Су-биосфераның аса маңызды элементі жайлы мәлімет

Кіріспе: Су.биосфераның аса маңызды элементі

Негізгі бөлім: 1. Жерасты сулары, Ертіс өзенінің экологиялық жағдайы
2.Судың адам ағзасындағы алатын орны және маңызы
3. Тазартылған су
4.Судың агрегаттық күйлері
5.1. Судағы диффузия құбылысын зерттеу
5.2. Судың қатаю және балқу температурасын анықтау

Қорытынды бөлім: Болашаққа су қорын сақтау

Тірі және өлі табиғатта жүретін түрлі процестер мен құбылыстардың адам тіршілігіне жұмсалатын заттардың ішінде судың маңызы зор. Мұздарды, батпақтарды қосып есептегенде, жер бетінің 77,5 %-ін су алып жатыр. Су қорларына – мұхиттар, теңіздер, көлдер, жер асты сулары, мұздықтар, атмосферадағы ылғал кіреді. Жер бетіндегі биологиялық өнімдердің 43% –ін, ал оттегінің 50% –ін мұхиттар мен теңіздер береді.
Су қоры – халық байлығы, өкінішке орай жер бетіндегі тұщы судың қоры өте аз, өзендер мен көлдердегі тұщы сулардың қоры, гидросфера ресурсының бір пайызына жетпейді екен. Қазақстан Республикасы тұщы су қоры тапшы мемлекеттер қатарына жатады. Қазақстанда 1987 жылы халық шаруашылығына жұмсалған судың жалпы мөлшері 38 км3 жетті. Егер ерте кезде, бір адам басына шаққанда, тәулігіне 12-18 литр су пайдаланса, 20-ғасырда мәдениеті дамыған елдерде о ның шамасы орта есеппен 200-400 литрге жетіп отыр.

1. У.Б. Асқарова. «Экология және қоршаған ортаны қорғау» Алматы, 2005ж

2. «Ертіс өңірі» газеті Семей, 2010ж, қыркүйек

3. Интернет www.google.kz

4. Башарұлы Р. және т.б «Физика және астрономия»
Атамұра, 2007ж, 7-сынып
5. Бейсенова Ә. «Материктер мен мұхиттар географиясы» 7-сынып
6. Қазақстан ұлттық энциклопедиясы, бірінші том

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

"Назарбаев зияткерлік мектептері" АҚ Семей қаласындағы физика-математика
бағытындағы "Назарбаев зияткерлік мектебі" филиалы

Дайындағандар: 7а сынып оқушылары: 1. Нұрпаисова Гүлнұр

2.
Мәулен Саяхат

Жұмыс жетекшісі: жоғары санаттты физика және астрономия пәнінің оқытушысы
Мамадилова З.К.

2010 жыл

Шығармашылық жоба мақсаты:

Судың баға жетпес байлық екенін біле отырып, оның диффузиясын, қатаю және
балқуын тәжірибе жүзінде зерттеу.

Шығармашылық жоба міндеттері:

1. Ғылыми әдебиеттермен жұмыс істеу дағдыларын игеру
2. Ғылими әдебиеттерді басшылыққа ала отырып, судың кейбір физикалық
қасиеттерін сипаттау
3. Суды тазарту тәсілдерін оқып - үйрену
4. Зерттеу жұмыстарының дағдыларын игеру

Жұмыс жоспары

Кіріспе: Су-биосфераның аса маңызды элементі

Негізгі бөлім: 1. Жерасты сулары, Ертіс өзенінің экологиялық жағдайы
2.Судың адам ағзасындағы алатын орны және маңызы
3. Тазартылған су
4.Судың агрегаттық күйлері
5.1. Судағы диффузия құбылысын зерттеу
5.2. Судың қатаю және балқу температурасын анықтау

Қорытынды бөлім: Болашаққа су қорын сақтау

Қысқаша мазмұны:

1. Мұздарды, батпақтарды қосып есептегенде, жер бетінің 77,5 %-ін су алып
жатыр. Биосфера тіршілігінде мұхиттың алатын орны ерекше.
2. Судың көлемді бөлігі адам көзінен тыс жер астында жасырынған. Бұндай су
айдындары жер асты сулары деп аталады.
3. Ертіс өзені – облыстың бас су артериясы және трансшекаралық болуда,
өйткені ол Қытай, Қазақстан, Ресей сияқты үш мемлекеттің аумағынан ағып
өтеді.
4. Судың адам ағзасындағы алатын орны және маңызы. Организмде судың
жеткіліксіз болуы шөлдеуге әкеліп соқтырады да, судың артық болуы жүрек-қан
тамыр жүйесінің жұмысын қиындатады, қатты терлетеді, қалжыратады.
Су — тамақ рационының маңызды құрамдас бөлігі.
5. Суды тазартудың тәсілі
6. Судың агрегаттық күйлері
7. Судың диффузиясын тәжірибе жүзінде зерттеу

