point,
Circle, Line және PaintPicture графиктік әдістер.
Басқарудың графиктік элементтерін қолдануға бірнеше мысалдар
қарастырайық.

1.6. Мысалдар
1.1 мысал.
Standard EXE жаңа формасын құрып, оған Line басқару элементін және
кнопка орналастыр. Сызық қасиетін өз ойыңша таңда. Кнопканың Clic оқиғаны
өңдеу ортасына мына программалық кодты жаз:

Private Sub Command1_Click()
Line1.Y1 = Line1.Y1 + 10
Line1.X1 = Line1.X1 * 2
Line1.X2 = Line1.X2 + 10
Line1.Y2 = Line1.Y2 * 1.5
End Sub

Программаны орындауға жібергеннен кеійін, кнопка басылғанда сызық
өзінің орналасу орынын ауыстырады.

1.2 мысал.

Standard EXE жаңа формасын құрып Shape басқару элементінің бірнеше
фигураларын әр түрлі формада (ол үшін Properties терезесінде әр фигура
үшін Shape қасиетіне ір түрлі мәндер бер) және бір кнопка орналастыр.
Кнопканың Clic оқиғаны өңдеу ортасына мына программалық кодты жаз:

Private Sub Command1_Click()
Shape1.BackStyle = 1
Shape1.BackColor = RGB(12, 200, 100)
Shape2.BackStyle = 1
Shape2.BackColor = RGB(220, 100, 100)
Shape3.BackStyle = 1
Shape3.BackColor = RGB(120, 10, 250)
Shape4.BackStyle = 1
Shape4.BackColor = RGB(120, 10, 10)
End Sub

Программаның орындалуы нәтижесінде барлық фигуралар әр түрлі түске
боялады (3-сурет).

3-сурет

1.3 мысал.

Paint графиктік редакторында әр түрлі өлшемдегі екі сурет салып, өз
папкаңа сақта. Жаңадан Standard EXE жобасын құрып, оның фонына Picture
формасының қасиетін пайдаланып суреттердің бірін және бір кнопка
орналастыр. Программаның орындауға жібергеннен кеін кнопка басылғанда форма
фонындағы сурет өзгеретіндей программа құр. Программа кодынан суретті
жүктеу үшін LoadPicture функциясы қолданылады.
Үлгі ретінде төмендегі программалық кодты пайдалануға болады.
Программаның орындалу нәтижесі 4-суретте көрсетілген.

Private Sub Command1_Click()
Form1.Picture = LoadPicture("D:userssun-user83.b mp")
End Sub

Назар аудар: кнопка басылғаннан кейін формаға өлшемі формадан үлкен сурет
орналастырылды. Кнопка суреттің үстіне шығарылды.

4- сурет

1.4 мысал.

Жаңадан Standard EXE жобасын құрып, оған екі Image басқару элементін
және бір кнопка орналастыр. Кнопканы басқан кезде Image басқару
элементтерінде бірдей сурет шығатын программа құр. Суретті Paint графиктік
редакторында өлшемі 30 х 30 пиксел болаындай етіп сал. Әрбір Image
элементінің Stretch қасиетінің мәні әр түрлі болсын.
Private Sub Command1_Click()
Image1.Stretch = False
Image1.Picture = LoadPicture("D:userssun-user84.b mp")
Image2.Stretch = True
Image2.Picture = LoadPicture("D:userssun-user84.b mp")
End Sub
Программаның орындалу нәтижесі 5-суретте берілген.

5 - сурет

1.5 мысал.

Paint графиктік редакторында өлшемі 70 х 70 пиксел болатын сурет сал.
Жаңадан Standard EXE жобасын құрып, оған әр түрлі өлшемдегі үш PictureBox
басқару элементін және бір кнопка орналастыр (6-сурет).

6 – сурет

Кнопка басылғанда PictureBox басқару элементттерінің үшеуіне де
бірдей сурет шығатын программа құр. Алайда, Picture1 және Picture2
элементтерінде AutoSize қасиетінің мәні False, ал Picture3 элементінде
True болсын.

