Мемлекет пен құқықтың методологиясы

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

13. ЛЕКЦИЯ ТЕЗИСТЕРІ

№1 Лекция таќырыбы: Мемлекет пен ќ±ќыќтыњ методологиясы.

Лекция жоспары:

Мемлекет және құқықтыњ жалпы теориясының пәні.
Мемлекет және құқықты оқып үйрену әдістері.
Мемлекет және құқық теориясының қызметі.
Мемлекет және құқық теориясының заң ғылымдағы және қоғамдағы орны.

Лекцияныњ маќсаты: Мемлекет пен ќ±ќыќ теориясыныњ пєнін, оќып ‰йрену єдістерін, ќызметін жєне мемелекет жєне ќ±ќыќ теориясыныњ ќоѓамдыќ жєне зањ ѓылымдарымен байланысын оќып ‰йрету.

1. Мемлекет және құқықтыњ жалпы теориясының пәні.

Мемлекет және құқықтыњ жалпы теориясының пәні - адам қоғамының өміріндегі құбылыстардың мемлекет пен құқықтың өмірге келу, даму объективтік заңдылықтары мен олардың мәні - маңызы, құрылысы мен мақсаты.

Мемлекет және құқық теориясы - қоғамдағы саяси-экономикалық, мәдени-әлеуметтік құбылыстарды зерттеп, қоғамдық өмірдегі қарым-қатынастарды реттеу, басқару әдіс-тәсілдерін, объективтік заңдылықтарын анықтап отыратын ғылым. Жалпы теория мемлекет және құқықтың өмірге келу, даму заңдылықтарын, мақсатын, мазмұнын, құрылысын, нысанын, қағидаларын, белгілерін, функцияларын зерттейді.

Жалпы теорияның пәні қоғам мен мемлекеттің арасындағы сан қырлы, күрделі қарым-қатынастары, қоғамның саяси жүйесіндегі мемлекеттің алатын орнын, маңызын, азаматтық қоғам мен мемлекеттің өзара байланысын, адамдардың сана-сезімін, оның қоғамдағы маңызын, мемлекеттің болашағын, құқықтық мемлекетті қалыптастыру бағыттарын зерттеп, қорытынды тұжырымдар жасап отырады.

2. Мемлекет және құқық теориясының әдісі, оның мазмұны.

Методология - дүниені философиялық турғыдан түсіндіретін ілім. Ғылыми методологияның негізі - материализм мен диалектика. Ғылымның методологиясы - оның ғылыми зерттеу әдіс-тәсілдері.

Методологияның екі түрі болады: жалпы ғылыми әдіс-тәсіл және жекелік ғылыми әдіс-тәсіл. Жалпы ғылыми әдіс-тәсілді - ғылымды зерттеудің методологиялық негізі деп атайды. Қазіргі заманғы ғылыми зерттеулер философияның материалистік және диалектикалық заңдарына сүйене отырып жүргізіледі.

Жалпы ғылыми зерттеудің әдіс-тәсілдерінің ең күрделісі материалистік диалектика. Ол қазіргі ғылыми танымның теориясы мен әдісі. Таным - объективті шыңдықтың адам санасындағы белсенді және қайшылықты бейнелейді. Бұл процесте логиканың атқаратын ролі бар. Логиканың негізгі мақсаты - танымның ақиқаттылығы, танымдық әдістердің дұрыс жүйесін қалыптастыру.

Заң ғылымының зерттеу процесінде анализ және синтез тәсілдері қолданылады. Анализ - теориялық және тәжірибелік зерттеу процесінде күрделі объектілерді талдау, құрамды бөліктерді жіктеп ажырату.

Синтез - сол талданған бөліктерді жинақтап қосу арқылы белгілі бір объектіні, затты құрастыру.

Жекелік ғылыми зерттеу әдіс-тәсілдері:

Жүйелік тәсіл - қоғамдағы мемлекеттік-құқықтық құбылыстарды жүйеге салаға топтастырып зерттеу. Функционалдық тәсіл - қоғамдағы заңды құбылыстардың әлеуметтік бағытына, маңызына, қызметіне қарай жіктеп зерттеу жүргізу.

Социологиялық әдіс - жүйелік, функционалдық, статистикалық әдістер арқылы жүргізілген зерттеулердің қорытынды нәтижелерін біріктіріп зерттеуді жалғастыру.

