Кіші мектеп жасындағы балалардың қорқыныш проблемаларын зерттеу

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Қазіргі кезде эмоциалды тұрақсыз, сенімсіз жоғары дәрежелі мазасыздықпен ерекшеленетін, бойында қорқынышы бар балалар саны көбеюде. Баланың бойындағы қорқыныштың пайда болуы оның жас ерекшелік қажеттіліктерінің қанағаттандырылмауы мен байланысты. Тұрақты тұлғалық қалыптасуы жеткіншектік шақта өзіне деген қатынасы мен, «мен консепциясының» ерекшеліктеріне негізделеді. Қорқыныштың қалыптасуы мен үдеуі тұйық психологияның «шеңбер» механизмі бойынша өтеді. Балада жағымсыз эмоцияналды іс-әрекеттердің жинақталу негізінде, іштей қобалжулардың ұлғаюларына әкеп соғады.

Қорқыныш әр жас ерекшеліктеріне қарай мазмұнына, туындау формасына, консепциясына қарай бөлінеді. Әр жас кезеңіндегі балалардың көбіне қорқыныш туындататын обьектер және нақты аймақтар болады. Осы «жас кезеңдеріндегі үрейленулер» маңызды әлеуметтік қажеттіліктер болып табылады.

Жоғарыда айтылған «жас кезеңдердегі қорқыныштар» уайым-қайғы күйіне түсіреді. Бала өзінің қабілеттері мен күшінен күмәндана бастайды. Үрейлену сондай-ақ оқу әрекетін ұйымдастырумен, баланың тұлғалық құрылымының қалыптасуын бұзады. Сондықтан да жоғары дәрежелі үрейленудің пайда болу себептерін білу кіші мектеп жасындағы балалардың мінез-құлқындағы кері әрекет пен қорқыныштың қалыптасуын төмендетуге арналған алдын-ала түзету, дамыту жұмыстарын жасауға әкеледі.

Зерттеудің мақсаты - кіші мектеп жасындағы балалардың қорқыныш проблемаларын зерттеу.

Зерттеу обьектісі - кіші мектеп жасындағы балалардағы үрейленудің пайда болуы.

Зерттеу пәні - кіші мектеп жасындағы балалардағы қорқыныштың пайда болу себептері.

Зерттеу болжамы - кіші мектеп жасындағы балаларда жоғары деңгейлі қорқыныштың болуына байланысты құрылған нақты себептердегі мінез-құлқындағы үрейлену деңгейін төмендетуге бағытты түзету, дамыту бағдарламасын жүргізуге болжау жасалып отыр.

Мақсатқа жету үшін, зерттеу болжамын жүзеге асыру үшін мынадай міндеттер қарастырылады:

Қарастырылып отырған мәселе бойынша теорияның білімге талдау

жасау және жүйелеу.

Кіші мектеп жасындағы баланың ойындағы үрейдің пайда болу

ерекшеліктерін зерттеу және жоғары дәрежелі үрейдің пайда болу себептерін қарастыру.

3. Кіші мектеп жасындағы баланың бойындағы үрей деңгейін төмендетуге бағыттау, арнайы түзету, дамыту жұмыстарының әсерін бақылау.

Зерттеу әдістері мынандай топтардан тұрады:

- Психология ғылымдарының принциптері мен категорияларының

аппараттары қолдана отырып, зерттеу проблемасы бойынша психологиялық

және педагогикалық білімдерді талдау және қорытындылау.

- Қалыптасушы эксперимент (педагогикалық ұжыммен және екінші сынып

оқушыларымен түзету, дамыту формасында ұйымдастырылған жұмыстар) .

- Қорқыныш деңгейін анықтауға бағытталған, сондай-ақ дамыту, түзету

Жаттығуларынан кейінгі нәтижелерді бақылау эксперименттері.

- Эмперикалық мәліметтерді сандық және сапалық тұрғыдан талдау әдісі.

