Ұлттық сана дегеніміз не?

Жоспар
Кіріспе

1 Ұлттық сана
2 Ұлттық мүдде дегеніміз не?
3 Ұлттық намыс дегеніміз не?
4 Ұлттық мінез дегеніміз не?

Ұлттық сана дегеніміз сол ұлтты құрайтын халықтың әр адамының жеке тұрмыс-тіршілігінің сыртында өз ұлтының мүддесін, халқының тағ-ды¬рын, ұрпағының болашағын ойлау қабілетінің ұлттық деңгейге көтеріліп, жалпы қоғамға тән ортақ сипатқа ие болған ұжымдық түрі, яғни ұжымдық сана. Ұлттық сана абстракты ұғым емес, ол ұлт тірлігінің тұрмыстық көрінісі, былайша айтқанда, сол ұлтты құрайтын халық¬тың бүкіл ғұмырнамасының, әдет-ғұрпының, салт-дәстүрінің, әдебиеті мен мәдениетінің, өнерінің, тұрмыс-тіршілігінің тарихын білу дәрежесі, яғни халықтың өзін өзі жете танып, түсінуі. Ұлттық сана ұлттық дүниетанымға негізделеді. Ал ұлттық дүниетаным дұрыс таным-түсінік арқылы өріс жайып, ұлттық дәстүр арқылы өз болмысын танытады.
Өз ұлтыңа деген құрметтің көрсеткіші — ұлттық сана-сезімнің қалыптасу деңгейіне байланысты. Қазақ этносының өкілі болуды құдай маңдайыңа жазғаннан кейін, оны мамандық ауыстырғандай ауыстыру мүмкін емес. Өйткені, ауыстырмақ болып, басқа ұлттың мәдениетін қан¬шама бойыңа сіңірдім дегенің¬мен, бәрібір сен сол ұлтқа кірме¬йсің, төл¬тумасы бола алмайсың. Қабыл¬дамайды, реті келген тұста өгейлігіңді есіңе салады да тұрады. Мұндай жағдайды бастан кешірген жан кейін рухани дағдарысқа ұшырап, өмірінің соңы бақытсыздыққа айналады.

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Ұлттық сана дегеніміз не?

