Су ресурстарының экологиялық проблемалары

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

8-дәріс

Тақырыбы: Су ресурстары және оны қорғау

Жоспар

Су тіршіліктің қажетті шарты
Жердегі су қорлары
Судың ластану мәселесі
Суды ластанушы заттарСу ресурстарының экологиялық мәселелері

Су тіршіліктің қежетті шарты, тіршілік факторы

Жердегі барлық су біртұтас. Атмосферамен литосферамен қатар жәке қабат - гидросфераға бөлінеді. Ол тіршілік ортасы ретінде ерекше қасиеттермен сипатталады.

Судың қасиеттері. Биосферадағы маңызы процестерге әсерін анықтайтын судың өзіне тән қасиеттері:

Табиғат ресурсы және зт ретіндегі сарқылмайтын, шашырайтын болса, ал су әр түрлі күйге: сұйыққа өтуіне байланысты мұндай жағдайда ұшырамайды. Су мұндай қасиетке ие болатын бірден-бір ресурс.
Суға қату кезінде көлемнің артуы және сұйыққа өтуі кезінде көлемнің кемуі тән.
Ең жоғарғы тығыздығы +4С - да байқалады. Табиғи және процестердің маңызды қасиеттері осыған байланысты болады. Мысалы, су қоймаларына терең қатуының болмауы.
Жылу сыйымдылығының және жылу өткізгіштігінің жоғары болуы.
Тек оң ғана емес, теріс температурада да, жеңіл газ тәріздес күйге өтуге қабілеттілігі. Теріс температурада қатты күйден (мұз, қар) бірден бу тәрізді күйге өтеді. Мұндай құбылыс - сублимация деп аталады.
Булану мен еру кезінде жылу сіңіріледі және бұдан конденсацияланумен қату кезінде жылудың бөлініп шығуы тән.
Дисперсті ортада, мысалы, ұсақ саңлаулы топырақтар немесе биологиялық құрылымдарда байланысқан немесе таралған күйге өтуі. Мұндай жағдайда судың қасиеттері өте күшті өзгереді. (қозғалғыштығы, тығыздығы, қату не булану температурасы, беттік керілуі және т. б. ) . Бұлардың табиғи және биологиялық жүйелердегі процестердің жүруі үшін маңызы зор.
Әмбебап еріткіш. Сондықтан, табиғатта абсолютті таза су жоқ. Судың аталған және де басқа да қасиеттері т биосфералық процестерге, тірі ағзалармен олардың мекен ету орталарына орасан зор әсер етеді.

Су атмосфераның оттегінің толығуының (фотосинтез процесінде) бірден-бір көзі. Ол биологиялық (үлкен) және биологиялық (кіші) зат айналымдардағы химиялық элементтер мен қосылыстардың миграциясының шарты болып табылады.

Қазіргі түсінік бойынша тіршілік суда пайда болған. Алғашқы кезеңдерде тірі ағзалар судан өте әлсіз бөлінген еді. Кейін ағзалар тәуелсіз су байланысына өте бастады. Ағзалардың денесіндегі судың сапалық құрамымен ондағы судың мөлшерін белгілі бір деңгейде ұстап тұратын құрылымдар пайда болды. Қазіргі күнге дейін денесіндегі судың мөлшері қоршаған ортаның ылғалдылығына тәуелді балдырлар сақталған. Бірақ, қандай топқа жатпасын денесіндегі судың 50% -тен кем болмайды. Көптеген пойкилогидрильді ағзалардағы судың мөлшері 90 % жоғары болуы мүмкін. Неғұрлым ағза жоғары ұйымдасса, соғұрлым оның денесіндегі судың мөлшері тұрақты болады.

Адам ағзасындағы судың үлесі 60%-ға жуық, бірақ жекеленген мүшелермен ұлпаларда ол 1% -тен 90%-ға дейін ауытқиды.

Адам денесіндегі судың мөлшері

Заттар, ұлпалар

Дене немесе ұлпа салмағына қатысты судың %

Заттар, ұлпалар: Ағзада

Дене немесе ұлпа салмағына қатысты судың%: 60

Заттар, ұлпалар: Соның ішінде ұлпаларда:

Дене немесе ұлпа салмағына қатысты судың%:

Заттар, ұлпалар: Май

Дене немесе ұлпа салмағына қатысты судың%: 20

Заттар, ұлпалар: Сүйек

Дене немесе ұлпа салмағына қатысты судың%: 25

Заттар, ұлпалар: Бауыр

Дене немесе ұлпа салмағына қатысты судың%: 70

Заттар, ұлпалар: Бұлшық ет

Дене немесе ұлпа салмағына қатысты судың%: 75

Заттар, ұлпалар: Қан

Дене немесе ұлпа салмағына қатысты судың%: 79

Заттар, ұлпалар: Ми

Дене немесе ұлпа салмағына қатысты судың%: 85

Заттар, ұлпалар: Лимфа

Дене немесе ұлпа салмағына қатысты судың%: 95

Гамойгидрлі ағзалардың 10% - 12 % суды жоғалтуы, өлімге әкеліп соқтырады. Пойкилогидрилі ағзалар денесіндегі судың 90 %-ке дейін мөлшерін жоғалта алады.