Private Sub Command1_Click()
Picture1.AutoSize = False
Picture1.Picture = LoadPicture("D:userssun-user85.b mp")
Picture2.AutoSize = False
Picture2.Picture = LoadPicture("D:userssun-user85.b mp")
Picture3.AutoSize = True
Picture3.Picture = LoadPicture("D:userssun-user85.b mp")
End Sub

Программаның орындалу нәтижесі 7-суретте берілген.

7 – сурет.

PictureBox басқару элементі AutoSize қасиетінің қабылдайтын мәніне
қарай қандай өзгеріске ұшырайтынына назар аудар.

2 тарау. Графиктік әдістер жүйесін оқытудағы көрнекіліктер

2.1.Координата жүйесі

Әдіс дегеніміз не?
Әдіс дегеніміз қасиет немесе оқиға сияқты Visual Basic-тегі нысандар
класының негізгі мінездемелерінің бірі. (Экрандық форма да нысандар класына
жатады)
Әдіс – берілген нысанға Visual Basic арқылы қолданылатын қандайда бір
амал. Бұл амал ерекше жүйелік программа Visual Basic арқылы орындалады. Бұл
программаны әдіс деп те айтады. Бұл амалдың (жүйелік программаның)
орындалуы нәтижесінде нысанда қандайда бір өзгеріс болады, мысалы, оның
қасиетінің қандайда бір мәні өзгеруі мүмкін.
Берілген кластың нысандарында қандайда бір геометриялық элементтерді
(нүкте, кесінді, төртбұрыш, шеңбер, т.с.с.) бейнелеуге мүмкіндік беретін
әдісті, графиктік әдіс деп атаймыз.
Нысандар класында қолданылатын қандайда бір әдіс немесе амал бар деп
айтылады. Әрбір нысандар класының өзіне тиісті көптеген әдістері бар,
олардың ішінде графиктік әдісте болуы мүмкін. Нысандар класының қандай
әдістермен жұмыс істейтінін білу үшін, жобаның негізгі тақтасынан Object
Browser кнопкасын басу немесе мәзірдегі View бөлігінен қажетті командаларды
таңдай отырып мінездемелер терезесін (Окно просмотра характеристик) қарауға
болады. Мұнда, Classes тізімінен өзіңе қажетті нысан класын таңдасаң оның
қатарынан осы нысандар класына тиісті мінездемелер тізімі шығады.
Формаларға және графиктік аймақтарға қолдануға болатын графиктік
әдістер:

Әдіс Міндеті
Scale Берілген нысанда декарттық координата жүйесін
орналастырады.
Cls Форманы немесе сурет графиктік аймақты тазартады,
яғни BackColor қасиетінде берілген түске бояйды.
Pset Берілген түске боялған нүкте салады.
Point Берілген нүктедегі түсті өзгертеді.
Line Берілген түс бойынша түзу немес тік төртбұрыш
сызады.
Circle Берілген түс бойынша шеңбер, доға немесе эллипс
сызады.
PaintPicture Форманың көрсетілген аймағында бейнені шығарады.

