Нақтылай қаражаттардың қозғалысы туралы ақпаратты қалыптастыруда бухгалтерлік есептін мәні
Кіріспе.
1. Нақтылай қаражаттардың қозғалысы туралы ақпаратты қалыптастыруда бухгалтерлік есептін мәні мен рөлі.
2. Кассадағы нақты ақшаның есебі.
2.1Кассадағы нақты ақшаның қозғалысын құжатпен рәсімдеу.
2.2 Кассалық кітапты жүргізу тәртібі мен касса бойынша есеп беру.
2.3 Кассадағы нақты ақшалардың ситетикалық есебі.
2.4 Кассадағы нақты ақшалардың аналитикалық есебі.
3. Кассадағы нақты қаражаттарының есебін жүргізу.
Қорытынды.
1. Нақтылай қаражаттардың қозғалысы туралы ақпаратты қалыптастыруда бухгалтерлік есептін мәні мен рөлі.
2. Кассадағы нақты ақшаның есебі.
2.1Кассадағы нақты ақшаның қозғалысын құжатпен рәсімдеу.
2.2 Кассалық кітапты жүргізу тәртібі мен касса бойынша есеп беру.
2.3 Кассадағы нақты ақшалардың ситетикалық есебі.
2.4 Кассадағы нақты ақшалардың аналитикалық есебі.
3. Кассадағы нақты қаражаттарының есебін жүргізу.
Қорытынды.
Бухгалтерлік есеп стандарттарына тұжырымдамалық негізіне сәйкес активтер жатады, бұлар - мүлік. субъектінің құндық бағасы бар мүліктік және мүліктік емес игіліктері мен құқықтары. Активке айналған болашақ экономикалық пайда -субъектінің ақшалай қаражат түсіміне тікелей немесе жанама, болуы ықтимал салым.
Болашақ экономикалық пайда егер актив:
- ұйым өткізетін дайын өнім (тауар, жұмыс, қызмет көрсету) өндірісінде басқа активтермен қосылып немесе жеке қолданылса;
- басқа активтерге айырбасталса;
-міндеттемелерді өтеу үшін пайдаланылса;
-ұйымның меншіктеушілері арасында бөлінсе алынуы мүмкін.
«Қаржылық есеп беруді ұсыну» 30 бухгалтерлік есеп стандарттарында активтер былайша жіктеледі:
1. ¥зак мерзімдік (пайдалану мерзімі бір жылдан астам), бұларға мыналар жатады:
- материалдық емес активтер (лицензиялық келісімдер, бағдарламамен қамтамасыз ету, патенттер, гудвилл, басқа да материалдық емес активтер);
- негізгі құралдар (жер, ғимараттар мен үйлер, машиналар мен жабдық, көлік кұралдары, басқа да негізі құралдар);
- ұзақ мерзімдік инвестициялар (еншілестерге, тәуелді және бірлесіп бақыланатын заңдық тұлғалар);
Болашақ экономикалық пайда егер актив:
- ұйым өткізетін дайын өнім (тауар, жұмыс, қызмет көрсету) өндірісінде басқа активтермен қосылып немесе жеке қолданылса;
- басқа активтерге айырбасталса;
-міндеттемелерді өтеу үшін пайдаланылса;
-ұйымның меншіктеушілері арасында бөлінсе алынуы мүмкін.
«Қаржылық есеп беруді ұсыну» 30 бухгалтерлік есеп стандарттарында активтер былайша жіктеледі:
1. ¥зак мерзімдік (пайдалану мерзімі бір жылдан астам), бұларға мыналар жатады:
- материалдық емес активтер (лицензиялық келісімдер, бағдарламамен қамтамасыз ету, патенттер, гудвилл, басқа да материалдық емес активтер);
- негізгі құралдар (жер, ғимараттар мен үйлер, машиналар мен жабдық, көлік кұралдары, басқа да негізі құралдар);
- ұзақ мерзімдік инвестициялар (еншілестерге, тәуелді және бірлесіп бақыланатын заңдық тұлғалар);
1.Назарова. В. ЛБухгалтерлік есеп.Оқулық.-А.2005.
2.Радостовец.В.К. Бухгалтерлік есеп теориясы.-А.2001.
3.Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп.-А.2001.
4.Қаржылық есеп ұйымдастыру.-Қаржы-қаражат,N 2,1999.
5.Кассадағы қолма-қол ақшаның есебі.-Бюллетен бухгалтер,2001.N14.
6.Бухгалтерлік есептін рөлі.-Бухгалтерлік есеп және аудит.-2004,N3
7.Назарова. В. ЛБухгалтерлік есеп.Оқулық.-А.2005.
8.Радостовец.В.К. Бухгалтерлік есеп теориясы.-А.2001.
9.Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп.-А.2001.
10.Қаржылық есеп ұйымдастыру.-Қаржы-қаражат,N 2,1999.
11.Кассадағы қолма-қол ақшаның есебі.-Бюллетен бухгалтер,2001.N14.
12.Бухгалтерлік есептін рөлі.-Бухгалтерлік есеп және аудит.-2004,N3
2.Радостовец.В.К. Бухгалтерлік есеп теориясы.-А.2001.
3.Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп.-А.2001.
4.Қаржылық есеп ұйымдастыру.-Қаржы-қаражат,N 2,1999.
5.Кассадағы қолма-қол ақшаның есебі.-Бюллетен бухгалтер,2001.N14.
6.Бухгалтерлік есептін рөлі.-Бухгалтерлік есеп және аудит.-2004,N3
7.Назарова. В. ЛБухгалтерлік есеп.Оқулық.-А.2005.
8.Радостовец.В.К. Бухгалтерлік есеп теориясы.-А.2001.
9.Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп.-А.2001.
10.Қаржылық есеп ұйымдастыру.-Қаржы-қаражат,N 2,1999.
11.Кассадағы қолма-қол ақшаның есебі.-Бюллетен бухгалтер,2001.N14.
12.Бухгалтерлік есептін рөлі.-Бухгалтерлік есеп және аудит.-2004,N3
Кіріспе.
Бухгалтерлік есеп стандарттарына тұжырымдамалық негізіне сәйкес активтер
жатады, бұлар - мүлік. субъектінің құндық бағасы бар мүліктік және мүліктік
емес игіліктері мен құқықтары. Активке айналған болашақ экономикалық пайда
-субъектінің ақшалай қаражат түсіміне тікелей немесе жанама, болуы ықтимал
салым.
Болашақ экономикалық пайда егер актив:
- ұйым өткізетін дайын өнім (тауар, жұмыс, қызмет көрсету) өндірісінде
басқа активтермен қосылып немесе жеке қолданылса;
- басқа активтерге айырбасталса;
-міндеттемелерді өтеу үшін пайдаланылса;
-ұйымның меншіктеушілері арасында бөлінсе алынуы мүмкін.
Қаржылық есеп беруді ұсыну 30 бухгалтерлік есеп стандарттарында
активтер былайша жіктеледі:
1. ¥зак мерзімдік (пайдалану мерзімі бір жылдан астам), бұларға
мыналар жатады:
материалдық емес активтер (лицензиялық келісімдер, бағдарламамен қамтамасыз
ету, патенттер, гудвилл, басқа да материалдық емес активтер);
негізгі құралдар (жер, ғимараттар мен үйлер, машиналар мен жабдық, көлік
кұралдары, басқа да негізі құралдар);
ұзақ мерзімдік инвестициялар (еншілестерге, тәуелді және
бірлесіп бақыланатын заңдық тұлғалар);
- ұзақ мерзімдік дебиторлық берешек (алуға арналған шоттар, алынған
вексельдер, негізгі серіктестіктер мен оның еншілес, тәуелді және бірлесіп
бақыланатын заңды тұлғалары арасындағы топ ішілік операциялар нәтижесінде
пайда болған дебиторлық берешек, акционерлік қоғам лауазымды тұлғаларының
дебиторлық берешегі, басқадай дебиторлық берешек);
- алдағы кезең шығындары.