Судың көптеген биологиялық маңызды қасиеттері нашар зеттелген. Еріген қар суының жақсы қасиеттерін адам ерте кезден байқаған. Мұндай су өсімдіктердің тіршілік күшін арттырады, өнімділігінің артуына әкеледі. Тау қабаттарының ұзақ өмір сүруі еріген қар суын пайдаланумен байланыстырылады.

Оттексіз су тірі ағзалардың өліміне әкеледі. Бірақ, қыздыру арқылы белгілі-бір дәрежеде оттегінен айрылған суды қысқа уақытаралығында пайдалану өсімдіктердің өнімділігін арттырған.

Байланысқан күйге өткен су өзінің төменгі температураға қатынасын өзгертеді. Ол тек 15 С - 20 С қатады. Бұл өсімдікке қыстағы судың мөлшерін ұстап тұра отырып, үсіп кетуден сақтауға мүмкіндік береді.

Жылу сыйымдылығының жоғары болуы және булану кезіндегі жылуды сіңіруге қабілеттілігі биологиялық (өсімдіктердің трансперациясы, жануарлардың терлеуі) техникалық жүйелердегі салқындатушы агент болып табылады. Ол планетаның шектен тыс ысып кетуінен қорғаудың кепілі, ғаламдағы термодинамикалық дағдарыстың баламасы бола тұрып, қоршаған ортаның жергілікті жылулық ластануының негізгі агенті болып табылады.

Табиғи экожүйелердің тіршілігіндегі судың маңызы туралы онда түзілетін өнімнің су сыйымдылығына қарап, қорытынды жасауға болады. Ол транспирациялық коэффициент арқылы сипатталуы мүмкін.

Бидайдың 1 тоннасын алуға 2500 тонна су, күрішке 4560 тонна, мақтаға 1 тн, сиыр етіне 3 мың тонна су жұмсалады екен. Су адам үшін тек биологиялық ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік те фактор болып табылады. Биологиялық қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін адамға тәулігіне 2-5 литр су қажет. Алғашқы кезде адам осы мөлшермен қанағаттанған. Шаруашалық қызметіне өтуге байланысты қажетті судың мөлшері арта түсті. Су шаруашылығын ұйымдастырудың қажеттілігі, мысалы, суармалы егіншілікке байланысты туады.

Мәліметтерге қарағанда ертедегі өркениеттер су шаруашылығын ұйымдастыра алмауы, суды дұырс пайдалана алмауы себепті жойылып кеткен. Су барлық дерлік технологиялық процестердің бөлінбес элементі және шарты болып табылады. Оған пайдалану жылдамдығының жоғары болуы тән. Мысалы, 1 тонна болат өндіру үшін 30 тонна су, спиртке - 300 тонна, целуллюлозаға - 500 тонна, синтетикалық талшықтарды алуға 5000 тонна су қажет.

Қазір дүние жүзінде орташа шамамен алғанда тәулігіне әр адамға шаққанда 1500-2000 литр су қолданылады. Олардың ішінде 100-150 л су тұрмыстық - коммуналдық қажеттіліктерге жұмсалынады. Судың негізгі бөлігі өнеркәсіптік және ауылшаруашылық мақсатында қолданылады. Жылдан-жылға судың бағасы артып барады. Кларктың АҚШ мәліметтері бойыша соңғы 50 жылда мұнайдың бағасы 10 есе, ал тұрмыстық қажетті суға - шамамен 100 есе, ауыз суға 1000 есе артқан. Ауыз суды шыны бөтелкелерде сату әдеттегі көрініске айналды. Табиғи таза су маңызды ұлттық байлық көзіне айналып отыр.

Қазірдің өзінде су халықаралық қатынастардың шиеленісуі себебіне айналып отыр. Мысалы, Колумбия өзенінің суы үшін АҚШ пен Канада арасында, Дунай өзенің суын пайдалану үшін бірнеше мемлекетер арасындағы шиеліністердің тууы белгілі.

Жердегі су қоры

Жердегі судың әлемдік қоры орасаң зор. Олар 1353985100 км3

егер гидросферадағы барлық суды біртекті етіп Жер бетіне жайсақ, оның қалындығы шамамен 2, 5 км болар еді. Әлемдік мұхит шегінде орташа тереңдік 3, 96 км, ал ең терең максималды тереңдік 11022 м (Мариан шұңғымасы) . Жердегі судың басым көп бөлігі тұзды су болып табылады. Ол жалпы қордың 97, 5% үлесін құрайды, бірақ тұщы судың көлемі де өте көп. Оның мөлшері 35 млн. км3-ге тең.

