Салық саласында азаматтардың құқықтары

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 69 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:

Кіріспе 4

І тарау. Салық саласында азаматтардың құқықтары және салық ұғымы

1. 1. Салық құқықтық қатынастарындағы азаматтық қатынастардың теориялық негіздері 7

1. 2. Салықтың ұғымы және белгілері 23

ІІ тарау. Салық қатынастарында азаматтардың құқықтарын қорғаудың мәні мен маңызы

2. 1. Салықтың азаматтық қоғамдағы мәні мен маңызы 32

2. 2. Қорғау құқығы субъективтік азаматтық құқықтың құқық- өкілеттігінің бірі ретінде 38

2. 3. Салық қатынастарындағы жеке тұлға ұғымы 42

ІІІ тарау. Салық қатынастарында азаматтардың құқықтарын қорғаудың өзекті мәселелері

3. 1. Азаматтардың құқық қабілеттілігі мен әрекет қабілеттілігі 46

3. 2. Азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғаудың конституциялық негіздері 64

Қорытынды 67

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 69

Кіріспе

Салық-жеке адамдардың, кәсіпорындардың не мекемлердің жергілікті немесе мемлекеттік бюджетке төлейтін міндетті төлемі. Қоғамның таптарға бөлінуіне және мемлекеттің пайда болуына байланысты туған. Мемлекеттің шығындарын қаржыландыруға жұмсалады. Салықтың әлеуметтік - экономикалық мәні, оның құрылымы мен рөлі қоғамның экономикалық және саяси құрлысымен, сондай-ақ мемлекеттің табиғатымен және қызметімен анықталады.

Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі қашан да болса, оның салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңарумен бірге қалыптасады.

Әрбір мемлекетте өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізу үшін белгілі бір мөлшерде қаржы көздері қажет. Салықтар-мемлекеттің тұрақты қаржы көзі.

Мемлекет салықтарды экономиканы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетік ретінде пайдаланады.

Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаев өзінің 2008 жылғы 6 ақпанындағы Қазақстан халқына «Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру - мемлекеттік саясаттың басты мақсаты» атты Жолдауында: «Салық жүйесін Қазақстанның жаңа сатыдағы дамуының міндеттерімен сәйкестендіру қажет. Қолданыстағы Салық Кодексі экономикалық өсуде оң рөл атқарды, дегенмен, қазіргі кезде оның әлеуеті іс жүзінде таусылды. Кодексте үнемі және жүйесіз өсіп отыратын 170-тен астам жеңілдіктер мен преференциялар бар1». Сондай-ақ, «Үкіметтің жаңа Салық кодексін әзірлеуі қажет. Ол экономиканы жаңғыртуға, әртараптандыруға және бизнестің “көлеңкеден” шығуына жағдай жасауға тиіс» деп айта кетті.

Салықтардың мәнін толық түсіну үшін, олардың экономикалық маңызын түсіну қажет. Ал салықтардың экономикалық маңызы олардың атқаратын қызметіне тікелей қатысты. Қандай да болмасын мемлекеттің өсіп дамуының материалдық базасы қаржыларды қалыптасыратын ең басты қайнар көздерге салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің жататыны белгілі.

Салықтық құрылыс еліміздің салық жүйесінің ұйымдастырылуы құрылысын және оның құрылымындағы құрамдас бөліктерінің өзара қарым қатынастарын белгілейді.

Ашып айтқанда, мемлекеттің заңды және жеке тұлғалармен арасындағы қаржылық қатынастарының, салық салу жолдарымен тәсілдерінің, нысандарының және салықтар мен алымдардың жиынтығы сондай-ақ салық саласындағы заң актілерімен салықтық қатынастарды басқаруды жүзеге асыратын мемлекеттік басқару және салық қызметі органдарының жиынтығы еліміздің салық жүйесін құрайды. Енді салық жүйесінің құрамындағы құрамдас элементтері бойынша сипаттасақ, онда оның салықтар мен салық салу жолдарының, нормативтік актілер, нұсқаулар, әдістемелік құжаттар жиынтығынан, яғни салық механизмінен және салық салу саласындағы басқару органдарымен салық қызметі органдарынан құралатынын көреміз.

Қандайда болмасын мемлекеттің атқаратын қызметінің ең маңызды, басты түрі мемлекеттік кірістерді қалыптастыру екені бізге белгілі.

Мемлекеттік кіріс деп, мемлекет қарамағында әр түрлі түсім көздерінен келіп түсетін және оның өзіне тән міндетін шешуге, сондай-ақ функцияларын жүзеге асыруға пайдаланылатын қаржылық ресурстарды айтуға болады. Сол мемлекеттік кірістердің қатарынан салықтар да өзіне тиісті, өте маңызды орын алады.

Салықтардың, салықтық құқық мемлекеттерімен қатар пайда болуы, олардың құқықтық табиғатын, мәнін ашып көрсетеді. Өйткені, сол көздерден бастап мемлекетте әлеуметтік әділеттілік, демократиялық және құқықтық принциптері өндіріс құралдары мен жабдықтарына негізделуі де мемлекеттің салық жүйесімен шартталған болатын.

Салық саласында азаматтардың құқықтары және салық ұғымы

1. 1. Салық құқықтық қатынастарындағы азаматтық қатынастардың теориялық негіздері

Қоғамымызда туындайтын әралуан құқықтық қатынастар да өздеріне тиесілі орнын алады. Қалыптасқан дәстүр бойынша салықтық құқықтық қатынастарды қарастырмастан бұрын жалпы құқықтық қатынастардың түсінігі мен мәнін айыра білуіміз қажет. Белгілі ғалым С. С. Алексеевтің айтуынша «құқықтық қатынастар - бұл мемлекеттің мәжбүрлеу күшімен міндеттердің болуымен сипатталатын, құқықтық нормалар негізде пайда болатын, тұлғалардың арасындағы жекелеген қоғамдық байланыс».

Осы берілген айқындама негізіндегі құқықтық қатынастарды өзіне тән кейбір белгілерін бөліп шығаруға болады.

Біздің ойымызша, ең басты белгісі тұлғалардың арасындағы олардың құқықтары мен міндеттері арқылы байланысы, яғни айрықша қоғамдық байланыс.

Бұл жерден құқықтық қатынасқа қатысушылардың бір-біріне қатысты белгіленген жағдайлардың болатынын байқаймыз. Демек екі жақтың да өздеріне тән заң құқықтары мен міндеттері болғандықтан және осы құқықтар мен міндеттердің мызғымас, бірыңғайлығының арқасында екі жақ бір-біріне құқықтық қатынасқа қатысушылар ретінде қарайды, яғни олар өзара байланысқан.

Құқықтық қатынастардың келесі белгісі осы таптардың арасындағы байланыс мемлекеттің мәжбүрлеу күшімен қорғалады. Қандай да болмасын тұлға субъективтік заңы құқықтар мен міндеттерге ие болған кезден бастап, бірден мемлекетке қатысты ерекше жағдайға тап болады.

Құқықтық қатынастардың келесі бір маңызды белгісі заңды айғақтарға байланысты құқықтар мен міндеттерді нақтыландырудан тұрады. Осы жөнінде Р. Халфина былай деп айтқан болатын «құқықтық қатынас ұғымының құндылығы оның құқықтық нысанымен көмкерілген нақты шынайы қоғамдық қатынастарды көрсетуінде».

Бұл жерде айта кететін бір жәйт заңды айғақтарға қарамастан құқықтық реттеу бар жерде жалпыға бірдей құқықтар немесе жалпыға бірдей міндеттер жөнінде сөз қозғалады, сонда да болса заң әрбір құқық субъектісіне арналады. Құқықтық реттеу әрқашанда нақты құқықтар мен міндеттердің болуымен көрініс табады.

Ал олардың (құқықтар мен міндеттердің) көлемі мен мазмұны және белгіленуі мүмкіндігі заңды айғақтарға байланысты болады, яғни бұл жерден нақты құқықтық қатынастар туралы айтылғанын байқаймыз.

Оның ерекшелігі мынада құқықтық нормадағы тәртіптің жалпы ауқымы жүзеге асырылатын нақты жағдайларға байланысты тұлғалар бойынша және өкілеттілік құрамында нақтыландырылады.

Нақты құқықтық қатынастар жөнінде Л. С. Явич мынадай анықтама береді: «құқықтық жүзеге асырудың ұтымды айрықша нысанының оның жалпы қоғамдық қатынастарға, жалпы тәртіпке, жүріп-тұруға емес, тек нақты тұлғалардың әрекеттеріне ықпал ете алатын ерекше мүмкіндігімен толық сәйкес келуінде».

Құқықтық қатынастар өзге қоғамдық қатынастарға қарағанда мынадай өзгешіліктермен ерекшеленеді:

Әрқашанда ықпалды (ерік білдіретін) сипаттама болады;
Объективтік және субъекттивтік құқықтарды жүзеге асыру нысаны болып табылады;
Олардың субъектілерінің әрекеттері өте нақты белгіленген субъективтік құқық пен заңды міндеттер көлемінде жүзеге асырылады;
Олар тиісті заңды айғақтардың болуына байланысты туындайды соларға байланысты өзгереді немесе тоқтатылады;
Бұлар әрқашанда қозғалыста болатын құқықтық құбылыстар, сондықтан құқықтық қатынас мәселелерін субъективтік заңды құқықтар мен міндеттерді, олардың адамдардың жүріп- тұруында көрініс табуын есепке ала отырып қарастыру қажет. Құқықтық қатынас өте күрделі құрылым болып табылады. Оның белгілі бір ішкі құрылысы болады.

Құқықтық қатынастардың құрамына, егер оны материалдық мәні мен заңды нысананың бірыңғайлығы тұрғысынан алсақ, мына негізгі элементтер кіреді:

құқықтық қатынастың мәні ;
құқық субъектілері;
құқықтық қатынас объектілері.

Мәні бойынша заңды және материалдық болып екіге бөлінеді. Құқықтық қатынастардың заңды мәні субъективтік заңды құқық пен міндеттері болып табылады. Ал материалдық мәніне өкілеттілік берілген тұлға жүзеге асыра алатын сондай-ақ заңи міндеттелген тұлға жүзеге асыруға міндетті нақты жүріп-тұру жатады.

Ресейлік ғалым С. Н. Братусьтің айтуынша, құқықтық қатынастардың мәніне тек оған қатысушылардың құқықтары мен міндеттері ғана емес, сонымен бірге сол құқықтар мен міндеттерге сәйкес жүзеге асырылатын нақты жүріс-тұрыстардың әралуан мазмұны да (экономикалық, өктем - ұйымдастырушылық, әлеуметтік-мәдени және басқа) жатады. Бұл жерде құқықтық қатынастардың мәнінің толық ашылып көрсетілгенін байқаймыз.

Құқықтық қатынастардың қозғалысы олардың субъектілерінің әрекеттеріне байланысты болады. Құқық субъектісі заңды ғылым мен практикалық маңызды категорияларының бірі болып саналады. Субъектілерсіз құқықтық қатынастар туындамайды. Құқық субъектілерінің өздеріне тән екі негізгі белгісі бар: біріншіден, бұл өз заңды құқықтар мен міндеттерге ие бола алатын тұлға, қоғамдық қатынасқа қатысушы болып табылады.

Бұл жағдайда тұлғаның белгілі бір қасиеттері болуы қажет. Мысалы: сырттай ерекшеленуі; өз бетімен болуы; өз бетімен өз еркін қалыптастыруға, білдіруге, жүзеге асыруға қабілетті болуы. Екіншіден, бұл құқықтық қатынастарға шынайы қатыса алатын тұлға, яғни заңды норманың күшімен құқық субъектісі болған тұлға. Бұл жерде екі негізгі құрылымдық элементі бар құқық субъектілігі туралы сөз қозғалып отыр. Бірінші құқық қабілеттілігі, яғни, құқыққа ие болу міндеттерді орындау қабілеттігі, екіншісі әрекет қабілеттігі.

Құқықтық қатынас субъектілеріне азаматтар қоғамдық бірлестіктер мемлекеттік органдар, заңды тұлғалар және мемлекет жатады.

Құқықтық қатынастың соңғы элементі-объектісі субъектілердің субъектілік заңды құқықтары мен міндеттері бағытталған қоршаған ортаның құбылыстары яғни субъектілердің мүдделері мен мұқтаждық субъекті мен тікелей байланыстырылмайды, яғни өзгеше арнайы түсіндірсек «объектілері қатынастарға қатысты қарастырылады» деп тұжырымдайды. Объектілер ретінде мемлекет, құқықтық тәртіп тарапынан танылған құбылыстарды атауға болады. Көптеген қоғамдық қатынастар бастапқы кезде өзді өздерімен болғанымен кейінен белгіленген жағдайлардың туындауына байланысты құқықтық нысанды көрініс табады. Ал басқа да қоғамдық қатынастар тек құқықтық қатынастар түріне өмір сүре алады, егер осы қатынастар заңи сипатын жоғалтқан болса, онда олар тоқтатылады. Осындай қатынастарға қаржылық қатынастар жатады.

Салықтық құқықтық қатынастар өздеріне орай, қаржылық құқықтық қатынастардың бір түрі болып табылады. Сонда да болса бұл қатынастарды қаржылық құқықтық қатынастардан айыруға себеп болатын ерекшеліктер бар екенін білуге тиістіміз.

Салықтық - құқықтық қатынастар деп, мемлекет пен салық төлеушілердің арасында қаржылық құқықтық нормалар негізінде туындайтын қоғамдық байланыстарды айтамыз. Бұл жерде басты ерекшеліктер былайша сипатталады: мемлекетте салық төлеушілерден салық төлеуді талап етуге қажетті субъективтік құқығы бар: ал салық төлеушілерде оларды төлеу жөніндегі заңды міндеттері бар. Осы салықтық қатынастар әрқашанда мүліктік сипатта болады (ақшаның өзін мүлік деп еспетеуге болады), сондай-ақ салық төлеуші мемлекетке белгіленген саланы төлеуге міндетті болғандықтан біржақты сипатта да болуы ықтимал. Өйткені мемлекет тарапынан салық төлеушіге қатысты ешқандай мүліктік міндеттеме қабылданбайды. Бұл қатынастар мемлекеттік мәжбүрлеу күшімен қорғалады. Мемлекет салықтан жиналған қаражаттарды мемлекеттік бюджетте көзделген мақсаттарға жұмсауға міндеттенеді. Барлық қаржылық құқықтық қатынастар сияқты салықтық құқықтық қатынастар да, тек мемлекет еркіне сай және тек қаржылық - құқықтық нормалардың негізінде пайда болады. Мемлекет өзінің мұқтаждықтары мен мүдделерін қанағаттандыруға қажетті ақша ресурстарын әрдайым, тұрақты түрде қалыптастыруды көздей отырып қаржылық құқық нормаларының негізінде осы айтылған жағдайларды жүзеге асырудың қоғамдық байланыс нысанындағы моделін құрады. Осы туындайтын халықтық құқықтық қатынастар алғашқы кезде тек заңды мәнімен сипатталады да, кейіннен бірте -бірте заңды нысан субъектілердің жүріс-тұрысында материалдық көрініс таба бастайды. Құқық бұл жерде реттеуші функцияны орындайды, яғни ол салықтық құқықтық қатынастарды заңды нысанды безендіреді. Осы қатынастар кейіннен қатысушылардың айтарлықтай әрекеттерінің нәтижесінде нақты мазмұнына ие бола отырып, толыққанды қоғамдық қатынастарға айналады.

Сонымен құқықтық қатынастар өзге қоғамдық қатынастарға қарағанда мынандай өзгешіліктермен ерекшеленеді:

әрқашанда ықпалды (ерік білдіретін) сипатта болады;
объективтік және субъективтік құқықтарды жүзеге асыру нысаны болып табылады;
субъектілерінің өзара іс-әрекеттері нақтылы белгіленген субъективтік құқық пен заңды міндеттер көлемінде жүзеге асырылады;
тиісті заңи фактілердің болуына байланысты туындайды және соларға байланысты өзгереді немесе тоқтатылады;
әрқашанда қозғалыста болатын құқықтық құбылыстарға жатады;
құқықтық қатынас мәселелері субъективтік заңи құқықтар мен міндеттерді қатысушылардың жүріп-тұруы ауқымында есепке ала отырып қарастырылады.

Құқықтық қатынас белгілі бір ішкі құрылысы бар өте күрделі құрылым болып табылады. Құқықтық қатынастың материалдық мәні мен заңи нысанының бірыңғайлығы тұрғысынан алғандағы құрамы мынадай:

құқықтық қатынастың мәні
құқық субъектілері;
құқықтық қатынас объектілері

Құқықтық қатынастарының заңи мәні субъективтікзаңи құқық пен міндеттер болып табылады. Ал материалды мәніне уәкілетті тұлға жүзеге асыра алатын, сондай-ақ заңи міндеттелген тұлға жүзеге асыруға міндетті нақтылы жүріп-тұру іс-қимылдары жатады.

Құқықтық қатынастардың мәні бойынша материалдық және заңи деп межелеу оның аясындағы барлық іс-әрекеттерді және субъективтік құқықтар мен міндеттерді назардан тыс қалдырмауға мүмкіндік береді.

Құқықтық қатынастардың мәніне тек оған қатысушылардың құқықтары мен міндеттері ғана емес, сонымен бірге сол құқықтар мен міндеттерге сәйкес жүзеге асырылатын нақтылы жүріп тұрудың әр алуан (экономикалық, өктем - ұйымдастырушылық, әлеуметтік - мәдени және басқа) мазмұны да жатады.

Құқықтық қатынастардың мәнін шынайы қоғамдық қатынастар мен олардың заңи нысанының бірыңғайлығы тұрғысынан қарастырған ыңғайлы болады. Құқықтық қатынастардың мәнін материалдық және заңи деп бөлу себебі философиялық тұрғыдан әрбір құбылыстыңөзіне тән мән - жайына орай шартты көрініс табады.

Құқықтық қатынастардың қозғалысы олардың субъектілерінің іс-әрекеттеріне байланысты болады. Құқық субъектісі заңи ғылым мен практиканың маңызды категорияларының бірі болып саналады. Субъектілерсіз құқықтық қатынастар туындамайды. Құқық субъектілері өз ерекшеліктеріне байланысты субъективтік заңи құқықтар мен міндеттерге нақтылы ие бола алатын тұлға және қоғамдық қатынасқа қатысушы болып саналады.

Бұл орайда тұлға өз бетімен өз еркін қалыптастыруға, білдіруге және жүзеге асыруға қабілетті болады. Сондай-ақ құқықтық қатынастарға шынайы қатыса алатын тұлға, яғни заңи норманың күшімен құқық субъектісі болған тұлға ретінде көрініс табады. Екі негізгі құрылымдық элементі бар құқық субъектілігі құқық қабілеттілігін, яғни құқыққаие болу және міндеттерд орындау қабілеттілігін және әрекет қабілеттілігін, яғни өз бетімен құқықтары мен міндеттерін жүзеге асыру қабілеттілігін білдіреді.

Құқық субъектісі құқықтық субъектілікке нақты ие бола алатын тұлға, яғни құқықтық қатынастарға тұрақты қатысуға қабілеті бар тұлға. Ал құқықтық қатынас субъектісі нақты бір құқықтық қатынастың шынайы қатысушы болып табылады.

Құқықтық қатынас субъектілеріне азаматтар, қоғамдық бірлестіктер, мемлекеттік органдар, заңды тұлғалар және мемлекет жатады.

Құқықтық қатынастың соңғы элементі - объектісі субъектілердің субъективтік заңи құқықтары мен міндеттері бағытталған қоршаған ортаның құбылыстары, яғни субъектілердің мүдделері мен мұқтаждықтарын қанағаттандыруға қажетті немесе қанағаттандыра алатын материалдық емес игіліктер, кейде сол игіліктердің қозғалысын қамтамасыз ететін іс-әрекеттер болып саналады. Заңи ғылымда объект категориясы субъектімен тікелей байланыстырылмайды, өйткені объектілер құқықтық қатынастардың бағдар - бағытына қатысты қарастырылады.

Құқықтық қатынас объектісі осы қатынасқа қатысушы субъектілердің өзара субъективтік заңи құқықтары мен міндеттерін жүзеге асыру барысында туындайтын, заңи байланыс бағытталған құбылыс және салықтық міндеттеменің болуын шарттайтын заңи факті болып табылады. Салықтың заты салық объектісінің мүліктік көрнісі болып есептелінеді. Сондықтан, кейбір авторлардың құқықтық қатынас объектісі ( салық объектісі) салық төлеушінің материалдық игіліктері болып табылады деген тұжырымдары негізделмеген(А. Худяков) .

Салықтық құқықтық қатынастар өз экономикалық - құқықтық табиғатына орай, қаржылық құқықтық қатынастардың ерекше түріне жатады.

Салықтық құқықтық қатынастар деп айрықша қаржылық құқықтық нормалар негізінде мемлекет пен салық төлеушілердің арасында туындайтын қоғамдық байланыстарды айтамыз. Бұл ретте басты ерекшеліктер былайша сипатталады: мемлекеттің салық төлеушілерден салық төлеуді талап етуге қажетті құқығы бар; ал салық төлеушілерде салықты төлеу жөніндегі заңи міндеттері бар.

Салықтық қатынастар әрқашанда мүліктік сипатта, сондай-ақ салық төлеуші мемлекетке белгіленген соманы төлеуге міндетті болғандықтан біржақты өктем сипатта бролады.

Салықтық қатынастар салық салу жүйесінің экономикалық және құқықтық мән-жайларына байланысты материалдық және ұйымдастыру салықтық қатынастары болып бөлінеді.

Сондықтан ешқандай салықтық қатынастар құқық нормаларынан тыс бола алмайды. Салықтық құқықтық қатынастардың туындауы заңдарға яғни жоғары заң күші бар актілерге байланысты. Өте маңызды басты әрі күрделі қоғамдық қатынастар болғандықтан, оларды заң шығару арқылы белгілеп, бекіту және реттеу қажеттілігі бірінші кезекте тұратыны ешкімге құпия емес шығар. Салық жүйесі мен әрбір нақты төмен түрінің ұлттық табысты бөлу, қайта бөлу процесіне, заңды және жеке тұлғалардың табыс мөлшерін айтарлықтай ықпал етулеріне байланысты экономикалық және әлеуметтік саяси маңызы, екіншіден осы саладағы мемлекеттің бірыңғай қаржы саясатын құқықтық қамтамасыз ету қажеттілігі және жергілікті жерлерде салықтар мен салық емес төлемдерді енгізу мүмкіндігін болдырмау.

Салықтық құқықтық қатынастар әрқашанда жекелей жіктеу сипатында болды. Оның себебі салықтық құқықтық қатынастың әрбір қатысушы нақты жекелей белгіленген. Қандайда болмасын, салықтық құқықтық қатынастардың міндетті қатысушысы әрқашанда мемлекет болса, сол қатынастардың екінші жағында құқық нормасында көрсетілген нақты жекелей айқындалған жиынтық белгілері бар салық төлеуші тұрады.

Мемлекет тарапынан салықтар жөніндегі заң қабылданған кезде оны салық төлеуші өзінің мызғымас міндеті ретінде ерікті түрде толығымен және уақытылы орындайды.

Бірақ салық төлеуші өз міндетін орындаудан бас тартқан жағдайда немесе мемлекет алдында өз талаптарын қойса, онда мемлекеттің салық төлеушінің міндетін орындау жөніндегі құқығы бірінші орынға шығады.

Осы жағдайда мемлекет өзінің өктем өкілеттілігін салық төлеушіні мемлекеттік мәжбүрлеу тәсілдерін тікелей қолдану арқылы жүзеге асырады. Сонымен қатар салық төлеушінің өз міндетін орындамауы оның құқықтарын қорғау жөніндегі қатынастардың туындауына себеп болады. Басқаша айтсақ, салық төлеуші жасаған құқық бұзушылыққа мемлекет тарапынан жазылу шаралары қолданылу барысында салық төлеушінің құқықтарын қорғау жөніндегі қатынастар туындайды.

Салық төлеушінің құқықтары

Салық төлеуші:

қолданылып жүрген салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы, салық заңдарындағы өзгерістер туралы салық қызметі органдарынан ақпарат алуға;
салық қатынастары мәселелері бойынша өз мүдделерін жеке өзі не өз өкілі арқылы немесе салық консультантының қатысуымен білдіруге;
салық бақылауы нәтижелерін алуға;
салық бақылауы нәтижелері бойынша салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеу мен төлеу жөнінде салық қызметі органдарына түсіндірме табыс етуге;
жеке шотынан салық міндеттемелерінің орындалуы бойынша бюджетпен есеп айырысудың жай-күйі туралы көшірме алуға;
осы Кодекс пен Қазақстан Республикасының басқа да заң актілерінде белгіленген тәртіппен салықтық тексеру актілері бойынша хабарламаға және салық қызметі органдары лауазымды адамдарының әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағым жасауға;
салық құпиясының сақталуын талап етуге;
салық салуға қатысы жоқ ақпарат пен құжаттар табыс етуге құқылы.