2. Қысқа мерзімдік (ағымдағы). Оларды қолдану мерзімі - бір жылдан
кем. Бұлар: қайта өндеу мен өткізу мерзіміне тәуелсіз тауарлық-
материалдық қорлар;
* жыл ішінде есептен шығарылуы мүмкін болашақ кезеңдер шығыны;
* ақшалай қаражат;
егер ол баланстық құннан басқа болса, ағымдағы құнын көрсеткен қысқа
мерзімдік қаржылық инвестициялар;
есепті уақыттан санағанда бір жыл ішінде алынған дебиторлық берешек
(ағымдағы активтерді сатып алғаны үшін аванстық төлемдер; алуға арналған
шоттар; алынған вексельдер; негізгі серіктестіктер мен олардың еншілес
тәуелді және бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалары арасындағы топ ішілік
операциялар нәтижесінді пайда болған дебиторлық берешек; акционерлік қоғам
лауазымды адамдарының дебиторлык берешегі; басқа да дебиторлық берешек).
1..Нақтылай қаражаттардың қозғалысы туралы ақпаратты қалыптастыруда
бухгалтерлік есептін мәні мен рөлі.
Ақшалай қаражатты басқару қаржы рыногындағы өте күрделі қиындықтарға
байланысты үлкен мәнге ие. Бәсекеге қабілеттілік технологиялық процестерді
заманға сай жаңғырту мен одан әрі даму үшін фирмадан ақшалай қаражат талап
етеді. Сондықтан ақшалай каражатпен олардың баламаларын дұрыс ашып көрсету
мен сыныптау компанияның өтемпаздығын дәл бағалау үшін қажет.
Ақшалай қаражаттың қозғалысы туралы есеп 4 бухгалтерлік есеп
стандартында акшалай каражат кассадағы және банктегі шоттардағы қолма-қол
ақша ретінде белгіленген. Ақшалай қаражат қозғалысы - олардың операциялық,
инвестициялық және қаржылық қызметінің нәтижесіндегі түсімімен жұмсалуы.
Ақшалай қаражат қозғалысы туралы есеп 7 қаржылық есеп беру
стандарттарына сәйкес ақшалай қаражатқа қолма-қол ақша мен талап етілгенге
дейінгі салымдар кіреді.
Кассадағы ақшалай қаражатты сақтау, жұмсау және есептеу тәртібі есеп
саясатына сәйкес шаруашылық жүргізуші субъект дербес жасайтын. Кассалық
операцияларды жүргізу ережелері белгіленген.
Касса - бұл ақша сақталуын қамтамасыз ететін арнайы жабдықталған
бөлме. Операция жүргізілетін уақытта есіктер ішкі жағынан жабылады, сейфтің
және темір шкафтың кілттері кассирде сақталады, ал кілттердің көшірмелері
мөрлентен пакетте кәсіпорын басшысында болады. Қабылдаған кұндылықтардың
сақталуы үшін материалдық толық жауапкершілік көтеретін кассир кассалық
операцияларды жүргізеді. Кассирді жұмысқа тағайындау туралы бұйрық
шыққаннан кейін басшы оны кассалық операцияларды жүргізу тәртібімен
таныстыруға міндетті және толық жеке жауапкершілік жайлы шарт жасасады.
Шартта қарастырылған тараптардың міндеттері мен жауапкершіліктері әкімшілік
өкілі мен кассирдің қолымен бекітіледі. Кассир болмаған кезеңде толық
материалдық жауапкершілік жайлы шарт жасасқан бухгалтер кассалық
операцияларды атқарады.
2. Кассадағы нақты ақшаның есебі.
2.1 Кассадағы нақты ақшаның қозғалысын құжатпен рәсімдеу.
Кәсіпорындар өздерінің есеп шоттарынан қолма-қол ақша алады, бұл
мақсаттар үшін оларға банк чектік кітапша береді. Субъект чек жаза отырып,
онда талап етілетін соманың тағайындалуын (еңбекақы төлеуге, жәрдемақыға
және шаруашылық шығындарына және т.б.) көрсетуге міндетті. Қолма-қол ақша
алу үшін субъект банкке алдын ала талап етілген сомаға тапсырыс жолдайды.
Кассалық операцияларды құжаттық ресімдеу мен есептеу. Кассалық
операциялар қолма-қол ақша қабылдаған соң бас бухгалтер немесе өкілетті
тұлға қол қойған кірістік кассалық ордермен (ККО) (ф. № КО-1) ( сызба)
ресімдейді.
Ұйым кассасына қолма-қол ақшаның түсуін ресімдеу үшін қолмен өңдегенде
де, ақпаратты компьютерде өңдегенде де қолданылады. Кірістік кассалык
ордерді бухгалтерия қызметкері бір данамен жазады, оған бас бухгалтер
немесе уәкілетті тұлға жэне кассир қол қояды, кассирдің мөрімен
куәландырады, кірістік және шығыстық кассалық құжаттарды тіркеу журналында
тіркеледі жэне ақша тапсырушының қолына беріледі, ал ордер кассада қалады.
Қолма-қол ақша берумен байланысты операциялар (2. сызба) шығыстық
кассалық ордермен (ШКО) № КО-2 ф. немесе басқа кркаттармен (төлем
тізімдемесі, ақша беру туралы өтініш) жэне фискальды коды бар бақылау-
кассалық аппараттар арқылы жүргізіледі.
¥йым кассасына қолма-қол ақшаның түсуін ресімдеу үшін (ЖКО) қол-мен
өңдеуде де ақпаратты компьютерде өндегенде де қолданылады. Бухгалтерия
қызметкері бір данамен жазады, оған бас бухгалтер мен ұйым басшысы немесе
соған уәкілетті тұлға қол қояды, кірістік және шығыстық кассалық құжаттарды
тіркеу журналында тіркеледі.
Ақша беру туралы құжаттарға басшы және бас бухгалтер қол қояды. ККО,
ШКО және оларды ауыстыратъш құжаттар сиямен немесе шарикті қаламмен (қызыл
мен жасыл түстен басқасын) анық, түсінікті толтырылуға тиісті, не болмаса
машинкада басылады. Бұл құжаттардың түзетілген жері, түзетуі болмауы керек.
ККО? ШКО-лерінде оны жасау үшін негіз көрсетіледі және оларға тіркелетін
құжаттар аталады.
ККО, ШКО кассаға тапсырылуға дейін бухгалтерияда кірістік және шығыстық
құралдарды тіркеу журналында (№ КО-3 ф.) (5.3 сызба) тіркеледі.
Валюталық каражатты жұмсау бойынша операциялар
№ Операциялар мазмұны Дебет Кредит
1 Есеп берілетін валюталық қаражаттың кассадан 333 452
берілуі
2 Шетелдік валютамен валюталық шотқа тапсырылған 431 452
ақшалай қаражат
3 Бағамдық айырма: 452 725
А) жағымдық 844 452
Б) жағымсыз
Кассадағы ақшаның кірісі мен шығысы бойынша топтастырылған кассалық
есептердің корреспонденттелетін шоттар тұрғысынан күн сайын немесе 3-5
күнде бір рет кассир есептерінің негізінде №1 журнал-ордерге (шығыс) және
№1 тізімдемеге (кіріс) жазылады.