Әлемдік мұхиттың деңгейінің өзгермелі жағдайында Жердің су балансы төмендегідей болады. Планетаға түсетін жауын-шашын буланумен теңеседі. Екі шама да 577 мың км3/жылына жуық. Мұхиттың булануы жауын-шашыннан 47 мың км3/жылына артық. Құрлықта кері заңдылық байқалады - булану, жауын-шашынан 47 мың км3/ жылына кем. Осы су өзен ағыстарымен мұхитқа қайтарылады.

Қазіргі кездегі әлемдік су балансы мұхит жағына қарай ығысқан. Соңғысы судың буланған мөлшерінен жыл сайын 430-550 км3 артық алады. Осының нәтижесінде мұхит деңгейі біртіндеп көтеріліп, келеді. (Соңғы жүз жылда 15 см) . Қосымша ылғалдың 75% мұхитар мұздықтардың еруі, 18, 5% жер асты қорының пайдалануы, 7%-көлдердің есебінен алады.
Құрлықтағы жауын-шашынның толық буланбауы (47000 км3) жылудың жетіспеуінен емес, экожүйенің реттеушілік рөліне байланысты болатынын атап өту қажет.

Әлемдік су қоры

Судың сандық мөлшерінің сарқылуы мен ластану мәселелері

Қазір адам әртүрлі су көздерінен алып, тұщы судың табиғи қоррының 0, 1-0, 15%-ын пайдаланады. Судың болмашы мөлшерінің алынуы сырт көзге судың жетіспеуін туғызбау керек сияқты. Оның үстіне ол сарқылмайтын ресурс ретінде зат алмасуға қатысып, қайтадан су көздеріне қайтып келеді. Бүкіл гидросфера аумағында судың таусылуы мүмкін емес, бірақ мәселе аймақтық тұрғыда болуы мүмкін.

35 млн. км3 тұщы судың шамамен 70%-ы мәңгі мұздықтар мен мәңгі қар түрінде болады. Бұл суды адам мен мәңгі қар түрінде болады. Бұл суды мұздықтар мен мәңгі қар түрінде болады. Бұл суды адаміс жүзінде пайдаланбайды. Олар «өлі» су қорын түзеді. Сонымен қатар топырақтағы су, пайдаланылмайды. Жердің терең қабаттарындағы суды игеру қиын. Тұтас алғанда азамат шамамен 3 млн. км3 суды пайдалана алады. Бұл қоғамның техникалық мүмкіндітеріне байланысты.

Табиғи су көздерін пайдаланғада су ресурстарының қайта қалпына келу жылдамдығын есепке алу қажет.

Техникалық және экологиялық ең тиімдісі - жылдам қайта келуі, жеңіл алынуы, территорияда салыстырмалы бірқалыпты орналасуы, жоғары дәрежеде өздігінен тазаруға қабілетіне байланысты өзенсулары болып табылады. Қазіргі кездегі суды пайдалану негізінен өзен көздеріненалынады.

Судың ластану мәселесі. Ластануға судың барлық категориялары: мұхит, континенттік, жерасты, әр түрлі дәрежеде ұшырайды.

Судың, әсіресе ауыз судың сапасы халықтың денсаулығын анықтайтын маңызды факторлардың бірі болып табылады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша судың сапасының төмен болуы себепті шамамен 5 млн. адам ( негізінен балалар) өледі де, әр түрлі дәрежеде уланған немесе ауырған адамдардың саны 500 млн. -нан 1 млрд. -қа дейін жетеді.

Барлық сулардың құрамында еріген заттар болады. Судағы көп кездесетін элементтерге кальций, натрий, хлор, калий жатады.

Судағы химиялық элементтердің жиынтығы жануарлар мен авдамның қанының құрамына жақын болады. Бұл өмірдің суда пайда болғандығының дәлелі болады. Бұл өмірдің суда пайда болғандығының дәлелі бола алады.

Адам суы оны пайдалану мақсатана байланысты бағалайды: ауыз су, техникалық қажеттіліктер үшін, ауыл шаруашылық қажеттілігі үшін шекті рұқсат етілетін концентрациялар (ЗЖЖК) қолданылады.

Ауыз судың сапасые бағалауда химиялық критерийлермен қатар бактериологиялық және органолептік қолданылады.

Суды ластаушы заттар. Сулардың ластауы бірінші рет су қоймаларына әр түрлі ластаушы заттардың келіп түсуіне байланысты болады. Екінші ретті ластану бірінші ретті ластанушылардың әр түрлі реакцияларға түсуі арқылы жүреді. Ластаушы заттарға негізінен топырақ эрозиясының өнімдері, минералдық тыңайтқыштар, улы химикаттар және т. б. заттар жатады (азот, фосфор және басқа биогенді элементтер мен олардың қосылысылыстары, органикалық заттар, пентицидтер, тұрмыстық қалдық, мұнай және мұнай өнімдері) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.