Жұмыстың теориялық және практикалық маңызы зерттеліп отырған

Проблемаға байланысты теориялық білімдерді жүйелеу, кіші мектеп жасындағы баланың сыныптастарының арасындағы әлеуметтік беделіне қанағаттанбауы мен қорқынышының арасында байланыс жасалады. Кіші мектеп жасындағы баланың бойындағы қорқыныш деңгейін төмендетуге бағытталған дамыту, түзету жаттығуларының жүйесі жасалынды.

Зерттеу базасы: эксперимент жұмыстары Жамбыл облысында, Байзақ ауданында жалпы білім беретін мектепте 2-ші сынып оқушыларымен жүргізілді.

Жұмыстың көлемімен құрылымы: дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Зерттеу кезеңдері:

Бірінші кезең - зерттеу проблемасы бойынша психологиялық және педагогикалық білімдерді зерттеу, маңызды мәселелерге талдау жасау.

Екінші кезең - экспериментальды оқушыларға жүргізілген түзету, дамыту жаттығуларымен қорқыныш деңгейін диагностикалау бойынша эмперикалық материалдарды жинақтау және тәжірибелі экспериментальды жұмыстарды ұйымдастыру.

Үшінші кезең - экспериментальды зерттеулердің мазмұны мен өткізілген сабақтардың эмперикалық материалдарын өңдеу процесін қалыптастыру.

І БӨЛІМ. ҮРЕЙЛІЛІК ФЕНОМЕНІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ.

1. 1. Отандық психологияның үрейлілік мәселесін зерттеуі.

Психологиялық әдебиеттерде, үрейлілік түсінігі туралы түрлі анықтамаларды кездестіруге болады, бірақ зерттеушілердің көбісі оның дифферениясы - жағдайлық сияқты көріністі өтпелі жағдайдың, оның динамикасының санымен тұлғалық мінездеме сияқты көріністі қарастырғандары ұқсас болып келеді.

А. М. Прихожин көрсеткендей, үрейлілік - жақындаған қауіпті сезінумен байланысты эмоционалды дискомфортты уайым. (Макшанцева, 1998)

Үрейді эмоционалды жағдай және тұрақты қасиет, тұлғалық қасиет немесе темперамент секілді ерекшелейді.

Р. С. Немовтың анықтауы бойынша: «Үрей адамның әр кезде немесе жағдайлық көрінетін қасиет, адам уайымдаған кезде, қорыққан кезде және спецификалық әлеуметтік жағдайдың үрейінде келеді»

Өз орнында Л. А. Китаев - Смык, соңғы жылдары психологиялық зерттеулерінде дифференциясын анықтауында үрейдің екі түрі ауқымды таралым алды: «мінездің үрейлілігі» және «жағдайлық үрей - оны Спилберг көрсеткен болатын». [3] .

А. В. Петровскийдің анықтауы бойынша: «Үрейлілік - уайым-қайғы реакциясына әсер ететін төмен деңгейді көрсететін үрейге қайғыратын индивидтің бейімділігі, индивидуалды түрліліктің негізгі параметрлерінің төмен деңгейді көрсететін үрейге қайғыратын индивидтің бейімділігі, индивидуалды түрліліктің негізгі параметрлерінің бірі»

Қазіргі зерттеулердегі үрей-түрлі жағдайлылық үрейге бағытталған, яғни ол нақты сыртқы жағдайлармен, тұлғалық үрейлілікпен байланыстар. Олар тұлғаның тұрақты қасиеті болып табылады, сонымен қатар үрей анализінің әдістерін өңдеуге байланысты. (Петровский, 1990)

Өз орнында Г. Г. Аракелов, Н. Е. Лысенко, Е. Е. Шот үрейлілік - тыйым салынған уақыттағы индивид жағдайын анықтау секілді жанықтайтын көп мәнді психологиялық термин. Соңғы жылдардағы әдебиет анализдерін көптеген үрей туралы көзқарастарды қарастыруға көмектеседі.

Үрейлілік - адамдардың миын қалыптастыратын тұқымдық детермендік қасиеттермен байланысты тұлғалық қасиет секілді. (Аракелов, 1997) .