Салыстырмалы - теңестірмелі әдіс - бірнеше мемлекеттерді, құқықтарды салыстырмалы зерттеу және олардың тарихи даму процестерінде теңестірмелі әдіспен зерттеу жүргізу

3. Мемлекет және құқық теориясының қызметі.

Мемлекет және құқық теориясының негізгі үш функциялары бар.

1. Теориялық - танымдық функция (онтологиялық, гносеологиялық, эвристикалық) . Адам қоғамының тұрмысын, оның қағидаларын, құрылымын, даму заңдылықтарын зерттеу. Таным теориясы арқылы мемлекет пен құқықтың маңызын, мақсатын білуге болады. Заң ғылымының барлық саласында зерттеудің әдіс-тәсілдерін жетілдіріп, қоғамдағы құбылыстардың даму процесінің жаңа заңдылықтарын ашу.

2. Тәжірибелік - қолданбалы функция (әдістемелік, саяси, тәжірибелік-ұйымдық) заң ғылым салаларының талаптарына сәйкес жалпы әдістемелік ғылыми тұжырымдар жасап, ғылымның жақсы дамуына жағдай жасау. Қоғамның алдында тұрған мақсатты, саясатты жалпы теория тұрғысынан орындау бағыттарын, жолдарын, белгілеу. Мелекеттің ішкі-сыртқы саясатының ғылыми негіздерін жасап, оның ғылыми тұрғыдан орындалуын қамтамасыз ету. Тәжірибелерге сүйене отырып, қоғамдағы заңдылықты, тәртіпті сапалы іске асыру үшін ұсыныстар жасап отырады.

3. Тәрбиелік қызметі (идеологиялық, болжау) жалпы теория қоғамдағы әртүрлі қөзқарасты, саясатты, идеяларды біріктіріп, ғылыми тұрақты жүйе қалыптастырып, адамдардың сана-сезімін, құқықтық мәдениетінің сапасын жақсарту. Жалпы қоғамдағы саяси-құқықтық құбылыстармен ғана шектелмей, сол құбылыстардың болашақ бағытын зерттеп, ғылыми қорытынды тұжырымдар жасап, оны құқықтық реттеп, басқару бағдарламасын дайындауға қатысу.

4. Мемлекет және құқық теориясының заң ғылымдағы және қоғамдағы орны.

Мемлекет және құқық теориясы адам қоғамының бір саласын жан-жақты зерттеп, оның объективтік даму заңдылықтарын, өзара байланысын анықтап, оларды қолданудың жолдарын көрсетіп отырады. Сондықтан теория қоғамдық ғылымның бір саласы. Қоғамдық өмірдің ең өзекті мәселесі - мемлекет пен құқықтың маңызы, олардың алатын орны. Бұл мәселелерді мемлекет және құқық теориясы қоғамдық ғылымдардың басқа түрлерімен бірігіп зерттеп отырады. Адам қоғамының тарихын, даму процесін, мазмұнын, болашағын зерттейтін пәндерді қоғамдық ғылым деп атайды. Олар қоғамды жан-жақты зерттеу тұрғысынан зор үлес қосады. Бұлардың ішінде мемлекет пен құқық теориясына көбірек көңіл бөлетін философия, саяси экономика, єлеуметтану мен тарих.

Философия- адамзаттыњ д‰ниедегі алып отырѓан орнын аныќтап, соныњ негізінде адамныњ д‰ниеге деген танымдыќ, ќ±ндылыќ, этикалыќ жєне эстетикалыќ ќатынастарын зерттейді.

Экономикалыќ ѓылым- ќоѓамныњ экономикалыќ базисін, µндірістік ќатынастарды, µндіруші к‰штерді, меншіктіњ т‰рлерін зерттеп, олардыњ ќоѓам дамуындаѓы мањызын жан-жаќты аныќтап отырады.

Тарих-адамзат ќоѓамыныњ µткен дєуірлерін барлыќ ќырынан жан-жаќты зерттеп, кµптеген тєжірибе жинаќтап, соныњ ішінде мемлекет пен ќ±ќыќтыњ пайда болуы, дамуы, ќоѓамды басќару зањдылыќтары.