2.3 Кассадағы нақты ақшалардың синтетикалық және аналитикалық есебі.
Бухгалтерлік счеттар көмегімен шаруашылық процесстер және шаруашылық
корлары жөнінде мәліметер адамамыз. Одар негізінен жалпы шаруашылық
қорларының көрсеткішін береді. Мысалы, барлық материалдардың кұндық сомасы,
шаруашылықтың жүмысшылар алдындағы еңбек ақы бойныша қарыздар сомасы т.б.,.
Мұндай жалпы көрсеткіштермен басқару жүйесімде шектелуге болмайды.
Сондыктан бақылау-тексеру жұмыстарын' толық маңызында жүргізу үшін
бухгалтерлік есептің жекеленген объектілері бойынша толык мәліметер алу
керек. Мысалы, қоймаға түскен материалдардың жалпы сомасы ғана емсес, ол
материалдардың сортына, жеке түрлері туралы мәліметер болуы шарт.
Мәліметтерде ақша, еңбек, заттай өлшемдерде болуы керек. Бухгалтерлік есеп
обьектілерінің көрсеткіштерін жеке талдап көрсегу үшін бухгалтерлік есепте
синтетикалмк жинақтау және аналитикалық жікеу счеттары қолданылады.
Синтетиқалық. - жинақтау счеттары шаруашылық операциялары мен шаруашылық
корлары туралы жалпы корытынды көрсеткіштерін береді. Ол тек ақшалай
өлшемде көретіледі.
Аналитикалық - жіктеу счеттары бухгалгерлік есепі обьектілерін егжей-
теіжейлі жіктеп-талдап керсетеді.
Кейбір сиитетикалык. счеттар бойынша бір текті аналитикалық счеттар
бөлек топтастырылады. Синтетикалық счет шегіңде құрылған бір текті
аналигикалық счеттар топтары субсчеттар аралық счеттар деп аталынады.
Оларды бардық кәсіпорындар үшін бірыңғай, синтетикалық счеттар
көрсеткіштерін толықтыратын корытындыланған көрсеткіштер алу үшін
енгізеді. Мысалы, "Материалдар" счетына мынадай субсчеттар ашылады:
"Шикізат пен материалдар", "Отындар", "Құрылыс материалдары", "Басқа да
материалдар" және басқалар.
Ситетикалық счеттардын. екі түрі: жай жөне күрделі түрлері болуы мүмкін
2.2 Касадық кітапты жүргізу тәртібі мен касса бойынша есеп беру.
Кассалық ордерлер бойынша ақша қабылдау мен беру оларды толықтырған күні
ғана болады. ККО, ШКО-лерді алған кезде кассир мыналарды тексеруге
міндетті:
* құжаттарда бас бухгалтердің қолы бар-жоқтығын, растығын; ал ШКО-да
басшының да қойылған қолы бар екендігін тексеру;
* құжаттарды рәсімдеудің дұрыстығын;
* құжаттарда аталған тіркемелердің бар-жоқтығын.
Егер осы талаптардың бірі орындалмаса, кассир құжаттарды бухгалтерияға
қайтарады.
Түсу мен жұмсау бойынша барлық операцияларды кассир 1 жылға ашылатын
(№КО-4 ф.) (4-сызбасы) кассалық кітапқа жазады. Оны ашқан кезде кітаптың
барлық парақтары нөмірленіп, жіппен қайымдалуы (прошнуровано) тиіс және
парақтардың жалпы саны кассалық кітаптың соңғы бетінде көрсетілуі тиіс.
Кітап мөрмен (печать) мөрленіп, бас бухгалтер мен басшының қолдарымен
бекітіледі. Кассалық кітаптағы жазбалар көшірме арқылы 2 дана болып
жүргізіледі. ККО ШКО жазбалары басталмас бұрын кассалық кітапта күн
басындағы ақша қалдығы көрсетіледі. Жұмыс күнінің соңында кассир күні бойғы
операциялардың қорытындысын есептейді және күн соңындағы ақшаның қалған
қалдығын шығарады. Кассалық кітап беттерінің екінші даналары жыртылады және
кассирдің есебі болып қызмет етеді. Есеп оған тіркелген бастапқы
құжаттармен (ККО, ШКО) бірге бухгалтерияға тапсырылады. Егер кәсіпорында
күніне көп емес кассалық операциялар атқарылса, онда кассалық есептер 3-5
күнде 1 рет жасалады. Кассирден қабылданған есеп пен құжаттарды бухгалтерия
қызметкерлері тексереді, ал кассалық кітаптың дүрыс жүргізілуін бас
бухгалтер бақылайды. Алушының ШКО-нда қолхатпен расталмай, кассадан ақша
берілуі табылса, бұл сома кем шығу деп саналады және кассирден төлеттіріп
алынады, мұндайда кассирдің атына шығьшдық кассалық ордер жазылады. Егер
қолма-қол ақша сомасы кірістік кассалық ордермен кіріске алынбаса, онда ол
касса артығы деп саналады және кірістік кассалық ордер көшірмесі жолымен
субъект кірісіне есептеледі.
Кассалық операциялардың синтетикалық есебін 451 Кассадағы қолма-қол
ұлттық ақша, 452 Кассадағы қолма-қол шетелдік валюта шоттары кіретін 45
Кассадағы қолма-қол ақша бөлігінде жүргізіледі.
451, 452 шоттарындағы операцияларды жазу үшін кассалық есептер
(кассалық кітаптьщ екінші данасының жыртылған парақтары) негіз болып
табылады.
Дебет бойынша 451, 452 шоттарда кассаға түскен қолма-қол ақша сомасы
көрсетіледі:
№ Операциялар мазмұны Дебет Кредит
1 Банктегі есепшоттан кассаға түскен ақшалай 451 441
қаражат (еңбекақы беруге, шаруашылық шығындары
және т.б)
2 Тапсырыс берушілерден сатып алушылардан кассаға 451 301
көрсеткен қызмет, өнім үшін түскен қолма-қол
ақша
3 Өнім өткізіп, қолма-қол есеп айырысу (өткізуден,451 701
жұмыстан, көрсеткен қызметтен) түсім
4 Өткізілген негізгі құралдар, МЕА құнды қағаздар 451 721-723
үшін төленген түсім
5 Жолда деп саналатын ақшалай қаражат кассаға 451 411
түсті
6 Жұмсалмаған есеп берілетін сома кассаға 451 333
қайтарылды
7 Банктен қысқа мерзімдік қарыз қолма-қол ақшамен 451 601
алынды
8 Алдағы кезеңдер табысы шотына әр түрлі төлемдер 451 611
кассаға түсті (жалға беру ақысы және т.б)
9 Түгендеу кезінде анықталып, кіріске алынған 451 727
кассадағы ақшаның артық шығуы
10 Өкіметтің атқару органдарынан қолма-қол субсидия451 726
алынды
11 Жабдықтағаны, орындалған қызмет үшін аванс 451 661,662,663
түскенде
12 Еншілес серіктестіктерден (тәуелді, бірлесіп 451 321-323
бақыланатын) қайтқан берешектер
451 шотының кредиті бойынша кассадан төленген ақшалай қаражат сомасы
жазылады:
№ Операциялар мазмұны Дебет Кредит
1 Қолма-қол ақша төленген НҚ, МЕА сатып алынды және 121-126 451
кіріске алынды 101-106
2 Кассадан ешотқа ақшалай қаражат тапсырылды 441 451
3 Кассадан еңбек ақы, зейнетақы, жәрдемақы берілді 681 451
4 Қолма-қол ақша төленген, өнімді тиеу мен өткізу 811 451
шығындары
5 Қолма-қол есеп айырысумен алынған акциялар, 401-403 451
облигациялар
6 Жабдықтаушылардың шоттарына кассадан қолма-қол 671 451
ақша төлеу
7 Кассадан есеп берілетін ақша берілді 333 451
8 Жанға қолма-қол ақшамен төлегенде 683 451
9 ТМҚ жабдықталған, орындалған жұмыспен көрсетілген 351,352 451
қызмет үшін берілген аванстар сомасы
10 Қарыздарды (қысқа мерзімді, ұзақ мерзімдік) жеке 602 451
және заңды тұлғаларға кассадан қолма-қол ақшамен
қайтару
11 Алынған аванстың қайтарылуы 661,662 451
12 Түгендеу кезінде анықталған кассадағы ақшалай 334 451
қаражаттың кем шығуы
13 Анықталған кем шығу кінәліге қойылады 333 334
14 Кінәлі кем шығуды өтеді 451 333
15 Егер кінәлі табылмаса немесе сот өндіруден бас 845 334
тартса
16 Түсім банкке инкассатор арқылы тапсырылады 411 451
Субъектілер заңдар рұқсат еткен жағдайларда шетелдік валютамен
кассалық операциялар жасауға рұқсат беріледі. Шетелдік қолма-қол валюта
есебі Шетелдік валюта операциялары есебі 9 БЕС-ға сәйкес 452 шотта өтеді.
