Психикалық дамудың алғашқы формалары

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І Кіріспе

ІІ Негізгі бөлім

Психикалық дамудың алғашқы қарпайым формалары
Даму баланың қоғамды тарихи тәжірбиені игеру процесі
Психиканы дамытудың биологиялық шарттары
Шетел ғұламаларының ғылыми теориялары

ІІІ қорытынды

Пайдаланылған әдебиет.

Психиканың пайда болуы, яғни генезисі және оның дамуы туралы проблнемалар өзара тығыз байланысты. Сондықтан да психика дамуы туралы жалпы көзқарас психиканың туындауы жөніндегі мәселенің теориялық ерекшеліктерімен сипатталады.

Аталған проблема бойынша ғылымда бірнеше теориялық бағыт қалыптасқан. Ең алдымен бұлар арасында философиялық ой-пікір тарихында Р. Декерт есімімен байланысты ғылыми елеуге тұрарлық «антропсихизм» бағдары. Оның мәні психиканың пайда болуы адамның келіп шығуымен байланысты. Психика тек адамға тән қасиет. Осылай пайымдаудан адам психикасының біз білетін тарихтан бұрынғы болмысы түгелдей жоққа шығарылды. Мұндай пікір қазіргі күнде де өз қолдауын табуда. Бұан қарама-қарсы, екінші теория «панпсихизм», яғни бүкіл табиғаттың жан-рухани қасиетке иелігі жөніндегі ұғым. Бұл бір-біріне қашы екі көзқарастың аралығында кеңірек өріс алған «биопсихизм» теориясы бар. Биопсихизмшілердің пікірі бойынша психика жалпы материяныңң қасиеті емес, ал оның тек жанды бөлігіне ғана тән нәрсе. Қойылған проблеманың шешіміне орай өрістеген және бір көзқарас психика барша жанды материяның қасиеті емес, ал олардың арасындағы жүйке жүйесіне ие болғандарына ғана тән құбылыс. Мұндай тұжырым «нейропсихизм» деп аталған.

Ғылыми психология аталған тұжырымдардың бірде-бірін толығымен құптай алмайды. Оның дәлелдері тіпті басқаша психологияның туындауы жөніндегі мәселенің шешімін өмірдің өте күрделі формасы -психиканың туындауына себепші болған жағдайларды зерттеп танумен байланыстырады. Тіршіліктің пайда болуының негізгі шарты -қоршаған ортамен тұрақты зат алмасуға икемделген күрделі ақуызды молекулалардың түзілуі.

Даму баланың қоғамдық тарихи тәжірбиені игеру пройесі болып табылады. Адам мен жануарлардың психикасы үздіксіз дамуы күйінде болады. Алайда жануар дүниесі мен адамның даму процесінің сипаты мен мазмұны сапа жағынан ерекшеленеді. Адам мен жануардың психологиялық функциялары құрылымы жағынан теңесе алмайды. Жануар психикасы дамуының басты механизмі биологиялық тәжірбиелерінің тұқымқуалап берілуі. Соның негізінде жануарлардың сыртқы ортаға жеке икемделуі өріс алады. Адамның психологиялық функцияларының ерекшелігі баланың қоғамдық-тарихи тәжірбиені игеру процесінде дамып отырады. Бала адамдар дүниесінде адамдармен қарым-қатынас дүниесінде өмірге келіп тіршілік етеді.

Баланың дамуы дегеніміз-тәжірбиені игеру процесі болып табылады. Бұл процесс үлкендер жағынан үздіксіз басшылық болған жағдайда, яғни оқытуда жүзеге асырылады. Адамзат тарихында іс-әрекетті жүзеге асыру құралдары ғана дамып қоймай, осы құралдарды қоғамдық тәжірбиені кейінгі ұрпаққа жеткізудің ерекше жалпы да қалыптасып, күрделене түсті. Бұл ерекше жол -оқыту. Ол қоғамдық тәжірбиені берудің бағаланған және ұйымдастырылған әдісі болып табылады. Оқыту сонымен баланың психикалық даму процесінде айқындаушы роль атқарады. Адамның жоғары формадағы психикалық іс-әрекеті жанама сипатта болады. Адамдар ежелден-ақ еңбек әрекеті оқыту процесінде белгілі бір мәліметтерді жеткізу және сақтау құралы ретінде заттарды шартты бейнелеуде белгілерді пайдаланып келген. Белгілер мен сөз адамның іс-әрекеті мен оларды оқыту процесін негіздейді.

Демек, бұл құралдардың пайда болуы, дамуы, соның ішінде мәдениеттің де дамуы алдымен психологиялық тарихи даму процесін сипаттайды. Бұл құралдарды игеру жеке дара даму процесін анықтайды, адамзат тарихында қалыптасатын тәжірбиені игереді.

Баланың ойлауы іс-әрекеттің белгілі бір тәсілдерін білімді игерумен тығыз байланысты.

Адам психикасының дамуының негізгі ерекшеліктерін биологиялық заңдармен түсіндіру теория тұрғысынан алғанда жеткіліксіз мәліметтер береді. К. Маркс «Адамның психикалық даму заңдары әлеуметтік жағынан сабақтас, даму процесі баланың өмір сүру жағдайы мен тәрбиенің күрделі жиынтығымен анықталады» деген тсінікті басшылыққа алады.

Адамның психологиялық іс-әрекеті өте күрделі құрылым. Оның ерекшеліктері алдымен баланың тіршілігі және тәрбиесімен сабақтас. Сөздік логикалық ес, нақты ойлау, заттық қабылдау және адамға тән басқа да жоғары психологиялық функциялар биологиялық тұқымқуалаушылық жолымен қалыптасып, белгілейді. Бұл олардың тұқымқуалаушылық жолымен қалыптасып, белгілейді. Бұл олардың тарихт даму процесінде өзгерістерге ұшырап, жетіле түсуіне мүмкіндік береді. Адамның өмірде қалыптасатын күрделі психологиялық іс-әрекеті мен неғұрлым қарапайым функцияларын ажырата білу керек. Психикалық іс-әрекет өзіне басқа да көптеген компаненттермен қоса, осынау қарапайым функцияларды да қамтиды. әдетте, нышандар деп аталатын қарапайым табиғи қасиетін адамның сыртқы жағдайлар әсерінен қалыптасып күрделі іс-әрекеттердің құрылуына ие. Күрделі психологиялық іс-әрекетпен, қарапайым функциялар арасында жылжымалы жанама қарыс-қатынастар болатындығын мидың шектелген бөлімдеріне зақым келген науқастармен жүргізілген орнын толтыру, қалпына келтіру жұмысының нәтижесінде өте бай тәжірибе дәлелдейді. Дамудың психологиялық және физикалық ерекшеліктерінің бұл қатынасы да бір мағыналы болмай, өзі баланың жеке басының құрылымы мен оның даму процесінің кейбір жақтарына әсер етуі мүмкін. Бірақта олардың маңызы шешушу болып саналмайды. Даму процесінің негізгі мазмұны мен механизмдері көптеген жағдайлардың жиынтығын анықтайды. Солардың арасында жетекші болып балаларды оқыту мен тәрбиелеу жағдайлары есептеледі. Сонымен адам психикасы дамуының негізгі ерекшеліктерін биологиялық заңдармен қатар, әлеуметтік заңдарына байланысты түрде түсіндіру қажет.

Шетел психологиялық тұжырымдағы психологияның даму мәселесі АҚШ-тағы Калифорния университетінің жанындағы психологиялық лабароторяда кеңінен дамыған. Бұлаардың қолданатын зерттеу әдістерінің бірі-генетикалық тәсіл. Генетикалық тәсіл -сол лабароторияда «Лангютют әдісі» деп аталады. Бұл зерттеулердің бағдарламасы көптеген жылдарға созылды. 1928 жылы лабаротория қызметкерлері, ғалымдар 248 бөбекті зерттеп, сосын оларға 18 жастан кейін, 30 және 40 толғанда үздіксіззерттеді. Нәресте жасына орай, жасалынған зерттеулер арқылы, психологиялық даму мәселелері айқындалды. Осы кезеңде педалогия ғылымы қалыптасты. Педалогия -баланың дамуын зерттейтін ғылым. Шетел ғұламалары Стенли Хол, Карл Юлед, Штерн, Дюд, Гейм, Пер Жанне, Парк Гапреле өздерінң теорияларына баланың психикалық даму мәселесін түсіндірді. Стенли Хол баланың психологиялық даму мәселесін 5 кезеңде талдады.

жабайылық кезең
аңшылық кезең
салыстыру кезең
тұрғылықты кезең
сауда-өрістік кезең

Карл Юлед баланың психологиялық даму мәселесін биологиялық заңдылықатына байланыстырды. өзінің әрбір зертеуінде психологияның дамуына биологиялық фактордың маңыздылығын ашып көрсетті. Зертеудің нәтижесінде дамудың үш сатылы теориясын ұсынды.