Қаржы жүйесінің құрылымы

Жоспар
Кіріспе

1 Қаржы жүйесінің мәні мен құрылымы
2. Мемлекеттік бюджет. Мемлекеттік шығындар.
3. Салық салудың түрлері мен принциптері
4. Бюджет тапшылығы және мемлекеттік қарыз.

Қаржы – бұл мемлекет, заңды және жеке тұлғалардың арасында ақша құралдары қорларының қалыптасуы, бөлу және пайдалану жөнінде болатын экономикалық қатынастар жүйесі. Қаржы ақша құралдары қорының қалыптасуы мен пайдалануының бақылау және ЖІӨ-нің бөлінуі мен қайта бөлінуінің экономикалық құралы. Қаржының мәні оның қызметтері арқылы анықталады: бөлу, бақылау, ынталандыру, фискалдық.
Қаржының бөлу қызметтХрі шаруашылық субъектіл5рін қаржы ресурст0рымен қамтамасыз еру, олар мақсатты бағытта;ған ақша қорла@ы фо幀масы=да пайдаланыЫаФы. Салық арқылы мемлеКеттік бюджетте қарды құралдары шоғырландKрылып, өндірістік, әлеуметтік, халық шаруашылық проблемаларын шешуге жұмсалынады. Салық арқылы мемлекбт кәсіпорындардың, фирмалардың, азаматтардың табыстарының бөлігіе қайта бөліп, ойРрды өндірістєк және әлеуметтік инфрақұрылымның дамуына, шығындарды бе;гілі мерзімде өтейтін қор және раЛаларға инвестиция түрінде жұмсайды. Ақша формасында қоғамдық өнімнің құныеың қозғалысымен байланысты қаржылар ұдайы өндіріс процесін жалпы және фазалар 1ойынша сан жағыЭан б5йнелейді. Сондықтан қоғамда қалыптасатын экономикалық пропорцияларды үнемі бақылап отщруға мүмкіндік береФі.

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

1. Қаржы жүйесінің мәні мен құрылымы. Қаржы – бұл мемлекет, заңды және
жеке тұлғалардың арасында ақша құралдары қорларының қалыптасуы, бөлу
және пайдалану жөнінде болатын экономикалық қатынастар жүйесі. Қаржы
ақша құралдары қорының қалыптасуы мен пайдалануының бақылау және ЖІӨ-
нің бөлінуі мен қайта бөлінуінің экономикалық құралы. Қаржының мәні
оның қызметтері арқылы анықталады: бөлу, бақылау, ынталандыру,
фискалдық.
Қаржының бөлу қызметтХрі шаруашылық субъектіл5рін қаржы ресурст0рымен
қамтамасыз еру, олар мақсатты бағытта;ған ақша қорла@ы фо幀масы=да
пайдаланыЫаФы. Салық арқылы мемлеКеттік бюджетте қарды құралдары
шоғырландKрылып, өндірістік, әлеуметтік, халық шаруашылық проблемаларын
шешуге жұмсалынады. Салық арқылы мемлекбт кәсіпорындардың, фирмалардың,
азаматтардың табыстарының бөлігіе қайта бөліп, ойРрды өндірістєк және
әлеуметтік инфрақұрылымның дамуына, шығындарды бе;гілі мерзімде өтейтін
қор және раЛаларға инвестиция түрінде жұмсайды. Ақша формасында қоғамдық
өнімнің құныеың қозғалысымен байланысты қаржылар ұдайы өндіріс процесін
жалпы және фазалар 1ойынша сан жағыЭан б5йнелейді. Сондықтан қоғамда
қалыптасатын экономикалық пропорциялардыүнемі бақылап отщруға мүмкіндік
береФі.