Валютаның әр түрі бойынша атқарылған операциялар шетелдік валютамен
көрсетілетін жеке кассалық кітап жүргізу қажеттігін қаперде ұстаған жөн.
Шетелдік валютаға қатысты бағамдық айырмалар теңге бағамы төмендеуге
байланысты (Д452 К725 ) теңге бағамы өскен (Д844 К452) жағдайда
көрсетіледі.
Шетелдік валютамен операциялар жөніндегі бухесептегі жазбалар операция
атқарылған күнгі ҚР ұлттық банкінің бағамы бойынша саналған ҚР валютасымен
бухгалтерлік есеп шоттарында көрсетілуі тиіс.
Валюталық қаражат түсуі бойынша операциялар
№ Операциялар мазмұны Дабат Кредит
1 Банктегі валюта шотынан кассаға түскен қолма-қол 452 431
шетелдік валюта
2 Өнім, жұмыс көрсетілген қызмет үшін сатып 452 301
алушылардан, тапсырыс берушілерден кассаға түскен
қолма-қол ақша
3 Есеп берілетін валюталық сомманың жұмсалмай кассаға452 333
қайтарылуы
. Жайі счеттар аналикалық есепті жүргізуді кажет етпейді мысалы;
"Негізі кұралдын юзуы", "Касса", Есеп айырысу счеты", "Валюалық. счеттар"
Күрделі счеттар субсчеттар аралық счеттар және аналитикалық. счеттарға
бөлінеді.
Синтетикалық, счеттар мен аналитикалық счеттардың арасында өзара
байланыс бар: Аналитикалык счеттардағы айдың басындағы және арасындағы
қалдықтардың' сомасы синтетикалық счет бойынша айдың басындағы және
арасындағы калдыққа сай келуге тиіс; Аналитикалық. счеттардың дебет мен
қредиті бойынша бір айдағы айналымдар сомасы синтетикалық счетын. дебеті
мен кредиті бойынша айналымдарына сай келуге тиіс: аналитикалық есептің
счетына жазылған әрбір шаруашылык операциясы тиісті синтетикалық счетқа
жеке қорытыланған түрде жазылуға тиіс.
Аналитикалық есеп негізінде кәсіпорындардын кызметіне басшылық жасау
үшін қажеті деректер алынады: өнім өндіру және оны сату жөніндегі
жоспарлардың орындалуын бақылайды; құрал жабдықтармен материалдардын
жекелеген түрлері мен топтары материалдық жауапкершілік жүктелген адамдарга
бекітіліп беріледі: өндіріс айналыс шығындарын бақылайды; өндірістік-
шаруашылық қажетке пайдаланылмаған ресурстарды іздеп тауып, іске қосуға,
материалдык, еңбек және ақша ресурстарын аныктауға және оларды ұтымсыз
пайдаланудан сақтандыруға бағытталған талдау жасайды. Аналитикалық есептің
дұрыстығын артыру үшін оның деректері дүркін-дүркін интенгаризацияланың
түгелденіп отырылады.
Синтетикалық счеттардың баламамен және аналитикалық счеттардың
синтетикалық счеттармен өзара байланысын мысал негізінде қарастыралық.
ДЕПОНЫҢ 1994жылғы 1-мамырдағы балансы
АКТИВ
ПАССИВ
№ Баланс статьяң атыСом, теңге№ Баланс статьяң аты Сом, теңге
1 Негізгі құралдар 1070000 1 Жарғылық қор 1076000
2 Материалдар 160000 2 Пайда 29900
3 Негізгі өндіріс 12700 3 Банкінің қысқа 123400
мерзімді несиесі
4 Есеп айырысу счеты 48000 4 Жабдықтаушылармен және61400
мердігерлермен есеп
айырысу
5 Қорытындысы 1290700 5 Қорытындысы 1290700
Мамыр айында синтетикалык есеп счеттарына мынадай шаруашылык
операциялары жазылған, (тенге есебімен)
1. Алынған материалдар үшін есеп айырысу счеттынан
жабдықтаушыларға карыз төленді:
жабдықтау базасына 12000
ағаш өндеу комбинатына 10000
сыр-бояу заводына 2200
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
Қорытындысы 24200
2. Есеп айыры сусчетынабанкінің қысқа мерзімді несиесі алынды 70000
3. Қоймадан өндіріске материалдар босатылды:
1 кг 20 тиыннан 50000 кг табак темір 10000 1 кг 1 тенге 3000 кг
майлы бояу 3000
1 мЗ 120 тенге 300 мЗ кесілген тактай 36000
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ..
Қорытындысы 49000
4. Қоймаға түскен құрылыс материалдары үшін жабдықтаушылардың
счеттары акцеіітслді (төлеуге. қабылданды)
жабдыктау базасынын1 кг 20"тиыннап 70000 кг
мөлшеріндегі табак темір үшін 14000
ағаці өндейтін комбинаттын. ІмЗ 1.20тсш.е 200 мЗ
мөлшеріидегі кесінді агаш үшін 24000
сыр-бояу заводының 1 кг 1 тенге 6000 кг
мөлшеріндсп майлы бояу үніін 6000
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қ о р ы т ы н д ы с ы 44000
5. Алынған материалдар үшін есеп айырысу счетынан жабдымаушыларға қарыз
төленілді:
жабдықтау базасына 21300
ағаш өндеу комбинатына 23400
сыр-бояу заврдына 600
Қоры тындысы 50700
6. Пайданың бір бөлігі айналым қаржысының кемістігін толтыру үшін жарғылық
қорға қосылды 19000
6. Өндіріске кұрылыс материалдары босатылды:
1 кг 20 тиыннан ЗООООкг табақ темір 6000
1 кг 1 тенге 2000кг майлы бояу 2000
I мЗ 120 тенге 220 мЗ кесінді ағаш 26400
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қ о р ы т ы н д ы с ы 34400
8.Есеп айырысу счетынан банкке қысқа мерзімді несие қайтарылды 30000
Бір айдағы айналым соманы 32)300
Синтетикалық счеттарға жасалған щаруашылық операцииларын жазғаннан кейін
бір айдағы айналымдар есептелінеді және айдың аяғындағы қалдықтар
шығарылады. Синтетикалық есептің счеттары бойынша 1 маусымдағы балансты
жасау үшін счеттар бойынша айналымдардың сомасы осы счеттар бойынша
айналымдардың көрсетілген қорытындысына сай келетін-келмейтініне (381000
сом) және активпен пассив счеттары бойынша қалдықтардың бір-біріне тең
келетін келмейтініне көз жеткізу керек. Бұл үшін счеттар бойынша қорытынды
жазбалардың негізінде синтетикалық счеттар бойынша айналым ведомствасын
жасайды төмендегі кестені қараңыз.
