Табиғат пен қоғам арасындағы байланыстардың кескінделуі және оның экологиялық, әлеуметтік- саяси жағдайлары



Табиғат пен қоғамның өзара байланыстары күрделі процесс болып, ол мекенінем және мезгіліне байланысты өзгеріске ұшырайды. Адам табиғат байлықтарын қаншалықты көп пайдаланса, оған соншалықты зиян келтіреді. Табиғат байлықтарын қажетіне жараса пайдалану және олардың орнын әр уақытта толықтырып, табиғатты үнемі байытып отыру әдісі және де оған сөзсіз амал қолданылуы қажет. Сонда ғана өзара байланыс жақсы тұстарға ие болады, табиғат адамнан өз жақсылығы мен мейірімін аямайды.
Адамның тас дәуірінен кейінгі табиғатқа деген әсері ақырындап артып келген. Ең алғашқы адамдар – архантроптарының – сүйек қалдықтары мен тас құралдары экватор мен тропикалық телдеулерде табылған. Африкада (Эфиопия) бұдан 3 млн. жыл алдын жасалған тас құралдары табылған, бұл жағдай сол кездердегі ыстық клематта, алғашқы адамдар өмір сүру үшін табиғатпен тығыз байланыста болғандығын білдіреді. Ең қарапайым және мықты тас құралдарын пайдалана бастауы, олардың табиғаттағы жеміс-жидекті теріп, жеуге мүмкін болған барлық нәрселерден тамақ ретінде пайдалануға өтуге мүмкіндік берген. Бұл жағдай ең алдымен аңшылықтың пайда болуына алып келді. Аңшылық алғашқы адамдардың тропикалық ормандарда экологиялық жағынан табиғатқа мойынұсынуын кемітті. Бұдан шамамен миллион жыл бұрын архантроптар тропиктік- экваторлық белдеуден шығып, қоңыржай белдеуіне өтті. Алғашқы адамдар жер шарында үлкен аймақтарға таралып өмір сүре бастады. Бұдан 300-400мың жыл бұрын алғашқы адамдар алауды (отты) көп пайдаланатын болған. Оттың пайда болуы және оны пайдалану, адамдардың көптеген түрлі мекендерге қоныстанып, өмір сүруінің басты себебі болды.
От адамдардың тамақ түрлерінің әр түрлілігін көбейтіп қана қоймай, оны дайындауға да мүмкіндік берді. Оттың көмегімен аң құралын жасау дамыды. Бұл жағдай Мустье дәуірінде кеңінен қолданылды. Бұл уақыттарда алғашқы адамдардың табиғаи пен болған байланыстарында оншалықты зиянды әрекеттер болмаған, бәлкім жабайы аңдардың көлемі жағынан кемуі себеп болған.
Бұдан 12-15млн.жыл бұрын (мезолит) Өзбекстан территориясында алғашқы қауымдық құрылыс кезңінде жаңа дәуір басталды, еңбек құралдарын дамытуда үлкен жетістіктер болды. Найзаларды ұзаққа ататын құрылғы жасап шығарылды, бұл оқиға адамзавт тарихындағы үлкен жетістіктердің бірі еді. Аң құралдарының дамуы нәтижесінде тез жүгіретін және ұшатын құстарды аулайтында жағдай туды. Саз- балшықтан ыдыстар жасап шығаруда осы дәуірге тура келеді. Неолит (жаңа тас дәуірі) дәуірінде саз-балшықтан жасалған ыдыстарды отқа күйдіру әдісі пайда болды. Бұл алғашқы адамдар өміріндегі үлкен жаңалық еді. Дәл осы дәуірден бастап адамдар егін шаруашылығымен шұғылдана бастады.

Табиғат пен қоғам арасындағы байланыстардың кескінделуі және
оның экологиялық, әлеуметтік- саяси
жағдайлары.
Табиғат пен қоғамның өзара байланыстары күрделі процесс болып, ол
мекенінем және мезгіліне байланысты өзгеріске ұшырайды. Адам табиғат
байлықтарын қаншалықты көп пайдаланса, оған соншалықты зиян келтіреді.
Табиғат байлықтарын қажетіне жараса пайдалану және олардың орнын әр
уақытта толықтырып, табиғатты үнемі байытып отыру әдісі және де оған сөзсіз
амал қолданылуы қажет. Сонда ғана өзара байланыс жақсы тұстарға ие болады,
табиғат адамнан өз жақсылығы мен мейірімін аямайды.
Адамның тас дәуірінен кейінгі табиғатқа деген әсері ақырындап артып
келген. Ең алғашқы адамдар – архантроптарының – сүйек қалдықтары мен тас
құралдары экватор мен тропикалық телдеулерде табылған. Африкада (Эфиопия)
бұдан 3 млн. жыл алдын жасалған тас құралдары табылған, бұл жағдай сол
кездердегі ыстық клематта, алғашқы адамдар өмір сүру үшін табиғатпен тығыз
байланыста болғандығын білдіреді. Ең қарапайым және мықты тас құралдарын
пайдалана бастауы, олардың табиғаттағы жеміс-жидекті теріп, жеуге мүмкін
болған барлық нәрселерден тамақ ретінде пайдалануға өтуге мүмкіндік берген.