Қаржының ынталандырушы ҋызметі: салық ставкаларын, ждңілдVктерді,
салық салу жағдАйларын өзгерту арқылы мемлекет белгілі салалар мен
өндірісBердің тез дамуына жағдайлар жасай4ы және қоғаМның өзекті
ПроблеаларKн шешуге ықпал етеді. Салық жеңілдіктері арқылы мемлекет
техникалық прогресті, жұмыс орындарының көбеюіне, өндірістің ұлғаюына
күрделі қаржылардың салынуын ынталандырады.
Қаржының фискалдық қызметі ол салық көмегімен кәсіпорындар мен азаматтардың
табысының бір бөлігін орталықтандырып, мемлекеттік қызметті
жетілдіру үшін өндірістік емес сфераны дамытуға жұмсайды.
Ұлттық экономика шеңберіндегі қаржы қатынастарының жиынтығы
мемлекеттің қаржы жүйесін құрайды. Қаржы жүйесі орталықтандырылған,
орталықтандырылмаған қаржылар мен үй шаруашылығының қаржыларынан
қалыптасады.
Орталықтандырылған қаржылар – ол мемлекеттік бюджеттік жүйе,
мемлекеттік несие, мүліктік және өзіндік сақтандыру қорлары, арнайы
бюджеттік қорлар. Олар ұлттық экономиканы жалпы реттеудің, маңызды
әлеуметтік, экономикалық мәселелерді шешудің құралдары ретінде
пайдаланылады.
Орталықтандырылмаған қаржылар – әртүрлі меншік формасындағы
кәсіпорындар мен фирмалардың қаржылары. Бұл заңды тұлғалар арасындағы,
заңды тұлғалар мен мемлекет арасындағы және заңды тұлғалар мен жеке
тұлғалар арасындағы қаржы қатынастары. Кәсіпорындар мен салалар қаржылары
қаржы жүйесінің негізін құрайды. Мұнда қаржы ресурстарының маңызды бөлігі
қалыптасады. Әртүрлі меншік формасындағы кәсіпорындардың қаржы жағдайынан
елдің жалпы қаржы жағдайы тәуелді болады.
2. Мемлекеттік бюджет. Мемлекеттік шығындар.
Мемлекеттік бюджет – мемлекеттік қаржылардың маңызды бөлігі. Ол
арқылы ЖҰӨ салалар мен территориялар арасында бөлініп, қайта бөлінеді.
Бюджет – ол табыстар мен шығындардың балансы. Ұлттық экономиканың дамуында
бюджеттің ролі тарихи дамудың әртүрлі кезеңдерінде бірдей емес. Оның екі
кезеңін нақты атап көрсетуге болады. Классикалық капитализм дәуірінде
мемлекет шаруашылық іс-әрекетке белсенді араласпады. ХХ ғасырдың екінші
жартысынан бастап бюджет макроэкономиканың қуатты реттеушісіне айналды.
Салъқтар мен мем;екеттік шығындардың басым бөлігі жұиыснен қамту мен
экономикалық өсуді қамтамаЁыз етуде Бюджеттің алдыңғы қатарлы роль ойнауына
мүмкVндік береді. Бюджет қоғамдық ұдАйы өндіріс пен экономикалық өсуді
ынталандыруға ықПал етудің маңызды тетігі. Мемлекеттік шығындар мен салық
салу деңгейін өзгерту жолымен үкімет жиынтық сұраныс көлемін реттей отырып,
экономикалық коньюктураның қысқа мерзімді ауытқуларына ықпал ете алады.
Сонымен бюджет – бұл мемлекеттің қаржы жоспары, мемлекеттің шығындары мен
табыстарының балансы.
Қандай да бір елдің бюджеттік жүйесінің құрылымы ең алдымен оның
мемлекеттік құрылысына тәуелді. Унитарлық мемлекеттерде бюджеттік жүйе
мемлекеттік және жергілікті бюджеттен тұрады. Федеральды мемлекеттерде
аралық бөліктер – штаттар мен федерация субъектілерінің бюджеттерінен
тұрады. Бюджеттік жүйе арқылы бюджеттің бөлу және бақылау қызметтері жүзеге
асырылады.
