Тұлғалар туралы құжатты жинақтарды жеке тектік қорлар негізінде дайындау жөніндегі жадуал
Кіріспе 3
1. Дайындық жұмысы 4, 5
1. 1. Библиографиялық тізім құрастыру, әдебиеттерді зерттеу
1. 2. Құжаттарды жарыққа шығару көздерін анықтау
1. 3. Проспект.жоспар құрастыру
1. 4. Құжаттарды іздеп табу
2. Кинофотофоноқұжаттарды іздеп табу 5
3. Құжаттарды жарияланымға іріктеу 6, 7
3. 1. Құжаттарды баспаға іріктеудің негізгі қағидалары
3. 2. Тұлғаның құжаттарын басылымға іріктеу
3. 3. Мерзімді басылымдарда жарияланған құжаттарды іріктеу
3. 4. Жеке тектік құжаттарды іріктеу 7.10
4. Құжат мәтінін іріктеу және беру
4. 1. Мәтінді іріктеу
4. 1. 1. Мәтінді іріктеу
4. 1. 2. Ресми және ресми емес құжаттардың негізгі мәтіндері
4. 1. 3. Хаттардың негізгі мәтіндері
4. 2. Мәтінді беру
4. 2. 1. Мәтінді беру тәсілдері
4. 2. 2. Мәтінді берудің ғылыми.сыни тәсілдері
Негізгі қағидалар
4. 2. 3. Әркелкі оқылулардың, кірістірмелердің және сызып тастаулардың нақты көшірмесін алу4. 2. 5. Автордың ескертулері, жазудың немесе көшірме тәсілінің өзгеруі туралы белгілер
4. 2. 4. Мәтіннің кейбір жерлерінің астының сызылуы, құжатқа қосып жазулар
4. 2. 6. Бұрыштамалар мен белгілер, конверттердегі мәліметтер
5. Құжаттың мәтіні мен мазмұнын қысқартып беру 10.12
6. Құжатты археографиялық рәсімдеу
6. 1. Тақырып
6. 2. Баяндар
7. Құжаттарды жүйлеу және басылымның құрылымы 13
8. Ғылыми.анықтамалық аппарат 14
1. Дайындық жұмысы 4, 5
1. 1. Библиографиялық тізім құрастыру, әдебиеттерді зерттеу
1. 2. Құжаттарды жарыққа шығару көздерін анықтау
1. 3. Проспект.жоспар құрастыру
1. 4. Құжаттарды іздеп табу
2. Кинофотофоноқұжаттарды іздеп табу 5
3. Құжаттарды жарияланымға іріктеу 6, 7
3. 1. Құжаттарды баспаға іріктеудің негізгі қағидалары
3. 2. Тұлғаның құжаттарын басылымға іріктеу
3. 3. Мерзімді басылымдарда жарияланған құжаттарды іріктеу
3. 4. Жеке тектік құжаттарды іріктеу 7.10
4. Құжат мәтінін іріктеу және беру
4. 1. Мәтінді іріктеу
4. 1. 1. Мәтінді іріктеу
4. 1. 2. Ресми және ресми емес құжаттардың негізгі мәтіндері
4. 1. 3. Хаттардың негізгі мәтіндері
4. 2. Мәтінді беру
4. 2. 1. Мәтінді беру тәсілдері
4. 2. 2. Мәтінді берудің ғылыми.сыни тәсілдері
Негізгі қағидалар
4. 2. 3. Әркелкі оқылулардың, кірістірмелердің және сызып тастаулардың нақты көшірмесін алу4. 2. 5. Автордың ескертулері, жазудың немесе көшірме тәсілінің өзгеруі туралы белгілер
4. 2. 4. Мәтіннің кейбір жерлерінің астының сызылуы, құжатқа қосып жазулар
4. 2. 6. Бұрыштамалар мен белгілер, конверттердегі мәліметтер
5. Құжаттың мәтіні мен мазмұнын қысқартып беру 10.12
6. Құжатты археографиялық рәсімдеу
6. 1. Тақырып
6. 2. Баяндар
7. Құжаттарды жүйлеу және басылымның құрылымы 13
8. Ғылыми.анықтамалық аппарат 14
Қазақстан Республикасы Президенті Мұрағатына (бұдан әрі ҚР ПМ) мемлекеттік сақтауға қабылданған жеке тектік қорлардың құжаттары ҚР Ұлттық мұрағат қорының бір бөлігі болып табылады және саяси, экономикалық, ғылыми және әлеуметтік-мәдени мақсаттарға, сонымен қатар азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін қамтамасыз ету үшін пайдаланылады.
Жеке тұлғаға деген қызығушылық жоғары деңгейге көтерілген бүгінгі таңда еліміздің мәдениетіне, өнеріне, әдебиетіне еңбегі сіңген өкілдерінің, мемлекет және қоғам қайраткерлерінің жеке тектік қорлары басты назар аударады.
Жеке тектік қайнаркөздер ресми құжаттарда баяндалған тарихи деректерді толықтырып, нақтылай түсуге мүмкіндік береді.
1998 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің Мұрағатында (бұдан әрі ҚР ПМ) Қазақстанның кеңестік кезеіндегі және қазіргі заманғы қоғам, мемлекет және саяси қайраткерлердің жеке мұрағаттарының құжаттарымен толықтыру мақсатында құрылымдық бөлім ұйымдастырылды. Қазіргі таңда ҚР ПМ-на мемлекеттік сақтауға 80-нен астам жеке тектік қор қабылданды.
Жеке тектік қорлар басқармасы жеке тектік қорлардың құжаттарына ғылыми анықтамалық аппарат құру, ғылыми сипаттау жұмыстарынан басқа 2007 жылдан бастап қор жасаушылардың мерейтойларына, олардың өмірі мен қызметіне қатысты басқа да атаулы күндерге орай ҚР ПМ сақтауға алынған жеке тектік қорлардың материалдары негізінде құжатты жинақта-рын шығаруды қолға алды.