1. Депоның 2005 жылғы маусымдағы синтетикалық есебінің счеттары
бойынша айналым ведомосы
№ Счеттардың аты1 мамырдағы қалдық Мамырдағы Маусымдағы
айналым айналым
дебет кредит дебет кредит дебет кредит
1 Негізгі 1070000
құралдар
2 Материалдар 160000 - 44000 83400 1070.00
0
3 Негізгі 12700 - 83400 - 120600
өндіріс
4 Есеп айырысу 48000 - 70000 104900 96100 -
счеты
5 Жабдықтаушылар- 61400 74900 44000 13100 30500
мен және
мердігерлермен
есеп айырысу
6 Пайдалар мен 29900 19000 - - 10900
зияндар
7 Жарғылық қор 1076000 - 19000 - 1095000
8 Банкінің қысқа 123400 30000 70000 - 163400
мерзімді
несиесі
9 Қорытынды 123400 1290700 321300 321300 12998001299800
Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу" счетының
аналитикалык счеттары бойынша 1991 жылғы мамырдағы айналым ведомосы
№ Өнім 1-мамырдағы Мамырдағы айналым 1-маусымдағы
берушілердің атыкалдық қалдык
дебет
Банк клиентінің мекен-жайы Местонахождение
Клиента банка
Тел. №
Банк (банктің филиалы, бөлімшесі) Кодтар
Банк (филиал, подр&зделение банка)
(толык атауы)(полное наименование)
Банктің мекен-жайы (банктің филиалы,
бөлімшесі) Местонахождение банка (филиал,
подразделение банка)
Тел. №
Клиенттің жеке сәйкестендірілген коды
Индивидуальный индентификационный код клиента
Осы құжатга көрсетілген үлгілер клиенттің
келісімін талап ететін банктік есеп-шот
бойынша барлық операцияларды жүргізген кезде
міндетті деп саналсын. банковскому счету,
требующих согласия клиента.
Лауазымы Аты-жөні Фамилия, Қойылған қолдың үлгісі
должность имя, отечество Образец подписи
БіріншіПервая
Қолыподпись
ЕкіншіВторая
колыподпись
Мөр бедерлемесінің үлгісі (егер бар болса)
Келесі бет Обратная сторона
Үлгілерді Үлгілерді Үлгілерді Үлгілерді
куәландыратын куәландыруға куәландыру ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Бухгалтерлік есеп стандарттарына тұжырымдамалық негізіне сәйкес активтер
жатады, бұлар - мүлік. субъектінің құндық бағасы бар мүліктік және мүліктік
емес игіліктері мен құқықтары. Активке айналған болашақ экономикалық пайда
-субъектінің ақшалай қаражат түсіміне тікелей немесе жанама, болуы ықтимал
салым.
Болашақ экономикалық пайда егер актив:
- ұйым өткізетін дайын өнім (тауар, жұмыс, қызмет көрсету) өндірісінде
басқа активтермен қосылып немесе жеке қолданылса;
- басқа активтерге айырбасталса;
-міндеттемелерді өтеу үшін пайдаланылса;
-ұйымның меншіктеушілері арасында бөлінсе алынуы мүмкін.
Қаржылық есеп беруді ұсыну 30 бухгалтерлік есеп стандарттарында
активтер былайша жіктеледі:
1. ¥зак мерзімдік (пайдалану мерзімі бір жылдан астам), бұларға
мыналар жатады:
материалдық емес активтер (лицензиялық келісімдер, бағдарламамен қамтамасыз
ету, патенттер, гудвилл, басқа да материалдық емес активтер);
негізгі құралдар (жер, ғимараттар мен үйлер, машиналар мен жабдық, көлік
кұралдары, басқа да негізі құралдар);
ұзақ мерзімдік инвестициялар (еншілестерге, тәуелді және
бірлесіп бақыланатын заңдық тұлғалар);
- ұзақ мерзімдік дебиторлық берешек (алуға арналған шоттар, алынған
вексельдер, негізгі серіктестіктер мен оның еншілес, тәуелді және бірлесіп
бақыланатын заңды тұлғалары арасындағы топ ішілік операциялар нәтижесінде
пайда болған дебиторлық берешек, акционерлік қоғам лауазымды тұлғаларының
дебиторлық берешегі, басқадай дебиторлық берешек);
- алдағы кезең шығындары.
2. Қысқа мерзімдік (ағымдағы). Оларды қолдану мерзімі - бір жылдан
кем. Бұлар: қайта өндеу мен өткізу мерзіміне тәуелсіз тауарлық-
материалдық қорлар;
* жыл ішінде есептен шығарылуы мүмкін болашақ кезеңдер шығыны;
* ақшалай қаражат;
егер ол баланстық құннан басқа болса, ағымдағы құнын көрсеткен қысқа
мерзімдік қаржылық инвестициялар;
есепті уақыттан санағанда бір жыл ішінде алынған дебиторлық берешек
(ағымдағы активтерді сатып алғаны үшін аванстық төлемдер; алуға арналған
шоттар; алынған вексельдер; негізгі серіктестіктер мен олардың еншілес
тәуелді және бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалары арасындағы топ ішілік
операциялар нәтижесінді пайда болған дебиторлық берешек; акционерлік қоғам
лауазымды адамдарының дебиторлык берешегі; басқа да дебиторлық берешек).
1..Нақтылай қаражаттардың қозғалысы туралы ақпаратты қалыптастыруда
бухгалтерлік есептін мәні мен рөлі.
Ақшалай қаражатты басқару қаржы рыногындағы өте күрделі қиындықтарға
байланысты үлкен мәнге ие. Бәсекеге қабілеттілік технологиялық процестерді
заманға сай жаңғырту мен одан әрі даму үшін фирмадан ақшалай қаражат талап
етеді. Сондықтан ақшалай каражатпен олардың баламаларын дұрыс ашып көрсету
мен сыныптау компанияның өтемпаздығын дәл бағалау үшін қажет.
Ақшалай қаражаттың қозғалысы туралы есеп 4 бухгалтерлік есеп
стандартында акшалай каражат кассадағы және банктегі шоттардағы қолма-қол
ақша ретінде белгіленген. Ақшалай қаражат қозғалысы - олардың операциялық,
инвестициялық және қаржылық қызметінің нәтижесіндегі түсімімен жұмсалуы.
Ақшалай қаражат қозғалысы туралы есеп 7 қаржылық есеп беру
стандарттарына сәйкес ақшалай қаражатқа қолма-қол ақша мен талап етілгенге
дейінгі салымдар кіреді.
Кассадағы ақшалай қаражатты сақтау, жұмсау және есептеу тәртібі есеп
саясатына сәйкес шаруашылық жүргізуші субъект дербес жасайтын. Кассалық
операцияларды жүргізу ережелері белгіленген.