Бұл тақырыпта сипатталатын графиктік амалдардың әрқайсысы координата
жүйесін немесе сурет салу контейнерін қолданады.
Координата жүйесі нысанның экрандағы, формадағы немесе контейнердегі
орналасу орынын (х,у) кооординатасы түрінде анықтайды. Мұндағы, х-нүктенің
х өсі бойнша, ал у-нүктенің у өсі бойынша орналасуы. Қалыпты жағдайда х=0
және у=0 болады.
Visual Basic-те координаталар жүйесіне келесі ережелер қолданылады:
• Басқару элементінің орынын ауыстыруда немесе оның өлшемін өзгертуде
басқару элементі контейнерінің координат жүйесі қолданылады. Егер
басқару элементі раманың ішіне немесе графиктік аймақтың ішіне
орналасқан болса, онда осы екі басқару элементі (рама, графиктік
аймақ) контейнер болып табылады.
• Барлық графиктік әдістер және Print әдісі контейнердің координат
жүйесін пайдаланады.
• Форма өлшемін өзгертетін немесе оның орналасу орынын ауыстыратын
операторлардың барлығы да оның өлшемін және орналасу орынын твип
түрінде береді.
• Форманың өлшемін немесе орналасу орынын ауыстырар алдында, оның
формаға сиятынына көз жеткізу үшін Height (биіктігі) и Width (ені)
қасиеттеріне назар аудару керек.
• Экранның сол жақ жоғарғы бұрышының координатасы әрқашанда (0,0) деп
есептелінеді. Қалыпты жағдайда координата жүйесіндегі кез келген
контейнердің бастапқы координатасы контейнердің сол жақ жоғарғы
бұрышына орналасады, яғни (0,0,).
Visual Basic-тегі координата жүйесінің әр өсінің өз өлшемі (масштабы)
болуы мүмкін. Өстердің бағытын, бастапқы нүктені және координата жүйесінің
өлшемін өзгертуге болады.
Visual Basic-те қалыпты жағдайда ауыстыру, өлшемді өзгерту және сурет
салу операторларының өлшем бірлігі твип түрінде болады. Бір твип (twip)
120 принтер пунктіне тең ( 1440 твип = 1 дюйм, 567 твип= 1 см). Нысанды
баспаға шығару кезінде оның өлшемін осы қатынастар анықтайды.
Нақты нысанға (формаға немесе басқару элементіне) арналған координат
жүйесі масштабтау қасиеті және Scale (Масштаб) әдісі арқылы орнатылады.
Координата жүйесіне төмендегі әдістердің бірін қолдануға болады:
• Масштабты таңдау;
• Стандарты масштабтардың бірін таңдау;
• Өзіңнің жеке масштабыңды құру.
Координата жүйесінің масштабын өзгерту формада графиктің орналасу
орыны мен оның өлшемін ауыстыруды жеңілдетуі мүмкін.

Қалыпты жағдайдағы масштаб

Әрбір формада және графиктік терезелерде координата жүйесін беруге
пайдаланатын бірнеше масштабтау қасиеттері (ScaleLeft, ScaleTop,
ScaleWidth, ScaleHeight, ScaleMode) және бір әдіс (Scale) болады. Қалыпты
жағдайда Visual Basic нысандары үшін масштаб координатаның бастапқы
нүктесін нысанның сол жақ жоғарғы бұрышына орналастырып, өлшем бірлік
ретінде твипті алады.
Қалыпты жағдайдағы масштабқа қайтып оралу үшін Scale әдісін
параметрсіз қолдану керек.

Стандарты масштабты таңдау.

ScaleMode қасиетіне төмендегі мәндердің бірін таңдай отырып өлшем
бірлікті стандарты масштаб терминдері арқылы алуға болады:
Мән Сипаты
0 Қолданушы анықтайды. Егер ScaleLeft, ScaleTop, ScaleWidth
немесе ScaleHeight қасиеттері берілсе, онда, ScaleMode
қасиетіне автоматты түрде 0 беріледі.
1 Твиптер. Бұл қалыпты жағдайдағы масштаб. Бір дюймде 1440
твип бар.
2 Пункттер. Бір дюймде 72 пункт бар.
3 Пиксельдер. Принтерге немесе мониторға рұқсат етілген ең
кіші өлшем бірлік пиксель деп аталады. Дюймдағы пиксельдер
саны құрылғының мүмкіндігіне қарай анықталынады.
4 Символдар. Баспа кезінде символ биіктігі дюймнің 16
бөлігіне, ені дюймнің 112 бөлігіне тең.
5 Дюймдер.
6 Миллиметрлер.
7 Сантиметрлер.

Меншікті масштаб құру

Меншікті масштаб құру үшін нысанның ScaleLeft, ScaleTop, ScaleWidth
және ScaleHeight қасиеттерін қолдануға болады.
ScaleLeft және ScaleTop қасиеттері нысанның сол жақ жоғарғы бұрышының
координатасын анықтайды.
ScaleWidth және ScaleHeight қасиеттері сызу аймағының ағымдағы ені
мен биіктігі негізінде өлшем бірлігін анықтайды.
Мысалы:
ScaleWidth = 1000
ScaleHeight = 500
Бұл операторлар форманың ішкі өлшеміне қарай, өлшем бірліктерді
көлденең өлшемді 11000, тік өлшемді 1500 деп анықтайды.
Масштабтау қасиеттерінің төртеуінің де мәндері бөлшек немесе теріс
сандар болуы да мүмкін. ScaleWidth және ScaleHeight қасиеттерінің мәні
теріс болған жағдайда ол координата жүйесінің орналасуын өзгертеді.
2.2. Scale әдісі