Жеке тұлғаға деген қызығушылық жоғары деңгейге көтерілген бүгінгі таңда еліміздің мәдениетіне, өнеріне, әдебиетіне еңбегі сіңген өкілдерінің, мемлекет және қоғам қайраткерлерінің жеке тектік қорлары басты назар аударады.
Жеке тектік қайнаркөздер ресми құжаттарда баяндалған тарихи деректерді толықтырып, нақтылай түсуге мүмкіндік береді.
1998 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің Мұрағатында (бұдан әрі ҚР ПМ) Қазақстанның кеңестік кезеіндегі және қазіргі заманғы қоғам, мемлекет және саяси қайраткерлердің жеке мұрағаттарының құжаттарымен толықтыру мақсатында құрылымдық бөлім ұйымдастырылды. Қазіргі таңда ҚР ПМ-на мемлекеттік сақтауға 80-нен астам жеке тектік қор қабылданды.
Жеке тектік қорлар басқармасы жеке тектік қорлардың құжаттарына ғылыми анықтамалық аппарат құру, ғылыми сипаттау жұмыстарынан басқа 2007 жылдан бастап қор жасаушылардың мерейтойларына, олардың өмірі мен қызметіне қатысты басқа да атаулы күндерге орай ҚР ПМ сақтауға алынған жеке тектік қорлардың материалдары негізінде құжатты жинақта-рын шығаруды қолға алды.
1. Правила издания исторических документов в СССР. 2-е, переработанное и дополненное издание. М.: 1990.
2. Памятка по выявлению документов для сборника «Из истории народов де-портированных в Казахскую ССР (1936–1960 гг.)». Алматы: 1999.
3. Методические рекомендации по подготовке научно-справочного аппарата при публикации документов по истории новейшего времени. Алматы: 2008.
4. Обзор археографической продукции и справочно-информационных изданий за 1994–2010 гг. Алматы: Архив Президента Республики Казахстан, 2010.
2. Памятка по выявлению документов для сборника «Из истории народов де-портированных в Казахскую ССР (1936–1960 гг.)». Алматы: 1999.
3. Методические рекомендации по подготовке научно-справочного аппарата при публикации документов по истории новейшего времени. Алматы: 2008.
4. Обзор археографической продукции и справочно-информационных изданий за 1994–2010 гг. Алматы: Архив Президента Республики Казахстан, 2010.
қазақстан республикасы Президентінің мұрағаты
тұлғалар туралы құжатты жинақтарды жеке тектік қорлар негізінде дайындау
жөніндегі
жадуал
Құрастырушы:
Ә. Т. Сүлейменова,
Жеке тектік қорлар басқармасының бас
сарапшысы, т. ғ. к.
мақұлданды:
ҚР Президенті Мұрағатының
СТӘК хаттамасы
3 желтоқсан 2010 ж. № 30
Алматы, 2010
мазмұны:
Тараулар мен тараушалардың атаулары Бет №
Кіріспе 3
1. Дайындық жұмысы 4, 5
1. 1. Библиографиялық тізім құрастыру, әдебиеттерді
зерттеу
1. 2. Құжаттарды жарыққа шығару көздерін анықтау
1. 3. Проспект-жоспар құрастыру
1. 4. Құжаттарды іздеп табу
2. Кинофотофоноқұжаттарды іздеп табу 5
3. Құжаттарды жарияланымға іріктеу 6, 7
3. 1. Құжаттарды баспаға іріктеудің негізгі қағидалары
3. 2. Тұлғаның құжаттарын басылымға іріктеу
3. 3. Мерзімді басылымдарда жарияланған құжаттарды
іріктеу
3. 4. Жеке тектік құжаттарды іріктеу 7–10
4. Құжат мәтінін іріктеу және беру
4. 1. Мәтінді іріктеу
4. 1. 1. Мәтінді іріктеу
4. 1. 2. Ресми және ресми емес құжаттардың негізгі
мәтіндері
4. 1. 3. Хаттардың негізгі мәтіндері
4. 2. Мәтінді беру
4. 2. 1. Мәтінді беру тәсілдері
4. 2. 2. Мәтінді берудің ғылыми-сыни тәсілдері
Негізгі қағидалар
4. 2. 3. Әркелкі оқылулардың, кірістірмелердің және
сызып тастаулардың нақты көшірмесін алу4. 2. 5.
Автордың ескертулері, жазудың немесе көшірме тәсілінің
өзгеруі туралы белгілер
4. 2. 4. Мәтіннің кейбір жерлерінің астының сызылуы,
құжатқа қосып жазулар
4. 2. 6. Бұрыштамалар мен белгілер, конверттердегі
мәліметтер
5. Құжаттың мәтіні мен мазмұнын қысқартып беру 10–12
6. Құжатты археографиялық рәсімдеу 12
6. 1. Тақырып
6. 2. Баяндар
7. Құжаттарды жүйлеу және басылымның құрылымы 13
8. Ғылыми-анықтамалық аппарат 14
Кіріспе
Қазақстан Республикасы Президенті Мұрағатына (бұдан әрі ҚР ПМ)
мемлекеттік сақтауға қабылданған жеке тектік қорлардың құжаттары ҚР Ұлттық
мұрағат қорының бір бөлігі болып табылады және саяси, экономикалық, ғылыми
және әлеуметтік-мәдени мақсаттарға, сонымен қатар азаматтардың құқықтары
мен заңды мүдделерін қамтамасыз ету үшін пайдаланылады.