Жеткіншектердің тартылыс деңгейін зерттеуде М. З. Неймарк үрей түрінде жағымсыз эмоционалды күйді тапты. Яғни, олардың қобалжуы табысқа деген қанағатсыздықтан туындаған. Олар «ең күшті» оқушы болуға ұсыныс жасаған немесе ұжымда өзіндік жоғары орын алуға тырысатындар.

(Неймарк, 1963) . [5] .

Отандық психологтар, балаларда адекватсыз жоғары өзіндік бағалауы дұрыс тәрбиелемеу нәтижесінде туындайды дейді.

Қоршаған ортаның жоғары бағалауы және ондағы өзіндік бағалауға негізделгені оқушыны қанағаттандырады. Қиыншылықтармен және жаңа талаптармен соқтығысу, оның тұрақсыздығын анықтайды. Әйткенменде, бала өзінің өзіндік бағалауын барлық күшпен сақтауға тырысады, өйткені ол оған өзіне деген бағалауын жақсартады. Бірақ бұл көп жағдайда орындалмайды. Оқудағы жоғарғы деңгейде тырыса отырып, ол жеткілікті білімді, дағдыны игере алмайды. Сондықтан, жоғары тартылыстар арасындағы қарсыласу және нақты мүмкіндіктер ауыр эмоционалды күйге алып келуі мүмкін.

Қажетттілікке қанағаттанбағандықтан балаларда қорғану механизмі өңделеді. Ол басқа адамдардан өзінің сәтсіздігінің себебін табуға ұмтылады. Өзіне де мойындамайды, өкпе, реніш, ангрессивтілік, қозғыштық қасиеттері көрінеді.

М. С. Неймарк бұны «адекватсыз аффект» деп айтады-«өзінің әлсіздігінен өзін қорғау деген жоғары эмоционалды күй пайда болады»-дейді. Мұндай күйлер созылмалы және жылдар, айлар бойы сақталуы мүмкін. Бұл балалардың қызығушылықтары тек өзіне ғана бағытталады.

Мұндай жағдайлар балада үрейленуді шақырмай қоймайды. Бірінші үрей балаға нақты қиыншылықтарға бағытталған және негізделген болып табылады. [7] .

Тұлғаның дұрыс қалыптаспауына аффект кедергі болады, сол себептен оны жеңу керек деп Т. В. Драгунова, Л. С. Славина, Е. С. Макслак, М. С. Неймарк көрсетті.

Осы авторлардың жұмысында адекватсыздық аффекттіні жеңу өте қиын делінген. Балалардың қажеттілігі мен мүмкіншілігін шынайы түрде сәйкестендіру немесе оған оның шынайы мүмкіндіктерін өзіндік баға деңгейіне көтеру немесе өзіндік бағаны түсіруге көмектесу негізгі тапсырма болып табылады. Бірақ бұдан да шынайырақ жол - бұл баланың тартынушылығы мен қызығушылығын, баланың табысқа жететін және өзін тұрақтандыратын жерге байланыстыру.

Сонымен, баланың күрделі эмоционалды уайымдары адекватсыз аффектімен байланысты деп көрсетті Славина өзінің аффективті балаларды зерттеуге арналған зерттеуінде.

Сонымен қатар отандық психологтар зерттеулері көрсетеді: Баланың мінез-құлығын қиыншылықтарға әкелетін кері уайымдар, туа біткен агрессивті немесе жыныстық инстинктің құралы болып табылмайды.

Бұл зерттеулерді үрейді түсінетін теориялық база ретінде де, баланың нақты өмірінің жағымсыз жағдайлары негізінде пайда болатын шынайы үрей нәтижесі ретінде де қарастыруға болады. Басқаша айтқанда бұл биологиялық емес, әлеуметтік көрініс.

