Мемлекет таңдауының теориясы және салық салу

Жоспар
Кіріспе

1. Мемлекет таңдауының теориясына қысқаша шолу
2 . Артықшылықты дауыс беру арқылы анықтау. Аралық сайлаушы үлгісі. Мемлекеттік сектордың дәрменсіздігі. Лоренц қисығы. Лаффер қисығы.
3. Прогрессивті, пропорционалды және регрессивті салық. Салық тауқыметін бөлу және тиімділікті жоғалту
Негізгі түсініктер

Энциклопедиялық сөздік саясат дегенді (грек сөзі-нен politio), бұл — басқару өнері, қандай да бір әлеумет-тік мүдделерді қорғауға, үкімет билігін сақтауға жоне жаулап алуға бағытталған қоғамдық әрекет деп түсін-діреді. Билікті бейнелейтін әлеуметтік күштер өзгеріп отырады. Монархтардың және дворяндықтың орнына буржуазия келді, XX ғ. билік позициялары жаңа билеуші күштердің дамыған түрлеріне кошті.
Экономика өзімен-өзі бола алмайды деп санаған Джон М. Кейнс. Ортақ ерікті білдіретін экономикалық саясат — бұл тәуелсіз айнымалыларға: тұтынуға бейімділік, капиталдың шекгі тиімділігі және пайыз мөлшері, ал ол арқылы жүмыспен қамтылуға және ұлттық табысқа осер ету үшін құрылған мемлекетгік реттеу. Кейнс ақша-несие және салық саясатына іш тартады, ал мемлекетгендіруге скептикалық түрде қарайды.
Милтон Фрңдмен жағымды экономикалық білімдерді нормативті саяси іс-әрекет құрылатын іргетас ретіңде бағалаңцы. Саясат әсіресе шешім қабылдауда ғылымнан гөрі өнерге жатады.
Вальтер Ойкен экономикалық саясатты экономика-лық үрдістерге әсер ететін мемлекетгік шаралардың жиынтығы ретінде түсінген. Экономикалық саясаттың шешуші мақсаты қажетсіз, қатерлі тенденциялардың пайда болуына әкелмейтін жағдайларды туғызудан түра-ды деп көрсеткен В. Ойкен.
Авторитарлық тәртіп тәуелсіз нарықтық саясатын жү-зеге асыра алатывдығы туралы мифті туғызған чилилік тәжірибе, ережені растайтын ерекшелік болып табылады. Диктатура нарықтық жүйеге қайшы келеді, өйткені біріншісі көндіруге, екіншісі еріктілікке негізделеді. XVII ғ.

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

XIII тарау
МЕМЛЕКЕТ ТАҢДАУЫНЫҢ ТЕОРИЯСЫ ЖӘНЕ САЛЫҚ САЛУ

13.1. Мемлекет таңдауының теориясына қысқаша шолу

13.2 . Артықшылықты дауыс беру арқылы анықтау. Аралық сайлаушы
үлгісі. Мемлекеттік сектордың дәрменсіздігі. Лоренц қисығы.
Лаффер қисығы.

13.3. Прогрессивті, пропорционалды және регрессивті салық. Салық
тауқыметін бөлу және тиімділікті жоғалту