Жеке тұлғаға деген қызығушылық жоғары деңгейге көтерілген бүгінгі
таңда еліміздің мәдениетіне, өнеріне, әдебиетіне еңбегі сіңген өкілдерінің,
мемлекет және қоғам қайраткерлерінің жеке тектік қорлары басты назар
аударады.
Жеке тектік қайнаркөздер ресми құжаттарда баяндалған тарихи деректерді
толықтырып, нақтылай түсуге мүмкіндік береді.
1998 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің Мұрағатында (бұдан әрі
ҚР ПМ) Қазақстанның кеңестік кезеіндегі және қазіргі заманғы қоғам,
мемлекет және саяси қайраткерлердің жеке мұрағаттарының құжаттарымен
толықтыру мақсатында құрылымдық бөлім ұйымдастырылды. Қазіргі таңда ҚР ПМ-
на мемлекеттік сақтауға 80-нен астам жеке тектік қор қабылданды.
Жеке тектік қорлар басқармасы жеке тектік қорлардың құжаттарына ғылыми
анықтамалық аппарат құру, ғылыми сипаттау жұмыстарынан басқа 2007 жылдан
бастап қор жасаушылардың мерейтойларына, олардың өмірі мен қызметіне
қатысты басқа да атаулы күндерге орай ҚР ПМ сақтауға алынған жеке тектік
қорлардың материалдары негізінде құжатты жинақта-рын шығаруды қолға
алды.
2007–2010 жылдар аралығында Басқарма 6 құжатты жинағын дайындады.
Құжаттар жинақтарының құрамына, негізінен ҚР ПМ-да сақталған жеке тектік
қорлардың құжаттары пайдаланылды. Жинақтардың барлығы көпшілік оқырмандар
назарына арналған ғылыми-көпшілік басылым болып табылады.
Ә. Әлімжанов, Х. Бақауов, С. Жандосов, М. Исиналиев, Д. Керимбаев, М.
Оспанов туралы естеліктер мен құжаттар жинақтары ҚР ПМ-да сақталған жеке
қорлардың негізінде дайындалды.
Жинақтардың басты ерекшелігі, олардың жедел дайындалуы мен шағын
көлемділігі және олардың арасында анағұрлым маңызды құжаттардың болуы. Бұл
жадуал Басқарманың жұмыс тәжірибесінің өзіндік сипатына қарай жеке тектік
қорлардан алынған деректерден жеке тұлғалар туралы құжатты жинақтарды
құрастыру жөніндегі жұмыстарды тиімді ұйымдастыруды жолға қою мақсатында
ұсынылуда.
Құжаттар жинақтарының құрамындағы деректердің басым бөлігінің орыс
тілінде болуына байланысты, мысалға келтерілген деректер құжаттың
дайындалу тілінде берілді.
1. Дайындық жұмысы
Дайындық жұмысы қолға алынғанда редакциялық алқа, құрастырушылар ұжымы
құрылады және жауапты құрастырушы тағайындалады.
1. 1. Библиографиялық тізім құрастыру, әдебиеттерді зерттеу
Құжаттарды іздеп табу жөніндегі жұмысты жүргізудің алдында басылымның
тақырыбына сай толық библиографиялық тізім құрастырған жөн.
Толықтырылуы мүмкін библиографиялық тізімге сәйкес дайындалатын
басылымның мазмұнына орай жинақты құрастырушының тиімді жұмыс жүргізуі үшін
тақырыпқа сай әдебиеттер, тарихнамасы және оның дереккөздік базасы
зерттеледі.
Жеке тектік қорлардың құжаттарын жарияланымға дайындау барысында оның
жұмыс жоспары мен кестесі анықталуы керек. Жұмыс барысында төмендегі
шарттар басшылыққа алынуы тиіс.
1. 2. Құжаттарды жарыққа шығару көздерін анықтау
Құжаттарды іздеп табу көздерінің аясы жеке тектік қорлар мен қор
жасаушының тарихына, өмірбаянына қатысты басқа да мұрағаттық қорлармен
шектеледі. Дереккөздердің аясын қалыптастыру әдебиетті, ғылыми-анықтамалық
аппарат жүйесін, қор жасаушының тарихын, жеке тектік қорлардың толықтырылу
тарихын, олардың сақталуын, құжаттардың баспасөзде пайдаланылу деңгейін
білуді қажет етеді.
ҚР ПМ әзірлеп, енгізген Мұрағаттық қор, Қазақстан Республикасы
Президентінің актілері, Мұрағаттың толықтырушы көздері – мекемелер, ҚР
ПМ жеке тектік құжаттармен толықтыру көздері, Партия комитеттерінің
шешімдері, Жеке істер, Жеке тектік құжаттардың атаулы каталогы, Жеке
тектік құжаттардың атаулы картотекасы сияқты автоматтандырылған ақпараттық-
іздестіру деректер базаларын Жеке тектік қорлар басқармасы өз жұмыс
тәжірибесі барысында кеңінен қоладанады.
1. 3. Проспект-жоспар құрастыру
Дереккөздер аясын қалыптастыру мен әдебиетті зерттеудің негізінде
басшылыққа арналған басылымды дайындау барысы туралы бағдар беретін
проспект-жоспар дайындалады, бұл жерде тізімдемелердегі жеке тектік
қорлардың құжаттарының жүйелену сызбасы пайдаланылады.
Құжатты жинақтардың проспект-жоспары – құжатты жинақта көрсетілетін
мәселелер мен оқиғалар кеңінен таратыла көрсетілетін, іздеп табу
әдістемесінің, құжаттарды іріктеу, беру және археографиялық рәсімделуінің
өзіндік ерекшеліктері айтылатын, дереккөздерді жүйелеу, ғылыми анықтамалық
аппаратты дайындау тәсілдері анықталатын, жарияланым бойынша жұмыстардың
библиографиясы көрсетілетін құжат.
