Темекінің адам денсаулығына әсері

Кіріспе

Темекі тарту- никотинизм немесе жалпы тұрмыстық наркомания деп аталады. Ол ел арасына кең тараған зиянды әдеттердің бірі. Бұл күнде никотинизмге жүздеген, мыңдаған адамның ұшырағаны жасырын емес. Папирос пен сигарет алғаш тартқанда жағымсыз болғанымен оған адам бірте-бірте құмарланып, дағдылана түседі. Темекі түтініне құштарлығы артады, оны өзі де байқамайды. Осы айтылған жай темекіге үйрене бастаудың алғашқы белгілерінің бірі. Адам әсіресе, тамақ, шарап ішкеннен кейін, ұйқыдан тұрғаннан кейін, қайғы қасіретке ұшырағаннан кейін не болмаса шаршап-шалдыққан кезінде темекі тартуға құмартады. Темекі тартқан кезінде оның әр түрлі зиянды қосындылары: никотин, көмірсутегі, сірке, құмырсқа, синил, май қышқылдары, пиридин, оттегінің тотығы және басқа да химиялық заттар бөлініп, өкпе тканьдары арқылы денеге тарайды.
Темекі тарту адам организмі үшін физиологиялық қажет нәрсе емес. Іс жүзінде организм үшін қажетсіз зиянды құбылыс. Өйткені ол денені уландырып, денсаулыққа зардапты әсерін тигізеді. Темекінің түтінінде 80-90 процентке дейін никотин болады.
Темекіні ұзақ тартқан адамның өкпе катарына, бронхылардың парез деп аталатын дерттеріне шалдығуы мүмкін. Соғы жылдары өкпе рагі бұрынғыдан арта түсті. Ғалымдар оның басты себебі темекі екеніне көз жеткізді.Темекінің 100 мг смоласында 1,1-1,6 микрограмм бензипирен бар. Ал кейбір темекілерде оның мөлшері 2-6 микрограммға дейін жетеді. Сонымен қатар темекі түтініндегі күшала да, радиоактивті калий де рак қоздырушылар болып есептеледі. Темекі смоласын тышқан терісіне жағып тәжірибе жүргізгенде,58 % жағдайда әр түрлі қатерлі, қатерсіз ісіктер пайда болған.
Зерттеушілер сонымен бірге темекі тарту тек қана өкпе рагіне ғана емес, сонымен бірге ерін,қызыл иек, кеңірдекте кездесетін қатерлі ісіктерге себепкер болуы мүмкін екенін айтады. Никотиннің зиянды әсері салдарынан дәм сезу органдары, ас қорытуға қажетті аппараттар мерзімінен бұрын бүліне бастайды. Темекі түтініндегі никотиннің әсерінен тістің сыртқы эмалі сарғайып бүлінеді. Сөйтіп ол тіс жегісіне шалдығады. Темекі тарту сілекей бездерін де өзгертеді, сілекей көп бөлінетін болады, оның үстіне ауызда ұнамсыз иіс пайда болады. Сондай-ақ темекі тартушылар арасында стоматит, гингивит деп аталатын дерттер жиі кездеседі.Ал еріндегі, тілдегі, таңдайдағы жазылмайтын жалақтар темекі тартушыларға ғана тән аурулар.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Егемен Қазақстан газеті. 2006 №22
2. «Основы физиологии человека» Агаджанян, Власова, Ермакова.
3. Маринова Ю , Никитина А.А. «Возростная физиология»

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1. Темекінің адам денсаулығына әсері
2. Темекі шегуді тастауға тілек білдірушілерге нақты кеңестер
3. Еріксіз темекі шегудің денсаулыққа зияны
ІІІ. Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