Социология- ќоѓамныњ єлеуметтік жаѓдайыныњ дамуы, оны басќару єдіс-тєсілдерін, адамдардыњ єлеуметтік тєртібін, ќатынастарын зерттейді.

Барлыќ ќоѓамдыќ ѓылымдар µз т±рѓысынан адамзаттыњ тарихын зерттеуге тиісті ‰лес ќосады. Б±л ѓылымдардыњ ж‰йесінде мемлекет пен ќ±ќыќ теориясыныњ алатын орны µте жоѓары.

Мемлекет жєне ќ±ќыќ теориясы зањ ѓылымыныњ бір саласы.

Зањ ѓылымы дегеніміз- мемлекеттік-ќ±ќыќтыќ ќ±былыстарды зерттеп, олардыњ ќоѓамдыќ µмірмен байланыстарын, араќатынасын айќындайтын арнайы білім ж‰йесі. Зањ ѓылымы зерттейтін объектілерініњ ерекшеліктеріне байланысты т‰рлі салаларѓа бµлінеді.

1. Тарихи-теориялыќ зањ ѓылымы. (Мемлекет жєне ќ±ќыќ теориясы, Ќазаќстан мемлекеті мен ќ±ќыќ тарихы, Саяси жєне ќ±ќыќтыќ ілімдер тарихы т. б. )

2. Салалыќ зањ ѓылымы. (Конституциялыќ ќ±ќыќ, Єкімшілік ќ±ќыќ, Азаматтыќ ќ±ќыќ, Ќылмыстыќ ќ±ќыќ, Азаматтыќ ќ±ќыќ іс ж‰ргізу т. б)

3. Салааралыќ зањ ѓылымы. (Прокурорлыќ ќадаѓалау, Табиѓатты ќорѓау ќ±ќыѓы, Криминология т. б. )

4. Шетел мемлекеті мен ќ±ќыѓын зерттейтін ѓылымдар. (Халыќаралыќ ќ±ќыќ, Шетелдердіњ Конституциялыќ ќ±ќыѓы т. б. )

5. Іс ж‰зінде ќолданылатын ѓылымдар. (Сот медицинасы, Сот статистикасы т. б. )

Жалпы теория қоғамдық ғылымдардың ішіндегі тек мемлекеттік-құқықтық құбылыстарды зерттейтін саласы. Сондықтан жалпы теория заң ғылымының бір саласы. Теория заң ғылымдарының барлық салаларының объективтік даму заңдылықтарын зерттеп, оларды қалай қолдану жолдарын көрсетіп отырады және заң ғылымының салаларының бірлесіп, дербестік даму бағыттарын анықтап отырады. Сондықтан мемлекет және құқық теориясы заң ғылымының ішіндегі ең терең түйінді ғылым.

Мемлекет және құқық теориясы заң ғылымының салаларына бағыттаушы, ұйымдастырушы, әдістемелік ғылым. Мемлекет және құқық теориясы заң ғылымының салаларына тиісті әдістемелік жасап, оны ғылыми тұрғыдан қалай қолдану әдіс-тәсілдерін анықтап отырады. Жалпы теория өзінің ғылыми зерттеуінде бір өлкенің, бір мемлекеттің шеңберімен шектелмейді. Ол өз жұмысында көптеген елдің, көп мемлекеттердің тәжірибесін қамтып, байланыстырып зерттеу арқылы ғылыми қорытынды жасайды.

ӘДЕБИЕТТЕР:

1. Алексеев С. С. Философия права. М., 1997

Казимирчук В. П., Кудрявцев В. Современная социология права. М., 1995
Керимов Д. А. Философские основания политико-правовогоисследования. М., 1987
Козлов В. А. проблемы предмета и методологии общей теории права. Л., 1989
Денисов А. И. Методологические проблемы ТГ и П. М., 1983
Сапарғалиев Ғ. С. Мемлекет және құқықы теориясы. Алматы, 1998
Жоламан Қ., Мұхтарова А., Тәукелев А. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы, 1999

№2 Лекция таќырыбы: Мемлекеттің пайда болуы, мәні, типологиясы

Лекция жоспары:

Мемлекеттің пайда болу себептері.
Мемлекеттің шығуы туралы теориялар.
Мемлекеттің мәні
Мемлекет типологиясының түсінігі мен негіздері

Лекцияныњ маќсаты: Мемлекеттіњ пайда болуыныњ экономикалыќ жєне єлеуметтік себептерін, таптыќ жєне єлеуметтік мєнін, мемлекеттіњ даму зањдылыќтарын оќып ‰йрету.

1. Мемлекеттің пайда болу себептері.

Мемлекет адамзат дамуыныњ белгілі бір кезењінде пайда болып ќалыптасады. Мемлеке дегеніміз- ќоѓамдыќ саяси ±йым. Ќоѓамдыќ ±йымныњ алѓашќы т‰рі-рулыќ ќауым. Ру дегеніміз-адамдардыњ тарихи ќалыптасќан бірлестігі, туысќан адамдардан т±ратын ќауымдастыќ. Рулыќ ќауымда ру м‰шелерін ±йымѓа олардыњ туыстыќ ќандастыѓы, бірлесіп істеген ењбегі жєне м‰ліктіњ ортаќ болуы біріктіреді. Рулыќ ќауым єдетте екі сатыдан µтеді. Алѓашќы єйелдер ‰стемдік етіп т±рѓан аналыќ дєуірде ру топтары єйел туыстыќ жаѓынан болса, кейінгі аталыќ дєуірде билік отбасыныњ иесіне айналѓан ерлерге ауысады. Рулыќ ќауымдаѓы биліктіњ т‰бегейлі µзгеруі егіншілік пен мал шаруашылыѓыныњ пайда болуы, даму жєне ењбек ќ±ралдарын, ќару-жараќтарды кµбірек µндіріп жетілдіре т‰суімен тыѓыз байланысты болды. Осындай µзгерістердіњ нєтижесінде ерлер ќоѓамдыќ µндірісте мањызды орнынѓа ие болып, ру ќауымында шешуші к‰шке айналды. Міне, содан бастап туыстыќ ерлер тарапынан аныќталып, ер адам ру басшысы болып саналды. Рулыќ ќауымда ќауымдыќ билік ж‰зеге асырылды. Ру µміріне байланысты мєселелердіњ барлыѓын рудыњ жалпы жиналысы ќарап, шешіп отырѓан. Ру басшысына жасы толѓан азамат таѓайындалды. Ру басшысыныњ ќызметі м±рагерлікке негізделмейді. Єдетте, оны кез-келген уаќытта ауыстырып отырѓан. Ру аѓасына ру єдет-ѓ±рыптарын, дєст‰рін білетін, рудыњ ќамын ойлайтын жєне ќауымды басќара білетін адам сайланѓан. Бірнеше рулар бірігіп тайпа ќ±рады. Тайпаны басќару ‰шін ру аѓаларынан кењес ќ±рылды. Ру µмірініњ мањызды мєселелері ру м‰шелерініњ жалпы жиналысында шешіліп, ел шешімініњ ж‰зеге асырылуын ру басшысы ќадаѓалады.

Сонымен рулыќ ќоѓам егіншіліктіњ, мал шаруашылыѓы, ќолµнер кєсіптерініњ дамуына байланысты ыдырап, ќоѓам м‰шелерініњ жікке бµлінуіне алып келді. Єрбір отбасыныњ µзіндік шаруашылыѓы ќалыптасып, мал, жер, ќ±рал-жабдыќтар жеке меншікке айнала бастады. Рулыќ ќауым ішінде м‰лік тењсіздігі пайда болды. Ру єскери басшылар ру м‰шелері ќатарынан бµлініп шыѓып, басќарушы ерекше ‰стем тапќа айналды. Рулыќ ќауымныњ єскери демократиясы ќалыптасып, мемлекеттік ќ±рылымныњ алѓашќы негізі ќаланды. Меншік иелері байлардыњ айрыќша м‰дделері болѓандыќтан олар басќа ру м‰шелерімен яѓни кедей шаруалармен ќатар отырып мєселелерді бірге шешуге бармайды. Сол себепті байлар мен кедейлер арасында ќарама-ќайшылыќтар туа бастады. Рулыќ биліктіњ орнына саяси билік, жања саяси ќ±рылым пайда бола бастады.

Алѓашќы ќауымдыќ ќоѓамныњ экономикасы мен ќ±рылымы- экономиканыњ негізгі сипаты: ќоѓамдыќ ењбек, ќоѓамдыќ меншік, ќоѓамдыќ бµліс, ќоѓамдыќ µмір с‰ру. Ќоѓамныњ ќ±рылысы: туысќандыќ ру, тайпа, одаќ, бірлестіктер.

Алѓашќы ќауымдыќ ќоѓамныњ экономикалыќ, єлеуметтік, ќ±рылымдыќ, басќарушылыќ салаларындаѓы объективтік даму процестері бір-бірімен тыѓыз байланыста µзгеріп, жањарып отырады. Б±л объективтік даму процестіњ к‰рделі сатысы єлеуметтік революциялыќ тµњкеріс-б. з. д. 10-15 мыњ жылдыќтарда болѓан. Ол тµњкерњс кезінде малшылыќ пен егіншілік ќалыптасты, ажарланѓан тастан жасалѓан ќарулар µмірге келді, адамныњ тєжірибесі µсіп, молайды. Ќоѓамдыќ ењбек тµрт к‰рделі тарауѓа бµлінді: Мал шаруашылыќ, жер игеру, µндірістік жєне саудагерлер тобы. Б±ныњ бєрі ењбектіњ µнімділігін арттырды, ќоѓамныњ шыѓысынан кірісін асырды. Ќоѓамдыќ байлыќ ќалыптаса бастады, оны иемденетін топтар, таптар пайда болды. Экономикалыќ µзгерістер єлеуметтік ќайшылыќтарды µмірге єкелді. 5-4 мыњ жылдыќтарда сол ќайшылыќтарды реттеп, ќоѓамды басќару ‰шін ќ±ќыќ пен мемлекет пайда болды. Мемлекет пен ќ±ќыќтыњ туынды тарихы- ќоѓамныњ антагонистік тапќа бµлінуініњ нєтижесі болып табылады.

Мемлекет пен ќ±ќыќтыњ шыѓу себептері:

-жинау экономикасынан µндіру экономикасына кµшу

-мал шаруашылыѓынан егіншіліктіњ бµлінуі

-ењбектіњ ірі ќоѓамдыќ бµлінісі

-алып-сатарлардыњ пайда болуы

Мемлекет пен ќ±ќыќтыњ µмірге келуініњ, ќалыптасуыныњ негізгі объективті зањдылыќтары:

-ењбек µнімділігініњ µсуі

-артыќ µнімніњ пайда болуы

-жеке меншіктіњ пайда болуы

-таптардыњ пайда болуы

2. Мемлекеттің пайда болуы туралы теориялар мазмұны.

Мемлекет пен құқықтың шығуын таныстыратын бірнеше теориялар бар. Олар мемлекеттің пайда болу құбылыстарын түрліше түсіндіреді. Атап айтсақ, теологиялық теория - мемлекеттің шығуын құдайдың құдыретімен байланыстырады. Әрбір ірі дін құдайдың әрекеті деген діни-құқықтық қағидалар бар. Қазір де кейбір мемлекеттер осындай қағидаларға негізделіп құрылып, қызмет атқарады. Бұл қағидаларға сүйене отырып, діни теоретиктер мемлекет пен құқық құбылыстарын діни рәсімдерге байланыстыра түсіндіреді. Бұл теорияны ғылыми түрде уағыздаған Фома Аквинский, Жан Маритен т. б.

Патриархалдық теория - мемлекет адамдардың отбасы тәжірибесінен қалыптасқан азаматтардың сапалы түрде өздерінің мүдде-мақсаттарын іске асыру үшін біріккен одақ деп түсіндіреді. Күрделі ірі патриархалдық отбасы бірте-бірте мемлекеттің басшысына айналған. Отбасы басшысы - әке, мемлекеттің басшысы-монарх. Бұл теорияның өкілі және дамытқан зерттеушісі Аристотель оны жақтаушылар орта, жаңа ғасырларда болды. Фильмер Михайловский т. б.

Келісім-шарттық теория мемлекеттің шығуын адамдар арасындағы келісім-шартпен байланыстырады. Өткен дәуірлерде адамдар өмір сүру үшін бірімен-бірі жауласып, соғысып, әбден береке қасиеті кетеді. Сондай қауіпті өмірден құтылу үшін адамдар өзара ымыраға келіп, шартқа отырады. Соның нәтижесінде мемлекет құрып, оған қоғам мүшелерінің барлығын қорғауды, лайықты өмір сүруге жағдай туғызуды міндеттейді. Қоғам мүшелері де заң талаптарына бағынатыны туралы міндеттеме алады, деп түсіндіреді (Гроций, Спиноза, Д. Локк, Т. Гоббс, Ж. Руссо, А. Радищев)

Психологиялық теория ІХ-Х ғасыр бұл теорияны уағыздаған Ч. Тард, Л. И. Петражицкий. Қоғам мен мемлекетте бұл теория адамдардың психологиялық біріккен көзқарасы, іс-әрекеті, мінезі, тәртібі - бәрі келісіп ұжымдық түрде басқаруы . Қоғам мен мемлекет адамдардың табиғи психологиялық даму заңдылық процессінің нәтижесінде пайда болды деп түсінідіреді.

3. Мемлекеттің мәні

Мемлекет дегеніміз-жария µкіметтіњ пайда болуымен іс-єрекетініњ нєтижесі ретінде ќалыптасатын, ќоѓам µмірін ±йымдастырудыњ нысаны жєне оныњ негізгі салаларына басшылыќ ететін, ќажетті жаѓдайларда µкіметтіњ к‰ш-ќуатына с‰йенетін басќару ж‰йесі.

Мемлекеттіњ негізгі белгілері:

1. Басќару органдары мен мекемелерініњ ерекше ж‰йесініњ болуы.

2. Ќоѓамдыќ ќатынас ережелерін белгілейтін ќ±ќыќтыњ болуы.

Мемлекеттіњ ќоѓамдаѓы басќа да ±йымдардан айырмашылыќ белгілері:

-мемлекет ќоѓамдыќ кµлемде бірден-бір билік ж‰ргізетін ±йым;

-мемлекет ќоѓамдаѓы зањдылыќты, тєртіпті баќылап отырады;

-мемлекеттіњ ішкі-сыртќы істердегі тєуелсіздігі, басым ‰стемдігі;

Мемлекеттіњ рулыќ ќауымнан айырмашылыѓын мынадай белгілері арќылы ажыратамыз:

1. Мемлекеттік егемендік

2. Мемлекеттіњ халќы єкімшілік ж‰йеге бµлінеді.

3. Мемлекеттіњ єкімшілік билік ж‰ргізетін органы болады. Басќару ісімен ш±ѓылданатын адамдар ќызмет етеді.

4. Мемлекет зањдар шыѓарып, солардыњ к‰шімен ќоѓамдыќ ќатынастарды реттейді.

5. Салыќ ж‰йесініњ ќалыптасуы.

Даму сатыларына қарамастан барлық мемлекеттердің ортақ белгілерін атауға болады. Осылар арқылы мемлекет тапсыз қоғамдағы рулық қауымдастықтан және таптық қоғамдағы өзгеде ұйымдардан ажыратылады. Осындай белгілердің жиынтығы келіп, мемлекет туралы мінездемені толық ашып береді. Ең алдымен, мемлекет арнаулы өзара байланысты, бірігіп іс-қимыл жасайтын мемлекеттік аппаратты құрайтын мемлекеттік органдардан (әкімшілік, армия, сот, полиция т. б. ) тұрады. Бұлар мемлекет атынан билік жүргізеді, басқаруды қамтамасыз етеді. Демек, бұл саяси билік ұйымы. Мұның мәнісі мынада:

ол әлеуметтік басқаруды жүзеге асыратын органдардың ерекше жүйесі болып табылады;
бүкіл қоғамның атынан ресми өкілдік етеді;
оның мақсаты - өркениетті тәртіпті, әрі адамдардың күнделікті өмірлік қызметін қолдауды қамтамасыз ету, ал керек болған жағдайда мемлекеттік мәжбүрлік шараларын қолданады.

Екінші белгісі - бұл мемлекеттік биліктің оның аумағындағылардың барлығына тиесілілігі. Бұл жерде аумақ деп мемлекеттің шекрасы шегіндегі кеңістікті айтамыз. Демек, мемлекеттің ерекшелігі - нақтылы анық сыртқы шекарасының болуы және ұлттық немесе әкімшілік аумақтың бөліктерге бөлінуі. Мемлекет өзінің қарамағындағы адамдарды біріктіргіш күш, сондықтан өздерінің құқықтары мен міндеттерін тұрғылықты жері бойынша іске асырады.