Мектеп - бала мінезінің жақсы жақтарын жүйелі түрде дамытып отыратын негізгі орын. Мектептік өмір балалардың мінез-құлқының қалыптасуында шешуші роль атқарады. Оқушылардың мінезін тәрбиелеудегі басты міндет - олардың жан-жақты болып өсуін, мінез-құлқының әлеуметтік мәнге ие болу жағын көздестіру. Бұл үшін мұғалім жаңа адамның адамгершілік идеалын (мұрат) баяндайтын моральдық кодекстің принциптерін басшылыққа алып, тәрбие жұмысынын, жоспарын сонда көтерілген мәселелердің төңірегіне құруы тиіс. Моральдық кодекс мінезді қалыптастырудың да тамаша программасы. Осында көрсетілген моральдық қасиеттерді бала жанына егіп, оны мінез-құлықтың үйреншікті әдетіне айналдыру - мұғалімдер мен ата-аналар үшін абыройлы іс. Мінез тәрбиесі жан иесіне тиісті азық беріп, сол жан иесінің дұрыс өсуіне көмек көрсету деген сөз.

Мінез бітістерін тәрбиелеу әдістері бірнеше топқа бөлінеді. Осындай әдістердің біріне адамдардың санасына әсер ету, яғни сөзбен ұғындыру әдісі жатады. Осы әдіс арқылы адамға қажетті мінез бітістерінің қандай болатындығы, бұларды қалайша тәрбиелеу қажеттігі түсіндіріледі. Оқушылардың санасына сөзбен ұғындыру арқылы окушылардың дүние танымы мен сенімін, талғамы мен идеалын қалыптастыруға мүмкіндік туады. Ол үшін көркем әдебиет, газет-жұрнал шығармаларын, радио, кино, телевизор тағы басқаларды ретімен пайдаланып отыру - мінез тәрбиесі үшін таптырмайтын құралдар. Бала мінезін тәрбиелеуде семьяның, коллективтің, ұлы адамдардың өнегесінің алатып орны да ерекше.

Макаренко адам мінезінің кемшілік жақтарын әділ бағалайтын ең негізгі төреші -қоғамдык пікір деп тұжырымдады. Қоллектив ішіндсгі тәрбиеде түрлі әдістерді өте шебер пайдаланып, жарамсыз қылық жасағандарды коллектив талқысына салды. Тентектік жасаған балалармен жеке, пед коллектив ішінде әқгімелесу, не күні бұрын белгіленген әңгімелесуге шақыру т. б. неше түрлі әдістерді жүргізіп отырған.

А. С. Макаренконың балалар мінезін тәрбиелеудегі шебер әдістерін пайдалана білу әр мұғалімнен творчестволық әдісті талап етеді. Коллектившілдік сезім жеті-сегіз жасар балада онша дами қоймаған. Бұлар «біз» деудің орнына «мен» дсп айтқанды жақсы көреді.

Оқушылардың мінез бітістерін тәрбиелеуде еңбектің алатын орны ерекше. «Еңбекке баулымайтын тәрбиені дұрыс совет тәрбиесі деп түсінуі мүмкін емес. Coндықтан, тәрбие жұмысында еңбек, ең негізгі элементтің бірі болуға тиісті», - дейді. . А. . С. Макаренко.

Еңбек үстінде адам езіне қажетті материалдық игіліктерді өндірумен бірге өзінің психологиялық қасиеттерін де дамытып отырады. Еңбек арқылы адамның өзіне-өзі қызмет етуіне практикалық және психологиялық жағынан әзір болуы, адамның істегі дербестілігі, ынтасы, тапқырлығы, инициативасы қалыптасады.

Бала мінезін қалыптастыратында оның теріс істері мен қалықтар кезінде көре білім, ретіне қарай оған түрлі жаза қолданып отырған да дұрыс. Жазалаудағы негізгі мақсат -теріс жолға түскен баланы қайтадан жақсы қасиеттерге тәрбиелеу. Бұл әдістің маңызы да осында. Жазалауды да мадақтау сияқты ептілікпен, ерекше байсалдылықпен қолдану қажет. Үшінші, төртінші класс окушылары өздерінің тәртіпсіз істерінен ұялатын, жаңа шегіп, қапаланатын дәрежеге жете бастайды. Мұндайда кінәсы үшін әділ жазалау оны қатты ойландырып мінез-құлқын өзгерте бастауға себепші болады.