Негізгі түсініктер

МЕМЛЕКЕТ ТАНДАУЫНЫҢ ТЕОРИЯСЫНА
ҚЫСҚАША ШОЛУ

Энциклопедиялық сөздік саясат дегенді (грек сөзі-нен politio), бұл —
басқару өнері, қандай да бір әлеумет-тік мүдделерді қорғауға, үкімет
билігін сақтауға жоне жаулап алуға бағытталған қоғамдық әрекет деп түсін-
діреді. Билікті бейнелейтін әлеуметтік күштер өзгеріп отырады. Монархтардың
және дворяндықтың орнына буржуазия келді, XX ғ. билік позициялары жаңа
билеуші күштердің дамыған түрлеріне кошті.
Экономика өзімен-өзі бола алмайды деп санаған Джон М. Кейнс. Ортақ
ерікті білдіретін экономикалық саясат — бұл тәуелсіз айнымалыларға:
тұтынуға бейімділік, капиталдың шекгі тиімділігі және пайыз мөлшері, ал ол
арқылы жүмыспен қамтылуға және ұлттық табысқа осер ету үшін құрылған
мемлекетгік реттеу. Кейнс ақша-несие және салық саясатына іш тартады, ал
мемлекетгендіруге скептикалық түрде қарайды.
Милтон Фрңдмен жағымды экономикалық білімдерді нормативті саяси іс-
әрекет құрылатын іргетас ретіңде бағалаңцы. Саясат әсіресе шешім қабылдауда
ғылымнан гөрі өнерге жатады.
Вальтер Ойкен экономикалық саясатты экономика-лық үрдістерге әсер
ететін мемлекетгік шаралардың жиынтығы ретінде түсінген. Экономикалық
саясаттың шешуші мақсаты қажетсіз, қатерлі тенденциялардың пайда болуына
әкелмейтін жағдайларды туғызудан түра-ды деп көрсеткен В. Ойкен.
Авторитарлық тәртіп тәуелсіз нарықтық саясатын жү-зеге асыра
алатывдығы туралы мифті туғызған чилилік тәжірибе, ережені растайтын
ерекшелік болып табылады. Диктатура нарықтық жүйеге қайшы келеді, өйткені
біріншісі көндіруге, екіншісі еріктілікке негізделеді. XVII ғ.
меркантилистері — нормативті экономикалық теорияның пионерлері, үкімет
жағынан жете басқару шаруашылық аймақта тәртіпті қамтамасыз етуі мүмкін деп
жазды. Олар мемлекетгік басқару әлеуметгік әділеттілікті қамтамасыз ететін
құрал деп таныды.
XX ғасыр мемлекетгің экономикаға қатысуының жаппай дерлік нығаюымен
белгіленген болатын.
XIX ғ. екінші жартысынан ұлттық өндіріс бүрын-соңцы болмаған масштабқа
жетті. Ғасырдың соңы ғылыми-техникалык дамудағы жарылыспен, өрлеумен және
бірқатар жаңа салалардың пайда болуымен, яғни қо-рамдық еңбек бөлінісінің
тфеңцеуімен байланысты. Осы жағдайлардың бөрі үйлестіруде, пропорционалды
макро-деңгеңце ұстауда, антициклдік реттеуде сұранысты туғызды.
Монополиялық құрылымдардың жағынан: картель, синдикат,
олигополиялардың нарыққа басып кіруі бастал-ды. Осы жағдайларда
бәсекелестікті қамтамасыз ету үшін антимонополиялық заңцарды шығару және
оларды мем-лекеттік құралдармен іске асыру қажет бопды.
Мемлекетгік реттеу әлеуметтік саясатгы жалпы кең мағынада
әлеуметгендіру стратегиясын іске асыру үшін қажет болды. Ұйымдық тұтыну
немесе қоғамдық қа-жеттіліктерді (денсаулық сақтау, білім беру, кедейлерге
көмектесу және т.б.) қанағаттандыру мемлекеттік тетік-тер мен
ұйымдастыруларды пайдаланусыз мүмкін емес.
Бүгінгі күнде іргелі ғылыми зертгеулерді, сонымен қатар қоршаған
ортаны қорғауды мемлекеттік қолдауды ұйымдастыру қажетгілігін ерекше атап
кеткен жөн.
Мемлекеттік реттеу, нарық өзінің табиғаты бойынша қамтамасыз ете
алмайтын жаңа экономикалық қажет-тіліктердің пайда болуымен байланысты.