Координата жүйесін өзгертудің ең тиімді әдістерінің бірі Scale әдісі
болып табылады.
Scale әдісі нысандардың Экрандық форма (Form) және Графиктік терезе
(Picture Box) кластарына қолданылады.
Form және PictureBox нысандарының абсолюттік координаталары бар, олар
– экрандағы жағдай (Form нысаны) немесе экрандық формадағы жағдай
(PictureBox нысаны), өлшемдер (ені және биіктігі). Бұл координаталар твип
өлшем бірлігі арқылы есептелінеді.
Абсолюттік координаталар өте үлкен сандар арқылы беріледі, ал үлкен
сандармен жұмыс істеу қолайсыз болып табылатыны белгілі. Сондықтан көптеген
графиктік есептерді шешуде (фигуралар сызу немесе графиктер салуда) жаңа
координата жүйесін құру тиімді болады. Бұл координата жүйесі бейне
салынатын нысанға бекітіледі, басқаша айтқанда нысанға жаңа координата
жүйесі тағайындалады.
Scale әдісінің жазылуы:

[НысанАтауы.] Scale (Х1, Y1) — (Х2, Y2)

Мұнда НысанАтауы жазылмауы да мүмкін. Егер НысанАтауы жазылмаса, онда
Scale әдісі қалыпты жағдай бойынша Экрандық формада қолданылады.
(X1, Y1) — нысанның сол жақ жоғарғы бұрышының жаңа координатасы. Бұл
координаталар ScaleLeft және ScaleTop қасиеттерінің орнатуларын
анықтайды;
(Х2, Y2) — нысанның оң жақ төменгі бұрышының жаңа координатасы.
Х1, Х2 және У1, У2 координаталарының арасындағы айырмашылықты
сәйкесінше ScaleWidth және ScaleHeight қасиеттері анықтайды.
Егер координаталар сәйкесінше Х1 X1 немесе Y1 Y2 болса, онда
нәтиже ScaleWidth және ScaleHeight қасиеттеріне теріс мән бергенмен бірдей
болады.
Scale әдісі орындалғаннан кейін Нысанның бұрынғы (абсолюттік)
координаталары бірден жаңасымен ауыстырылады.

2.3. Pset әдісі

Бұл әдісте Scale әдісі қолданылатын нысандарға қолданылады.
Синтаксис метода следующий:
Pset әдісінің жазылуы:
[НысанАтауы.] PSet (X, Y) [, Түс]

Мұнда НысанАтауы жазылмауы да мүмкін. Егер НысанАтауы жазылмаса, онда
PSet әдісі қалыпты жағдай бойынша Экрандық формада қолданылады.
(X, Y) — нысанда бейнеленетін нүктенің, нақтырақ айтқанда экрандағы
кішкентай түрлі-түсті бояудың координатасы.
Түс (Цвет) — мәні Long типті сан болатын өрнек. Бұл сан арқылы Visual
Basic-те қандайда бір түс кодталады. Түсті таңдағанда vbWhite, vbRed,
vbGreen, т.с.с. Visual Basic тұрақтыларын қолданған ыңғайлы.
Әдісті жазу кезінде түс берілмеуі де мүмкін, онда қалыпты жағдайда
оған қара түстің коды 0 беріледі.
Егер PSet әдісін қолданар алдында Scale әдісі қолданылмаса, онда Х
және У координаталары ретінде Нысанның абсолюттік координаталары
қолданылады.
Нүктені өшіру үшін, оның түсін фон түсімен бірдей етіп анықтау керек.
Мысалы, егер нүкте Picture1 графиктік терезесінде салынған болса, онда оны
өшіру үшін мына кодты пайдалануға болады:

Picture1.Pset (50, 70), BackColor

Нүктенің өлшемін өзгерту үшін сурет салып отырған нысандағы DrawWidth
қасиетінің мәнін қажетті мәнге өзгертсек жеткілікті. DrawWidth қасиетінің
мәні бүтін сан болуы да мүмкін.