Үрейлілік мәселесінің басқа да аспектісі бар, ол - психо-физиологиялық. [2] .

Үрейді зерттеудің екінші бағыты, тұлғаның сол психологиялық және физиологиялық ерекшелігінің зерттеу тізбегінде жүретін үрей, яғни берілген жағдайдың деңгейін түсіндіреді.

Авторлардың көпшілігі үрейді күшті психологиялық шеттен шығушылық, яғни стресстің қосыиша бөлігі болып табылады деп атайды.

Стресс жағдайын зерттеген отандық психологтары оның анықтамасына әр түрлі ой-пікірлер қосты.

Осылайша, В. В. Суворова лабораториялық жағдайда алынған стрессті зерттеді. Ол стрессті экстрималды жағдайларда туатын адам үшін жағымсыз және өте қиын күй деп анықтады.

В. С. Мерлин стрессті өте қиын жағдайда туындайтын нервтік шыдамсыздық жағдай емес, психологиялық жағдай деп түсіндіреді.

Стресс түсінігін жан-жақты әр түрлі талқылап келіп, барлық авторлар мынаған келді, стресс - бұл өте қиын жағдайларда туындайтын жүйке жүйесінің өлшеусіз кернеуі. Яғни, стрессті үреймен шатастыруға болмайды, өйткені стресс әр кезде нақты шынайы қиыншылықтармен көрінеді. Күші жағынан да Үрей мен Стресс - әр түрлі. Егер стресс - жүйке жүйесінің кернеуі болса, үрейге мұндай күш тән емес. [8] .

Стресс жағдайында үрейдің көрінуі жағымсыз жағдаймен немесе қауіпті күтуімен байланысты. Сол себепті үрей стресс жағдайында емес, оған дейін пайда болуы мүмкін. Үрей күй ретінде жағымсыз жағдайды күту болып табылады. Бірақ субьект жағымсыз жағдайды кімнен күтетініне байланысты, үрей әр түрлі болуы мүмкін.

Біріншіден, авторлардың көрсетуінше субъект те эмоционалды жағымсыздық үрейде, қорқынышта, қобалжуда, сенімсіздік те стресстегі сияқты фрустрацияда да көрінетін негізгі факт болып табылады. Бірақ бұл үрей шынайы қиындықпен байланысты. Осылайша, И. В. Имедадзе үрей күйін фрустрацияны сезінумен тікелей байланыстырады. Оның ойынша лүрей жағдайдың антиципатиясында туындайды.

Сол себепті стресс пен фрустрация қалай түсінгеніменде өздеріне үрейді қосып жүреді. Жүйке жүйесі қасиетінің физиологиялық ерекшеліктері көзқарасынан үрейге деген бейімділік түсінігіне тәсілді Отандық психологтардан табамыз. Осылайша Павловтың лабораториясында сыртқы тітіркену әрекетінен нервтік ауытқу ең бірінші әлсіз типтерде, сосын қозушы типтерде және жақсы әрекетшіл ұстамды типтерде көрінеді.

Б. М. Теплованың айтуынша күшті нерв жүйесімен үрейлесу жағдайының байланысын көрсетеді. Оның айтқан пікірі кері корреляциялық күште және нервтік жүйенің сезімталдығы. В. Д. Небылицинаның зерттеулерінде эксперименталды подверждения табылды. [11] .

Қорыта келе, В. С. Мерлиннің жұмысына тоқталу керек, яғни ол үрейдің симптомокомплексттік сұрағын зерттеген. В. В. Белоус үрейді зерттеуді екі жолмен көрсетті: - физиологиялық және психологиялық.

В. А. Бакееваның зерттеулеріндегі негізгі қызығушылық, А. В. Петровскийдің басшылығымен көрсетілген, психологиялық сендіру механизмін зерттеумен үрей түсіндіріледі. Зерттеулінушілердің үрей деңгейі В. В. Белоустың сол қолданған әдістерімен өлшенілген.