В. Ойкенге сәйкес экономиканы келесі түрде бейнелеуге болады:
Экономикалық үрдістердің жиынтығы.
Экономикалық тәртіптердің әр түрлері.
Экономикалық саясат.
Тарихи тәжірибенің дәлелдеуі бойынша өндірістің да-муы, жаратылыстану
мен қодцанбалы ғылымдардың, бір жағынан және экономикалық тертіптердің
жағдайының, екінші жағьшан, арасында теңсіздік бар, экономикалық
төртіптердің артта қалуы қалыпты жағдай саналады.
Вальтер Ойкен экономикалық тәртіп деп нарықтық шаруашылықтың шектеулі
жағдайын білген, яғни шаруа-шылық жүргізуші субъектілер шешім кабылдауға
және қандай да бір іс-әрекеттерді орындауға қабілетгі болу үшін қажетті
мәліметгер жиынтығын беретін институ-циялар жиынтығы.
Шаруашылық төртіп - мемлекет қаңцай мөлшерде экономикалық дамуды
реттеп, көмектесіп отыратыңцығын және шектеулі ресурстар кезінде, қалайша
мемлекет орган-дары шаруашылық тәртіпке енгізілетіңцігін көрсетеді.
Экономикалық тәртіптің қүрамына сонымен қатар ережелер және жарлықтар
шығаратын кәсіпкерлік одақ-тар кіреді.
Тарихи тәжірибені жүйелей келіп В. Ойкен экономи-калық саясатгардың
келесі типологиясын үсыңцы: іс-әре-кеттер еркіндігі, экономиканы
орталықтандырылған, толық немесе жарым-жартылай басқару саясаты; орташа жол
сая-саты; бәсекелестік түріндегі саясат және үзікті саясат.
Экономиканы жоспарлы-орталыкпандырылган басқару туралы айтатын
болсақ, орталықтандырылған тәртіптің қүлдырауынан кейін қалған қорғаныс
өнеркәсіптерін мүз-ды тасқын қойтастарымен, өткен селдермен салыстырған.
Оның ойынша билік туралы мәселе проблемалы болып табылады. Өйткені
орталықтавдырылган шаруашылықгағы билеушілер қабаты өзінің мүддесін,
еркіндігін табанды ет-кізетін, бақыланбайтын топтардан түрады. Көптеген
жеке түлғалардан тұратын қоғамдық мүдде комаңцалық эко-номикада іске
асырылуы мүмкін емес.
"Орта жол " саясаты мемлекеттің нарықтық эко-номикаға араласуының
белгілі бір деңгейін, нарық пен жоспарлы шаруашылық арасындағы ымыраға
келуді болжайды. Осыған жататындар: үйлестіруші мақсатга мемлекеттік
араласу, толық жүмыспен қамтылу саясаты, конъюнктуралық реттеу.
Босекелестік тәртіп кезінде мемлекет жасайтьш шек-теуші жағдайлар
бәсекелестіктің жоғары дамуьша мүм-кіндік туғызады. Ағымдағы экономикалық
саясатгың мақсаты экономикалық билікті (монополиялау үрдісте-рін) және
экологиялық зардапқа әкелетін нарық фор-маларын шектеу немесе шоғырлану
тенденциясына жол бермеу; оның өтемақы төлеу жолдарын ойлап шығару болып
табылады.
Үзікті (пунктир) экономикальщ саясатқа жеке мәсе-лелерді шешу, нақты
орталықтандырылғандық мүдцесін қорғауға бағытталған саяси-күқықтық іс-
әрекетгер жа-тады. Осының теріс жағы жинақылықты, экономикалық жол табу
амалының бүтіндігін бүзуы мүмкін. Осы мағынада белгілі бір топтарды
қолдауға бағытталған та-быс саясаты жиынтық төлемқабілетгі сұранысты қи-
сайтуы мүмкін.
Кең мағьшада мемлекетгік реттеу — бұл саяси қүры-лымдардың ұлттық
шаруашылыққа макроэкономикалық ықпал етудің таралуы. Бірақ осындай іске
ұлттық діл және дәстүрлерді, "жүмыссыздықты" күтудің үтымды деңгейін,
мемлекетгің іс-әрекеттеріне сенімділікті және т.б. қосатын әлеуметгік-
психологиялық факторлар кіреді.