Касса - бұл ақша сақталуын қамтамасыз ететін арнайы жабдықталған
бөлме. Операция жүргізілетін уақытта есіктер ішкі жағынан жабылады, сейфтің
және темір шкафтың кілттері кассирде сақталады, ал кілттердің көшірмелері
мөрлентен пакетте кәсіпорын басшысында болады. Қабылдаған кұндылықтардың
сақталуы үшін материалдық толық жауапкершілік көтеретін кассир кассалық
операцияларды жүргізеді. Кассирді жұмысқа тағайындау туралы бұйрық
шыққаннан кейін басшы оны кассалық операцияларды жүргізу тәртібімен
таныстыруға міндетті және толық жеке жауапкершілік жайлы шарт жасасады.
Шартта қарастырылған тараптардың міндеттері мен жауапкершіліктері әкімшілік
өкілі мен кассирдің қолымен бекітіледі. Кассир болмаған кезеңде толық
материалдық жауапкершілік жайлы шарт жасасқан бухгалтер кассалық
операцияларды атқарады.
2. Кассадағы нақты ақшаның есебі.
2.1 Кассадағы нақты ақшаның қозғалысын құжатпен рәсімдеу.
Кәсіпорындар өздерінің есеп шоттарынан қолма-қол ақша алады, бұл
мақсаттар үшін оларға банк чектік кітапша береді. Субъект чек жаза отырып,
онда талап етілетін соманың тағайындалуын (еңбекақы төлеуге, жәрдемақыға
және шаруашылық шығындарына және т.б.) көрсетуге міндетті. Қолма-қол ақша
алу үшін субъект банкке алдын ала талап етілген сомаға тапсырыс жолдайды.
Кассалық операцияларды құжаттық ресімдеу мен есептеу. Кассалық
операциялар қолма-қол ақша қабылдаған соң бас бухгалтер немесе өкілетті
тұлға қол қойған кірістік кассалық ордермен (ККО) (ф. № КО-1) ( сызба)
ресімдейді.
Ұйым кассасына қолма-қол ақшаның түсуін ресімдеу үшін қолмен өңдегенде
де, ақпаратты компьютерде өңдегенде де қолданылады. Кірістік кассалык
ордерді бухгалтерия қызметкері бір данамен жазады, оған бас бухгалтер
немесе уәкілетті тұлға жэне кассир қол қояды, кассирдің мөрімен
куәландырады, кірістік және шығыстық кассалық құжаттарды тіркеу журналында
тіркеледі жэне ақша тапсырушының қолына беріледі, ал ордер кассада қалады.
Қолма-қол ақша берумен байланысты операциялар (2. сызба) шығыстық
кассалық ордермен (ШКО) № КО-2 ф. немесе басқа кркаттармен (төлем
тізімдемесі, ақша беру туралы өтініш) жэне фискальды коды бар бақылау-
кассалық аппараттар арқылы жүргізіледі.
¥йым кассасына қолма-қол ақшаның түсуін ресімдеу үшін (ЖКО) қол-мен
өңдеуде де ақпаратты компьютерде өндегенде де қолданылады. Бухгалтерия
қызметкері бір данамен жазады, оған бас бухгалтер мен ұйым басшысы немесе
соған уәкілетті тұлға қол қояды, кірістік және шығыстық кассалық құжаттарды
тіркеу журналында тіркеледі.
Ақша беру туралы құжаттарға басшы және бас бухгалтер қол қояды. ККО,
ШКО және оларды ауыстыратъш құжаттар сиямен немесе шарикті қаламмен (қызыл
мен жасыл түстен басқасын) анық, түсінікті толтырылуға тиісті, не болмаса
машинкада басылады. Бұл құжаттардың түзетілген жері, түзетуі болмауы керек.
ККО? ШКО-лерінде оны жасау үшін негіз көрсетіледі және оларға тіркелетін
құжаттар аталады.
ККО, ШКО кассаға тапсырылуға дейін бухгалтерияда кірістік және шығыстық
құралдарды тіркеу журналында (№ КО-3 ф.) (5.3 сызба) тіркеледі.
Валюталық каражатты жұмсау бойынша операциялар
№ Операциялар мазмұны Дебет Кредит
1 Есеп берілетін валюталық қаражаттың кассадан 333 452
берілуі
2 Шетелдік валютамен валюталық шотқа тапсырылған 431 452
ақшалай қаражат
3 Бағамдық айырма: 452 725
А) жағымдық 844 452
Б) жағымсыз
Кассадағы ақшаның кірісі мен шығысы бойынша топтастырылған кассалық
есептердің корреспонденттелетін шоттар тұрғысынан күн сайын немесе 3-5
күнде бір рет кассир есептерінің негізінде №1 журнал-ордерге (шығыс) және
№1 тізімдемеге (кіріс) жазылады.
2.3 Кассадағы нақты ақшалардың синтетикалық және аналитикалық есебі.
Бухгалтерлік счеттар көмегімен шаруашылық процесстер және шаруашылық
корлары жөнінде мәліметер адамамыз. Одар негізінен жалпы шаруашылық
қорларының көрсеткішін береді. Мысалы, барлық материалдардың кұндық сомасы,
шаруашылықтың жүмысшылар алдындағы еңбек ақы бойныша қарыздар сомасы т.б.,.
Мұндай жалпы көрсеткіштермен басқару жүйесімде шектелуге болмайды.
Сондыктан бақылау-тексеру жұмыстарын' толық маңызында жүргізу үшін
бухгалтерлік есептің жекеленген объектілері бойынша толык мәліметер алу
керек. Мысалы, қоймаға түскен материалдардың жалпы сомасы ғана емсес, ол
материалдардың сортына, жеке түрлері туралы мәліметер болуы шарт.
Мәліметтерде ақша, еңбек, заттай өлшемдерде болуы керек. Бухгалтерлік есеп
обьектілерінің көрсеткіштерін жеке талдап көрсегу үшін бухгалтерлік есепте
синтетикалмк жинақтау және аналитикалық жікеу счеттары қолданылады.
Синтетиқалық. - жинақтау счеттары шаруашылық операциялары мен шаруашылық
корлары туралы жалпы корытынды көрсеткіштерін береді. Ол тек ақшалай
өлшемде көретіледі.
Аналитикалық - жіктеу счеттары бухгалгерлік есепі обьектілерін егжей-
теіжейлі жіктеп-талдап керсетеді.
Кейбір сиитетикалык. счеттар бойынша бір текті аналитикалық счеттар
бөлек топтастырылады. Синтетикалық счет шегіңде құрылған бір текті
аналигикалық счеттар топтары субсчеттар аралық счеттар деп аталынады.
Оларды бардық кәсіпорындар үшін бірыңғай, синтетикалық счеттар
көрсеткіштерін толықтыратын корытындыланған көрсеткіштер алу үшін
енгізеді. Мысалы, "Материалдар" счетына мынадай субсчеттар ашылады:
"Шикізат пен материалдар", "Отындар", "Құрылыс материалдары", "Басқа да
материалдар" және басқалар.
Ситетикалық счеттардын. екі түрі: жай жөне күрделі түрлері болуы мүмкін
2.2 Касадық кітапты жүргізу тәртібі мен касса бойынша есеп беру.
Кассалық ордерлер бойынша ақша қабылдау мен беру оларды толықтырған күні
ғана болады. ККО, ШКО-лерді алған кезде кассир мыналарды тексеруге
міндетті:
* құжаттарда бас бухгалтердің қолы бар-жоқтығын, растығын; ал ШКО-да
басшының да қойылған қолы бар екендігін тексеру;
* құжаттарды рәсімдеудің дұрыстығын;
* құжаттарда аталған тіркемелердің бар-жоқтығын.