Ұлттық сана дегеніміз сол ұлтты құрайтын халықтың әр адамының жеке
тұрмыс-тіршілігінің сыртында өз ұлтының мүддесін, халқының тағдырын,
ұрпағының болашағын ойлау қабілетінің ұлттық деңгейге көтеріліп, жалпы
қоғамға тән ортақ сипатқа ие болған ұжымдық түрі, яғни ұжымдық сана. Ұлттық
сана абстракты ұғым емес, ол ұлт тірлігінің тұрмыстық көрінісі, былайша
айтқанда, сол ұлтты құрайтын халықтың бүкіл ғұмырнамасының, әдет-ғұрпының,
салт-дәстүрінің, әдебиеті мен мәдениетінің, өнерінің, тұрмыс-тіршілігінің
тарихын білу дәрежесі, яғни халықтың өзін өзі жете танып, түсінуі. Ұлттық
сана ұлттық дүниетанымға негізделеді. Ал ұлттық дүниетаным дұрыс таным-
түсінік арқылы өріс жайып, ұлттық дәстүр арқылы өз болмысын танытады.
Өз ұлтыңа деген құрметтің көрсеткіші — ұлттық сана-сезімнің қалыптасу
деңгейіне байланысты. Қазақ этносының өкілі болуды құдай маңдайыңа
жазғаннан кейін, оны мамандық ауыстырғандай ауыстыру мүмкін емес. Өйткені,
ауыстырмақ болып, басқа ұлттың мәдениетін қаншама бойыңа сіңірдім
дегеніңмен, бәрібір сен сол ұлтқа кірмейсің, төлтумасы бола алмайсың.
Қабылдамайды, реті келген тұста өгейлігіңді есіңе салады да тұрады. Мұндай
жағдайды бастан кешірген жан кейін рухани дағдарысқа ұшырап, өмірінің соңы
бақытсыздыққа айналады.
Сана-сезімі өзінің төл этникалық ортасында, төл мәдениетінің аясында
қалыптасқандар ұлтшыл болып келеді. Өйткені, оған өзін қоршаған ортаның
бәрі етене жақын, адамдарының бәрі бірге туған туысындай көрінеді. Рухани
дүниесін қалыптастырған сезімдердің бәрі ортақ. Сондықтан да ол осы ортақ
сезімге қатысты мәселенің қандайына болсын бейтарап қарай алмайды. Бәрін
тікелей өзіне қатыстыдай көреді. Ортақ қуанышқа өз қуанышындай мәз болады,
ортақ ренішке өз қайғысындай қайғырады. Халқының этномәдени құндылықтарын
қасиет тұтады. Ең ғажабы, өздері осылай болған соң, өзгелерді де өздеріндей
көріп, оларға түсіністікпен қарайды. Олардың мәдениетін сыйлап, құрмет
көрсетеді және олардан осындай кісілікті талап етеді. Ұлттық
кемсітушіліктің қандайына болсын төзбейді, ондай жағдайда басын бәйгеге
тігуге бар.
Ал бұған керісінше, сана-сезімі өзінің этникалық ортасынан тыс, өзге
мәдениет аясында қалыптасқандар ұлтшылдықтан ада болып келеді. Ондай
жандарды қазір халық “мәңгүрт” деп атап жүр. Ғылым тіліндегі
“этнонигилистер” де осылар. Бұлар туралы қазір баспасөз бетінде аз жазылып
жүрген жоқ. Төл халқының мәдениетінен бейхабар өскендіктен, олар күнделікті
тұрмыста өзінің этникалық ортасына бөгделігін сезініп, қолайсыз жағдайға
ұшырайды да, бірте-бірте араласып-құраласып тұруына қолайлы өзге ортаға
қарай бейімделіп, соның мәдениетін меңгеріп, солардай болуға ұмтылады. Сол
арқылы жанына жұбаныш табады. Бөгде мәдениетті қорғаныс құралы етіп, өз
халқының мәдениетіне қарсы қояды. Нәтижесінде өз халқын іштей жек көріп, өз
халқының құндылықтарын менсінбейді. Маңында жүрген өз ұлтының әлдебір
өкілінің жағымсыз тірлігін көрсе, соны бүкіл халыққа теліп, бүкіл халыққа
тән құбылыс етіп көрсетуге дайын тұрады. Өзін өзге қандастарынан артық
санап, осы халықтың ұрпағы болғанына іштей өкініп, күйінеді. Сол себепті,
бар мүмкіндігінше өзін бір ұлттың емес, бүкіл адамзатқа ортақ перзент етіп
көрсетуге ұмтылады. Бірақ өмір шындығы – алдымен ұлттың ұлы болып танылып,
содан кейін адамзаттың ұлы болуға ұмтылудың даналық, ал ұлтының ұлы бола
алмай жүріп, адамзаттың ұлы боламын деу – шалалық екенін әр жағдайда
дәлелдеп келеді. Өйткені, өз ата-анасына бала бола алмаған жанның өзгеге
бала болып жарытпайтыны баршаға белгілі ақиқат қой.
Бұдан шығатын қорытынды – адам ата-анасын таңдай алмайтыны сияқты этносын
да таңдай алмайды. Тағдырдың жазуы солай. Өзінің тәрбиесіздігінен,
біліксіздігінен төл мәдениетін жатсынып, өзге мәдениеттің шапанының
шалғайына жармасып жүргендер ерте ме, кеш пе, дағдарысқа ұшырап, Абай
айтқан: “не ол емес, бұл емес, менің де күнім күн емес” күй кешеді. Асылы,
дана халық “Адасқанның айыбы жоқ, қайтып үйірін тапқан соң” дегенді бекер
айтпаса керек. Біздің міндет – үйіріне қосылуға талпынғандарды қолдап,
барынша бауырмалдық көмек беру, ұлттық сананы қалыптастыру.
Жалпы ұлттық сана төмен болса, халық халықтық қасиетінен айырылып, мылқау
күш тобырға айналады. Мұндай кезде ұлттық мүдде жеке бастың пайдасының
құрбандығы болып, ұлт, халық, намыс деген қасиетті ұғымдар тілде бар да,
ділде (жүректе) жоқ, тек рухани алыпсатарлардың көпшілік көзін алдар құралы
мен ұранына айналады. Ел болашағын ойлаған есті азаматтың алысты болжаған
аңғарлы саясаты жұртынан қолдау таппай, бар уақыт “жалаңаш патриоттардың”
жайдақ айқайын басуға, соларға түсіндіруге, өзімен өзі арпалысуға кетеді.
Елдік істе нәтиже болмайды. Адамзаттың ұзақ тарихының сабағы осыны
көрсетеді.
Мұның бәрі, жоғарыда айтқан, отарлаушылардың жүргізген зұлым саясатының
салдарынан қазақтың ұлттық санасы тәуелсіздік талабына ілесе алмай,
кенжелеп қалып отырғанын айғақтайды. Бұл кең мағынасында қазақтың төл
мәдениетінің де кейіндеп қалғанын байқатады. Сондықтан да қазақ арасындағы
қазіргі қазақшылдық көп жағдайда ұлттық жоғары санаға емес, дертке ұшыраған
жерлестік түйсік, қандастық соқыр сезімге негізделген. Содан да болар,
қазіргі қазақта шамдану бар да, шамырқану жоқ; кіжінісу бар да, қыжыл
таныту жоқ; ұрандасу бар да, ұйымдасу жоқ; халқым деу бар да, оның қамын
жеу жоқ. Айналып келгенде жетер жеріміз баяғы бос сөзді судай сапырып,
өзара қауқылдасумен ғана шектеліп қала беру. Тәуелсіздік алғаннан бергі
тілге, жер сатуға және басқа өзекті мәселелерге, тіпті, қылаяғы кешегі
ұлттық валютамызды өзгертуге қатысты ықпалды бір нәтижесі жоқ көп шуылымыз
осының жарқын айғағы. Бұдан тек ұлттық мүдде ұтылыста болады. Сонда...