Сонымен мынандай қорытындыға келуге болады: эмоционалды уайым, тынымсыздық, өзінің сенімсіздігі-үрейдің пайда болуы ретінде қарастырылады.

1. 2. Ғылыми мектептердін ұрей мәселесіне бойынша өй-пікірлеріне шолу.

Қорқыныш ұғымын психологияға психоаналитиктер мен психиатрлар енгізген. Көптеген психонализ өкілдері «қорқынышты» тұлғаныың тума қасиеті ретінде қарастырады.

Психоанализдің негізін салушы З. Фрейд, адамда біршама тума қасиеттер - инстинктер болды, олар адамның көңіл-күйін, мінез-құлқын, іс-әрекетін, мативтерін білдіреді деген. З. Фрейд биологиялық қасиеттер мен әлеуметтік тыйымдар невроздар қорқыныштың туындауына әкеп соғады деп есептеген. Бастапқы инстинктер адамдардың жас ерекшелігіне байланысты жаңа формаларға ие болады. (З. Фрейд 1989 ж) Дегенмен олар жаңа формадағы қоғамның мәдениеті мен қасиеттерін жасыруға тура келеді. Жеке тұлғаның психикалық өмірі туғаннан өмір бойына дейін созылады. Бұл күйден табиғи тұрғыда шығуды З. Фрейд (мебидиозды энергия) яғни басқа да өмірлік мақсаттарға бағыт, энергия ретінде көреді. Мұндағы өмірлік мақсаттар өндірістегі және шығармашылық А. Адлер жеке тұлға психологиясында невроздардың пайда болуына өзінің жаңа көзқарастарын ұсынады. Адлердің пікірінше невроздың негізінде қиыншылықтардан қорқу, өмірдегі қорқу, механизмдер сондай-ақ жеке тұлғаның қандай да бір әлеуметтік жағдайды немесе қандай да бір ерекшелікке қол жеткізуге ұмтылуы жатады. Қандай да бір нәрсеге көңілдің толмауы ағзадағы қандай да бір кемшіліктер немесе дене әлсіздігінің субъективті сезімдерінен туындауы мүмкін немесе басқаша айтқанда тұлғаның психикалық сапалары мен қасиеттерінің қарым-қатынасы кезінде кедергі келтіруінің себебі болуы лмүмкін. Қарым-қатынас қажеттілігі - бұл топтрың құрамында болу қажеттілігі қандай да бір нәрсеге көңіл толмау немесе қабілеттің жетпеуі адамға нақты бір уайым - қайғы әкеледі және адам қалайда құтылу үшін, адам өзінің ниеттіліктерінен бас тартуы мүмкін. Ең алдымен жеке тұлға осы сезімдерді жеңуге бар күшін жұмсайды. [16] .

Жетістікке жету үшін жеке тұлға өзінің мінез-құлқымен іс-әрекеттерін өңдейді. Балада 4-5 жастың өзінде, қабілетсіздік, сәтсіздік, көңіл толмау сезімдері пайда бола бастайды.

Психологиялық - педагогикалық зерттеулерде бала мінез - құлығында үрей мәселесі түбегейлі зерттелініп сипат алғанымен, қалыпты дамыған балада үрейге байланысты мінез - құлқының жағымсыз түрлерінің туындау себептері ғылымда өз денгейінде зерттелінбеуде. Л. С. Славина д ети с аффективным поведением атты еңбегінде кіші мектеп жасындағы балалардың аффективті мінез-құлқына сипаттама бере отырып, психологиялық талдау жасайды. Мұндай балалардың мінез-құлқына мыналар тән: өкпелегіштік, бұзықтық, бірбеткейлік, дөрекілік. Олар басқа балалармен үнемі ұрсысып, керісіп, ескертулерге тез ренжіп қалады. Автор мұндай мінез-құлық оның ұжымындағы дұрыс құрылмаған өзара қарым-қатынастардың салдарынан пайда болады деген қорытындыға келеді.

Зерттеулердің басым көпшілігі үрейлі балалардың тұлғалық ерекшеліктерін тануға арналған. Баладағы әр түрлі жағымсыз мінез-құлықтарға орталық жүйке жүйесінің ықпалы зор екен.