Жұмыс барысында проспект-жоспар түзетіледі және толықтырылады.
Проспект-жоспар мен оны дайындау бағдарламасын құжаттарды іздеп табу
жөніндегі жұмыстар басталар алдында редакциялық алқа құрастырып, бекітеді.
Проспект-жоспарда негіздеме, мақсаттылық, тақырыптың маңыздылығы,
жинақты басылымға дайындаудың мақсаты мен міндеттері, оқиғаның
хронологиялық шегі, мұрағат қорларының аясы, жинақтың құрылымдық үлгісі
көрсетілуі тиіс.
1. 4. Құжаттарды іздеп табу
Құжаттарды іздеп табу аталған жарияланым үшін анықталған тарихи
дереккөздердің аясына, ғылыми-көпшілік басылым міндеттеріне сәйкес жан-
жақты және толық болуы керек.
Мысалы: белгілі ҚР мемлекет және қоғам қайраткері М. Т. Оспановтың 60
жылдығына арналған құжаттар жинағына ҚР ПМ-ға сақтауға алынған оның жеке
қорының, Қазақстан КП ОК-інің, Республикалық саяси Отан партиясының,
Ақтөбе облыстық мемлекеттік мұрағатынан, ҚР Парламенті Мәжілісінің Астана
қаласындағы ведомстволық мұрағатынан жарыққа шығарылған Қазақстан КП
Ақтөбе облыстық, қалалық партия комитеттерінің, Ақтөбе мемлекеттік медицина
институтының, ҚР Парламенті Мәжілісінің мұрағаттық қорларының құжаттары
енгізілді.
2. Кинофотофоноқұжаттарды іздеп табу
Жарияланымға арналған суреттер басқа қорлардан, мұрағаттардан,
топтамалардан жарыққа шығарылуы мүмкін.
Фоноқұжаттар (аудио, бейнекассеталар), лазерлік дискілер аталған
тұлғаның өмірінің кейбір маңызды сәттерін көрсету үшін пайдаланылуы мүмкін.
Басылымға жариялау үшін суреттер жеке тектік қорлардың істерінен
сонымен қатар ҚР ПМ жеке тектік құжаттармен толықтыру көздері, Жеке
істер, Жеке тектік құжаттардың атаулы каталогы, Жеке тектік құжаттардың
атаулы картотекасы сияқты автоматтандырылған ақпараттық-іздестіру деректер
базаларынан іздеп табылады.
Мысалы: жоғарыда аталған М. Т. Оспановтың құжаттар жинағында оның
анасының аудииокассетаға жазылып алынып, тізімдемені құрастырушының қағазға
түсірген әңгімесі пайдаланылды.
Даниял Керимбаев. Государственный и общественный деятель. К 100-летию
со дня рождения (30 марта 1899 г. – 6 января 1982 г.): Сборник воспоминаний
и документов. \Отв. редактор З. С. Айдарбеков. Алматы: Print Exspress,
2009. – 192 с. атты құжаттар мен естеліктер жинағында 92 құжат енгізілді,
оның ішінде Д. Керімбаевтың жеке, отбасылық және достарымен,
әріптестерімен, мәдениет қайраткерлерімен бірге түскен 58 суреті
пайдаланылды.
3. Құжаттарды жарияланымға іріктеу
3. 1. Құжаттарды баспаға іріктеудің негізгі қағидалары
Құжаттарды баспаға іріктеудің әдіснамалық негізі тарихилық және
объективтілік қағидалары болып табылады. Тарихилық қағидасын жүзеге асыру
төмендегілерді міндеттейді:
әр дереккөзді оның пайда болуының себептері мен оның атқаратын қызметін
ескере отырып нақты тарихи дәуірдің өнімі ретінде қарастырған жөн;
зерттеліп отырған мәселенің дамуын көрсету;
әрбір тарихи үдерістің жалпы және ерекше, өзіне тән қатынасын айқындау;
тарихи құбылысты бірізді көрсететін өзара байланысқан құжаттар кешенін
ұсыну.
Тарихи құбылыстың күрделілігі, жан-жақтылығы және қарама-қайшылығына
қарамастан жан-жақты зерттеуді талап ететін объективтілік қағидасы нақты
шындықтың түрлерін көрсететін және құжат авторының бағаларын беретін әр
түрлі дереккөздерді іріктеп алу жолымен жүзеге асырылады.
Құжатты жинақтарды дайындау барысында жоғарыда баяндалған алға қойылған
әдіснамалық қағидалар мен міндеттер негізінде құжаттарды жариялауға іріктеп
алу мақсатында іздеп табылған дереккөздердің ғылыми және іс-тәжірибелік
құндылықтарын деректанушылық талдау жүргізіледі.
Деректанушылық талдау құжаттың түпнұсқалылығын, уақытын, орнын,
қалыптасу жағдайын және сырт ерекшеліктерін, оның ішінде техникалық,
мәтіннің авторлығын, пайда болу себептерін, нақтылығын айқындау, құжат
мәтінінің сақталу дәрежесі мен жасалу тәсілін анықтауды қарастырады.
Жүргізілген талдаудың негізінде құжаттардың нақты басылымның тақырыбы мен
міндеттеріне орай іріктеудің сипаттарына сәйкес келетіндігі айқындалады.
Іріктеу барысында жарияланымға ұсынылған дереккөздердің түрлері мен
әртүрлілігі толықтығы ескеріледі.
Жарияланымға құжаттарды іріктеу барысында төмендегідей кезеңдер жүзеге
асырылады: біріншіден, жарияланымға ұсынылған мәтіндер анықталады,
екіншіден, жарияланымға жіберуге жатпайтын, бірақ ғылыми-анықтамалық
аппаратта пайдаланылатын құжаттар белгіленеді, үшіншіден толығымен
жарияланбайтын құжаттар тобы бөлініп алынып, оларды жариялау түрі туралы
мәселе шешіледі.
