Сана және өзіндік сана

Жоспар
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1. Сана және өзіндік сана
2. Еңбек және саналы іс.әрекет
3. Тіл және адам санасы
4. Сана және бейсана
Пайдаланған әдебиеттер

Сонымен, тіршілік дамуы қоршаған болмыс, дүниені бейнелеуді қамтамасыз етуге арналған жануарлардың төн құрылымын пайда етіп, сол қызметке қажетті ағзаларды жікке салды. Бейнелеу қызметінің сипаты неге тәуелді? Неліктен бір жағдайда ол жеке қасиеттерді қабылдайды да, екіншісінде затты тұтастай бейнелейді? Бұл жануарды қоршаган дүниемен байланыстыратын сол жануардың әрекет-қылығының обьектив құрылысына тәуелді. Тіршілік жағдайының өзгермелілігіне жауап бере отырып, жануардың дене құрылысы мен әрекеті де өзгеріске келеді, соның салдарынан психикалық бейнелеудің жаңа формаларының туыңдауына себепші тән мүшелері мен олардың қызметі өзгерген биологиялық талаптарға орай икемдеседі. Жануар психикасы мен әрекстінің және адам іс-әрекеті мен санасының сапалык ерекшеліктері томендегідей:
1. Жануарлар әрекет-қылыгының бәрі адам іс-әрекетінен өзінің тікелей биологиялық, табиғи сипатымен ажы-ратылады, яғни жануар әрекеті тек тіршілікке қажет затқа байланысты әрбір, табиғатта болған инстинктік қатынас шеңберінен аса алмайды. Осыған орай тіршілік иесінің шыңдықты психикалық бейнелеу мүмкіндігі шектеліп, өзіне биологияльгқ тараптан қажет болған заттардың қасиеттері мен сапаларын ғана қабылдау қабілеттеріне ие. Сондықтан да жануарларда заттарды сол күйінде тұрақты, объектив бейнелеу тәсілі қалыптаспаған. Қоршаған ортаның барша заттары олар үшін инстинктік қажет аймағында ғана танылуы мүмкін.
2. Жануардың өзі тектес тіршілік түрлеріне қатынасы басқа тысқы объекттерге, нысандарға қатынасынан бөлектенбейді, яғни жануарларда қоғамдық сезімнің болмауына байланысты бұл қатынас та биологиялық инстинкт сипатында болады. Жануарларда шын жөніндегі еңбек бөліс
атымен жоқ, ал олардың әртүрлі қызметті шеберлікпен орындай алуы табиғи жағдай қажеттіліктеріне орай тума берілген қасиет.
3. Жануарлардың өзара қатынас түрлері олардың "тіліңдегі" ерекшеліктерді де анықтап отырады. Көбіне жануарлар бір-біріне дыбыстар көмегімен өсер етеді Мұндай процестің адамдардың тілдесу қатынастарына ұқсастығы қандай? Әлбетте, қандай да бір сыртқы ұқсастық бар. Бірақ олар ішкі мағыналық тарапынан бір бірінен мүлде басқаша. Адам тілдесу барысында объектив мазмұнды білдіріп, озіне қаратылған ауызша сөзді әншейін бір дыбыс ретінде қабылдап қоймастан, коршаған болмыс шындығын бейнелеген ақпарат деп таниды. Ал жануарлардың дыбыстық әрекеті белгілі мазмұнға сай сараланбай, барша биологиялық қажеттіліктің бәріне бірдей қолданылады (көректі қажетсіну, ұрқу, қорғаныс т.б.) да, инстинктік, тума бекіген қылықтар шегінен аса алмайды.

Пайдаланған әдебиеттер

1. Қадыржан Сейталиев., «Жалпы психология» (263бет)
2. «Психология негіздері» Сәбет Бап-Баба., (14бет)