Тағдырлас, тамырлас Иран жерінде Бабалар ізімен

Жоспар
Кіріспе

1 Түркі.иран қарым.қатынастары
2 «Әлемді жаулап алушының тарихы» кітабы

Иә, сонымен Тегерандағы күндеріміз кітапханаларда өтіп жатты. Біз Иран еліне 2800 жылдан бері барған бабалардан, әсіресе Талас өзені жағасында қазақтың ең ежелгі қаласы -Тараз ірге көтергелі бері иран-түркі" қарым-қатынастарынан қалған деректерді іздей бардық. «Кешегі өткен күннің белгісі жоқ» дейтін қазақта «Жақсының аты өлмейді, ғалымның хаты өлмейді» дейтін де аталы сөз бар ғой. Біз Иран кітапханаларына барсақ, сол түркі-иран қарым-қатынастары, оның ішінде қаламызды бір кезде Әулиеата атандырған қарахандар әулеті, әсіресе, Естеми қаған бабамыздың өзімен құдандалы Иран шахымен 568 жылы Ұлы Жібек жолы бойындағы кісі өліміне, тіпті екі мемлекет арасындағы қырғын соғыс болуына да бастаған әрекеттері, сондай-әқ бүкіл Иранды билеген әмір Исмаил Саманидің Тараз қаласын 893 жылы кектемде жаулап алуы туралы деректердің анық бар екендігін білгендіктен де бардық. Оның үстіне бізге жарты әлемді жаулап алған Шыңғыс хан 1219 жылы Жетісу, Шу, Талас өңіріне жорықпен келгені, Тараз қаласын қарсылықсыз алғандығы туралы, да жазған атақты иран тарихшысы Рашид-ад-диннің «Жәмиғат-тауарих» деген кітабының түп нұсқасы да бар екендігін білетінбіз. Ресей тарихшылары бұл кітапты өздерінің ұлы орыстық позициясы тұрғысынан пайдаланып жүр ғой...

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Тағдырлас, тамырлас Иран жерінде
Бабалар ізімен
Иә, сонымен Тегерандағы күндеріміз кітапханаларда өтіп жатты. Біз Иран
еліне 2800 жылдан бері барған бабалардан, әсіресе Талас өзені жағасында
қазақтың ең ежелгі қаласы -Тараз ірге көтергелі бері иран-түркі" қарым-
қатынастарынан қалған деректерді іздей бардық. Кешегі өткен күннің белгісі
жоқ дейтін қазақта Жақсының аты өлмейді, ғалымның хаты өлмейді дейтін де
аталы сөз бар ғой. Біз Иран кітапханаларына барсақ, сол түркі-иран қарым-
қатынастары, оның ішінде қаламызды бір кезде Әулиеата атандырған қарахандар
әулеті, әсіресе, Естеми қаған бабамыздың өзімен құдандалы Иран шахымен 568
жылы Ұлы Жібек жолы бойындағы кісі өліміне, тіпті екі мемлекет арасындағы
қырғын соғыс болуына да бастаған әрекеттері, сондай-әқ бүкіл Иранды билеген
әмір Исмаил Саманидің Тараз қаласын 893 жылы кектемде жаулап алуы туралы
деректердің анық бар екендігін білгендіктен де бардық. Оның үстіне бізге
жарты әлемді жаулап алған Шыңғыс хан 1219 жылы Жетісу, Шу, Талас өңіріне
жорықпен келгені, Тараз қаласын қарсылықсыз алғандығы туралы, да жазған
атақты иран тарихшысы Рашид-ад-диннің Жәмиғат-тауарих деген кітабының түп
нұсқасы да бар екендігін білетінбіз. Ресей тарихшылары бұл кітапты
өздерінің ұлы орыстық позициясы тұрғысынан пайдаланып жүр ғой...
Таңдағы тамақ тәңірден демекші, сол парсы-тәжік билеушісі Исмаил
Самани қалың түркі елін бодан еткен IX ғасырдан, бері Қазақстан тарихына
қатысты басқа да талай кітаптар парсы тілінде жазылғандығынан
да хабардармыз. Басқаларын былай қойғанда, езіміздің төл ұлы бабамыз
Дулат Мұхаммед Хайдардың қалыңдығы қарыс сүйем боларлық Тарихи-и
Рашиди кітабы да парсыша той. Жарты әлемді Шыңғыс ханнан кейін жаулап
алған тағы бір ұлы қолбасшы Әмір Темірдің кезінде қазіргі қазақ
елінің құрамындағы тайпалар қол астында болғаны, сол Ақсақ Әмірдің
жаулап алу жорықтары туралы да кітаптар шетінен дерлік парсыша
еді. Үш жүздің баласы үшін қасиетті жаз орда саналатын Ұлытауға Әмір
Темір керегеннің Алтын орда ханы Тоқтамысты қуалай барғандығы, ел қамын
жеген Едіге бимен бірде тату, бірде араз болғаны, сол Едіге бабамыздың да
сүйегі Ұлытаудың басында жатқандығы парсы тіліндегі тарихи әдебиетте із
қалдырған.
Іздеген кітаптарымыз көп. Уақытымыз болса санаулы - бір-ақ апта, жеті-ақ
күн. Оның үш күні амалсыз босқа өтті. Біз тұрсақ та кітаптың 1992 жылы
Алматыда Ана тілі баспасынан шыққандығын ескере отырып, тек үйсіндер мен
дулаттарға қатысты жерлерін ғана салыстыру үшін ғана түсіртіп алдық.
Әбілғазы баһадүр ханның бұл кітабын XVIII ғасырда I Петр патша кезінде
орыстар тұтқынына түскен швед сардарлары Тобыл қаласынан кездестіріп, оны
орысшаға аудартқаны, бұдан неміс тілінде шыққандығы, дегенмен, граф Н. И.
Румянцев 1825 жылы Қазан қаласында шежірені туркіше араб әріптерімен
бастырғандығын білетін едік. Біздің Тегерандағы ұлттық кітапхананың сирек
кітаптар қорынан кездестірген түркіше және французша нұсқасына онша шұқшия
қоймағанымыз, ксерокөшірмесін алу үшін қарқыны басқа мақсаттарға
үнемдегеніміз осыдан еді. Кейін елге оралған соң өзіміз Ираннан әкелген
ксерокөшірмені қазақша нұсқасымен салыстырғанда онша ауытқулар жоқтығына
көз жеткіздік. Мәселен, Әбілғазы Үйсін елінің сүйегі монғол тұрар деп
жазады. (А.,43-бет.) Мұның өзі біздің жыл санауымыздан 204 жыл бұрын өз
мемлекетін құрған үйсіндер түркі текті деген жалпы жұртқа белгілі
көзқарастан әлшақ екендігі даусыз. Алайда, Әбілғазы үйсіндердің де Шыңғыс
хан империясы кезінде моңғолдар қол астында болғандығын ескергендіктен
солай жазуы мүмкін.
Ол 1603 жылы Үргеніш қаласында өмірге келіп, 1664 жылы Хиуәда өмірден
еткен. Қәзақ ханы Есім мен сол ханымыздың қолынан ант бұзғаны үшін қаза
тапқан, тірісінде Ташкенттегі және оның маңайындағы қатағандарды билеген
Тұрсынханмен замандас, табақтас болған Әбілғазы баһадұр хан Хиуа мемлекетін
өл-өлгенше 19 жыл бойы басқарған. Бұл билеуші қазіргі қазақ халқының
құрамындағы дулаттарды да моңғолдар деп санайды. Моңғол... Қайду ханның
ұрпағы Байсұңқар... ақылды, әділ патша болды. Көп жерлерді бағындырып,
достарына — жақсылық, дұшпандарына -жамандық жасап, бірнеше жыл патшалық
еткен соң ұлы Түмнені өз ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.