2.4. Line әдісі

Графиктік Line әдісінің көмегімен түзу немесе тік төртбұрыш салу
Line әдісі әр түрлі есептерді программалау барысында кеңінен
қолданылады. Бұл әдіс нысандардың Экрандық формалар (Form) және Графиктік
аймақтар (PictureBox) кластарына қолданылады.
Line әдісінің мүмкіндіктері:
• осы әдіс қолданылатын нысандарда түзу сызықтар, кесінділер сызу;
• нысандарда боялған немесе боялмаған тік төртбұрыштар бейнелеу.

Line әдісінің жазылуы:

[НысанАтауы.] Line (Х1, Y1) — (Х2, У 2) [, Түс [, Жалауша ]]

Мұнда НысанАтауы жазылмауы да мүмкін. Егер НысанАтауы жазылмаса, онда
Line әдісі қалыпты жағдай бойынша Экрандық формада қолданылады.
Line қызметші сөзінен кейін жеке жақшаларға алынған, үтір арқылы
ажыратылған әдістің параметрлері жазылады.
(XI, Y1) — (Х2, Y2) параметрлері — кесіндінің алғашқы және соңғы
нүктелерінің координаталары немесе тік төртбұрыштың оң жақ жоғарғы және сол
жақ төменгі (немесе керісінше сол жақ жоғарғы және оң жақ төменгі)
бұрыштарының координаталары.
Түс (Цвет) — мәні Long типті сан болатын өрнек. Бұл сан арқылы Visual
Basic-те қандайда бір түс кодталады.
Түс параметрінің берілмеуі де мүмкін. Мұндай жағдайда ол нысанның
ForeColor қасиетіндегі мәнімен бірдей болады.
Жалауша (Флаг) параметрі – В немесе BF символдарының бірі. В болғанда
жай тік төртбұрыш, ВҒ болғанда боялған тік төртбұрыш сызылады. (Бояу түсі
Түс парметрінің мәні).
FillStyle қасиетіне төмендегі мәндердің бірін беруге болады:

Мән Сипаты
0 Толықтай. Тік төртбұрыш FillColor қасиетінде берілген
түспен толтырылады (боялады).
1 Ашық (қалыпты жағдайдағы мән). Графиктік нысан боялмайды.
2 Көлденең сызықтар.
3 Тік сызықтар.
4 Жоғары бағытталған диагоналдық сызықтар.
5 Төмен бағытталған диагоналдық сызықтар.
6 Қиылысатын штрихтар.
7 Диагоналдық штрихтар.

Егер Жалауша беріліп, ал Түс берілмесе, онда артық үтірді алып
тастауға болмайды. Себебі жүйе Жалауша мәнін Түс мәні ретінде қабылдайды.
Түзудің немесе түк төртбұрыштың шекаралық сызықтарының қалыңдығын
өзгертуге болады. Ол үшін PSet әдісіндегідей DrawWidth қасиетінің мәнін
өзгертеміз. Қалыпты жағдайда DrawWidth қасиетінің мәні 1-ге тең.
Visual Basic-те түзу ақырғы нүктесіз сызылады. Ақырғы нүктені салу
үшін мына жазуды қолдану қажет:
Pset [Step] (0, 0) [, Түс]
Егер түзу сызу барысында алғашқы нүкте (XI, Y1) берілмесе, онда
Visual Basic алғашқы нүкте ретінде нысанның ағымдағы жағдайының ақырғы
нүктесін алғашқы координата ретінде алды. Нысанның ағымдағы жағдайы
CurrentX және CurrentY қасиеттері арқылы беріледі.
Pset, Line және Circle әдістері (х,у) синтаксисін қолдану арқылы бір
немесе бірнеше нүктелер жиынтығын салады.
Осы нүктелердің әр қайсысын соңғы салынған нүкте координатасының
өсімшесін беретін Step қызметші сөзіне айналдыруға болады. Visual Basic
оларға х және у мәндерін меншіктеп отырады.
Мысалы Line (100, 200)-(150, 250) операторы
Line (100, 200)-Step(50, 50) операторымен тең мағыналы.