Бұл жағдай ең алдымен аңшылықтың пайда болуына алып келді. Аңшылық алғашқы
адамдардың тропикалық ормандарда экологиялық жағынан
табиғатқа мойынұсынуын кемітті. Бұдан шамамен миллион жыл бұрын
архантроптар тропиктік- экваторлық белдеуден шығып, қоңыржай белдеуіне
өтті. Алғашқы адамдар жер шарында үлкен аймақтарға таралып өмір сүре
бастады. Бұдан 300-400мың жыл бұрын алғашқы адамдар алауды (отты) көп
пайдаланатын болған. Оттың пайда болуы және оны пайдалану, адамдардың
көптеген түрлі мекендерге қоныстанып, өмір сүруінің басты себебі болды.
От адамдардың тамақ түрлерінің әр түрлілігін көбейтіп қана қоймай, оны
дайындауға да мүмкіндік берді. Оттың көмегімен аң құралын жасау дамыды. Бұл
жағдай Мустье дәуірінде кеңінен қолданылды. Бұл уақыттарда алғашқы
адамдардың табиғаи пен болған байланыстарында оншалықты зиянды әрекеттер
болмаған, бәлкім жабайы аңдардың көлемі жағынан кемуі себеп болған.
Бұдан 12-15млн.жыл бұрын (мезолит) Өзбекстан территориясында алғашқы
қауымдық құрылыс кезңінде жаңа дәуір басталды, еңбек құралдарын дамытуда
үлкен жетістіктер болды. Найзаларды ұзаққа ататын құрылғы жасап
шығарылды, бұл оқиға адамзавт тарихындағы үлкен жетістіктердің бірі еді. Аң
құралдарының дамуы нәтижесінде тез жүгіретін және ұшатын құстарды
аулайтында жағдай туды. Саз- балшықтан ыдыстар жасап шығаруда осы дәуірге
тура келеді. Неолит (жаңа тас дәуірі) дәуірінде саз-балшықтан жасалған
ыдыстарды отқа күйдіру әдісі пайда болды. Бұл алғашқы адамдар өміріндегі
үлкен жаңалық еді. Дәл осы дәуірден бастап адамдар егін шаруашылығымен
шұғылдана бастады.
Сондай-ақ, б.э.б.3мың.жылдарда рудадан – мыс ерітіп алынып, одан
әртүрлі еңбек құралдарын жасай бастады. Егіншілікте дәнді дақылдар егуге
кірісті, еден тәрізді жерлерді суару (Нұрата жоталарының солтүстік
етектері) басталды, үй жануарларын асырау және көбейтумен айналысатын
болды. Қола металын құйып (бронза), түрлі шаруашылық құралдарын жасап
шығару нәтижесінде (бұл қола дәуірі д.а.) егіншілікте және қолөнершілікте
үлкен жетістіктерге жете бастады. Металл жер жыртатын соқаның қолданыла
бастауы егіншіліктің дамуына үлкен тәсерін тигізді. Б.э.б. 1 мың жылдықта
Амудария, Сырдария, Зарафшан, Қашқадария етектрінде еден тәрізді тақыр
жерлер суарыла бастады. Оншалықты ұзын емес арықтар іске түсті.
Б.э.б 1 мыңжылдықта таулы өлкелерде темір рудасы ерітіліп, одан
алғашқы кезде темір алына бастаған. Мыс, қола, иемір және басқа да
металлдарды құюдан алдын пісте көмір негізінде жүзеге асырылған,
кейіннен қоңыр көмірден пайдаланды.
Мезолит, неолит, қола және б.э.б. 2-1 мыңжылдықтарда Өзбекстан
территориясында табиғат пен алғашқы қауымдық құрылыс арасындағы
байланыстары нәтижесінде, жалпы күшті және орташа өзгерістер болған. Әрине,
табығаттағы бұл өзгерістер толық жақсару қабілетіне ие еді. Табиғатта,
кейбір кішігірім жерлерді ( металл құйылған жерлер) есепке алмағанда,
оншалықты күшті әсері көрсетілмеген. Өзгерістер, көбіне өсімдік,
жануарлар дүниесі , кейбір жерлерде топырақпен байланысты болып, уақыт өте
келе олардың алдыңғы табиғи жағдайы толық бірігіп тұрған. Жалпы алғанда
табиғат пен адамзат арасында кескін бір-біріне қарама-қарсы процесстер
болмаған, табиғатта тек кейбір өлкелерде жануарлар дүниесінің кемуі рөл
атқарған, бірақ бірде-бір жануарлар дүниесінің түрі алғашқы адамдар
тарапынан қырып- жойылмаған. Кейбір түрлердің жойылуына табиғат
жағдайларының кескін өзгеруі (мысалы: таулардағы мұз басу) себеп болған.
Б.э.д. 6-4 ғасырларда төменгі Амудария, төменгі Сырдария, Зарафшан
өзенінің етектерінде, Ферғана аңғарларының көп жерлерінде суармалы
егіншілікпен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Физикалық географияның бастауыш курсын оқытудың білімділік, тәрбиелік, дамытудың мақсаттары
Картаны классификациялау
Табиғат ұғымы. Қоғам табиғаттың бір бөлігі
Географиялық оқытудағы практикалық жұмыстардың орны, олардың білім алудағы маңызы
Қоғам және оның мәні, әлеуметтік құрылымы
Экономикалық, әлеуметтік географиясы дәрістік кешен
Қоғамның түрлері және қоғамдық қатынастар туралы түсінік
Табиғат пен қоғамның бірлігі мен байланысы
Орнықты даму
Қоғам және жеке тұлға
Пәндер