Ұлттық мүдде дегеніміз не?

Ұлттық мүдде дегеніміз, сол ұлттың құрамындағы халықтардың (адамдардың)
өздеріне тән халықтық рухани-мәдени және материалдық құндылықтарын сақтай
отырып, ұлттың ілгері дамуын, өмір сүруін қамтамасыз етуді көздейтін
негізгі нысаналы ортақ мақсаты. Сондықтан да ұлттық мүдде өмірдің бар
саласында бірінші кезекте тұруға тиіс. Саясатта да, экономикада да,
мәдениетте де, таным-талғамда да, қысқасы күнделікті жасалынатын іс-
әрекеттің бәрінде де мәселенің ұлттық мүдде тұрғысынан шешілуі – елдің
тұрақты өркендеуінің, мемлекеттігінің нығаюының басты кепілі болып
табылады. Сол себепті де ұлттық мүддені қорғау — қоғам мүшелерінің бәріне
бірдей ортақ қажеттілікке айналады. Бұл ретте ұлттық мүддені уақыт
талабына сай белгілі бір нәтижелі мақсаттарға бағыттап отыратын пәрменді
тетік мемлекеттік институттар болуға тиіс. Өкінішке қарай, бізде әзірге
бұлай болмай отыр. Бізде бар мәселе ұлттық мүдде тұрғысынан шешілмей, тек
қалайда пайда табу, табыс түсіру тұрғысынан ғана шешіліп келеді. Ал мұның
ақыры түптің түбінде орыны толмас өкінішке соқтыруы бек мүмкін. Өйткені,
қарт тарих ұлт мүддесін ойламай, күндік табысқа қызығып, пайда қуғандардың,
бейне тоя жер жем үшін торға өзі келіп түсетін қыран құс секілді,
күндердің күнінде тәуелділік қамытына амалсыз өзі барып бас сұғуға мәжбүр
болатынын сан дәлелдеген. Соның үшін де бүгінгі билік басындағылардың да,
тәуелсіздігі қолына тиіп, ертеңінен үлкен үміт күтіп отырған жалпы қазақ
жұртының да ұлттық мүддені ұмытып, уақытша табыстың қызығына берілудің
ақыры қайыр болмайтынын естен шығармағаны абзал. Ұлттық мүдденің қорғаушысы
– намыс. Ұлттық намыс болмаған жерде ездік үстемдік алып, ұлтқа қатысты
құндылықтарға бейтараптық, немкеттілік көзқарас қалыптасады. Сонымен...

Ұлттық намыс дегеніміз не?

Ұлттық намыс дегеніміз – ұлтты құрайтын халықтың әр адамының ұлтқа қатысты
айтылған кез келген кемсітушілікті, ұлтқа қарсы жасалған іс-әрекетті бейне
өзіне бағытталғандай қабылдап, соған қарсы жандүниесінде пайда болған
сезімнің буырқанған серпілісінің жалпы халықтық сипатқа айналған ұжымдық
түрі. Ұлттық намыс – азаттықтың жаршысы, құлдықтың қас жауы. Ол бар жерде
құлдыққа орын жоқ.
Кешегі бір елдің екінші елді отарлауы жаппай үрдіске айналған кездегі отар
болған елдердің тарихына зерде көзімен үңілсек, отарлаушы елдердің көп
жағдайда әлі ұжымдық сипатқа ие бола алмай, рулық, тайпалық, әулеттік,
кландық намыс аясында күн кешіп жатқан елдерді жаулап алып, боданына
айналдырғанын көреміз. Ал ұлттық намысы оянған елдердің бірде-біріне
тиіспеген, тіпті, қуаты аз шағын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.