3. 2. Тұлғаның құжаттарын басылымға іріктеу
Бір тұлғаның құжаттарын ғылыми-көпшілік басылым түріне жариялау немесе
қандай қорға қатыстылығына қарамастан аталған тұлғаның өмірі мен қызметі
туралы жарыққа шығарылған барлық материалдарды (оның ішінде оның қатысуымен
жасалған құжаттар) немесе аталған тұлғаның өмірі мен қызметінің кейбір
тұстарын көрсететін құжаттардың бір бөлігін қамтиды.
Бір тұлғаның барлық материалдарын жариялау жарыққа шығарылған
материалдарды (баспа және қолжазба) ғылыми-сыни зерделеуге, ең алдымен
оларды атрибуттау, яғни шығарманың авторлығын, уақыты мен орнын анықтауға
негізделеді. Іріктеу жинақтағы жарыққа шығарылған құжаттардың пайдаланылу
тәсілін анықтаумен қорытындыланады.
Материалдардың бір бөлігі жарияланған жағдайда, оларды іріктеу ғылыми
көпшілік сипаттағы басылымның міндеттерімен белгіленген маңыздылығына қарай
анықталады.
3. 3. Мерзімді басылымдарда жарияланған құжаттарды іріктеу
Мерзімді басылымдарда жарияланған құжаттар олардың түпнұсқалары
болмаған жағдайда немесе мерзімді баспасөзде жарияланған басылым ресми
болған жағдайда басылымға жариялауға іріктеліп алынады. Мерзімді баспасөзде
жарияланған құжаттың түпнұсқасы болған жағдайда құжаттың мәтіндері
салыстырылуы қажет.
3. 4. Жеке тектік құжаттарды іріктеу
Ғылыми-көпшілік сипаттағы басылымдарға қор жасаушының шығармашылық
немесе өндірістік қызметін, ол қарым-қатынас жасаған ортаны, адамды, нақты
оқиғаны көрсететін, сипаттайтын құжаттар іріктеліп алынады. Бұл жерде
құжат авторының оқиғаға қатыстылық дәрежесі, оның ақпарат алу көздері,
деректерді қорыту қабілеттілігі есепке алынады. Ең алдымен өзінің
мазмұнына қарай ресми дереккөздерде көрсетілмеген мәліметтерден тұратын
құжаттар іріктеледі.
4. Құжат мәтінін іріктеу және беру
4. 1. Мәтінді іріктеу
4. 1. 1. Мәтінді іріктеу
Жарияланатын құжаттың негізгі мәтінін іріктеуде дереккөз ретінде
мұрағаттарда қолжазба және баспа түрінде немесе түрлі техникалық
құралдармен (шимайжазба және таза түпнұсқалар, тізімдер, төлнұсқалар,
куәландырылған және куәландырылмаған көшірмелер, гектограф,
микрокөшірмелер) сонымен қатар баспа басылмдарында (газеттердегі,
журналдардағы, монографиялардағы және жинақтардағы түзету бедері түріндегі
дереккөздің алғашқы толық және дәлме-дәл жариялануы жағдайындағы және т.
б.) құжаттардың дербес барлық түрі іріктелуі тиіс.
Бұл жерде анағұрлым толық мәтін жарияланады.
4. 1. 2. Ресми және ресми емес құжаттардың негізгі мәтіндері
Билік пен басқару органдарының заңнамалық актілері, нормативтік және
басқарушы құжаттары ресми басылымдар, олар болмаған жағдайда түпнұсқалар
негізінде жарияланады.
Ресми емес құжаттардың негізгі мәтіні ретінде (ғылыми, көркем,
публицистикалық, мемуарлық және басқа шығармалардың) автордың идеялық ойын
және оның құжатпен жүргізген соңғы жұмысын асқан дәлдікпен және толық
көрсететін түрі іріктеліп алынады.
Негізгі мәтінді іріктеу барысында мәтіннің редакторлық, цензорлық және
басқа түзетілу мүмкіндіктерін ескеру қажет. Автор жарияламаған мәтіндер
соңғы таза қолжазба (қолтаңба немесе авторлық көшірме), ал егер ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
тұлғалар туралы құжатты жинақтарды жеке тектік қорлар негізінде дайындау
жөніндегі
жадуал
Құрастырушы:
Ә. Т. Сүлейменова,
Жеке тектік қорлар басқармасының бас
сарапшысы, т. ғ. к.
мақұлданды:
ҚР Президенті Мұрағатының
СТӘК хаттамасы
3 желтоқсан 2010 ж. № 30
Алматы, 2010
мазмұны:
Тараулар мен тараушалардың атаулары Бет №
Кіріспе 3
1. Дайындық жұмысы 4, 5
1. 1. Библиографиялық тізім құрастыру, әдебиеттерді
зерттеу
1. 2. Құжаттарды жарыққа шығару көздерін анықтау
1. 3. Проспект-жоспар құрастыру
1. 4. Құжаттарды іздеп табу
2. Кинофотофоноқұжаттарды іздеп табу 5
3. Құжаттарды жарияланымға іріктеу 6, 7
3. 1. Құжаттарды баспаға іріктеудің негізгі қағидалары
3. 2. Тұлғаның құжаттарын басылымға іріктеу
3. 3. Мерзімді басылымдарда жарияланған құжаттарды
іріктеу
3. 4. Жеке тектік құжаттарды іріктеу 7–10
4. Құжат мәтінін іріктеу және беру
4. 1. Мәтінді іріктеу
4. 1. 1. Мәтінді іріктеу
4. 1. 2. Ресми және ресми емес құжаттардың негізгі
мәтіндері
4. 1. 3. Хаттардың негізгі мәтіндері
4. 2. Мәтінді беру
4. 2. 1. Мәтінді беру тәсілдері
4. 2. 2. Мәтінді берудің ғылыми-сыни тәсілдері
Негізгі қағидалар
4. 2. 3. Әркелкі оқылулардың, кірістірмелердің және
сызып тастаулардың нақты көшірмесін алу4. 2. 5.
Автордың ескертулері, жазудың немесе көшірме тәсілінің
өзгеруі туралы белгілер
4. 2. 4. Мәтіннің кейбір жерлерінің астының сызылуы,
құжатқа қосып жазулар
4. 2. 6. Бұрыштамалар мен белгілер, конверттердегі
мәліметтер
5. Құжаттың мәтіні мен мазмұнын қысқартып беру 10–12
6. Құжатты археографиялық рәсімдеу 12
6. 1. Тақырып
6. 2. Баяндар
7. Құжаттарды жүйлеу және басылымның құрылымы 13
8. Ғылыми-анықтамалық аппарат 14
Кіріспе
Қазақстан Республикасы Президенті Мұрағатына (бұдан әрі ҚР ПМ)
мемлекеттік сақтауға қабылданған жеке тектік қорлардың құжаттары ҚР Ұлттық
мұрағат қорының бір бөлігі болып табылады және саяси, экономикалық, ғылыми
және әлеуметтік-мәдени мақсаттарға, сонымен қатар азаматтардың құқықтары
мен заңды мүдделерін қамтамасыз ету үшін пайдаланылады.
Жеке тұлғаға деген қызығушылық жоғары деңгейге көтерілген бүгінгі
таңда еліміздің мәдениетіне, өнеріне, әдебиетіне еңбегі сіңген өкілдерінің,
мемлекет және қоғам қайраткерлерінің жеке тектік қорлары басты назар
аударады.
Жеке тектік қайнаркөздер ресми құжаттарда баяндалған тарихи деректерді
толықтырып, нақтылай түсуге мүмкіндік береді.
1998 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің Мұрағатында (бұдан әрі
ҚР ПМ) Қазақстанның кеңестік кезеіндегі және қазіргі заманғы қоғам,
мемлекет және саяси қайраткерлердің жеке мұрағаттарының құжаттарымен
толықтыру мақсатында құрылымдық бөлім ұйымдастырылды. Қазіргі таңда ҚР ПМ-
на мемлекеттік сақтауға 80-нен астам жеке тектік қор қабылданды.
Жеке тектік қорлар басқармасы жеке тектік қорлардың құжаттарына ғылыми
анықтамалық аппарат құру, ғылыми сипаттау жұмыстарынан басқа 2007 жылдан
бастап қор жасаушылардың мерейтойларына, олардың өмірі мен қызметіне
қатысты басқа да атаулы күндерге орай ҚР ПМ сақтауға алынған жеке тектік
қорлардың материалдары негізінде құжатты жинақта-рын шығаруды қолға
алды.
2007–2010 жылдар аралығында Басқарма 6 құжатты жинағын дайындады.
Құжаттар жинақтарының құрамына, негізінен ҚР ПМ-да сақталған жеке тектік
қорлардың құжаттары пайдаланылды. Жинақтардың барлығы көпшілік оқырмандар
назарына арналған ғылыми-көпшілік басылым болып табылады.
Ә. Әлімжанов, Х. Бақауов, С. Жандосов, М. Исиналиев, Д. Керимбаев, М.
Оспанов туралы естеліктер мен құжаттар жинақтары ҚР ПМ-да сақталған жеке
қорлардың негізінде дайындалды.
Жинақтардың басты ерекшелігі, олардың жедел дайындалуы мен шағын
көлемділігі және олардың арасында анағұрлым маңызды құжаттардың болуы. Бұл
жадуал Басқарманың жұмыс тәжірибесінің өзіндік сипатына қарай жеке тектік
қорлардан алынған деректерден жеке тұлғалар туралы құжатты жинақтарды
құрастыру жөніндегі жұмыстарды тиімді ұйымдастыруды жолға қою мақсатында
ұсынылуда.
Құжаттар жинақтарының құрамындағы деректердің басым бөлігінің орыс
тілінде болуына байланысты, мысалға келтерілген деректер құжаттың
дайындалу тілінде берілді.
1. Дайындық жұмысы
Дайындық жұмысы қолға алынғанда редакциялық алқа, құрастырушылар ұжымы
құрылады және жауапты құрастырушы тағайындалады.
1. 1. Библиографиялық тізім құрастыру, әдебиеттерді зерттеу
Құжаттарды іздеп табу жөніндегі жұмысты жүргізудің алдында басылымның
тақырыбына сай толық библиографиялық тізім құрастырған жөн.
Толықтырылуы мүмкін библиографиялық тізімге сәйкес дайындалатын
басылымның мазмұнына орай жинақты құрастырушының тиімді жұмыс жүргізуі үшін
тақырыпқа сай әдебиеттер, тарихнамасы және оның дереккөздік базасы
зерттеледі.
Жеке тектік қорлардың құжаттарын жарияланымға дайындау барысында оның
жұмыс жоспары мен кестесі анықталуы керек. Жұмыс барысында төмендегі
шарттар басшылыққа алынуы тиіс.
1. 2. Құжаттарды жарыққа шығару көздерін анықтау
Құжаттарды іздеп табу көздерінің аясы жеке тектік қорлар мен қор
жасаушының тарихына, өмірбаянына қатысты басқа да мұрағаттық қорлармен
шектеледі. Дереккөздердің аясын қалыптастыру әдебиетті, ғылыми-анықтамалық
аппарат жүйесін, қор жасаушының тарихын, жеке тектік қорлардың толықтырылу
тарихын, олардың сақталуын, құжаттардың баспасөзде пайдаланылу деңгейін
білуді қажет етеді.
