Тәуелсіздік үшін күрес дәуіріне америка құрама штаттарындағы саяси және құқықтык, ілімдер

Ағылшындардың Солтүстік Американы отарлауы Голландиямен, Франциямен жәие Испаниямен әскери босекелестік жағдайында жүзеге асты. Алғашқы қоныстанушылардың қатарында кедей шаруа, қолөнершілермен бірге жаңа байлық көзін іздеген саудагерлср мен кәсіпкер-авантюристср де 6oлды. Алайда отаршылардың мүдделері мен статустарының әр алуандылығына қарамастан, оларды біріктірген ортақ талабы болды. Ол алғашқы христиан қауымдарының уағыздарындағы өмір сүру тәртібіне сай келетіндей бұл жаңа дүние деп "жерұйық" табу талабы еді.Бірақ әлеуметтік теңсіздік пен қақтыстардың салдарынан бұл талап-тілектер әртүрлі трансформациялық формаларға ие болды.
Идеялық және қоғамдық саяси қайшылықтың қалыптасу себебі ағылшын шіркеуі мен радикалды протестанттық қауымдардың арасындағы қақтығыстан шықты. Протестант- пуритандар (латын және ағылшын тілдерінен аударғанда "таза", "нағыз") ағылшын шіркеуін римдік-католиктік шіркеудің көптеген күнәһарлықтарынан өлі де арылмаған деп айыптады. Олар өздерін нағыз реформаторлар ретінде санап, тұрмыс псң шіркеудің жөн-жоралғыларындағы артық ысырапқа қарсы шығьп, үстемділік пен қарапайымдылыққа ұмтылды. Діни ілім мен оның ғұрыптарындағы, ұйымдастырушылық мәселелеріндегі алшақтықтарына қарай пуритандар пресвитериандар және радикаллар деп бөлінді. Радикалды пуританизмнің өкілдері "сепаратистер", "ин-депенденттер", "диссиденттер", "конгрегационалистер" жане т.б. атауларға ие болды.
Пресвитериандық пуританизмнің көрнекті өкілі Джон Уинтроп отаршылар қауымдарының жетекшілерінің әлеуметтік, әкімшілік және сотсаясаттарын қатаң пуритандық демократия догматтары негізінде жүргізуіне үлкен күш салды. Ол бостондағы шір-кеуді баскара отырып, жиырма жыл бойы шексіз ысырып, жөн-жосықсыз шашылу сияқты күнаһарлықтарға карсы позиция үстанды. Дсмократимлык идеялар мш реформа жобаларына кар¬сы шығып, мемлекеттік істер мен сот билігін халықтық коллегиялық. органдарға беру қауіпті деп санады, өйткені "барлық,жақсылық нәрсе әдетте азшылықта ғана болады".
Әкімшілік және сот функциялары магистранттар (шенеуліктер) мен дін иелерінің (свяіценниктердің) біріккен күш-жігері нәтижесінде іске асырылды және олардың бұқаралық отаршылдар өмірінің барлық қырын камтыды. Пуритандық теократия губернатордың авторитаризміне жәнемагистранттар мен дінбасыларын олигархиясына айналды жәнс бұл фримендсрдің (еркін отаршылдар арендаторлардың) қарсылығын туғызды. Осылайша қауымның преснитериандық ұйымдасуының принциптері конгрсгационалистік қауымның принциптеріне (негізгі үш принциніне: басқаруда қауымның әрбір мүшесінің қатысу құқығы, жергілікті шіркеудің дербестігі, қауымның жоғары шіркеу беделінен тәуелсіздігі) кайшы келді.
Роджер Уильямс (1603—1689) діни ізденістердің ұзақ та ауыр жолын басынан өткізді. Бастапқыда ол ағылшын қауымының мүшесі болса, кейінірек сепаратист, баптист ретінде де көзге түседі. Оның шіркеу мен мемлекетке қатысты ұстанған позициясы ағылшын революциясы дәуіріндегі О. Кромвель, Дж- Миль¬тон сияқты реформатор-пуритандардың көзқарастарына жақын. Оның пікірінше, биліктің ұйымдасуы бағыныштылардың келісіміне негізделеді және барлығының заң актісіндегі ТҮСІНІСТІГІН білдіреді. Уильямс жеке адамның діни ұстанымына деген төзімділік уағызына көп көңіл бөлді. Уильямстің идeялapы американ ревоцлюциясы тұсындағы радикалды республикашылдардың бірқатар доктриналарына ыкпал етті.
Билік басындағы пресвитериандық, үстем тап бұл еркіндіктер жинағын орындаудан бас тартқан соң фримендер губернаторға жаңа петицияжолдады. Осының нәтижесінде 1648 жылы "Заңдар және бостандықтар" деп аталатын жаңа, пысықталып толықтырылған жинақ қабылданды. Бұл жинақ өзге отар иеліктеріндегі заң құрастырушылар үшін үлгі болды жөне батыс әлеміндегігі заманға лайық кодекс болып есептелді. Азаматтардың құқығы мен бостандығын қамтамасыз ету жолымсн заң шығарушылар және шенеуніктердің еркін озбырлығын шектеу принципіXVIII ғасырдың аяғындағы конститутциялық теорияда айқын аңғарылды. 1980 жылғы қабылданған конституцияда құқыктық мемлекет құрудың негізгі принциптерінің бірі — "адамдардың емес, заңдардың басқаруы" — жарияланды.

1.Алексеев С.С. Философия права. –М.; 1997.
2.История полттических и правовых учений. Домарксистский период\
Под ред. О. Э. Лейста. – М.; юрид. Лит. 1991.
3.Нерсесянц В.С. Философия права. Учебник для вузов. – М.; Издательская группа ИНФРА-М-НОРМА,1997.
4 История политических и правовых учений.\ Под ред. В.С. Нерсесянца. – М.; НОРМА-ИНФРА – М, 2000.
5. Керимов Д.А. Филослфские основания политико-правовых ииследований. –М.; 1986.
6. Кохановский В.П. Философия и методология наки: Учебник для высших учебных заведений. – Ростов н\Д.; Феникс. 1999.
7. Антология мировой философии. В 4-х т. Т.1. –М.; Мысль, 1969.
8.Антология мировой политической мысли: в 5-ти томах. Т.1. – М.; Мысль, 1997.
9. Черниловский З.М. Всеобщая история госуударства и права. – М.; Юристъ. 1996.
Косымша әдебиет:
1. Американские просветители: Изб. Произведения в 2 томах. Т. 1-2. –М.;1968.
2. Ященко А.С. Теория федерализма. Опыт синтетической теории государства и права. – Юрьев; 1912.
3. Федералист. Политические эссе А. Гамильтона,Дж. Мэдисона и Дж. Джея. –М.; 1994.
4. Токвиль А. Демократия в Америке. – М.; Прогресс,1994.