Егер осы талаптардың бірі орындалмаса, кассир құжаттарды бухгалтерияға
қайтарады.
Түсу мен жұмсау бойынша барлық операцияларды кассир 1 жылға ашылатын
(№КО-4 ф.) (4-сызбасы) кассалық кітапқа жазады. Оны ашқан кезде кітаптың
барлық парақтары нөмірленіп, жіппен қайымдалуы (прошнуровано) тиіс және
парақтардың жалпы саны кассалық кітаптың соңғы бетінде көрсетілуі тиіс.
Кітап мөрмен (печать) мөрленіп, бас бухгалтер мен басшының қолдарымен
бекітіледі. Кассалық кітаптағы жазбалар көшірме арқылы 2 дана болып
жүргізіледі. ККО ШКО жазбалары басталмас бұрын кассалық кітапта күн
басындағы ақша қалдығы көрсетіледі. Жұмыс күнінің соңында кассир күні бойғы
операциялардың қорытындысын есептейді және күн соңындағы ақшаның қалған
қалдығын шығарады. Кассалық кітап беттерінің екінші даналары жыртылады және
кассирдің есебі болып қызмет етеді. Есеп оған тіркелген бастапқы
құжаттармен (ККО, ШКО) бірге бухгалтерияға тапсырылады. Егер кәсіпорында
күніне көп емес кассалық операциялар атқарылса, онда кассалық есептер 3-5
күнде 1 рет жасалады. Кассирден қабылданған есеп пен құжаттарды бухгалтерия
қызметкерлері тексереді, ал кассалық кітаптың дүрыс жүргізілуін бас
бухгалтер бақылайды. Алушының ШКО-нда қолхатпен расталмай, кассадан ақша
берілуі табылса, бұл сома кем шығу деп саналады және кассирден төлеттіріп
алынады, мұндайда кассирдің атына шығьшдық кассалық ордер жазылады. Егер
қолма-қол ақша сомасы кірістік кассалық ордермен кіріске алынбаса, онда ол
касса артығы деп саналады және кірістік кассалық ордер көшірмесі жолымен
субъект кірісіне есептеледі.
Кассалық операциялардың синтетикалық есебін 451 Кассадағы қолма-қол
ұлттық ақша, 452 Кассадағы қолма-қол шетелдік валюта шоттары кіретін 45
Кассадағы қолма-қол ақша бөлігінде жүргізіледі.
451, 452 шоттарындағы операцияларды жазу үшін кассалық есептер
(кассалық кітаптьщ екінші данасының жыртылған парақтары) негіз болып
табылады.
Дебет бойынша 451, 452 шоттарда кассаға түскен қолма-қол ақша сомасы
көрсетіледі:
№ Операциялар мазмұны Дебет Кредит
1 Банктегі есепшоттан кассаға түскен ақшалай 451 441
қаражат (еңбекақы беруге, шаруашылық шығындары
және т.б)
2 Тапсырыс берушілерден сатып алушылардан кассаға 451 301
көрсеткен қызмет, өнім үшін түскен қолма-қол
ақша
3 Өнім өткізіп, қолма-қол есеп айырысу (өткізуден,451 701
жұмыстан, көрсеткен қызметтен) түсім
4 Өткізілген негізгі құралдар, МЕА құнды қағаздар 451 721-723
үшін төленген түсім
5 Жолда деп саналатын ақшалай қаражат кассаға 451 411
түсті
6 Жұмсалмаған есеп берілетін сома кассаға 451 333
қайтарылды
7 Банктен қысқа мерзімдік қарыз қолма-қол ақшамен 451 601
алынды
8 Алдағы кезеңдер табысы шотына әр түрлі төлемдер 451 611
кассаға түсті (жалға беру ақысы және т.б)
9 Түгендеу кезінде анықталып, кіріске алынған 451 727
кассадағы ақшаның артық шығуы
10 Өкіметтің атқару органдарынан қолма-қол субсидия451 726
алынды
11 Жабдықтағаны, орындалған қызмет үшін аванс 451 661,662,663
түскенде
12 Еншілес серіктестіктерден (тәуелді, бірлесіп 451 321-323
бақыланатын) қайтқан берешектер
451 шотының кредиті бойынша кассадан төленген ақшалай қаражат сомасы
жазылады:
№ Операциялар мазмұны Дебет Кредит
1 Қолма-қол ақша төленген НҚ, МЕА сатып алынды және 121-126 451
кіріске алынды 101-106
2 Кассадан ешотқа ақшалай қаражат тапсырылды 441 451
3 Кассадан еңбек ақы, зейнетақы, жәрдемақы берілді 681 451
4 Қолма-қол ақша төленген, өнімді тиеу мен өткізу 811 451
шығындары
5 Қолма-қол есеп айырысумен алынған акциялар, 401-403 451
облигациялар
6 Жабдықтаушылардың шоттарына кассадан қолма-қол 671 451
ақша төлеу
7 Кассадан есеп берілетін ақша берілді 333 451
8 Жанға қолма-қол ақшамен төлегенде 683 451
9 ТМҚ жабдықталған, орындалған жұмыспен көрсетілген 351,352 451
қызмет үшін берілген аванстар сомасы
10 Қарыздарды (қысқа мерзімді, ұзақ мерзімдік) жеке 602 451
және заңды тұлғаларға кассадан қолма-қол ақшамен
қайтару
11 Алынған аванстың қайтарылуы 661,662 451
12 Түгендеу кезінде анықталған кассадағы ақшалай 334 451
қаражаттың кем шығуы
13 Анықталған кем шығу кінәліге қойылады 333 334
14 Кінәлі кем шығуды өтеді 451 333
15 Егер кінәлі табылмаса немесе сот өндіруден бас 845 334
тартса
16 Түсім банкке инкассатор арқылы тапсырылады 411 451
Субъектілер заңдар рұқсат еткен жағдайларда шетелдік валютамен
кассалық операциялар жасауға рұқсат беріледі. Шетелдік қолма-қол валюта
есебі Шетелдік валюта операциялары есебі 9 БЕС-ға сәйкес 452 шотта өтеді.
Валютаның әр түрі бойынша атқарылған операциялар шетелдік валютамен
көрсетілетін жеке кассалық кітап жүргізу қажеттігін қаперде ұстаған жөн.
Шетелдік валютаға қатысты бағамдық айырмалар теңге бағамы төмендеуге
байланысты (Д452 К725 ) теңге бағамы өскен (Д844 К452) жағдайда
көрсетіледі.
Шетелдік валютамен операциялар жөніндегі бухесептегі жазбалар операция
атқарылған күнгі ҚР ұлттық банкінің бағамы бойынша саналған ҚР валютасымен
бухгалтерлік есеп шоттарында көрсетілуі тиіс.
Валюталық қаражат түсуі бойынша операциялар
№ Операциялар мазмұны Дабат Кредит
1 Банктегі валюта шотынан кассаға түскен қолма-қол 452 431
шетелдік валюта
2 Өнім, жұмыс көрсетілген қызмет үшін сатып 452 301
алушылардан, тапсырыс берушілерден кассаға түскен
қолма-қол ақша
3 Есеп берілетін валюталық сомманың жұмсалмай кассаға452 333
қайтарылуы
. Жайі счеттар аналикалық есепті жүргізуді кажет етпейді мысалы;
"Негізі кұралдын юзуы", "Касса", Есеп айырысу счеты", "Валюалық. счеттар"
Күрделі счеттар субсчеттар аралық счеттар және аналитикалық. счеттарға
бөлінеді.
