Сұрыптау. Мәліметтерді сұрыптау

І. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

ІІ. Негізгі бөлім.
2.1. Сұрыптау. Мәліметтерді сұрыптау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2. Жылдам сұрыптау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3 Массивтерді сұрыптау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.4. Тура қосулар көмегімен сұрыптау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.5. Шейкерлік сұрыптау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.6. Шелл сұрыптауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ІІІ. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

Сұрыптау деп берілген обьектілер жиынын белгілі бір ретпен қайта топтастыру процесін түс інеміз. Сұрыптаудың мақсаты - сұрыпталған жиындағы элементтерді іздестіруді жеңілдету. Сұрыптау деректерді өңдеуде маңызды орын алады. Сұрыптау əртүрлі алгоритмдерді көрсету үшін маңызды обьект болып табылады.
Сұрыптау алгоритмдерін таңдау өңделетін деректердің құрылымына байланысты, сұрыптауларға сəйкес əдістер екі класқа бөлінген: масивтерді сұрыптау жəне файлдарды сұрыптау. Кейде оларды ішкі жəне сыртқы сұрыптаулар деп атайды. Себебі массивтер машинаның ішкі жедел жадында сақталады, ал файлдар əдетте баяу, сыртқы жадыларда сақталады.
Мәліметтерді сұрыптау (сортировка данных; sort) — белгіленген ережелерге сәйкес, мысалы мәтіндерді алфавит бойынша, сандар жиынын көлемі (өсуі, кемуі) бойынша, жиын элементтерін индекстеріне қарай қайта іріктеп орналастыру. Жұмыс істеу принципі мен алгоритмдері әр түрлі көптеген сұрыптау программалары бар.Мәліметтер базасын сұрыптау үшін Мәліметтер > Сұрыптау (Данные > Сортировка) командасын орындайды.йда болған Ауқымды сұрыптау (Сортировка диапазона) терезесі сұрыптау жүргізілетін өрістерді таңдап алу үшін қызмет етеді. Егер осы жолда өрістер атулары берілген болса, онда осы таудың біреуін таңдап алу керек. Егер өріс атауы ретінде бағандардың белгіленуі берілген болса, соған сәйкес өріс белгісін таңдап алу керек. Ауқымды сұрыптау сұхбат терезесі үш жолдан тұрады: • алғашқы сұрыптау режимі (Сортировка по); • екінші сұрыптау режимі (Затем по); • үшінші сұрыптау режимі (В последнюю очередь, по). Егер алғашқы сұрыптау режимі бойынша жүргізілген сұрыптау берілген кестемен дәл келсе, онда екінші сұрыптауды таңдап аласыз. Үшінші сұрыпталу осылайша жүргізіледі. Кез-келген өріс бойынша жүргізілген сұрыпталу өсу немесе кему реті бойынша орындалады. Қажетті сұрыптау ретін таңдап алып, ОК батырмасын басу керек
Тез сұрыптау (Быстрая сортировка; quicksort) — мәліметтерді тез сұрыптауға мүмкіндік беретін алгоритм, атап айтқанда, сандық мәліметтерді өсу реті бойынша немесе мәтіндік мәліметтерді алфавит ретімен орналастыру. Алгоритм тізіммен берілген әрекетті орындайды және тізімнің ер жерінде орналасқан мәліметтерді салыстырады. Бірнеше жүз элементген тұратын айтарлыктай үлкен тізімдер үшін қолданылады.

Массивтерді сұрыптау.
Негізгі шарт: масивтерді сұрыптаудың таңдалған əдісі қатынау жадысын тиімді қолдану керек. Бұл элементтерді реттейтін ауыстырулар сол орында орындалу керек дегенді білдіреді .
Сол орында орындалатын сұрыптау əдістерін үш категорияға бөлуге болады:
1. Қосулар көмегімен сұрыптау (by insertion)
2. Ерекшелеу көмегімен сұрыптау (by selektion)
3. Алмастыру көмегімен сұрыптау (by exolange)
Барлық програмалар а айнымалысына амалдар қолданады, атап айтқанда орнында ауыстырылатын элементтер осында сақталады жəне төмендегідей түрде анықталған item жəне index типтеріне сілтейді:
Type item = RECORD key integer; (* мұнда басқа компоненттер сипатталған*)
END (111)

1. Бурин Е.А. Программирование на языке Турбо Паскаль. А.,2000.
2. Вирт Н. Алгоритмы иструктуры данных.
3. Досмайлов Т.К. Программалау тілі Паскаль. А.,1996.
4. Кнут Теория алгоритмов.
5. Матросов В.Л. Теория алгоритмов.
6. Нақысбеков Б.,Халыкова Б. Паскаль тілінің негіздері. А.,1998.
7. Новиков В.С.,Парфилова Н.И. Паскаль. М.,1994.
8. Семашко Г.Л., Салтыков Г.Л. Программирование на языке Паскаль М.,1988.