Мемлекетгік реттеуді болжайық. Осыңда жеке таң-даудың еріктілігі
көпшіліктің мүддесін білдіру еркімен ауыстырылған. Ең жақсы жағдайда
мемлекетгік реттеу игіліктер мен қызмет көрсетулерді көбейтпей-ақ тиімді
қайта таратуы мүмкін. Сонымен қатар тарих, өкінішке орай, экономикалық
тандаудың қүқығын үзақ мерзімді шектеу азаматтардьщ енжарлығьш, дербес іс-
әрекетгерге қабілетсіздігін, биліктің қүдіреттілігіне үмітін туғыза-
тындығын дәлелдейді.
Жоғарьща айтылған экономикаға белсенді мемлекет-тік араласудан қашық
болу керек дегенді бідціре ме? Әрине, жоқ. Қалай болғанда да ол бірге
пайдаланатын тауарлар жөне қызмет көрсетулерге қатысты және төре-шілдік
бассыздығын шектейтін заңцардың болуы қажет.
Нобель сыйлығьшың лауреаты Дж. М. Бьюкенен "Ер-кіндіктің шектері:
анархия және Левиафанның арасывда" еңбегінде бір-бірін толықтыратын
тауарлар мен қызмет көрсетуді басқару жөніндегі азаматтық келісім түріндегі
қажетгі мемлекетгік реттеудің нүсқасын белгілейді.