Су-биосфераның аса маңызды элементі
Тірі және өлі табиғатта жүретін түрлі процестер мен құбылыстардың адам
тіршілігіне жұмсалатын заттардың ішінде судың маңызы зор. Мұздарды,
батпақтарды қосып есептегенде, жер бетінің 77,5 %-ін су алып жатыр. Су
қорларына – мұхиттар, теңіздер, көлдер, жер асты сулары, мұздықтар,
атмосферадағы ылғал кіреді. Жер бетіндегі биологиялық өнімдердің 43% –ін,
ал оттегінің 50% –ін мұхиттар мен теңіздер береді.

Су қоры – халық байлығы, өкінішке орай жер бетіндегі тұщы судың
қоры өте аз, өзендер мен көлдердегі тұщы сулардың қоры, гидросфера
ресурсының бір пайызына жетпейді екен. Қазақстан Республикасы тұщы су қоры
тапшы мемлекеттер қатарына жатады. Қазақстанда 1987 жылы халық
шаруашылығына жұмсалған судың жалпы мөлшері 38 км3 жетті. Егер ерте кезде,
бір адам басына шаққанда, тәулігіне 12-18 литр су пайдаланса, 20-ғасырда
мәдениеті дамыған елдерде о ның шамасы орта есеппен 200-400 литрге жетіп
отыр.
Мухиттағы су гидросфераның барлық массаның 97% құрайды және Жер
планетасы бетінің ауданының 75% аса бөлігін алады. Биосфера тіршілігінде
мұхиттың алатын орны ерекше: онда биосфераның химиялық тазаруы мен
биомассаның өндірісін қамтамасыз ететін толып жатқан химиялық реакциялар
жүреді.
Су кез келген жануарлар мен өсімдіктердің ткандері мен жасушаларының
құрамына кіреді және ағзадағы өте күрделі реакциялар тек қана сумен жүре
алады. Жер шарындағы климат та көп жағдайда суға және атмосферадағы су
буларының мөлшеріне байланысты қалыптасады.
Мұхиттардың судың бес жүз метрлік қабаты ондағы планктонның сүзгіш
аппараты арқылы 40 күн ішінде сүзіліп өтсе, бір жыл ішінде мұхиттағы бүкіл
су планктон арқылы тазарып отырады. Теңіз суындағы еріген тұздардың
концентрациясы 3,5% болса, химиялық құрамы жағынан бұл тұздардың 99,5% -
натрий, калий, хлор, бром, фтор, магний, кобольт, т.б. иондардың үлесіне
тиеді. Су-әлемінің ең үлкен байлығы, бірақ біздің платенамыздағы тұщы судың
қоры санаулы ғана, барлық су ресурстарының 3% ғана. Судың химиялық
құрамының түрліше болуы себепті оларды минералдану дәрежесіне байланысты
төмендегіше классификациялауға болады.
Тұщы су: 1 гл дейін
Тұздылау: 1-25 гл дейін
Тұзды: 26-50 гл дейін
Ащы: 50 гл –ден асады

Мухиттағы су гидросфераның барлық массаның 97% құрайды және Жер
планетасы бетінің ауданының 75% аса бөлігін алады. Биосфера тіршілігінде
мұхиттың алатын орны ерекше: онда биосфераның химиялық тазаруы мен
биомассаның өндірісін қамтамасыз ететін толып жатқан химиялық реакциялар
жүреді.
Су кез келген жануарлар мен өсімдіктердің ткандері мен жасушаларының
құрамына кіреді және ағзадағы өте күрделі реакциялар тек қана сумен жүре
алады. Жер шарындағы климат та көп жағдайда суға және атмосферадағы су
буларының мөлшеріне байланысты қалыптасады.
Мұхиттардың судың бес жүз метрлік қабаты ондағы планктонның сүзгіш
аппараты арқылы 40 күн ішінде сүзіліп өтсе, бір жыл ішінде мұхиттағы бүкіл
су планктон арқылы тазарып отырады. Теңіз суындағы еріген тұздардың
концентрациясы 3,5% болса, химиялық құрамы жағынан бұл тұздардың 99,5% -
натрий, калий, хлор, бром, фтор, магний, кобольт, т.б. иондардың үлесіне
тиеді. Су-әлемінің ең үлкен байлығы, бірақ біздің платенамыздағы тұщы судың
қоры санаулы ғана, барлық су ресурстарының 3% ғана. Судың химиялық
құрамының түрліше болуы себепті оларды минералдану дәрежесіне байланысты
төмендегіше классификациялауға болады.
Тұщы су: 1 гл дейін
Тұздылау: 1-25 гл дейін
Тұзды: 26-50 гл дейін
Ащы: 50 гл –ден асады
Қазіргі таңда әлемнің көптеген елдерінде тұщы судың дефициті
байқалып отыр. Жер шарында судың әртүрлі мақсатқа пайдалануға жыл сайын
шамамен 150 км3, ал өзендер мен жер асты суларынан 600 км3 алынады.