Кіріспе

Темекі тарту- никотинизм немесе жалпы тұрмыстық наркомания деп
аталады. Ол ел арасына кең тараған зиянды әдеттердің бірі. Бұл күнде
никотинизмге жүздеген, мыңдаған адамның ұшырағаны жасырын емес. Папирос пен
сигарет алғаш тартқанда жағымсыз болғанымен оған адам бірте-бірте
құмарланып, дағдылана түседі. Темекі түтініне құштарлығы артады, оны өзі де
байқамайды. Осы айтылған жай темекіге үйрене бастаудың алғашқы белгілерінің
бірі. Адам әсіресе, тамақ, шарап ішкеннен кейін, ұйқыдан тұрғаннан кейін,
қайғы қасіретке ұшырағаннан кейін не болмаса шаршап-шалдыққан кезінде
темекі тартуға құмартады. Темекі тартқан кезінде оның әр түрлі зиянды
қосындылары: никотин, көмірсутегі, сірке, құмырсқа, синил, май қышқылдары,
пиридин, оттегінің тотығы және басқа да химиялық заттар бөлініп, өкпе
тканьдары арқылы денеге тарайды.
Темекі тарту адам организмі үшін физиологиялық қажет нәрсе емес. Іс
жүзінде организм үшін қажетсіз зиянды құбылыс. Өйткені ол денені уландырып,
денсаулыққа зардапты әсерін тигізеді. Темекінің түтінінде 80-90 процентке
дейін никотин болады.
Темекіні ұзақ тартқан адамның өкпе катарына, бронхылардың парез деп
аталатын дерттеріне шалдығуы мүмкін. Соғы жылдары өкпе рагі бұрынғыдан арта
түсті. Ғалымдар оның басты себебі темекі екеніне көз жеткізді.Темекінің 100
мг смоласында 1,1-1,6 микрограмм бензипирен бар. Ал кейбір темекілерде оның
мөлшері 2-6 микрограммға дейін жетеді. Сонымен қатар темекі түтініндегі
күшала да, радиоактивті калий де рак қоздырушылар болып есептеледі. Темекі
смоласын тышқан терісіне жағып тәжірибе жүргізгенде,58 % жағдайда әр түрлі
қатерлі, қатерсіз ісіктер пайда болған.
Зерттеушілер сонымен бірге темекі тарту тек қана өкпе рагіне ғана
емес, сонымен бірге ерін,қызыл иек, кеңірдекте кездесетін қатерлі ісіктерге
себепкер болуы мүмкін екенін айтады. Никотиннің зиянды әсері салдарынан дәм
сезу органдары, ас қорытуға қажетті аппараттар мерзімінен бұрын бүліне
бастайды. Темекі түтініндегі никотиннің әсерінен тістің сыртқы эмалі
сарғайып бүлінеді. Сөйтіп ол тіс жегісіне шалдығады. Темекі тарту сілекей
бездерін де өзгертеді, сілекей көп бөлінетін болады, оның үстіне ауызда
ұнамсыз иіс пайда болады. Сондай-ақ темекі тартушылар арасында стоматит,
гингивит деп аталатын дерттер жиі кездеседі.Ал еріндегі, тілдегі,
таңдайдағы жазылмайтын жалақтар темекі тартушыларға ғана тән аурулар.
Темекі тартушылар арасында жүрек-қан тамырларының аурулары да жиі
кездеседі. Никотиннің әсерінен қан тамырларының тқтқырлығы артып, олар
дистрофиялық өзгерістерге ұшырайды, сөйтіп жүрек пен қолқа күре
тамырларында артериасклероз ауруы пайда болады.
Темекі тартушылардың кейбіреулерінде аяқ күре тамырларының
облитерациялық эндартериит деп аталатын ауруы кездеседі. Мұндай дертке
ұшырағандар жүргенде ақсайды. Бұл ауруды медицинада шылым шегушілердің
ауруы деп атайды.
Темекі тарту өкпе туберкулезін асқындырып, қоздырып жібереді.
Темекінің түтінімен араласқан ауаның құрамы өзгереді, әрі бұзылады. Темекі
түтіні араласқан лас ауамен дем алған темекі тартпайтын адамдар мен балалар
да зардап шегеді. Сөйтіп, шылым шегушілер өздерін ғана уландырып қоймай,
басқаларды да уландырады.
Канададағы Альберт университеті зерттеушілерінің хабарлауына қарғанда
темекі тартудың бұдан бұрын айтқан зияндарынан өзге, оның көзді ретинопатия
деп аталатын ауруға соқтыратыны анықталды. Ретинопатия ауруы темекі
тартатын адамдарда темекі тартпайтындарға қарағанда бес есе көп кездесетіні
белгілі.
Көптеген аурулардан сақтанудың басты жолы темекі тартпау. Темекіні
тастағаннан кейін көпке дейін арақ шараптан, кофе сияқты қоздырғыш
заттардан аулақ болған жөн. Етсіз тамақ ішіп, жеміс- жидек, сок не болмаса
минералды су ішкен пайдалы. Темекіні тастаған соң бірнеше аптадан кейін
адамның тамаққа тәбеті ашылып, жөтелі басылады. Салмақ қосылады.

Темекі және оның адам денсаулығына тигізетін әсері.

Біздің қоғамда темекі шегу өлімнің бірден-бір себепкері болып
табылады. Темекі шегушілер шылым шекпейтіндерге қарағанда жүрек ауруларына
жиі шалдығады. Жыл сайын темекі шегуге байланысты туындайтын жүрек
ауруларынан 170000 адам көз жұмады. өкпе, кеңірдек, қуық рагы, панкреатит
және бүйрек рагы темекі шегушілер арасында жоғары көрсеткіште. Рактан
өлгендердің 30 пайызы (жыл сайын 130000) темекі шегуге байланысты.
Эмфизема, созылмалы бронхит сияқты өкпенің созылмалы ауруы темекі шегушілер
арасында темекі шекпейтіндерге қарағанда 10 есе көп.
Әйелдер екіқабат кезінде темекі шексе, ауыр халге душар болып, үлкен
қауіпке ұшырайды. Ойластырылмай жасаған аборт, сәбиді айы-күні жетпей туу,
сияқты жаңа туылған сәби салмағының төмендігі көбінесе темекі
шекпейтіндерге қарағанда темекі шегетіндерде жиірек кездеседі. Сигарет шегу
барысында құрамында 4000-дай әртүрлі химиялық заттар бар түтін ішке енеді,
оның кейбіреуі канцерогенді болады. Темекі құрамындағы басқа да токсиндер
мен қооздырғыштар көзді, мұрынды және тамақты тітіркедіреді. Темекінің
басқа компоненті – монокисидті карбон қандағы гемоглобинмен қосылып,
карбоксигемоглобин түзеді. Бұл зат ағзаның көмірсутегін алуына және оны
қолдануына кедергі тудырады.
Темекі құрамындағы ең қауіпті зат – никотин. Ол адам ағзасында жүрек
ауруы мен рактың өршуіне ықпал етіп қана қоймай, ең қауіптісі – оның темекі
шегуге деген ынтасын арттырады. Никотинге тез үйір болған соң, темекіні
тастау қиынға соғаады.
Темекі шегудің зиянды салдарын біліп, шылым шегуді тастаған адамдар
өздерінің темекі шегу салдарынан төмендеген денсаулығын едәуір түзетеді.
Темекі шегушілер үшін күніне тартқан 1 қорап темекі 10 жыл өткен соң
жүрек ауруына шалдығу қаупін тудырады. Сондай-ақ темекі шегу салдарынан
болған өкпе рагының қаупі темекі шегуді тоқтатқанда біршама төмендеуі
ықтимал.
Темекі шегудің жақын арада тигізетін кері әсері:
- Қан тамырлары мен бастағы ми тамырларының қысылып қалуы;
- Қан қысымының жоғарлауы;
- Жүрек соғуының жиілеуі;
- Темекі түтінімен мұрын, тамақ қуысының тітіркенуі;
- Қанға улы газдың қосылуы;
- Өкпеде темекі қойыртпағының шөгуі;
- Ауаның улануы.
Темекі шегудің ұзақ уақыт өткеннен кейін тигізетін кері әсері:
- Инфекция кіретін қақпаға айналған тістердің, еріннің, тілдің,
таңдайдың, тамақ-кеңірдек ткандерінің бұзылуы;
- Дәм татудың, иіс сезудің жоғауы;
- Бетке әжімнің ерте түсуі және оның қалыңдауы;
- Тіс түсінің өзгеруі, ауыздан сасық иістің шығуы;
- Ағзаның қарсыласу күшінің төмендеуі;
- Темекі шегетіндердің созылмалы бронхиті;
- өкпе эмфиземасы;
- жүрек-қан тамыр жүйесінің ауруы;
- асқазан-ішек трактының ауруы;
- ерін, ауыз қуысы, өкпе, асқазан, кеңірдек, тамақ, қуық рагы;
- рейно (гангрена) ауруы.
Темекіні тұтатқаннан кейін, оның құрамындағы улы заттар, шылым шегу
арқылы өкпеге енгеннен кейін денсаулыққа айтарлықтай қауіп төндіреді. Ол
улы заттар, ауыз және өкпе арқылы қанның құрамына өтеді. Бұл заттарды үш
топқа бөледі: никотин, смола заттары және ысты газ. Сонымен қатар темекі
түтінінде синилдік қышқыл, канцерогенді және радиоактивті изотоптар бар.
Бұл заттардың ішіндегі бәріне белгілісі – никотин. Ол өкпеден
қанайналым мүшелеріне өтеді де басқа әртүрлі органдарға жағымсыз әсерін
тигізеді. Никотин – у, оны үлкен мөлшерде қолданғанда: тамыр соғуын
жиілетеді, басты айналдырады, вестибулярлық аппараттың жұмысын бұзады,
салқын тер шығып, құсықты тудырады және адам бозарып кетеді.
Никотин темекі өсімдігінен шыбын-шіркейлерден қорғалу үшін
синтезделеді, сондықтан оны табиғи инсектицид деп те атауға болады. Егерде
құстың (торғайлар немесе көгершіндердің) тек тұмсығына ғана никотинмен
суланған шыбықты апарсаңыз-ақ болғаны олар өліп қалады. Үй қояны ¼ никотин
тамшысынан, ал ит ½ никотин тамшысынан өліп кетеді. Адамды өлтіруге никотин
мөлшері 50-100 мг болса- ақ жетіп жатыр, немесе 2-3 тамшысы да жеткілікті.
Бұндай мөлшердегі никотин 20-25 сигаретті тартқаннан кейін-ақ
адамның қанының құрамында жиналады. Шылым шегіп жүрген адам не себептен
бірден өліп кетпейді, себебі, ол сигаретті біртіндеп, ұзақ уақыт
шеккендіктен тез өлуге душар болмайды. Оның тағы бір себебі темекінің
құрамындағы никотиннің бір бөлігін басқа бір улы зат формальдегид
нейтралдайды.
Шылымды ылғи тартудың салдарынан, өлімге апармайтын мөлшері, никотинге
деген әдетті тудырып, шылым шегуге құмарлықты тудырады. Никотин адамның
дене мүшелеріндегі зат алмасу құбылысына қатысып, бөлінбес бір бөлігі болып
қалыптасады. Бірақ, егер бір реттік шылым шеккенде адам никотиннің көп
мөлшерін алса, ол өлімге себеп болады. Улы заттар қан арқылы адам
организімінде бар жоғы 21-23 секундта айналып өтеді. Егер шылымшы сигаретті
ұзақ сорып тұрмаса, онда никотин тіл және жақтың шырышты қабығы арқылы
қанға өтеді.
Никотиннің залалсыздандырылуының көп мөлшері бауырда, сонымен қатар
бүйрек пен өкпеде болады. Никотин және оның өнімдері шылымды шеккеннен
кейін несеппен 10-15 сағат бойына бөлінеді.
Темекі түтінінің қауіпті қоспасы ысты газ болып есептеледі. Ол, шылым
шегушінің жүрек ишемиялық ауруының дамуының ең басты себебі. Ысты газ
біртіндеп уақыт өткен сайын адам дене мүшесіндегі оттегінің жетіспеушілігін
тудырады. Ысты газ оттегіне қарағанда 250 есе жеңіл гемоглабинмен
байланысқа түсіп, оттегіні гемоглобиннен ығыстырып тастайды. Бұл ауруды
гипоксия деп атайды.
Темекіде смола заттарының көп мөлшері болады. Ол заттар шылым шеккенде
дене мүшелеріне жеңіл түрде өтіп кетеді. Егерде адам күніне бір пачкі
сигарет тартатын болса оның өкпесіне 700 гр смола түседі, оның құрамында
100-ге жуық әртүрлі канцерогендік заттар бары анықталған. Ол канцерогендік
заттардың (қатерлі ісік тудыратын заттар) ішіндегі ең
қауіптісі бензпирен болып есептеледі.
Осы, жуық араға дейін никотин темекінің нөмір бірінші улы заты деп
саналып келген болса, қазіргі күні бірінші орында темекінің радиоизотоптары
болатындығы анықталды. Темекі түтінінің радиоактивті заттары өкпе
талшығында, сүйек мүжігінде, лимфа түйіршіктерінде, ішкі бездерде
жинақталады да айлап мейлі жылдап, ұзақ уақыт бойына сыртқа түзіліп шықпай,
өздеріне сай зиянды әсерлерін жалғастыра береді. Темекі радиоизотоптарынан
әсіресе полоний-210 және қорғасын-210 қатерлі ісіктерді тудыратын ең басты
улы заттар болып табылып отыр. Бұл заттар темекі шегушілердің генетикасын
зақымдайтын ең негізгі себептер. Адамды 200 рет рентгенге түсіргенде денеге
өтетін радияциялық мөлшерді, адам күніне 20 сигарет тарту арқылы-ақ
қабылдап жатады.
Шылым шегудің зияны туралы бірнеше қызықты оқиғалар:
• Темекінің түтіні автомилдердің шығаратын зиянды заттарынан да 4-есе
көп зиянды болады.
• Бір куб миллиметр темекі түтіні 3 млн. ыстың бөлшектерін құрайды.
• Әрбір сигарет денедегі 25 мг С витаминін нейтрализдейді, бұл дегеніміз
бір апелсиннің құрамындағы С витаминіне тең ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.