Синтетикалық, счеттар мен аналитикалық счеттардың арасында өзара
байланыс бар: Аналитикалык счеттардағы айдың басындағы және арасындағы
қалдықтардың' сомасы синтетикалық счет бойынша айдың басындағы және
арасындағы калдыққа сай келуге тиіс; Аналитикалық. счеттардың дебет мен
қредиті бойынша бір айдағы айналымдар сомасы синтетикалық счетын. дебеті
мен кредиті бойынша айналымдарына сай келуге тиіс: аналитикалық есептің
счетына жазылған әрбір шаруашылык операциясы тиісті синтетикалық счетқа
жеке қорытыланған түрде жазылуға тиіс.
Аналитикалық есеп негізінде кәсіпорындардын кызметіне басшылық жасау
үшін қажеті деректер алынады: өнім өндіру және оны сату жөніндегі
жоспарлардың орындалуын бақылайды; құрал жабдықтармен материалдардын
жекелеген түрлері мен топтары материалдық жауапкершілік жүктелген адамдарга
бекітіліп беріледі: өндіріс айналыс шығындарын бақылайды; өндірістік-
шаруашылық қажетке пайдаланылмаған ресурстарды іздеп тауып, іске қосуға,
материалдык, еңбек және ақша ресурстарын аныктауға және оларды ұтымсыз
пайдаланудан сақтандыруға бағытталған талдау жасайды. Аналитикалық есептің
дұрыстығын артыру үшін оның деректері дүркін-дүркін интенгаризацияланың
түгелденіп отырылады.
Синтетикалық счеттардың баламамен және аналитикалық счеттардың
синтетикалық счеттармен өзара байланысын мысал негізінде қарастыралық.
ДЕПОНЫҢ 1994жылғы 1-мамырдағы балансы
АКТИВ
ПАССИВ
№ Баланс статьяң атыСом, теңге№ Баланс статьяң аты Сом, теңге
1 Негізгі құралдар 1070000 1 Жарғылық қор 1076000
2 Материалдар 160000 2 Пайда 29900
3 Негізгі өндіріс 12700 3 Банкінің қысқа 123400
мерзімді несиесі
4 Есеп айырысу счеты 48000 4 Жабдықтаушылармен және61400
мердігерлермен есеп
айырысу
5 Қорытындысы 1290700 5 Қорытындысы 1290700
Мамыр айында синтетикалык есеп счеттарына мынадай шаруашылык
операциялары жазылған, (тенге есебімен)
1. Алынған материалдар үшін есеп айырысу счеттынан
жабдықтаушыларға карыз төленді:
жабдықтау базасына 12000
ағаш өндеу комбинатына 10000
сыр-бояу заводына 2200
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
Қорытындысы 24200
2. Есеп айыры сусчетынабанкінің қысқа мерзімді несиесі алынды 70000
3. Қоймадан өндіріске материалдар босатылды:
1 кг 20 тиыннан 50000 кг табак темір 10000 1 кг 1 тенге 3000 кг
майлы бояу 3000
1 мЗ 120 тенге 300 мЗ кесілген тактай 36000
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ..
Қорытындысы 49000
4. Қоймаға түскен құрылыс материалдары үшін жабдықтаушылардың
счеттары акцеіітслді (төлеуге. қабылданды)
жабдыктау базасынын1 кг 20"тиыннап 70000 кг
мөлшеріндегі табак темір үшін 14000
ағаці өндейтін комбинаттын. ІмЗ 1.20тсш.е 200 мЗ
мөлшеріидегі кесінді агаш үшін 24000
сыр-бояу заводының 1 кг 1 тенге 6000 кг
мөлшеріндсп майлы бояу үніін 6000
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қ о р ы т ы н д ы с ы 44000
5. Алынған материалдар үшін есеп айырысу счетынан жабдымаушыларға қарыз
төленілді:
жабдықтау базасына 21300
ағаш өндеу комбинатына 23400
сыр-бояу заврдына 600
Қоры тындысы 50700
6. Пайданың бір бөлігі айналым қаржысының кемістігін толтыру үшін жарғылық
қорға қосылды 19000
6. Өндіріске кұрылыс материалдары босатылды:
1 кг 20 тиыннан ЗООООкг табақ темір 6000
1 кг 1 тенге 2000кг майлы бояу 2000
I мЗ 120 тенге 220 мЗ кесінді ағаш 26400
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қ о р ы т ы н д ы с ы 34400
8.Есеп айырысу счетынан банкке қысқа мерзімді несие қайтарылды 30000
Бір айдағы айналым соманы 32)300
Синтетикалық счеттарға жасалған щаруашылық операцииларын жазғаннан кейін
бір айдағы айналымдар есептелінеді және айдың аяғындағы қалдықтар
шығарылады. Синтетикалық есептің счеттары бойынша 1 маусымдағы балансты
жасау үшін счеттар бойынша айналымдардың сомасы осы счеттар бойынша
айналымдардың көрсетілген қорытындысына сай келетін-келмейтініне (381000
сом) және активпен пассив счеттары бойынша қалдықтардың бір-біріне тең
келетін келмейтініне көз жеткізу керек. Бұл үшін счеттар бойынша қорытынды
жазбалардың негізінде синтетикалық счеттар бойынша айналым ведомствасын
жасайды төмендегі кестені қараңыз.
1. Депоның 2005 жылғы маусымдағы синтетикалық есебінің счеттары
бойынша айналым ведомосы
№ Счеттардың аты1 мамырдағы қалдық Мамырдағы Маусымдағы
айналым айналым
дебет кредит дебет кредит дебет кредит
1 Негізгі 1070000
құралдар
2 Материалдар 160000 - 44000 83400 1070.00
0
3 Негізгі 12700 - 83400 - 120600
өндіріс
4 Есеп айырысу 48000 - 70000 104900 96100 -
счеты
5 Жабдықтаушылар- 61400 74900 44000 13100 30500
мен және
мердігерлермен
есеп айырысу
6 Пайдалар мен 29900 19000 - - 10900
зияндар
7 Жарғылық қор 1076000 - 19000 - 1095000
8 Банкінің қысқа 123400 30000 70000 - 163400
мерзімді
несиесі
9 Қорытынды 123400 1290700 321300 321300 12998001299800
Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу" счетының
аналитикалык счеттары бойынша 1991 жылғы мамырдағы айналым ведомосы
№ Өнім 1-мамырдағы Мамырдағы айналым 1-маусымдағы
берушілердің атыкалдық қалдык
дебет
Банк клиентінің мекен-жайы Местонахождение
Клиента банка
Тел. №
Банк (банктің филиалы, бөлімшесі) Кодтар
Банк (филиал, подр&зделение банка)
(толык атауы)(полное наименование)
Банктің мекен-жайы (банктің филиалы,
бөлімшесі) Местонахождение банка (филиал,
подразделение банка)
Тел. №
Клиенттің жеке сәйкестендірілген коды
Индивидуальный индентификационный код клиента
Осы құжатга көрсетілген үлгілер клиенттің
келісімін талап ететін банктік есеп-шот
бойынша барлық операцияларды жүргізген кезде
міндетті деп саналсын. банковскому счету,
требующих согласия клиента.
Лауазымы Аты-жөні Фамилия, Қойылған қолдың үлгісі
должность имя, отечество Образец подписи
БіріншіПервая
Қолыподпись
ЕкіншіВторая
колыподпись
Мөр бедерлемесінің үлгісі (егер бар болса)
Келесі бет Обратная сторона
Үлгілерді Үлгілерді Үлгілерді Үлгілерді
куәландыратын куәландыруға куәландыру ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz