Парсы шапқыншылығы

Жоспар
Кіріспе

1 Скифтер тарихы
2 Анахарсистің сапары
3 Александрдың жорығы

Көне Грек жазбаларынан Скифтер тарихы туралы кейбір бізге дейін жеті. Бірақ олра толық емес үзік-үзік материалдар, тұлғалар.
Геродот Скифтердің бірінші патшасы аты аңызға айналған Қолақсайды атайды. Оған аспаннан қасиетті алтын соқа, алтын қамыт, алтын балта және. Сірә, олар одаққа біріккен төрт халыққа сәйкес елгі болу керек: Скиф патшалары, Скиф-егіншілер, скиф-бұл одаққа қосылған адамдар өздерін Сколат деп атады. ("Ска» скиф-сөзі жаты аты). Кола, қосымша «Кола-ксай», «көсем», «патша» мағынасын береді. Арианте патшасы да белгілі.
Қара теңіз жағалауына көшкен соң ол өз азаматтарының санын білу үшін әр жауынгерге жебенің ұшын алып келуге бұйырды.
Б.э.д. VI ғасырдың басында Азиядан келген соң Скифті Ариапит биледі. Ол белсенді сыртқы саясат Фракия патшасы Герейдің қызы, екіншісі – агатирс патшасы Спаргапиттің қызы, үшіншісі-Истриядағы гректің қызы. Бірақ нәтижесі жақсы болмады. Агатирс ханшайымы нәзік жұайы болуымен қатар әкесінің тыңшысы болды.
Қайынатасы қолайлы уақыт тауып Ариапитті зұлымдықпен өлтірді. Сөйтіп қызының жақтастары арқылы Скиф тағын тартып алғысы кеді. Алайда Скифтердің көбісі оған қарсы шықты. Спаргапитті талқандап, Арапиттің грек қызынан туылған ұлы Скилді патша сайлады.
Скилді анасы грек тәрбиесімен тәрбиеледі. Скил өскен соң гректің Борисфенд қаласына көп баратын болды. Онда ол мрамордан сарай салдырып, үйленіп, ұзақ уақыт тұрды. Грек мәдениетіне табынды, соларша киінді, грек храмдарында құдайы берді. Ата жұртының салтынан грекше өмір сүруді жақсы көретінін айтты.
Диониске арналған мейрамда Скилдің әдепсіз билерге қатысып секіргенін естіген Скифтер патшаға қарсы көтерілді. Билікті Ариапиттің Фракия қызынан туылған ұлы Октомасадқа берді. Скил Фракияға қашты. Бірақ Фракия патшасы Скифтермен соғысқысы келмеді. Келіссөзден кейін Скилді Октомасадқа берді, сосын Скил өлтірілді.

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Парсы шапқыншылығы
Көне Грек жазбаларынан Скифтер тарихы туралы кейбір бізге дейін жеті.
Бірақ олра толық емес үзік-үзік материалдар, тұлғалар.
Геродот Скифтердің бірінші патшасы аты аңызға айналған Қолақсайды
атайды. Оған аспаннан қасиетті алтын соқа, алтын қамыт, алтын балта және.
Сірә, олар одаққа біріккен төрт халыққа сәйкес елгі болу керек: Скиф
патшалары, Скиф-егіншілер, скиф-бұл одаққа қосылған адамдар өздерін Сколат
деп атады. ("Ска скиф-сөзі жаты аты). Кола, қосымша Кола-ксай, көсем,
патша мағынасын береді. Арианте патшасы да белгілі.
Қара теңіз жағалауына көшкен соң ол өз азаматтарының санын білу үшін әр
жауынгерге жебенің ұшын алып келуге бұйырды.
Б.э.д. VI ғасырдың басында Азиядан келген соң Скифті Ариапит биледі. Ол
белсенді сыртқы саясат Фракия патшасы Герейдің қызы, екіншісі – агатирс
патшасы Спаргапиттің қызы, үшіншісі-Истриядағы гректің қызы. Бірақ нәтижесі
жақсы болмады. Агатирс ханшайымы нәзік жұайы болуымен қатар әкесінің
тыңшысы болды.
Қайынатасы қолайлы уақыт тауып Ариапитті зұлымдықпен өлтірді. Сөйтіп
қызының жақтастары арқылы Скиф тағын тартып алғысы кеді. Алайда Скифтердің
көбісі оған қарсы шықты. Спаргапитті талқандап, Арапиттің грек қызынан
туылған ұлы Скилді патша сайлады.
Скилді анасы грек тәрбиесімен тәрбиеледі. Скил өскен соң гректің
Борисфенд қаласына көп баратын болды. Онда ол мрамордан сарай салдырып,
үйленіп, ұзақ уақыт тұрды. Грек мәдениетіне табынды, соларша киінді, грек
храмдарында құдайы берді. Ата жұртының салтынан грекше өмір сүруді жақсы
көретінін айтты.
Диониске арналған мейрамда Скилдің әдепсіз билерге қатысып секіргенін
естіген Скифтер патшаға қарсы көтерілді. Билікті Ариапиттің Фракия қызынан
туылған ұлы Октомасадқа берді. Скил Фракияға қашты. Бірақ Фракия патшасы
Скифтермен соғысқысы келмеді. Келіссөзден кейін Скилді Октомасадқа берді,
сосын Скил өлтірілді.
Б.э.д.VІ ғасырда Скифиядағы жағдай ешкімді қызықтырмады. Әлемнің
тағдыры Азияда шешіліп жатты. Скифтерді қуып шыққан соң Мидия, Вавилон,
Лидия және Египет билікті бөлісі үшін таласа бастады. Бірақ олар ұта
алмады. Мидияның қол астында парсылар болды. Б.э.д. 555 жылы парсылар
зороастра дінінде болды, қатал тәртіпке бағынды. Патшаға бағынбау, қызметке
келмей қалу өліммен жазаланды.
Кир медитшілерді жеңіп, басқа мемлекеттерді басып алды. Вавилон одан
үрейленіп Египетпен, Лидиямен, гректің Спартасымен одақ құра бастады.
Скифия да шет қалмады. Ол кезде Скифті Ариапиттің шөбересі Савлий биледі.
Ол шетелдерге дипломатиялық сапарға өзінің ағасы Анахарсисті жіберді. Оның
міндеті барлау және келіссөздер жүргізу болды. Ол Спарта және басқа грек
елдерінде болды, Лидия патшасы Крезбен кездесті. Ол гректерді таңқалдырды.
Атақты философтра оның ақылына тәнті болды, оның айтқан сөздері жазылып
алынып афоризмдерге айналды. Оны гректерге белгілі Жеті дана көрнекті
ойшылдар санатына қосты.
Бірақ сапар қайғылы аяқталды. Кіші Азияда Құдай анасы Кибелаға табыну
қорқынышты ғұрып болды. Ида тауындағы түнгі мейрамға көп адам жиналды.
Фанатиктер және жиналғандар өздерін-өздері жарақаттап, экстазға дейін
барды. Оған грек ойшылдары да қызықты. Анахарсис философтармен араласып
жүріп ол да қызығып кетті. Елге оралғаннан соң Днепрдің төменгі жағында
Гилей ну ормандарында құпия құдай анасы ғұрпын өткізіп Скифтерге үйрете
бастады. Алайда, бұл жөніндегі хабар патшаға жеткенде, авлий өзі ағасын
садақпен атып тастады.
Анахарсистің сапары ешқандай нәтиже бермеді. Парсыға қарсы одақ
құрылмады. Кир жауларын кезекпен соға бастады. Б.э.д. 546ж. Ол Лидияны
қиратты, Кіші Азияны қосып алды, көп ұзамай Вавилон құлады. Бағындырылған
елдер орасан салық төледі. Мысалы, Вавилон мен Ассирия жыл сайын 1 мың
талант күміс (30,3 тонна) және 500 бала-евнухтар беруге тиіс болды.
Парсыларға бағындырылған жерлерде өздеріне адал тірек керек болды. Кир
Еврейлерге назар аударды. Бұған дейін Еврейлер 2 рет сатқындық жасаған.
Б.э.д. 586ж. Иерусалим талқандалды. Вавилонда тұтқындар саны көбейді. Енді
Кир Еврейлерді қолдай бастады, көп артықшылықтар берді, Иерусалимді,
Соломонның храмын қайта тұрғызуға рұқсат берді. Бірақ Издейге барлық
Еврейлер қайтып оралмады. Жат жерде олар орнығып, саудамен айналысты.
Олардың көбісіне храм қажет емес еді. Вавилонда сиқыршылар көп болғандықтан
Еврейлер де соны үйрене бастады. Кир өз әкімшілігіне еврейлерді тарта
бастады, оларға өлім жазасына кесілген жауларының дүниелерін үлестіріп
берді. Еврейлер жергілікті халықпен тату тұрмады, яғни олар сатылмайды деп
ойлады.
Осылай тылды қамтамасыз етіп алып, парсылар жаңа жерлерді жаулауға
аттанды.
Б.э.д. 530ж. Кир Орта Азияға басып кірді. Мұнда Скифтерге жақын
массагеттер тұрды. Оларды дана патшайым Тұмаркүл биледі. Ол парсыларға:
соғысатындай ешқандай себеп жоқ, әрқайсысы өз жерінде тыныш өмір сүруі
керек-деп айтты. Кир Тұмаркүлден бағынуды және өзіне әйел болуды талап
етті. Тұмаркүл бұл талапты орындаудан бас тартып, әскер жинап, басшылығына
өз баласын қойды. Алғашқыда Кир оларды алдап түсірді. Арбаларға шарап,
тамақ салып азғантай жасақты алға шығарды. Массагеттер оларды ұстап алып,
шарапқа мас болған кезде парсылар массагеттерді шауып тастады. Осыдан кейін
ашуға мінген патшайым барлық күшті жинап шайқас алаңына өзі келеді.
Парсылар талқандалды. Тұмаркүл патшайым өлтірілген Кирдің басын қан
құйылған ыдысқа тастауды бұйырады. Патшайым: Сен бұрыннан қанқұмар едің,
енді қанып іш-деді. Патшаның өлімі Персияда бүлік туғызды, билікке Дарии
патша келді. Ол бүлікті басты. Бүлкішілерді мыңдап ағашқа отырғызды.
Әскерді қайта құрды, басқару жүйесін жөнге келтірді. Мемлекетті нығайтып,
парсылар тағы да жеңістен жеңіске қадам басты. Олар Египет пен Индияның
арасындағы елдердің бәрін жұтты. Көптеген Грекиядағы қалалары – мемлекттері
өздерін Дарииге бағынышты болуға келісті. Дарии өзін дүниежүзінің билеушісі
ретінде сезіне батады. Енді солтүстіктегі елдерді бағындыру керек еді.
Кирдің сәтсіз жорығын есіне алып, Орта Азияға шабуыл жасаудан бас тартты.
Ол Балкан мен Скифияға жорыққа дайындала бастады. Қол астындағы елдердің
барлығынан әскер жинады, гректер флот берді. Геродоттың жазуы бойынша
700 000 әскер жиналды. Азидан Европаға өту үшін Босфор арқылы кемелерді бір-
біріне байлап, грек инженері Мандрокл көпір салды. Бұғаздың қасына биік
стела тұрғызылды. Онда жорыққа қатысқан халықтардың аттары жазылды:
парсылар, Мидийлер, Вавилондар, Сириялықтар, Финикшіліктер, Лидииліктер,
Фригиліктер, Египеттіктер.
Франкияда көптеген тайпалар селдей қаптаған парсыларға қарсы соғысудан
бас тартып, берілді. Көсемдер Дарииге келіп өздері берілді. Ал қорғанғысы
келгендерді тез қиратты. Фракия халық жасақтарын патша өз әскеріне қосып
алды. Грек флоты Дунайға келіп, тағы да көпір салды.
Б.э.д. 510ж. Парсылар Скифия жеріне өтті. Алайда, мұнда олар тіпті
басқа жағдайға тап болды. Скифтер шабуыл жөнінде алдын-ала біліп, жақсы
дайындалды. Солтүстіктегі Славян ормандарына малдарын, әйелдер мен балларды
көшірді. Ал, әскерді патша Идантирс және ханзадалар Скопасис пен Таксакис
басқарды. Олар парсылармен бетпе-бет келмей шегіне бастады. Алысқа ұзамады
және өздеріне жеткізбеді, жаумен арада 1 күндік жол болды. Скифтер
парсыларды жағалаудан алыстап грек қалаларына соқпай далаға тереңдеп алып
кетті. Олар шөптерді өртеді, құдықтарды көмді. Парсылар ашығып артқа
қайтуды ойлаған кезде оларды қуып жетесіңдер деп үміттендірді. Малдарды
қалдырып, азық-түлік табуға мүмкіндік берді, сосын жау үміттеніп одан ары
қарай жүре берді. Бірақ оларға тыныштық бермеді, түнде қорғаныс жасақтарына
шабуыл жасап атқылады.
Дарии ашуы келіп Идантирске қашпай соғысуды немесе бағынуды талап етіп
хат жазды. Скиф патшасы мазақтап жауап берді: Мен қашып жүрген жоқпын,
көшіп-қонып жүрмін-деп сыйлық жіберді. Ол: құс, тышқан, бақа және 5 жебе.
Жауабын дұрыс тапқанда ол мынандай мағына береді: Егер құсқа ұқсап
аспанда, тышқан сияқты жерде немесе бақа сияқты суда жоқ болмасаңдар,
біздің жебемізден өлесіңдер. Соңында Дарии ішке ұзап кіріп кеткенін
түсінді. Ол тоқтап бағындырған жерге қорған соғып белгілеуді ұйғарды.
ұзамай бұдан ештеңе шықпайтынын білді. Скифтер енді жасырынбай әскердің
барлығы жаяу әскер мен атты әскер қарсы шықты.
Үлкен шайқас болмады, оған Скифтер ұмтылмады. Олар жаудың шарасыз
жағдайда қалғанын білді. Дарии әскерін артқа бұрған кезде оларға күндіз-
түні жан-жақтан шабуыл жасады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.