Мемлекеттік реттеу жүйесін жетілдірудің деңгейі бойынша екі қарама-
қарсы бастама бар:
қазыналық, нүсқаулық саясатгардың қысымы. Оны көндіру және оны іске асыру
аумағындағы монополиялық шенеуніктер жүзеге асырады;
индикативтік әсер ету шаралары. Ол экономикалық субъектінің мемлекеттік
мүдделерге сәйкес келетін жолды өзі таңцауы үшін жағдай жасауға бағытталған
несие-ақша саясаты арқылы іске асырылады.
Басқарылатын (әмір берумен) экономикада әкім-шілік жоғары билікке ие,
олар тәуелділерге бағдарла-нады, бірақ ол ресурстардың шектеулігін
есептеуіне, тауар өндірушілер және сатып алушылардың коп мил-лионды жиыны
жағынан сұраныс пен ұсыныстың тиі-мді келістіруіне қабілетгі емес (В.
Ойкен). Бұл жүйе адамдарды экономикалық тандау еріктігінен айырады,
сонымен қатар, қай уақытта да кедейшілікті туғызатын жауапкершіліктен
босатады.
Еркін нарықтық шаруашылыққа тартылатын эконо-микалық жүйелерці
қарастыра отырып, ғалымдар, бір қарағанда оғаш шешімге келеді: еркіндігі
жоғары және экономикалық билігі ең төмен жүйе ең тиімді болып саналады.
Ойкеннің жалпы қорытындысы: мемлекетгік реттеу саласының таралуы
орынды болып табылады. Өз ұстазының нүсқауларын түгел дерлік іске асырған,
соғыстан кейінгі "германдық ғажайыпты" жасаушы Л. Эрхард оның пікіріне
қосылған. Реттеу, бәсекелестікке қарағанда, мөлшерлі болуы керек.
Мемлекетгік реттеуге, дәлірек айтқанда мемлекетгік таңцауға қоғам да
қатыса алады. Яғни артықшылықты дауыс беру арқылы анықтайды. Америкалық
тәжірибені қарастырамыз.