Кез келген мемлекеттің үшінші белгісі оның аумағындағылардың орындауларына міндетті тәртіп ережелерін тағайындау. Яғни нормативтік-құқықтық актілерде белгіленген құқық нормаларын шығару.

Мемлекеттің төртінші белгісі - халықтан салық, алымды және басқа да міндетті төлемдерді жинап алу, өйткені, бұлар мемлекеттік аппаратты ұстап тұру үшін және өзге де қоғамдық жұмыстарды қамтамасыз етуге қажетті қаражат болып табылады.

Ақырында, мемлекет егемендікке ие болады, оның басты мақсаты басқа шет мемлекеттерге тәуелді болмауды, өз аумағындағы ішкі және сыртқы мәселелердің барлығын дербес шеше алатындығы, әрине өзге мемлекеттердің тәуелсіздігін бұзбауы тиіс.

4. Мемлекет типологиясының түсінігі мен негіздері

Алғашқы қауымдық қоғамның экономикалық, әлеуметтік дамуы.

1. Жабайы адам дәуірі - 40-12 мың жылдықтар арасы. Адамдар табиғаттың даяр өнімдерін корек етті қарулары дайын: тас, сүйек, ағаш. Жабайы аңшылық, балықшылық қалыптасып қоғамның негізгі сипаты табиғаттың, қоршаған ортаның адамдардың күн көрінісіне қолайлы жақтарын пайдалана отырып, экономикалық, әлеуметтік жағдайын жақсарту. Қорыта айтқанда - дайынды игерушілік дәуірі. Бұл кезеңде қиыншылық, ашаршылық жиі болды.

2. Экономикалық қолдан жасау дәуірі - 12-4 мың жылдықтар арасы. Бұл кезеңдерде адамдардың тәжірибесі, пайдаланатын қаруы дамыды. Рухани сана-сезімі, білімі жоғарылады. Экономиканы қолдан жасауға мүмкіншілік қалыптасты. Металлургия, керамика өмірге келді. Малшылық-егіншілік арқылы рулық, тайпалық бірлестіктер, әлеуметтік нормалар өмірге келді.

Шығыс елдеріндегі мемлекеттің дамуы.

Шығыс елдерінде (Иран, Индия, Қытай, Араб елдерінде) мемлекеттің қалыптасуы басым түрде қоғамдық меншікті қорғауға байланысты. Себебі, бұл елдерде алғашқы қоғам ыдырау кезінде күрделі құрылыстар болды: ірі су каналдарын жасау, суармалы ирригациялық жүйелер қалыптастыру, құрғақшылықпен күресу. Аталған күрделі жұмыстарды жақсы жүргізу үшін қоғамдық мемлекеттік меншік қалыптасты. Сол меншіктің иелері: чиновниктер, ру, тайпа басшылары, король, императорлар болды. Сөйтіп, бұл елдерде көбінесе мемлекеттік деспотизм орнады. Бұл елдердің экономикасы, әлеуметтік жағдайы, демократия өте бәсең дамыды. Мемлекеттік биліктің, қоғамдық меншіктің басында - абсолюттік монарх болды.

Азия типті (шығыс типті) мемлекеттердің қалыптасу себептері: ірі ирригациялық жүйелерді жасау; оны іске асыру үшін құралдарды, жұмысшыларды жүйелі түрде топтастыру-біріктіру; барлық жұмыстарды бір орталықтан басқару.

Мемлекеттік басқару аппараты бұрынғы ру-тайпалық аппарат қалың бұхарадан алыстай түсіп, әділетсіздікті, қанаушылықты күшейтті. Азия типті мемлекеттер өте баяу дамып, ХІХ-ХХ ғасырларға дейін көп өзгермей сақталып келді (Қытай, Иран т. б. ) .

Европалық елдерде мемлекеттің қалыптасуы.

Мемлекет европалық елдерде жеке меншіктің шапшаң, к‰рделі дамуы, ќоѓамныњ топќа бµлінуі арќылы ќалыптасты.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.