Сопылық жайынан

Жоспар
Кіріспе

1 Сопылық
2 Сопылық сапардың мақсаты
3 Сопылықтың алғашқы қадамы михаббат
4 Адамнан тысқары әлем

"..Рабыта мен зікір салу кезінде таңқаларлық халдер пайда болады; жасырын нәрселер ортаға шығады; көрінбейтіндер көрінеді; адам өзінің ішкі байлығынан хабары бола бастайды. Адам - ұлы зат, оның ішінде әр нәрсе жазулы. Бірақ, ішіндегі байлықты оқуға, оның қараңғылығы мен перделері кедергі болады да тұрады"
Сопылық - исламның дәл өзі, негізі, шариғаттың ішкі жағы, толыққанды, жетілген мұсылман болудың жолы. Осы мағынада істелген, бастан кешірілген "хал" болып табылады. Ол әдебиет те емес, сөз де емес. Сопылықтың қайнарын, сопылардың халдерін, әдістерін, тәжірибелерін, дүниеге, адамға деген көзқарастарын "сопылық ілім" зерттейтін болса, іштің сыртқы жағы, сопылықтың сыртқы ілімі болып табылады. Сопылық ілімін білетіндердің көпшілігі оның дәмін біле бермейді, хабарсыз да болулары мүмкін. Бұған қарсы көп сопылар да "жолда" ілгері кеткенімен тура мағынада ғылымнан бейхабар. Олар теңізде жүріп теңіздің не екенін білмейтін балықтар сияқты. Бұлардың алғашқылары балдың 1 құрамын, оның қалай пайда болатындығын, пайдасын біле тұра "бал жемеген" адамдарға ұқсайды. Ал, екіншілері болса, балдың дәмін татқан, жеген, пайдаланғандар. Бірақ балдың не екендігінен, қалай пайда болғандығынан, қайдан келгендігінен бейхабар білімсіз қалғандар.

Пән: Дінтану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Сопылық жайынан...
"..Рабыта мен зікір салу кезінде таңқаларлық халдер пайда болады;
жасырын нәрселер ортаға шығады; көрінбейтіндер көрінеді; адам өзінің ішкі
байлығынан хабары бола бастайды. Адам - ұлы зат, оның ішінде әр нәрсе
жазулы. Бірақ, ішіндегі байлықты оқуға, оның қараңғылығы мен перделері
кедергі болады да тұрады"
Сопылық - исламның дәл өзі, негізі, шариғаттың ішкі жағы, толыққанды,
жетілген мұсылман болудың жолы. Осы мағынада істелген, бастан кешірілген
"хал" болып табылады. Ол әдебиет те емес, сөз де емес. Сопылықтың қайнарын,
сопылардың халдерін, әдістерін, тәжірибелерін, дүниеге, адамға деген
көзқарастарын "сопылық ілім" зерттейтін болса, іштің сыртқы жағы,
сопылықтың сыртқы ілімі болып табылады. Сопылық ілімін білетіндердің
көпшілігі оның дәмін біле бермейді, хабарсыз да болулары мүмкін. Бұған
қарсы көп сопылар да "жолда" ілгері кеткенімен тура мағынада ғылымнан
бейхабар. Олар теңізде жүріп теңіздің не екенін білмейтін балықтар сияқты.
Бұлардың алғашқылары балдың 1 құрамын, оның қалай пайда болатындығын,
пайдасын біле тұра "бал жемеген" адамдарға ұқсайды. Ал,
екіншілері болса, балдың дәмін татқан, жеген, пайдаланғандар. Бірақ балдың
не екендігінен, қалай пайда болғандығынан, қайдан келгендігінен бейхабар
білімсіз қалғандар.
Сопылық халдерден сөз қозғаудағы мақсатымыз, осы "жолдың"
талапкерлеріне көмектесу, жөн сілтеу болатын. Бұл жолға сенбейтіндер бәрі
бос сөз деуі ықтимал. Кейбіреулеріне дұрыс жолды көрсетеді, ал
кейбіреулердің адасуына себеп болады.