АРТЫҚШЫЛЫҚТЫ ДАУЫС БЕРУ АРҚЫЛЫ АНЫҚТАУ. АРАЛЫҚ САЙЛАУШЫ ҮЛГІСІ.
МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОРДЫҢ ДӘРМЕН-СІЗДІГІ. ЛОРЕНЦ ҚИСЫҒЫ. ЛАФФЕР ҚИСЫҒЫ

Қандай қоғамдық тауарларды және қандай көлемде өндіру қажет? Қандай
жағдайларда және қандай тәсіл-дермен үкімет жанама әсерлерді түзетуге
міндетті? Үкімет әрекетін қаржыландыратын салықтар қалай тар-тылуы қажет?
Мемлекеттік саясатқа қатысты осы және басқа да шешімдер АҚШ-та
үжымдық, демократиялық жолмен қабылданады, сонымен қатар барлық рәсім
әрқашан дауыс беру арқылы еткізіледі. Сайлаушылар өздерінің ортақ қалауын
жеткілікті мөлшерде бідцірмеген лауа-зымды адамдарды қайта шақырады және
өздерінің ор-тақ мүдцелерін жақсырақ көрсететіндігіне сендіретін адамдарды
таңдайды. Сонымен қатар биліктің штатгық және жергілікті органдар
деңгейінде азаматтар тікелей және жасырын сайлауға қатысу мүмкіндігіне ие.
Осы демократиялық рәсім қоғамның нақты қалауын білдіргенімен, ол
кемшіліктен арылған жоқ. Нарық кей-бір жағдайларда ресурстарды тиімді
орналастыруды орындай алмаған соң, дауыс берудің америкалық жүйесі кей
уақытта тиімсіз және дәйексіз болып қалады.
Жиынтық пайда жиынтық шығыннан жоғары бола-тын қоғамдық тауар өндірісі
қоғамның хал-жағдайын көтереді. Өкінішке орай, дауыс беру арқылы шешім
қабылдау кезінде сайлау нәтижелері экономикалық тиімсіз болу ықтималдығы
жоғары. Сайлауға қатысушы-лар тіпті жиынтық пайда жиынтық шығыннан жоғары
болып шыққан күнде де қоғамдық тауарды өндіру ту-ралы ұсынысқа қарсы дауыс
беруі мүмкін. Және кері-сінше, сайлау рәсімі қүны жиынтық табыстардан
жоғары болатын тауарды өндіру туралы ұсынысты қа-былдауы да мүмкін.
Тиімсіз "қарсы" дауыс берудің мысалы. Ұлттық қорғанысты қамтамасыз
етуге бағытталған қоғамдық тауарды өндіруге кететін жиынтық шығын 900 долл.
қүрайды деп алайық. Сонымен қатар қоғам үш мүшеден — А, Б және К — түрады
деп шамалайық және жиынтық 900 долл. салыққа кететін шығынды олар теңдей
етіп беледі, яғни әрқайсысы 300 долл. төлейді, егер олар осы тауармен
қамтамасыз етілген болса. 82а-суретте көрсетілгендей, осы тауар үшін A -
700 долл., Б - 250 долл., ал К - 200 долл. төлеуге дайын деп болжамдайық.
Берілген тауарды өндіру керек пе, өлде жоқ па, ше-шімі көпшілік
даусымен қабылданған болса қандай нә-тиже мүмкін болар еді. Алайда адамдар
тек қана эконо-микалық мүддесіне негізделіп дауыс бере бермейді. Б жә-не К
"қарсы" дауыс беретін шығар, өйткені әрқайсысы-ньщ салыққа кеткен шығындары
300 долл. қүрайды, ал табыстары — тиісінше 200 долл. Берілген жағдайда көп-
шілік осы ұсынысты қолдамайды, тіпті 1150 долл. қүрап түрған жиынтық пайда
(700 долл. А үшін + 250 долл. Б үшін + 200 долл. К үшін) 900 долл. қүрап
түрған жиынтық бағасынан жоғары болса да.
"Қарсы емес" шиімсіз дауыс берудің мысалы. Өнді-рістік жиынтық шығын
жиынтық табыстан жоғары болғанымен, берілген қоғамдық тауар қабыл алынатын
кездегі қарама-қарсы жағдайды көрсететін мысалды ой-ластыруға болады. 82ә-
суретте осы жағдайды бөлшектеп көрсетіп түр. Және қайтадан А, Б және К 900
долл. қүрайтын қоғамдық тауардың қүнын өзара теңцей етіп бөліседі. Осы
кезде А қоғамдық тауарға төлеуден бас тартпайды, ал оған тек қана 100 долл.
жаратуға дайын. Сондықтан да олар осы қоғамдық тауар үшін дауыс бе-реді, ал
А қарсы болады. Сайлаудың нөтижесінде 900 долл. тұратын қоғамдық тауар 800
долл. тең жиынтық табыс әкеледі (100 долл. A + 350 долл. Б + 350 долл. К).
Демек, осы қоғамдық тауарға ресурстардың салынуы тиімсіз болады.

