Тәлім – тәрбие саласындағы педагогикалық көзқарастары

Жоспар
Кіріспе

1 Ж. Аймауытовтың тәлім . тәрбие саласындағы бағыт бағдары
2 Бала тәрбиесіндегі отбасының рөлі
3 Ж.Аймауытовтың педагогика ғылымы саласындағы жүйелі ой пікірлері

Ұзақ жылдар бойы ұлтшылдық әдебитінің өкілі деген айып тағылып, жазықсыз жапа шеккен қазқ әдебиеті мен мәдениетінің көрнекті қайраткерлерінің бірі Ж.Аймауытов жазушылығымен қоса қазақ топырағында тұңғыш педагогика, психология, көркем өнер ғылымдары саласында қалам тартып, құнды- құнды зерттеу еңбектерін жазумен, бірнеше оқулықтар мен оқу қуралдарының авторы болуымен дараланған ірі тұлға.
Ж. Аймауытов өзінің тәлім – тәрбие саласындағы бағыт бағдарын 1918ж ақпан айында Семей қаласында шыққан әдеби және ғылыми- қоғамдық “Абай” тты журналдың бас мақаласынан аңғартады. Онда Аймауытов “... қазақ сахарасында мыңмен жалғыз алысып, жапа шеккен ұлы ағартушы Абайдың көздеген мақсаты халқын өнер- білімге, оқуға, отырықшылыққа, мәдеиетті ел дәрежесіне жеткізу еді ”- деп жазды. Ол Абай ұстаған ағартушылық жолды тыныс – тіршілігінің негізгі арқауы етіп алады.
Осы журналдың 1918 ж 1,2 сандарында Аймауытовтың “Тәрбие” атты көлемді мақаласында тәлім- тәрбиелік ой- пікірлер ғылыми тұрғыдан терең баяндалған.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Педагогикалық көзқарастары. Ұзақ жылдар бойы ұлтшылдық әдебитінің өкілі
деген айып тағылып, жазықсыз жапа шеккен қазқ әдебиеті мен мәдениетінің
көрнекті қайраткерлерінің бірі Ж.Аймауытов жазушылығымен қоса қазақ
топырағында тұңғыш педагогика, психология, көркем өнер ғылымдары саласында
қалам тартып, құнды- құнды зерттеу еңбектерін жазумен, бірнеше оқулықтар
мен оқу қуралдарының авторы болуымен дараланған ірі тұлға.
Ж. Аймауытов өзінің тәлім – тәрбие саласындағы бағыт бағдарын 1918ж
ақпан айында Семей қаласында шыққан әдеби және ғылыми- қоғамдық “Абай” тты
журналдың бас мақаласынан аңғартады. Онда Аймауытов “... қазақ сахарасында
мыңмен жалғыз алысып, жапа шеккен ұлы ағартушы Абайдың көздеген мақсаты
халқын өнер- білімге, оқуға, отырықшылыққа, мәдеиетті ел дәрежесіне жеткізу
еді ”- деп жазды. Ол Абай ұстаған ағартушылық жолды тыныс – тіршілігінің
негізгі арқауы етіп алады.
Осы журналдың 1918 ж 1,2 сандарында Аймауытовтың “Тәрбие” атты көлемді
мақаласында тәлім- тәрбиелік ой- пікірлер ғылыми тұрғыдан терең
баяндалған.
Мақала авторы “адам мен хайуанның өмір сүрулерінің айырмашылықтарын
көрсете келіп адамдық қасиет саналы өмір сүру, қауым болып бірлесіп,
тіршілік ету ” дейді.Ол сондай- ақ “адамның қоғамдық еңбегінің жемісті,
нәтижелі болуы тәрбиеге байланысты”, деп қорытынды жасайды. Ғалым өзінің
осы тұжырымын ертедегі римдіктер, афиндіктер өмірінен мысалдар келтіріп
дәлелдейді.
Ж.Аймаутов “адам мінезінің, ақыл қайратының әр түрлі болуы тәрбиенің
түрлі- түрлі болуынан... Адам баласының ұрлық істеуі, өтірік айтуы, кісі
тонауы, өлтіруі сықылды бұзақылықтарды жасауы, тәрбиенеің жетіспеуінен”
дейді. Ол тәрбиенің екі түрлі болатынын: дене тәрбиесі және жан (рух)
тәрбиесі болып бөлінетіндігін атап көрсетеді.
Аймауытов балаға әсер ететін нәрсе медресе (мектеп) және тәрбиеші
(мұғалім) деп санайды. “Кейде, - деп жазды ол, - белгісіз себептермен күшті
ықпал ететін, әсер туғызатын жағдайлардың да болуы мүмкін. Ол замандастары,
туған аулы, өскен ортасы, оның діні, тілі hәм басқа да нәрселер” деп,
тәрбие мәселесіне ықпал ететін факторларды тізбектеп талдайды.
Автор ең алдымен бала тәрбиесіндегі отбасының рөліне ерекше тоқталады.
“Баланы бұзуға, әки түзеуге себеп болатын бір шарт жас күнде көрген өнеге
.Ол өнеге әке- шешенің тәрбиесі арқылы қалыптасады. Ата- ананың берген
тәрбиесі баланың мінезіне салған ізге байланысты. “Ұяда нені көрсе ұшқанда
соны іледі” деп қазақ атамыз тауып айтқан. Балаға қайырымдылықты,
қаталдықты, кішіпейілділікті, күйгелектікті, шыншылдықты, өтірікшілдікті
беретін кім? Ол әрине ата- ананың тәрбиесі.
Баланың бойына басынан сіңген мінезді түзету қиындық келтіреді.”Сүтпен
сіңген мінез сүйекпен кетеді деген сөз ата- ана тәрбиесінің күштілігін
көрсетеді...”- деп автор бала мінезін қалыптастырудағыжанұя мүшелерінің,
әсіресе әке- шешенің ықпалын айқын ашып берді. Ол бала мінезін жас шыбыққа
тіңейді. Жас кезде дұрыс білім алмаған бала бала өскенде қисық ағаш сияқты
болып өсетін, отбасында теріс тәрбиеленген баланы қайта тәрбиелеудің үлкен
қиындық келтіретінін айтады.
Ж.Аймауытов өнегелі үйелменнен бұзық мінезді баланың шығуы немесе
тәрбиесі нашар отбасынан да тәрбиелі өнегелі баланың өсуі мүмкін дей келеді
де, бұл айтылғандар өскен ортаның замандас, жолдас- жора, құрбы құрдастың
ықпалынан, соларға еліктеуден болатынын дәлелдейді.
Тәлімгер- ғалым бала тәрбиесіне туған елдің әдет ғұрпы мен салт-
санасының да белгілі мөлшерде әсер ететінін ғылыми тұрғыдан дәлелдей
түскен. Өлң- сауық, өлең- жырды естіп өскен елдің баласы діншіл келеді.
Жастайнан жоқтық, кемдік, қағажу көріп өскен ауыыдың баласы жасқаншақ,
бұйығы келеді- деп қоғамдық салт – сана , әдет- ғұрыптың тәрбиеге тигізетін
ықпалына тоқтаады.
Ж.Аймауытов “Тәрбиенің негізгі мақсаты мінезді үзеу, адамшылыққа
қызмет ету, адал еңбек ете білуге тәрбиелеу” деген қағиданы қуаттай келіп,
“Баланы әрбиелеу үшін әрбір тәрбиешінің өзі тәрбиелі болуы керек. Себебі
бала айтып ұқтырғаннан гөрі , көргеніне көп еліктегіш келеді. Солай болған
соң балаға не жақсы мінез болсын, іспен көрсету керек” –дейді.
Ж.Аймауытов сол кездері орыс оқымыстыларының тәрбие жөніндегі
еңбектерімен адм тәрбиесіне қоршаған ортаның әсері жөнінде жақсы таныс
болуы ықтимал. Өйткені оның жазбаларынанорыс жазушысы Л.Н.Толстойдың
“Тәрбие дегеніміз бір адамның екінші адамға жасайтын ықпалы” немесе заңғар
педагог А.С.Макаренконың “Адамдарды қоршаған орта тәрбиелейді. Адамдар
тұтыну заттары, табиғи құбылыс т.б. бәрі тәрбиеге белгілі әсерін тигізеді.
Соның ішінде ең әсерлісі адамдардың қарым- қатынасы, әсіресе ата- аналар
мен ұстаздарлың ықпалы зор ... Анағұрлым қиын тиетін қайта тәрбиелеу
жұмысына оралмау үшін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.