А. Д. Савченко өзінің б ала қылығы және олардың себептері туралы деген мақаласында жағымсыз іс-қылықтар өзінен-өзі туындамайды, олар арам ниеттің нәтижесі, ал оның тамыры дұрыс құрылмаған тәрбиеде, себептері үлкендердің жаман өнегесінен, дұрыс үлгі бола алмауында деп атап өтеді.

Жағымсыз реакциялар, соған сәйкес мінез-құлықтың еркелік, қыңырлық, қиқарлық, эмоционалды тұрақсыздық түріндегі қылықтары басым балаларды түбегейлі оқып-тануға Е. Д. Белова да бар жігерін салды. Ол барабар емес аффекте көрінетін бала мінез-құлқы үшін оларға қасарушылық, тұйық мінезділік тән деп көрсетеді. Бұл балалар басқалармен дау-жанжалға жиі түседі, үлкендердің ескертпе-түзетулеріне қарсы шығады. Оның зерттеу жұмысының мақсаты балалардың аффектілі мінез-құлқына толыққанды талдау жасай отырып жағымсыз мінез-құлықтарды жою жолдарын көрсету болды. Зерттеу барысында жинаған материалдары авторды мынадай қорытындыға әкелді. Мұндай қателіктерге мыналарды жатқызады:

-талап қоюдың жүйелігі мен дәйектілігінің қалыс қалуы;

-шамадан тыс еркелету;

-ата-ана тарапынан бақылаудың болмауы;

Л. Ф. Островская өз зерттеулерінде еркелікке бейім балалардың жас ерекшелік және психофизикалық ерекшеліктеріне, оларды дұрыс тәрбиелеуге қатысты туындайды деп тұжырымдайды. А. П. Лариннің пікірінше қасарушылық кейде тәрбиенің жағымсыз жағдайларына байланысты ерте туындайды.

В. Д. Шадриков негативті мінез-құлық ерекшеліктері дұрыс құрылмаған тәрбиенің нәтижелі болуы мүмкін дейді. Автордың пікірінше бала бетінен қақпайтын ортада өссе, өз дегенін істесе, әрекеттері мен талап-тілектеріне шек келтірмесе, онда оларда өз мінез- құлықтарын еркінше басқару және ережелер мен мөлшерлерге бағыну қабілеттіліктері қалыптаспайтын болады.

Олай болса эмоционалды қызбалық және ұшқалақтық немесе баладағы танымдық және қозғалыс іс-әрекетінің кідірісі, оның темпераменті мен жеке ерекшеліктерінің көрінуімен байланысты болуы мүмкін. Асықпаушылық пен баяу қозғалу флегматиктерге тән болса, артық қозғалу ментұрақсыздық-сангвиниктер мен меланхоликтердің айрықша белгісі. А. А. Рояк балалардың қарым-қатынасқа түсулерінің қиындықтарын барлай отырып, олардың мінез-құлқындағы мынадай бітістерді, яғни, өрескелдігі, сенбеушілігі, агрессивтілігі болатындығын анықтады. А. И. Захаров тәрбиедегі ауытқушылық отбасында көрініс береді және оның себептері отбасы құрылымында болады, сондай-ақ ата-ананың балаға қарым-қатынасынан туындайтынын айта келіп осы бағыттағы тәрбиенің мынадай негізгі параметрін бөліп көрсетеді.

-түсінбеушілік;

-қабыл алмау;

-тоталитарлық сәйкессіздігі;

-балалармен қарым-қатынасындағы икемсіздігі;

-балаға қараудағы бір қалыпсыздығы;

-ата-аналардың өзара қатынасындағы келіспеушіліктері;

Отбасы жағдайындағы осындай мәселелерді ескерген автор бала мінез-құлқының бұзылуына, олардың «тууына» себепші болатындығын көрсетіп, егер ата-аналар өздерінің жеке проблемаларын дер кезінде шешіп отырса, бала психологиясының бұзылуына жол бермейтінін баса айтады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.