Бөлу қызметі мемлекеттік мақсаттар мен қызметтерді орындау үшін
түсімдердің әртүрлі каналдары және олардың қолданылуы арқылы мемлекетте
ақшалай құралдардың шоғырлануын көздейді. Кейбір елдерде бұл қызметті
өзінің аймақтық органдары арқылы мемлекеттік қазынашылық органы атқарады.
Бақылау қызметі экономиканың әртүрлі құрылымдық звеноларында ақшалай
құралдарды қалыптастыру мен пайдалану процестерін бақылау шараларын
жүргізуден көрінеді.
Мемлекеттік бюджет мемлекеттік аппаратты ұстау, қорғаныс, денсаулық
сақтау, білім, әлеуметтік жәрдемақылар төлеу үшін ақшалай ресурстардың
орталықтандырылған қорын құрады. Бюджет шаруашылық коньюнктураға ықпал ете
отырып, экономиканы мемлекеттік реттеудің, оны тұрақтандыру бойынша
шараларды жүзеге асырудың қуатты тетігі болып табылады. Мемлекеттің
экономикаға ықпал етуі қаржыландыру, субсидия беру, трансферттер арқылы
жүргізіледі. Экономикалық құжат ретінде бюджет қоғамның саяси және
әлеуметтік динамикасын көрсетеді.
Мемлекеттік бюджет тек орталық үкіметтің бюджетін ғана емес, сондай-
ақ барлық деңгейдегі бюджеттердің жиынтығын көрсетеді. Бюджетке сондай-ақ
әртүрлі бюджеттік емес қорлар немесе мақсатты бағыты бар ақшалай қаржылар
жатады. Өзінің сандық құрамы бойынша олар әрқашан бюджет құрамына қосыла
бермейді. Бірақ пайдалану және бөлу принципі бойынша олар мемлекеттік
бюджеттік шығындар үрдісіне теңестіріледі. Олар белгілі бір мақсатты
қорларға шоғырландырылып, орталық және жергілікті билік органдарының
басқарылуында болады. Бұл зейнетақы қорлары және басқа да арнайы салықтар,
қарыздар, бюджеттік субсидия есебінен құрылатын қорлар.
Мемлекеттік шығындар мен салықтармен байланысты реттеу жүйесі –
фискалдық саясат деп аталады. Мемлекеттік шығындар – мемлекетті
қаржыландыруға кететін шығындар, сондай-ақ тауарлар мен қызметтерді
мемлекеттік сатып алу жатады. Бұл сатып алулар әртүрлі болуы мүмкін: бюджет
есебінен жолдар, мектептер, медициналық құрылымдар құрылысы, ауыл
шаруашылық, қорғаныс техникаларын сатып алу және т.б. Бұл жағдайда тұтынушы
– мемлекет болады. Сондықтан да бұлар не өз тұтынуы үшін, не өндіріс
факторлары, қызметтер мен игіліктер нарығында сұранысты реттеу үшін жүзеге
асырылады.
Мемлекеттік шығындар бюджет шығысында көрсетіледі, сондықтан олар
тиімді және сандық, сапалық экономикалық өсуді қамтамасыз етуі тиіс. Бұл
мемлекетпен жүргізілетін фискалдық саясат мына мақсаттарға жауап беруі
тиіс:
- экономикалық циклдың ауытқуын бәсеңдетуге;
- экономикалық өсу қарқынын арттыруға;
- жұмысбастылықтың жоғары деңгейіне қол жеткізуге;
- инфляцияның қолайлы қарқынына қол жеткізуге.
Фискалдық саясат дискрециондық және автоматты болып бөлінеді.
Дискрециондық фискалдық саясат тауарлар мен қызметтерді сатып алу,
мемлекеттік трансферттер және салықтар арқылы жүргізіледі. Олардың
мөлшерінің өзгеруі жиынтық шығындардың өзгеруіне алып келеді. Дискрециондық
фискалдық саясаттың құралдары ол мемлекеттік шығындар және салықтар. Бұл
саясаттың мақсаты өндірісті ұлғайту, жұмыссыздықты қысқарту, инфляцияны
төмендету, экономиканы тұрақтандыру. Дискрециондық емес саясат ол
пассивтік саясат, мұнда мемлекеттік шығындар мен салықтардың дәрежесіндегі
өзгерістер автоматты түрде ендіріледі (автоматты тұрақтандырғыштар).
Автоматты тұрақтандырғыштар – бұл үкімет тарапынан қандай да бір
арнайы шешімдер қабылдаудың қажетінсіз іс-әрекет жасайтын нормалар.
Тұрақтандырғыштарға салық жүйесі, ең алдымен прогрессивті салықтар жатады.
Жандану кезінде жалпы ұлттық өнімнің өсуімен салықтық түсімдер автоматты
түрде өседі, бұл экономикалық өсуді тежейді, керісінше жалпы ұлттық өнімнің
құлдырау кезеңінде салықтық түсімдер автоматты түрде қысқарады және бұл
экономикалық құлдырауды бәсеңдетеді. Трансферттік төлемдер қарама-қарсы
жағдайда көрінеді. Жұмыссыздық бойынша жәрдем ақы, кедейлік бойынша жәрдем
ақы, фермерлерге субсидия – бұлардың барлығы экономикалық өрлеу кезеңінде
қысқарады және өндірістің құлдырау кезеңінде өседі. Нәтижесінде
экономикалық өсу кезеңінде трансферттік төлемдер арқылы тұтыну шығындары
қамтамасыз етіледі, ал құлдырау кезеңінде тұтыну шығындары жоғары өсіп,
сұранысты ынталандырады. Тұрақтандырғыштардың негізгі әрекеті – бұл
экономикалық ауытқулардың кең етек алуы мен тереңдеуін шектеу. Инфляция мен
жұмысбастылық өндіріс дамуының қарқындарындағы елеулі өзгерістер үшін
дискрециондық фискалдық шаралар, яғни үкіметпен саналы түрде қабылданатын
салықтар, үкімет шығындарын өзгертумен болатын шаралар талап етіледі.
Мұндай шаралардың қатарына салық ставкалары, салық құрылымын және шығындар
шамасын өзгерту шаралары жатады. Фискалдық саясат шараларын Кейнс
негіздеген. Алайда, ол ақша-несие саясатының шараларын орталықтандыру
қажеттігінен бас тартпайды.
Мемлекеттік шығындар мен салықтар саясаты – экономиканы мемлекеттік
реттеудің және оны тұрақтандырудың маңызды құралы. Ол жиынтық шығындардың
деңгейіне тікелей ықпал етеді, демек ЖҰӨ көлемі, тұрғындардың
жұмысбастылығына, сондай-ақ сұранысты реттеуге ықпал етеді. Демек,
мемлекеттік шығындар тұтыну шығындары мен инвестициялар сияқты жиынтық
сұранысқа ықпал етеді. Е нүктесі жалпы шығындар ЖҰӨ-нің өндіріс көлеміне
тең болатын тепе-теңдік деңгейді көрсетеді. Мемлекеттік шығындардың
қысқаруы макроэкономикалық тепе-теңдік нүктесінің 45( сызық бойымен төмен
жылжуына алып келеді. Бұл ЖҰӨ-нің тепе-теңдік өсімі мен жиынтық шығындардың
қысқаруын білдіреді.
Сонымен мемлекеттік шығындар ұлттық өндіріс көлемі мен
жұмысбастылыққа тікелей ықпал етеді және инвестициялар тәрізді
мультипликациондық тиімділікке ие.
Бұл егер мемлекеттік бюджет табысының баптарын ұлғайтпай белгілі бір
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.