ҚР ПМ әзірлеп, енгізген Мұрағаттық қор, Қазақстан Республикасы
Президентінің актілері, Мұрағаттың толықтырушы көздері – мекемелер, ҚР
ПМ жеке тектік құжаттармен толықтыру көздері, Партия комитеттерінің
шешімдері, Жеке істер, Жеке тектік құжаттардың атаулы каталогы, Жеке
тектік құжаттардың атаулы картотекасы сияқты автоматтандырылған ақпараттық-
іздестіру деректер базаларын Жеке тектік қорлар басқармасы өз жұмыс
тәжірибесі барысында кеңінен қоладанады.
1. 3. Проспект-жоспар құрастыру
Дереккөздер аясын қалыптастыру мен әдебиетті зерттеудің негізінде
басшылыққа арналған басылымды дайындау барысы туралы бағдар беретін
проспект-жоспар дайындалады, бұл жерде тізімдемелердегі жеке тектік
қорлардың құжаттарының жүйелену сызбасы пайдаланылады.
Құжатты жинақтардың проспект-жоспары – құжатты жинақта көрсетілетін
мәселелер мен оқиғалар кеңінен таратыла көрсетілетін, іздеп табу
әдістемесінің, құжаттарды іріктеу, беру және археографиялық рәсімделуінің
өзіндік ерекшеліктері айтылатын, дереккөздерді жүйелеу, ғылыми анықтамалық
аппаратты дайындау тәсілдері анықталатын, жарияланым бойынша жұмыстардың
библиографиясы көрсетілетін құжат.
Жұмыс барысында проспект-жоспар түзетіледі және толықтырылады.
Проспект-жоспар мен оны дайындау бағдарламасын құжаттарды іздеп табу
жөніндегі жұмыстар басталар алдында редакциялық алқа құрастырып, бекітеді.
Проспект-жоспарда негіздеме, мақсаттылық, тақырыптың маңыздылығы,
жинақты басылымға дайындаудың мақсаты мен міндеттері, оқиғаның
хронологиялық шегі, мұрағат қорларының аясы, жинақтың құрылымдық үлгісі
көрсетілуі тиіс.
1. 4. Құжаттарды іздеп табу
Құжаттарды іздеп табу аталған жарияланым үшін анықталған тарихи
дереккөздердің аясына, ғылыми-көпшілік басылым міндеттеріне сәйкес жан-
жақты және толық болуы керек.
Мысалы: белгілі ҚР мемлекет және қоғам қайраткері М. Т. Оспановтың 60
жылдығына арналған құжаттар жинағына ҚР ПМ-ға сақтауға алынған оның жеке
қорының, Қазақстан КП ОК-інің, Республикалық саяси Отан партиясының,
Ақтөбе облыстық мемлекеттік мұрағатынан, ҚР Парламенті Мәжілісінің Астана
қаласындағы ведомстволық мұрағатынан жарыққа шығарылған Қазақстан КП
Ақтөбе облыстық, қалалық партия комитеттерінің, Ақтөбе мемлекеттік медицина
институтының, ҚР Парламенті Мәжілісінің мұрағаттық қорларының құжаттары
енгізілді.
2. Кинофотофоноқұжаттарды іздеп табу
Жарияланымға арналған суреттер басқа қорлардан, мұрағаттардан,
топтамалардан жарыққа шығарылуы мүмкін.
Фоноқұжаттар (аудио, бейнекассеталар), лазерлік дискілер аталған
тұлғаның өмірінің кейбір маңызды сәттерін көрсету үшін пайдаланылуы мүмкін.
Басылымға жариялау үшін суреттер жеке тектік қорлардың істерінен
сонымен қатар ҚР ПМ жеке тектік құжаттармен толықтыру көздері, Жеке
істер, Жеке тектік құжаттардың атаулы каталогы, Жеке тектік құжаттардың
атаулы картотекасы сияқты автоматтандырылған ақпараттық-іздестіру деректер
базаларынан іздеп табылады.
Мысалы: жоғарыда аталған М. Т. Оспановтың құжаттар жинағында оның
анасының аудииокассетаға жазылып алынып, тізімдемені құрастырушының қағазға
түсірген әңгімесі пайдаланылды.
Даниял Керимбаев. Государственный и общественный деятель. К 100-летию
со дня рождения (30 марта 1899 г. – 6 января 1982 г.): Сборник воспоминаний
и документов. \Отв. редактор З. С. Айдарбеков. Алматы: Print Exspress,
2009. – 192 с. атты құжаттар мен естеліктер жинағында 92 құжат енгізілді,
оның ішінде Д. Керімбаевтың жеке, отбасылық және достарымен,
әріптестерімен, мәдениет қайраткерлерімен бірге түскен 58 суреті
пайдаланылды.
3. Құжаттарды жарияланымға іріктеу
3. 1. Құжаттарды баспаға іріктеудің негізгі қағидалары
Құжаттарды баспаға іріктеудің әдіснамалық негізі тарихилық және
объективтілік қағидалары болып табылады. Тарихилық қағидасын жүзеге асыру
төмендегілерді міндеттейді:
әр дереккөзді оның пайда болуының себептері мен оның атқаратын қызметін
ескере отырып нақты тарихи дәуірдің өнімі ретінде қарастырған жөн;
зерттеліп отырған мәселенің дамуын көрсету;
әрбір тарихи үдерістің жалпы және ерекше, өзіне тән қатынасын айқындау;
тарихи құбылысты бірізді көрсететін өзара байланысқан құжаттар кешенін
ұсыну.
Тарихи құбылыстың күрделілігі, жан-жақтылығы және қарама-қайшылығына
қарамастан жан-жақты зерттеуді талап ететін объективтілік қағидасы нақты
шындықтың түрлерін көрсететін және құжат авторының бағаларын беретін әр
түрлі дереккөздерді іріктеп алу жолымен жүзеге асырылады.