"Ертегі дегендер үшін ертегі, қадірін ұққанға таусылмас қазына.
"...Ніл өзеті қыптылар үшін қан сияқты, Мұса пайғамбар үшін таза, мөлдір су
болып көрінеді..."
Құран мен хадисте намаз сөзінің кездеспей, оның орнына "салат" сөзінің
болуы сияқты исламның алғашқы дәуірлерінде де сопы (тасаууф) сөзі болмаған
еді. Ұғымдардың жаңа сөздермен қолданылуы, жаңа мағыналарға ие болуы
белгелі жай. Ол дәуірлерде сопылықты білдіретін "ихсам" сөзі болатын.
Ихсанның не екенін Хз.Мұхаммет пайғамбар әйгілі Жәбірейл оқиғасында айықтап
береді. Онда мұсылмандық үш сатыдан: бірінші - ислам, екінші - иман, үшінші
- ихсаннан тұрады. Ихсахсанның нәтижесінде жоғалмайтын үздіксіз ықылас"
пайда болады. Бұл дегенің өздігінен пайда болатын, жоғалмайтын
адалдық, құлшылық халі. Бұл жолда ілгерілеген мұсылман тақлиди иманнан,
тахқиқи иманға ұласады. Нақыл мен ақылға сүйенген иманнан, "кешиф пен
мукашафадан" қуаттанған иманға көтеріледі де, иман жайындағы қорытылған
пікірлер көбейіп, кеңейе бастайды.
Аспан әлемінің, күннің, айдың, жұлдыздардың бар екенін, оған қамқоршы
адамдардан естіп, білген, туғаннан көзі көр адамның иманы мен дүниенің
барлығын өз көзімен көрген, жорамалдаған адамның иманы арасындағы
айырмашылық сияқты үлкен парық бар.
...Сопылық сапардың мақсаты - ықылас мақамына ұласу. Ол мақамға жету
үшін субъективтік (іштегі) және объективтік (сыртқы) құдіреттерге сиынудан
құтылу керек. Ықылас шариғаттың үш бөлігінің бірі білім, іс және ықылас.
Тариқат пен ақиқат шариғаттың бір бөлігін құрайтын, ықыласты қолында
ұстауға қабілетті, шариғаттың көмекшілері болып табылады.
Сопылықтың бастау алар бұлағы - Құран мен хадис. Пайғамбардың
серіктері мен ғұламалардың, діннің ішкі сыртқы ілімдерін жетік білген
білгірлер мен факихшылардың ледуни білімдері арқасында сопылық жолдың
ауқымы кеңейді, тереңдеді.
Шариғаттың сыртқы мағынасына жорамал жасайтын факихшылардың әр түрлі
жорамал, түсініктерінен әр түрлі ағымдардың ортаға шыққаны сияқты, сопылық
ағымдардың метод, принциптерінің әр қилылығы да түрлі-түрлі тариқаттардың
шығуына себеп болды.
Ағымдар да, тариқаттар да Хақ кемерінен (шариғат таразысынан), негізгі
ақиқаттардан адаспау, айырылмау үшін бір-бірлеріне түсіністік,
сүйіспеншілікпен қараған. Олар бір-бірлерін еш уақытта қисық жолда,
қателесті деп ойламаған. Олай болмаған жағдайда исламды түсінудің, ұғынудың
нұқсандығы көрінген болар еді. Құбылаға (қағба) барудың мың сан жолы бар.
Барлық жол оған апарады. Олай болса белгілі бір жолмен жүргендер басқалары
жайында да дұрыс пікірде болулары керек дейміз. Ханафи, Шафиғи
ағымындағыларға; Қадири, Нақышбанди "жолшыларына" Рафиги, Мәулеуилерге,
бірі басқасына махаббатпен, құрметпен, түсінікпен қараулары керек. Және
солай болды да. Хз.Пайғамбар үнемі "жоғарғы" әлеммен байланыста еді. Бұл
байланыстың екі жолы бар; бірі - пайғамбарлық жолы, бұл пайғамбарлық жолмен
"Құдайлық әлемнің" (есіктері) қақпалары ашылса, екіншісі әулиелік жолмен о
әлемнен "хабар" алынды. Хз.Адамнан бері ашылған пайғамбарлық жол Хз.