Тұщы судың жетіспеушілігі гумидт деп аталатын ылғал климатты
аймақтарда байқалуда. АҚШ бірқатар штаттарында Канадада, оңтүстік
Американың, Азияның, африканың тропиктік аймақтарында су ресурстары мол
болғанымен, олардың ластану салдарынан судың жетіспеушілігі байқалуда.
Қазір әлемде 800 - ден аса су тазартатын станциялары жұмыс істейді,
олар күн сайын, 1,7 млн м3 тұщы су алады, оның 90 % - ін ауыз суы
ретінде қолданылады. Біздің елімізде Атырау қаласы осындай суды
пайданылады.
Тұщы сулар 150-200 м тереңдікте орналасады да, тереңдеген сайын
түздана береді.
Жер астындағы тұщы сулардың көлемі жер бетілік тұщы су көлемін 100есе
көп. Су табиғатта үш түрлі агрегат күйде (қатты, сұйық, газ) кездеседі.
Қазіргі кезде адамзат қоғамында бір жылда тұщы судың 3000 м3
шамасындайы жұмсалады. Судың ең көп пайдаланатын ауыл шаруашылығы. Ауыл
шаруашылығында пайдаланылған судың төрттен үш бөлігі қайтарылмайды.
Мысалы, 1 тонна бидай өсіру үшін барлық вегетациялық кезеңінде 1500
тонна, 1 тонна күрішке 7000 тонна, 10000 тонна су жұмсалады.
Жер бетіндегі ең лас – Жерорта теңізі болып табылады. Ағызынды сулардың
зиянды әсерінен ондағы балықтардың 80 проценті қырылып қалған. Кемелердің
апатқа ұшырауынан, танктер резервуарларын жуған судан және мұнай өндіру
жұмыстары кезінде жыл сайын Әлемдік мұхит сулары 12-13 млн тонна мұнаймен
ластанады. Судың бетіндегі мұнай қабаты атмосфера мен гидросфера
арасындағы газ алмасу прцесін бұзып, оттектің жетіспеушілігінен
гидробионттардың қырылып қалуына себеп болады.
1. Жер асты сулары
Су – бұл шексіз теңіздер мен мұхиттар, ағысты өзендер және мөлдір көлдер.
Дегенмен су тек қана көре алатын, ыстық күндері сүңгіп кететін су
айдындарында ғана болмайды. Судың көлемді бөлігі адам көзінен тыс жер
астында жасырынған. Бұндай су айдындары жер асты сулары деп аталады.
Жер асты сулары өзінің ерекшелігі және құрылысы бойынша жер үстінде
орналасқан судан ерекшеленеді. Жер асты сулары жерге жауатын жауындардан
толықтырылады. Дегенмен бұндай толықтырулар біркелкі емес, өйткені көп
жағдайда жергілікті жердің рельефінен, жауын түрінен, сондай-ақ жақсы
өткізетін және суды ұстап тұра алатын топырақтан да байланысты болады, ол
астыңғы қабатқа өту үшін жол бермеуі де мүмкін.
Бұдан өзге, жер асты сулары өз қорын жер үсті су айдындары есебінен
де толықтырады. Өз кезегінде жер асты сулары осындай су айдындарын өздері
қоректендіреді.
Жер астына түсіп су, әдетте, бір жерде жинақталмайды, өзінің
орналасу заңдылығы болады. Солай су ерекше жоғарғы және төменгі қабатты
ұйымдастырады. Төменгі қабатта судың ең кіші көлемі болады. Үлкен көлемді
су жоғарғы қабат бойынша үйлестіріледі. Бұл жердің төменгі деңгейіне судың
өтуі өте қиын, ал жоғарғысында – су жинақтала алатындығмен түсіндіріледі.
Жоғарғы қабат әлі де үш деңгейден қалыптасады – жоғарғы, ортаңғы және
төменгі, әрқайсысы өзінің суды өткізу ерекшелігімен сипатталады.
Жоғарғы аймақта адам шаруашылықта қолданатын су жинақталады. Ортаңғы
аймақта, әдеттегідей минералдық сулар орналасады. Ал төменгі, іс жүзінде су
алмасу болмайтын аймақта жер үсті тұздығы деп аталатын көптеген құрауыштар
мен элементтер ерітілген су болады.
Жер асты сулары қандай қабатта жатқанына байланысты өз сипаттамасын өзгерте
алады. Осыған байланысты жер асты суларының үш түрі белгілі. Бірінші түрі
жетекші деп аталады. Бұл – жер үстіне ең жақын орналасқан сулар. Дегенмен
жетекші жеткілікті тұрақты емес. Бұл қабаттан құрғақ ауа-райы кезінде су
толық кетіп қалуы мүмкін, ал үздіксіз жауы-шашын нәтижесінде қайта пайда
бола алады.
Жетекші сулардан төмен топырақ сулары орналасады. Әдеттегідей, топырақ
сулары шеткі, суға берік қабатта болады. Одан төмен ағынды сулар
орналасады. Екінші атауы – артезиандық сулар. Бұл жер астының су қабаты
аумақ рельефіне байланысты.
Ертіс өзенінің экологиясы
Су құрғаған жерде тіршілік бітер, Су - өмір көзі ,- деп жатамыз.
Ал біздің Шығыс Қазақстан облысы табиғи ресурстарға, оның ішінде су
ресурсына бай. Облыс аумағында 2000 мыңнан астам артық өзен ағып жатыр.
Республикамыздың жер үсті суларының жалпы ағысының 30% - ке жуығы
облысымызда шоғырланған.
Ертіс өзені – облыстың бас су артериясы және трансшекаралық болуда,
өйткені ол Қытай, Қазақстан, Ресей сияқты үш мемлекеттің аумағынан ағып
өтеді.
Облысымызда бір тұрғынға ауыз судың жалпы ресурстарының есептегенде
бұл көрсеткіш жылына 50 текше метрге жуық шаманы құрайды. Бұл сан әлемдік
стандарттар бойынша жоғары көрсеткіштерге жатады.
Су ресурстарының сапасына әсер ететін ерекшеліктерінің бірі, тау-
металлургиялық кешенінің негізгі кәсіпорындары ең тығыз су желісінде
орналасқандығы. Су маңындағы жылу энергетикасының ең ірі кәсіпорындары да
орналасқан. Бұл дегеніміз өндірістік кәсіпорындардың газ тәрізді. Сұйық
және қатты қалдықтары ластаушы заттармен су желісіне түседі. Ертіс өзені
болса Кенді Алтай шегінде ауыр металдардың аса ластануына ұшырайды.
ШҚ гидрометаллургия орталығының соңғы 30 жылдарының көрсеткіштері
Қазақстан қармағындағы Қара Ертіс суының азаю тенденциясын белгілеген,
әсіресе бұл Бұқтырма бөгенінің жағдайына әсерін тигізді. Боран ауылында су
сапасы таза деп танылса, Өскемен қаласының маңында Ертіс біркелкі
ластанған болуда.