2.5. Circle (шеңбер) әдісі
Circle әдісінің көмегімен шеңбер, эллипстік формалар, доға (шеңбер
сегменті) және секторлар сызылады.
Шеңбер сызу үшін оның центрінің орналасу орыны мен, радиусын беруіміз
қажет. Circle әдісінің толық жазылуы:

[НысанАтауы.] Circle [Қадам]( X, Y), Радиус [,Түс]

Тік жақшаға алынған параметрлер міндетті емес, яғни жазбауға болады.
Параметрлер міндетттері төмендегідей:
Қадам – Соңғы сызылған нүкте координатасының өсімшесін береді.
(X, Y) – Нысанда Circle әдісі сызатын шеңбер центрінің координатасы.
Радиус – шеңбер радиусы.
Түс — сызық түсі.
Circle (1200, 1000), 750 – операторы центрі (1200,1000) нүктесінде
жататын, радиусы 750 болатын шеңбер сызады. Өлшем бірліктер твип арқылы
алынған.
Бұл оператордың орындалу нәтижесі форманың координата жүйесі мен
өлшеміне байланысты.
ScaleWidth және ScaleHeight масштабтау қасиеттерінің көмегімен
шеңбердің центрін форма ортасына орналастыруға болады:

Circle ((ScaleWidth + ScaleLeft) 2, (ScaleHeight + ScaleTop) 2),
ScaleWidth 4

Доға сызу
Доға сызу үшін Circle әдісіне доғаның басталуы мен аяқталуының
парамертлерін радиан арқылы беру керек.

[НысанАтауы.] Circle [Қадам](X, Y),Радиус[,Түс] [,Бұрыш1] [,Бұрыш2]

Бұрыштар мәні 0 мен 2( аралығында беріледі. 0 мәні оңға қарай
бағытталған көлденең өске сәйкес келеді.
Егер 0 мәнінің алдына - (минус) таңбасы қойылса, онда доға емес
сектор сызылады.
Сызу сағат тілінің бағытына қарсы бағытта сызылады.

Мысалы:
1. Формаға орналастырылған кнопка басылғанда экранда доға сызылады
(13-сурет):
Private Sub Command1_Click()
Const PI = 3.14159265
DrawWidth = 3
Circle (2500, 1500), 1000, , 0, PI
End Sub

13-сурет
2. Формаға орналастырылған кнопка басылғанда секторы бөлініп алынған
дөңгелек сызылады (14-сурет):
Private Sub Command1_Click()
Const PI = 3.14159265
Circle (3500, 1500), 1000, , -PI 2, -PI 3
End Sub

14-сурет
Өлшем бірліктер:

Бұрыш Радиан Бұрыш Радиан
0о 0 210о 76(
30о (6 240о 43(
60о (3 270о 32(
90о (2 300о
120о 46( 330о
150о 56( 360о
180о (

Эллипс сызу

Circle әдісі арқылы эллипс сызудың толық жазылуы:

[НысанАтауы.] Circle [Қадам](X, Y), Радиус [, Түс] [, Бұрыш1] [,
Бұрыш2] [, СығуКоэффициенті]

Бұрыш1 және Бұрыш2 параметрлері міндетті, егер олар жазылмаған
жағдайда, онда міндетті түрде үтір қойылады.
СығуКоэффициенті – тік және көлденең өстер бойынша сығады және олар оң
нақты сандар қабылдайды.
Егер СығуКоэффициенті бірден үлкен оң сан болса, онда тік өс бойынша
сығылған эллипс сызылады, ал бірден кіші оң сан болса, онда көлденең өс
бойынша сығылған эллипс алынады.
Формаға орналастырылған кнопка басылғанда экранда эллипс сызылады (15-
сурет):

Private Sub Command1_Click()
FillStyle = 0
Circle (600, 1000), 800, , , , 3
FillStyle = 1
Circle (2400, 1000), 800, , , , 1 3
End Sub

15-сурет

Басқарудың графиктік әдістерін қолдануға бірнеше мысалдар
қарастырайық.

2.6. Мысалдар
2.1-мысал
8-суреттегідей жоба құрайық.

8-сурет
Осы жобаға ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.