Мұхаммет Пайғамбарымызбен аяқталған еді... Міне, соидықтан
Хз. Мұхамметке "Пайғамбарлардың мөрі" дейді. "Бұдаң кейін қиамет
күніне дейін пайғамбар келмейді. Ал әулиелік жол жабылған жоқ".
Сахаба - Хз.Пайғамбардың мәжілісінде болған, оның рухани тәрбиесін алған
достары. Олар сопылықты басқаларға үйретті. Сахабалардың ішіндегі жолы
үлкені Әбу Бәкір мен Әлидің жолдары әлі күнге дейін өмір сүріп келеді. Бұл
күнде де осы екі өзеннен келген жолдардың пірлерінің, әулиелік жолы ашық
тұр. Ол әлемнің қақпасын қаққандарға әр қашан есік ашық болады.
Бірақ, бұл рухани ұзақ жолшылықтың өзіне тән әдіс, техникасы бар. Бұл
жолдардың қыр-сырын ежелден келе жатқан жол көрсетушілер, жөн сілтеушілер
талапкерлерге үйретіп, көмектесумен келеді.
"Ең алдымен жігермен, көп аңсаумен ұмтылатын нәрсе - Аллаға
қауыштыратын жолды табу. Адам дүниеқорлыққа салынып, тек қана бұл дүние
қажеттіліктеріне көңіл белулерінен барып, кірленіп, тот басып, ең төменгі
сатыға төмендейді. Алла тағала жан жақты жетілген, Ол әрқашан өте жоғарғы
әлемде және бүкіл нұқсандық атаулыдан жырақта тұр. Одан бір нұрдың келуі
үшін және келген нұрлардан мағрифатың алу үшін, "алушы мен
беруші" арасында бір байланыс жақыңдығы болуы керек. Сондықтан бұл
жолдың маңызын көре білетін бір жолбасшы керек-ақ. Бұл жол сілтеушінің
"алушымен" де, "берушімен" де байланысы болуы шарт. "Алушы берушіге"
жақындасқанда, жол көрсетуші - мүршид арадан шегіне бастайды. Талапкер мен
матлуп (жоғарыдағы айтқан-беруші) толық байланысқан кезде муршид арадан жоқ
болып, талапкерді "берушіге" дәлдалсыз қауыштырады.
Кейбіреулерге мағына, рухани әлемнен көмек келеді. Оларды, Пайғамбарды
көрмесе де, одан үлес алған, "байс-ал каранидан, яғни, кинайе" мүшесі
дейді.
Жол көрсетуші ұстазды мүршид дейді. Ол толыққанды, жан - жақты
жетілген болуы керек.
Сопылықтың алғашқы қадамы михаббат, яғни, Аллаға қауышу жолының
жолшыларып сүю, бірінші баспалдақ болып табылады. Бұларға "мүхиб"" дейміз.
Бір мүршидтің қол астына, қадағалауына өз еркімен келіп, мойынсұнғандарды
"мүрид""; олардың ең алғашқыларын "мүбтеди"; соңғысын "мүнтехи" дейді.
"Болмыстың" барлық баспалдақтарынан өтіп, "құдайлық затқа" ұласқан және
бастаған жеріне қайта оралған мүрид, жол көрсете алатын дәрежеге көтерілген
мүршид мақамына ие болады.
Жолшылықты бітіргенімен рухани мақамдарында тұрақтап қалғандар, жол
көрсетушілік, жөн сілтеушілік өте алмайды. Ондайларды "тажзиб" дейді.
Мүридтің мүршидінің руханиятынан тамызық алып, өз айранын ұйытуын сопылықта
рабына деп атайды. Мүршидтің рухани күшінен мүридіне беруін тауажжух"
дейді. Бір хадисте: "... Адам сүйгеиімен бірге..." делінген. "Кехф"
сүресінің 28-ші аятында:
"...Жаратқан иелеріне күндіз-түні дүға еткен, Оған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.