Мемлекеттік экологиялық инспекциясы жағынан табиғат қорғау заңнамасын,
су пайдалану көлемін азайту бөлігінде табиғат ресурстарын пайдалануға деген
рұқсат алу жағдайларын және су айналымы жүелерін енгізу мерзімдерін сақтау
жөніндегі талаптарды нығайтқаны Ертіс өзені бассейіне ағынды сулардың
төгінділерінің көлемін қысқартуға жол берді. Семей қаласының суының
жағдайы.
Үстіміздегі жылдың қыркүйек айында қаламыздың қоғам қайраткерлері,
Ертіс өзенін зерттейтін қызметкерлері, экологтардың қатысуымен Семейдің
экологиялық проблемалары деген семинар өтті.
Онда Семей халқы тұтынатын судың сапасына су жүретін құбырлардың
ескіруі, сонымен қатар суды тазарту құрылғыларының күрделі жөндеуден
өтпегеніне 20 жылдан астам уақыт болғаны әсер етіп отыр делінді.
1989 жылы Ертістің сол жағынан көлемі 200 000 м3 суды жасанды жолмен
биологиялық тазалайтын құрылғының құрылысы басталған болатын, бірақ 1994
жылы республикалық бюджеттен ақша бөлінбей құрылыс тоқтатылды. 2003жылы
құрылыс қайта жаңартылды, онда 1,4млрд. теңге жұмсалды, соның өзінде іске
қосылмай отыр.
Енді тазарту жұмыстарына 2013 жылға-1650 млн., 2014 жылға 1650 млн, ал

2015 жылға 2015 млн. теңге қаражат қажет болып тұр.
Өскемен мен Семей қалаларында суды тазарту ғимаратының құрылысы жүріп
жатыр.
Ертістің ластану проблемасы трансшекаралық болғандықтан, оны шешу
үшін республикалық бюджеттен қаражат керек, Бюджеттік бағдарламалардың
әкімшілігімен ҚР Қоршаған ортаны қорғау министрлігінде бекітілген
Экономика және бюджеттік жоспарлау ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.