Біздің мысалымызда басты тақырып — тиімсіздік, нақ-ты қоғамдық тауарды
артық өндірумен қатар, жеткілік-сіз өндіру формаларын алуы, сондықтан оған
ресурс-тардың артықшылықты немесе жеткіліксіз салуы мүмкін екендігі болған.
Біз көргеніміздей экономикалық жағынан қажетті қоғамдық тауарлармен
мемлекет әрдайым қамтамасыз ете алмайды, ал экономикалық жағынан ақталмаған
тауарлармен қамтамасыз етеді.
Біздің мысалымыз көрсеткендей, әрбір А берілген қоғамдық тауардан
қаншалықты үтатындығына және үтылатындығына қарамастан, тек қана бір
дауысқа ие (82-сурет). Көрсеткен екі мысалда, егер дауыстарды сатып алу
заңмен рүқсат етілген болса, онда А болашақтағы же-ке табысқа сүйене
отырып, Б және К дауыстарын сатып алуға дайын болар еді. Кәдімгі нарықта
тұтынушы көпшілікке әйгілі болғанымен берілген тауарды сатып ал-мау шешімін
қабыддауы мүмкін. Кәдімгі нарықта кімде-кім қандай да бір тауарды
қалағанына қарамастан, көпшілік тұтынушылар тауарлар бағасы олардың шекті
пай-дасынан асып отырады деп санаса да түрлі тауарлар ала алады. Кейбір
супермаркеттерде тұтынушы сиыр тілін не-месе жаңа моллюск сияқты өнімдерді
сатып алуы мүмкін, бірақ егер дүкен сөрелерін немен толтыру керек деген
сұрақ көпшіліктің дауысымен шешілетін болса, осы тауар-ларды көру
мүмкіңдігі екігалай болған болар еді.
Көпшілік дауыспен шешім қабылдау экономикалық тиімсіз нәтижеге әкелуі
мүмкін, өйткені осындай меха-низм жеке сайлаушының жиынтық қалауын
анықтауға мүмкіндік бермейді.
Ерекше мүдделі топтар және өзара қолдау. Көпшілік дауыспен шешім
қабылдауға байланысты кемшіліктерді жоюға болатын іс жүзінде тәсілдер бар
екендігін айта кету керек. Екі мысал келтірейік.
1. Ерекше мудделі топтар. Берілген қоғамдық тауарға қалауын
күдіксіз беретіндер осы тауардың артықшылығына басқаларды сендіру үшін
топқа біріге отырып, жарнаманы, баспасөзді пайдалануы мүмкін. Біздің
мысалымызда А, Б-ны және К-ны қызықтыра, ұлттық қорғанысқа сайлау керек
екендігіне сендіруге бар күшін салуы мүмкін еді, яғни ұлттық қорғаныс үшін
шын мәнінде олардың төлеуге дайын 250 және 200 долл. өте аз
екеңцігіне. Осындай үндеу қазіргі Американың саяси өмірінде кең тараған.
2. Өзара қолдау саясаты. Өзара қолдау, яғни кері жағдайда қайшы
болуы мүмкін шешім қабылдау кезіндегі жағымды нәтижелерді қамтамасыз ету
үшін дауыстардың бірлігі тиімсіз нәтижені тиімдіге айналдыруы
мүмкін. Біздің бірінші мысалымызда (82а-сурет) Б күдіксіз қалауды басқа
қоғамдық тауарға береді, айталық, А және К пікірлері бойынша, салықтарға
кететін шығынды ақтамайтын, жаңа жолға. Енді міне екі бағдарламаның —
ұлттық қорғаныс және жаңа жол бойынша — қабылдануын қамтамасыз ету үшін А
және Б дауыстарынбіріктіруге мүмкіңцік туады. Үш адамнан тұратын
көпшіліктің дауысымен (А және Б) ұлттық қорғаныста да, жаңа жол салу
бойынша да, жағымды шешім қабылда-нады. Өзара қолдаусыз осы шешімдердің
біреуі де қа-былданбаған болар еді. Егер де үлггық қорғаныс жағ-дайында
жаңа жолдың салынуы таза жиынтық табысты әкелсе, онда осындай тәжірибе
қоғам жағдайының өсуі-не мүмкіндік туғызады.
Өзара қолдау әрдайым экономикалық тиімділікке әкеле бермейді. Ұлттық
қорғаныс және жолдың жеке алғандағы бағалары әрқайсысы әкелетін жиынтық пай-
дадан жоғары болган жағдайдағы кестені сызу жеңіл бо-лады. Дегенмен
бағдарламалардың екеуі де дауыстардың бірігуінің арқасында іске асырылған.
Ұлттық қорғаныс және жолды салу бойынша екі бағдарламаны жүзеге асы-ру үшін
А және Б өздері тандаған қоғамдық тауарлардан таза табыс түсіріп отыруы
қажет.
Ұлттық қорғаныстағы және жол салуға байланысты К-ға салынған салық
оның табысынан асып кету мүм-кіндігі сондай, тіпті А және Б-ның осы
қоғамдық тауар-лардан алатын таза жиынтық табысты жеп қоя алады. Шешім
көпшіліктің дауысымен қабыдцанатын және өзара қодцау принципі жүзеге
асқандағы жағдайда мемлекет екі тауарды да өндіреді және салықтық
ауыртпалықты К-ға салады. Осы сызба саясатганушыларға мәлім, олар оны
"ортақ қазан саясаты" деп атайды (сайлаушылардың қо-ғамдық тауарларды
"ортақ қазаннан" алуы).
Өзара қодцау жағдайға байланысты экономикалық тиімділікті үлкейтуі
немесе кемітуі мүмкін.
Көпшілік дауыстың шешім қабылдаумен байланысты басқа қиыншылықтарын
дауыс берудің оғаштығы деп атайды. Бұл жағдайда қоғам сайлау арқылы өз
қалауы-ның басымдығын нақты анықтай алмайды.
Қалау. Төменде берілген кестені қарастырайық, онда қайтадан қоғам үш
сайлаушылардан түрады: А, Б және К деп алайық. Мысалға қоғам үш баламалы
қоғамдық тауарлардан: ұлттық қорғаныс, жол және метеорологиялық жүйені
таңдай алады. Қоғамның әрбір мүшесі үш вариантгы өзінің қалауына сәйкес
тәртіппен орналасты-рады, ал одан кейін соңғы таңцауды жасайды. Сонымен
сайлаудың әрбір қатысушысы жолға қарағанда ұлттық қорғанысты, метеожүйеге
қарағанда жолды және с.с. таңдайды. Одан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.