Құжатты жинақтарды дайындау барысында жоғарыда баяндалған алға қойылған
әдіснамалық қағидалар мен міндеттер негізінде құжаттарды жариялауға іріктеп
алу мақсатында іздеп табылған дереккөздердің ғылыми және іс-тәжірибелік
құндылықтарын деректанушылық талдау жүргізіледі.
Деректанушылық талдау құжаттың түпнұсқалылығын, уақытын, орнын,
қалыптасу жағдайын және сырт ерекшеліктерін, оның ішінде техникалық,
мәтіннің авторлығын, пайда болу себептерін, нақтылығын айқындау, құжат
мәтінінің сақталу дәрежесі мен жасалу тәсілін анықтауды қарастырады.
Жүргізілген талдаудың негізінде құжаттардың нақты басылымның тақырыбы мен
міндеттеріне орай іріктеудің сипаттарына сәйкес келетіндігі айқындалады.
Іріктеу барысында жарияланымға ұсынылған дереккөздердің түрлері мен
әртүрлілігі толықтығы ескеріледі.
Жарияланымға құжаттарды іріктеу барысында төмендегідей кезеңдер жүзеге
асырылады: біріншіден, жарияланымға ұсынылған мәтіндер анықталады,
екіншіден, жарияланымға жіберуге жатпайтын, бірақ ғылыми-анықтамалық
аппаратта пайдаланылатын құжаттар белгіленеді, үшіншіден толығымен
жарияланбайтын құжаттар тобы бөлініп алынып, оларды жариялау түрі туралы
мәселе шешіледі.
3. 2. Тұлғаның құжаттарын басылымға іріктеу
Бір тұлғаның құжаттарын ғылыми-көпшілік басылым түріне жариялау немесе
қандай қорға қатыстылығына қарамастан аталған тұлғаның өмірі мен қызметі
туралы жарыққа шығарылған барлық материалдарды (оның ішінде оның қатысуымен
жасалған құжаттар) немесе аталған тұлғаның өмірі мен қызметінің кейбір
тұстарын көрсететін құжаттардың бір бөлігін қамтиды.
Бір тұлғаның барлық материалдарын жариялау жарыққа шығарылған
материалдарды (баспа және қолжазба) ғылыми-сыни зерделеуге, ең алдымен
оларды атрибуттау, яғни шығарманың авторлығын, уақыты мен орнын анықтауға
негізделеді. Іріктеу жинақтағы жарыққа шығарылған құжаттардың пайдаланылу
тәсілін анықтаумен қорытындыланады.
Материалдардың бір бөлігі жарияланған жағдайда, оларды іріктеу ғылыми
көпшілік сипаттағы басылымның міндеттерімен белгіленген маңыздылығына қарай
анықталады.
3. 3. Мерзімді басылымдарда жарияланған құжаттарды іріктеу
Мерзімді басылымдарда жарияланған құжаттар олардың түпнұсқалары
болмаған жағдайда немесе мерзімді баспасөзде жарияланған басылым ресми
болған жағдайда басылымға жариялауға іріктеліп алынады. Мерзімді баспасөзде
жарияланған құжаттың түпнұсқасы болған жағдайда құжаттың мәтіндері
салыстырылуы қажет.
3. 4. Жеке тектік құжаттарды іріктеу
Ғылыми-көпшілік сипаттағы басылымдарға қор жасаушының шығармашылық
немесе өндірістік қызметін, ол қарым-қатынас жасаған ортаны, адамды, нақты
оқиғаны көрсететін, сипаттайтын құжаттар іріктеліп алынады. Бұл жерде
құжат авторының оқиғаға қатыстылық дәрежесі, оның ақпарат алу көздері,
деректерді қорыту қабілеттілігі есепке алынады. Ең алдымен өзінің
мазмұнына қарай ресми дереккөздерде көрсетілмеген мәліметтерден тұратын
құжаттар іріктеледі.
4. Құжат мәтінін іріктеу және беру
4. 1. Мәтінді іріктеу
4. 1. 1. Мәтінді іріктеу
Жарияланатын құжаттың негізгі мәтінін іріктеуде дереккөз ретінде
мұрағаттарда қолжазба және баспа түрінде немесе түрлі техникалық
құралдармен (шимайжазба және таза түпнұсқалар, тізімдер, төлнұсқалар,
куәландырылған және куәландырылмаған көшірмелер, гектограф,
микрокөшірмелер) сонымен қатар баспа басылмдарында (газеттердегі,
журналдардағы, монографиялардағы және жинақтардағы түзету бедері түріндегі
дереккөздің алғашқы толық және дәлме-дәл жариялануы жағдайындағы және т.
б.) құжаттардың дербес барлық түрі іріктелуі тиіс.
Бұл жерде анағұрлым толық мәтін жарияланады.
4. 1. 2. Ресми және ресми емес құжаттардың негізгі мәтіндері
Билік пен басқару органдарының заңнамалық актілері, нормативтік және
басқарушы құжаттары ресми басылымдар, олар болмаған жағдайда түпнұсқалар
негізінде жарияланады.
Ресми емес құжаттардың негізгі мәтіні ретінде (ғылыми, көркем,
публицистикалық, мемуарлық және басқа шығармалардың) автордың идеялық ойын
және оның құжатпен жүргізген соңғы жұмысын асқан дәлдікпен және толық
көрсететін түрі іріктеліп алынады.
Негізгі мәтінді іріктеу барысында мәтіннің редакторлық, цензорлық және
басқа түзетілу мүмкіндіктерін ескеру қажет. Автор жарияламаған мәтіндер
соңғы таза қолжазба (қолтаңба немесе авторлық көшірме), ал егер ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz