Оңтүстік Қазақстан облыс халық санының әлеуметтік-демографиялық даму сипаты

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

ӘОЖ 314. 114 574. 5

Байжанова Бақыт Жақсылыққызы -«Экономика» магистрі, аға оқытушы

(Шымкент қ. М. О. Әуезов атындағы ОҚМУ)

ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫС ХАЛЫҚ САНЫНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ ДАМУ СИПАТЫ

Халықтың әлеуметтік - демографиялық көрсеткіштерінің дамуы, кез-келген демократиялық мемлекет дамуының маңызды мәселесі. Бұл мәселені шешу, мемлекеттің болашағы мен қоғамның тұрақты дамуына мүмкіндік береді. Экономика мен әлеуметтік даму арасындағы тәуелділік, маңызды тәуелділік: экономиканың тиімділігі неғұрлым жоғары болса, соғұрлым әлеуметтік іс- шараларды жүргізу мүмкіндіктері жоғары болады; ал экономикалық тиімділік неғұрлым төмен болса, соғұрлым әлеуметтік тұрақсыздық пен қолайсыздық жоғары болады. Біздің көзқарасымызша, әлеуметтік- экономикалық мәселелерді тиімді түрде шешу, тек әр түрлі қызмет түрлерін бірыңғай әлеуметтік бағдарға біріктіру арқылы жүзеге асырылады. Әлеуметтік бағдар, тек бағыт көрсетіп қана қоймайды, сонымен қатар белгілі бір мақсатқа жетудің негізгі көзі болып табылады. Бұл тәсіл, әлеуметтік және экономикалық даму бойынша іс- шараларды бір жүйеге байланыстырады. Сондықтан да әлеуметтік іс- шаралар, макроэкономикалық тенденциялар есебінен жүзеге асырылуы қажет. Сонымен бірге аймақтық деңгейде, жергілікті ерекшелік есебінен нақтылау қажет.

Әрине, аймақтағы экономикалық даму көрсеткіштерінің төмендеуімен бірге әлеуметтік процесстердің жағымсыз жақтары да әсер етеді.

Оңтүстік Қазақстан облысындағы демографиялық жағдай ҚР- ның барлық облыстарына ұқсас айтарлықтай күрделі және тұрақсыз болып келеді. Бұл жағдай табиғи өсу мен ажырасу деңгейінің өсуіне және некелесу деңгейінің төмендеуіне, сонымен қатар халықтың миграциялық қозғалысының өзгеруіне әсер етеді.

2007 ж. жалпы тұрақты халық саны 2282, 6 мың адамды құрады. (1 кесте) /1/

Кесте 1 - 2006-2007 жж. Оңтүстік Қазақстан облысының халық саны

Барлығы мың адам: Барлығы мың адам

Оның ішінде: Оның ішінде

1 ш. м. шаққандағы халықтың тығыздығы: 1 ш. м. шаққандағы халықтың тығыздығы

: қалалықтар

Барлығы мың адам: ауылдықтар

: 2006 жыл

: 1 тамыз

Барлығы мың адам: 2314, 2

Оның ішінде: 853, 7

1 ш. м. шаққандағы халықтың тығыздығы: 1460, 5

19, 7

: 1 шілде

Барлығы мың адам: 2309, 7

Оның ішінде: 852, 3

1 ш. м. шаққандағы халықтың тығыздығы: 1457, 4

19, 7

: 1 маусым

Барлығы мың адам: 2305, 2

Оның ішінде: 850, 8

1 ш. м. шаққандағы халықтың тығыздығы: 1454, 4

19, 6

: 1 мамыр

Барлығы мың адам: 2295. 5

Оның ішінде: 848. 8

1 ш. м. шаққандағы халықтың тығыздығы: 1450. 7

19. 6

: 1 сәуір

Барлығы мың адам: 2295, 0

Оның ішінде: 847, 6

1 ш. м. шаққандағы халықтың тығыздығы: 1447, 4

19, 6

: 1 наурыз

Барлығы мың адам: 2291, 0

Оның ішінде: 846, 7

1 ш. м. шаққандағы халықтың тығыздығы: 1444, 3

19, 5

: 2007 жыл

: 1 ақпан

Барлығы мың адам: 2286, 9

Оның ішінде: 845, 6

1 ш. м. шаққандағы халықтың тығыздығы: 1441, 3

19, 5

: 1 қаңтар

Барлығы мың адам: 2282, 5

Оның ішінде: 908, 8

1 ш. м. шаққандағы халықтың тығыздығы: 1373, 7

19, 5

Ескерту: кесте автормен www. ontustik. stat. kz / Оңтүстік Қазақстан облысындағы демографиялық жағдайы мәліметтері негізінде түзілді

Оңтүстік Қазақстан облысының халқы, республикада халық саны бойынша 1- ші орынға ие. Бұл республикадағы жалпы халық санының 12, 5 % құрайды. Қала халқының саны бойынша Қазақстан территориясында Оңтүстік Қазақстан облысы аз ғана урбанизацияланған ( ауылдан қалаға көшу) облыс болып табылады. Ондағы ауыл тұрғындарының үлесі, қала тұрғындарынан 1, 5 есе көп, бұл жағдай аймақтың даму ерекшеліктерімен түсіндіріледі, атап айтқанда, экономиканың салалық құрылымының ерекшелігі, табиғи - климаттық жағдайы, тарихи, мәдени- әлеуметтік және т. б. факторлар.

Егер де жекелеген аудандар бойынша қарастыратын болсақ, халық санының көп бөлігі Шымкент қаласында, Мақтаарал және Сайрам аудандарында байқалған. (кесте 2 ) . /2/

Кесте 2 - 2006-2007 жж. Оңтүстік Қазақстан облысының халық саны (мың адам)

2007 жылдың 1 тамызы: 2007 жылдың 1 тамызы

2006 жылдың 1 тамызы: 2006 жылдың 1 тамызы

Жалпы өсу мен кему: Жалпы өсу мен кему

Алдыңғы жылдың айлық % көрсеткіші: Алдыңғы жылдың айлық % көрсеткіші

2007 жылдың 1 тамызы:

2006 жылдың 1 тамызы:

Жалпы өсу мен кему:

Алдыңғы жылдың айлық % көрсеткіші:

: Облыс бойынша

2007 жылдың 1 тамызы: 2314, 2

2006 жылдың 1 тамызы: 2263, 5

Жалпы өсу мен кему: 50, 7

Алдыңғы жылдың айлық % көрсеткіші: 102, 2

2007 жылдың 1 тамызы:

2006 жылдың 1 тамызы:

Жалпы өсу мен кему:

Алдыңғы жылдың айлық % көрсеткіші:

: Шымкент қ.

2007 жылдың 1 тамызы: 541, 7

2006 жылдың 1 тамызы: 532, 0

Жалпы өсу мен кему: 9, 7

Алдыңғы жылдың айлық % көрсеткіші: 101, 8

: Арыс қ.

2007 жылдың 1 тамызы: 64, 8

2006 жылдың 1 тамызы: 64, 0

Жалпы өсу мен кему: 0, 8

Алдыңғы жылдың айлық % көрсеткіші: 101, 2

: Кентау қ.

2007 жылдың 1 тамызы: 85, 3

2006 жылдың 1 тамызы: 84, 3

Жалпы өсу мен кему: 1, 0

Алдыңғы жылдың айлық % көрсеткіші: 101, 2

: Туркістан қ.

2007 жылдың 1 тамызы: 196, 1

2006 жылдың 1 тамызы: 191, 5

Жалпы өсу мен кему: 4, 6

Алдыңғы жылдың айлық % көрсеткіші: 102, 4

: Бәйдібек ауд.

2007 жылдың 1 тамызы: 54, 9

2006 жылдың 1 тамызы: 54, 3

Жалпы өсу мен кему: 0, 6

Алдыңғы жылдың айлық % көрсеткіші: 101, 1

: Казығұрт ауд.

2007 жылдың 1 тамызы: 101, 9

2006 жылдың 1 тамызы: 100, 1

Жалпы өсу мен кему: 1, 8

Алдыңғы жылдың айлық % көрсеткіші: 101, 8

: Мақтаарал ауд.

2007 жылдың 1 тамызы: 271, 2

2006 жылдың 1 тамызы: 267, 1

Жалпы өсу мен кему: 4, 1

Алдыңғы жылдың айлық % көрсеткіші: 101, 5

: Ордабасы ауд.

2007 жылдың 1 тамызы: 95, 7

2006 жылдың 1 тамызы: 91, 5

Жалпы өсу мен кему: 4, 2

Алдыңғы жылдың айлық % көрсеткіші: 104, 6

: Отырар ауд.

2007 жылдың 1 тамызы: 56, 7

2006 жылдың 1 тамызы: 56, 1

Жалпы өсу мен кему: 0, 6

Алдыңғы жылдың айлық % көрсеткіші: 101, 1

: Сайрам ауд.

2007 жылдың 1 тамызы: 255, 0

2006 жылдың 1 тамызы: 246, 5

Жалпы өсу мен кему: 8, 5

Алдыңғы жылдың айлық % көрсеткіші: 103, 4

: Сарыағаш ауд.

2007 жылдың 1 тамызы: 251, 4

2006 жылдың 1 тамызы: 243, 8

Жалпы өсу мен кему: 7, 6

Алдыңғы жылдың айлық % көрсеткіші: 103, 1

: Созақ ауд.

2007 жылдың 1 тамызы: 52, 7

2006 жылдың 1 тамызы: 51, 7

Жалпы өсу мен кему: 1, 0

Алдыңғы жылдың айлық % көрсеткіші: 101, 9

: Төле би ауд.

2007 жылдың 1 тамызы: 114, 3

2006 жылдың 1 тамызы: 112, 0

Жалпы өсу мен кему: 2, 2

Алдыңғы жылдың айлық % көрсеткіші: 102, 0

: Түлкібас ауд.

2007 жылдың 1 тамызы: 96, 8

2006 жылдың 1 тамызы: 94, 6

Жалпы өсу мен кему: 2, 3

Алдыңғы жылдың айлық % көрсеткіші: 102, 3

: Шардара ауд.

2007 жылдың 1 тамызы: 75, 7

2006 жылдың 1 тамызы: 74, 0

Жалпы өсу мен кему: 1, 7

Алдыңғы жылдың айлық % көрсеткіші: 102, 3

Ескерту: кесте автормен www. ontustik. stat. kz / Оңтүстік Қазақстан облысының халық саны мәліметтері негізінде түзілген.

Кесте мәліметтері көрсеткендей облыс бойынша алдыңғы жылмен салыстырғанда 2007 жылы халық саны 102, 2 % - ға ұлғайған. Ал жалпы өсу 50, 7% құрады. Халық санының төменгі көрсеткіші Созақ, Бәйдібек, Отырар аудандарында байқалды. Бұл аудан халқының жұмыспен қамту деңгейінің төмендігімен байланыстырылады.

Табиғи өсімнің маңызды бөлігін құрайтын халықтың миграциялық кету ағымы, халық санының өсіміне әсер етеді. Қазіргі кезде, миграциялық кету ағымы төмендеді, бірақ халықтың өсуінің негізгі көзі болып, әдеттегідей табиғи өсім болып қалады. (кесте 3) /3/

Кесте 3 - 2007ж. қаңтар- маусым айларындағы Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша халық миграциясы

Барлық келгендер: Барлық келгендер

Келгендердің ішінде: Келгендердің ішінде

Барлық кеткен.: Барлық кеткен.

Кеткендердің ішінде: Кеткендердің ішінде

: Облыс ішіне

Барлық келгендер: Облыс арасында

Келгендердің ішінде: ТМД мемлекеттері

Барлық кеткен.: ТМД мемлекеттерінен тыс

Кеткендердің ішінде: ТМД мемлекеттері

ТМД мемлекеттерінен тыс

Барлық келгендер:

Келгендердің ішінде:

Барлық кеткен.:

Кеткендердің ішінде:

: Облыс бойынша

Барлық келгендер: 19156

Келгендердің ішінде: 8742

Барлық кеткен.: 4585

Кеткендердің ішінде: 5800

701

678

: Шымкент қ.

Барлық келгендер: 4531

Келгендердің ішінде: 2055

Барлық кеткен.: 736

Кеткендердің ішінде: 1713

438

421

: Арыс қ.

Барлық келгендер: 201

Келгендердің ішінде: 150

Барлық кеткен.: 48

Кеткендердің ішінде: 3

: Кентау қ.

Барлық келгендер: 719

Келгендердің ішінде: 309

Барлық кеткен.: 326

Кеткендердің ішінде: 83

: Туркістан қ.

Барлық келгендер: 565

Келгендердің ішінде: 314

Барлық кеткен.: 248

Кеткендердің ішінде: 3

: Бәйдібек ауд.

Барлық келгендер: 198

Келгендердің ішінде: 168

Барлық кеткен.: 30

Кеткендердің ішінде: -

: Казығұрт ауд.

Барлық келгендер: 506

Келгендердің ішінде: 368

Барлық кеткен.: 136

Кеткендердің ішінде: 2

: Мақтаарал ауд.

Барлық келгендер: 1750

Келгендердің ішінде: 832

Барлық кеткен.: 561

Кеткендердің ішінде: 356

: Ордабасы ауд.

Барлық келгендер: 2229

Келгендердің ішінде: 1085

Барлық кеткен.: 624

Кеткендердің ішінде: 520

: Отырар ауд.

Барлық келгендер: 248

Келгендердің ішінде: 158

Барлық кеткен.: 90

Кеткендердің ішінде: -

: Сайрам ауд.

Барлық келгендер: 2048

Келгендердің ішінде: 1235

Барлық кеткен.: 390

Кеткендердің ішінде: 423

: Сарыағаш ауд.

Барлық келгендер: 2435

Келгендердің ішінде: 356

Барлық кеткен.: 302

Кеткендердің ішінде: 1777

: Созақ ауд.

Барлық келгендер: 439

Келгендердің ішінде: 327

Барлық кеткен.: 112

Кеткендердің ішінде: -

: Төле би ауд.

Барлық келгендер: 892

Келгендердің ішінде: 440

Барлық кеткен.: 160

Кеткендердің ішінде: 292

: Түлкібас ауд

Барлық келгендер: 1525

Келгендердің ішінде: 596

Барлық кеткен.: 552

Кеткендердің ішінде: 377

: Шардара ауд.

Барлық келгендер: 870

Келгендердің ішінде: 349

Барлық кеткен.: 270

Кеткендердің ішінде: 251

Ескерту: кесте автормен www. ontustik. stat. kz / Халықтың миграциялық проблемалары

мәліметтері негізінде түзілген ^. Республикалық кету қозғалысының есебінсіз.

Егер де 2007 ж. қаңтар- маусым айларында облысқа 19156 мың адам келсе, ал 701 мың адам кетті, олардың ішінде 678 ТМД мемлекеттеріне қоныс аударды. Бұл жағдайдан біз, оңды миграциялық қалдықты байқадық. Миграциялық қозғалыстың көп бөлігі Шымкент қаласында байқалған, ондағы келгендердің саны 4531адам, ал кету ағымы 438адамды құрады. Ордабасы ауданында халық санының көбейгендігі байқалған, яғни халықтың келу ағымы 2007ж. 2229 адамды құраған, ал кету ағымы теріс нәтиже көрсеткен.

Халық сипатындағы маңызды орынды жыныстық- жастық құрылым алады. 2007 ж. Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша жалпы халықтың ішіндегі 49% ерлер, 50, 91 % әйелдер құрады. Жастық топтар бойынша Оңтүстік Қазақстан облысының халқы келесідей бөлінді : балалар мен жасөспірімдер - 39, 98 %, еңбекке жарамды жастағы халық - 51, 02 %, ал еңбекке жарамсыз жастағы халық - 9, 02 % құрады.

Егер де жастық құрамы бойынша облыс халқын, республика халқымен салыстыратын болсақ, онда облыстағы балалар мен жасөспірімдердің үлесі жалпы халық саны бойынша 43, 78 % жоғары және 3- ші топтағылардың үлесі 3, 48 % төмен. Бұл тұрғылықты халықтың көп балалы дәстүрін ұстанатындығымен түсіндіріледі.

Статистикалық талдаулар көрсеткендей, 2006 ж. 2005 жылмен салыстырғанда, халықтың табиғи өсуінің абсолюттік көлемі 47, 2 мың адамды немесе 12, 5 % құрады. [4]

2006ж. қаңтар айында халықтың 1000 адамына шаққандағы туылғандардың үлесі 28, 40, ал қайтыс болғандар 7, 44 (100, 2 %) құрады. 2007ж. шілде айында туу деңгейі 1000 адамға шаққанда 31, 5 туылғандарды құрады, ал қайтыс болғандар - 7, 81 . (кесте 4. ) . /5/

Кесте 4 - 2006-2007 жж. қаңтар- шілде айларындағы туу мен өлудің жалпы коэффициенттері

Тұрғындардың 1000 адамға шаққандағы саны: Тұрғындардың 1000 адамға шаққандағы саны

: Туылғандар саны

Тұрғындардың 1000 адамға шаққандағы саны: Қайтыс болғандар саны

: 2007ж.

Тұрғындардың 1000 адамға шаққандағы саны: 2006ж.

2007ж.

2006ж.

Тұрғындардың 1000 адамға шаққандағы саны:

: Облыс бойынша

Тұрғындардың 1000 адамға шаққандағы саны: 31, 15

28, 40

7, 81

7, 44

: Шымкент қ.

Тұрғындардың 1000 адамға шаққандағы саны: 29, 35

26, 32

9, 48

9, 39

: Арыс қ.

Тұрғындардың 1000 адамға шаққандағы саны: 31, 59

29, 34

7, 28

7, 39

: Кентау қ.

Тұрғындардың 1000 адамға шаққандағы саны: 25, 59

26, 60

9, 94

8, 35

: Түркістан қ.

Тұрғындардың 1000 адамға шаққандағы саны: 33, 90

31, 39

6, 70

6, 55

: Бәйдібек ауд.

Тұрғындардың 1000 адамға шаққандағы саны: 26, 35

26, 08

7, 01

6, 78

: Казығұрт ауд.

Тұрғындардың 1000 адамға шаққандағы саны: 30, 62

29, 69

6, 62

5, 89

: Мақтаарал ауд.

Тұрғындардың 1000 адамға шаққандағы саны: 31, 14

28, 16

6, 69

6, 18

: Ордабасы ауд.

Тұрғындардың 1000 адамға шаққандағы саны: 31, 94

27, 86

7, 92

7, 38

: Отырар ауд.

Тұрғындардың 1000 адамға шаққандағы саны: 27, 32

22, 80

6, 53

5, 95

: Сайрам ауд.

Тұрғындардың 1000 адамға шаққандағы саны: 35, 30

31, 14

6, 90

6, 34

: Сарыағаш ауд.

Тұрғындардың 1000 адамға шаққандағы саны: 34, 04

33, 08

7, 27

6, 73

: Созақ ауд.

Тұрғындардың 1000 адамға шаққандағы саны: 31, 87

30, 83

6, 40

7, 00

: Төле би ауд.

Тұрғындардың 1000 адамға шаққандағы саны: 31, 04

26, 88

9, 45

8, 80

: Түлкібас ауд

Тұрғындардың 1000 адамға шаққандағы саны: 26, 19

24, 48

8, 74

8, 17

: Шардара ауд.

Тұрғындардың 1000 адамға шаққандағы саны: 31, 51

27, 92

6, 83

5, 95

Ескерту: кесте автормен www. ontustik. stat. kz /2006-2007 жж. қаңтар- шілде айларындағы туу және өлу көрсеткіштері негізінде түзілген.

Жоғарыдағы кесте мәліметтері көрсеткендей, 2006ж. қаңтар айында халықтың 1000 адамына шаққандағы туылғандар үлесінің жоғарғы көрсеткіші Сарыағаш, Сайрам, Түркістан, Созақ аудандарында, ал қайтыс болғандардың жоғарғы көрсеткіші Шымкент, Кентау қалаларында, Төле би ауданында байқалды. 2007ж. шілде айында туу деңгейі 1000 адамға шаққанда туудың жоғарғы деңгейі Сарыағаш, Созақ, Төле би, Ордабасы удандары және Арыс қаласында, ал қайтыс болғандардың жоғарғы көрсеткіші Шымкент, Кентау қалаларында және Төле би ауданында.

2007 ж. 2006 жылмен салыстырғанда туылғандардың саны ұлғайған. Ең жоғарғы туу деңгейі Сарыағаш, Сайрам аудандарында және Түркістан қаласында байқалған. (кесте 5) . /6/

Кесте 5 - 2006-2007жж. қаңтар- маусым айларындағы некелескендер мен ажырасқандардың жалпы коэффициенттері

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.