Жас ерекшеліктер физиологиясы
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Жас ерекшеліктер физиологиясы
2. Бақша мектеп алдындағы кезең.
3. Боз балалық шақ.
4. Өсу мен даму заңдылықтары
5. Адам өмірін кезеңдерге бөлу.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Негізгі бөлім
1. Жас ерекшеліктер физиологиясы
2. Бақша мектеп алдындағы кезең.
3. Боз балалық шақ.
4. Өсу мен даму заңдылықтары
5. Адам өмірін кезеңдерге бөлу.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Жасқа сай физиология және гигиена пәні ғылымның eкi саласын қамтиды: адам организмiнің, жеке мүшелердің және мүшелер жүйелерiнің қызметтерiнің жас ерекшелiктерiнің заңдылықтарын, даму жолдарын қарастыратын жасқа ерекшелшіктер физиологиясы мен адамның денсаулығын caқтayғa қажеттi жағдайларды қарастырып, анықтап, түрлі ұсыныстар жасайтын гигиена ғылымдары. Жасқа байланысты физиология мен мектеп гигиена¬сының пәні педагогика ғылымымен де байланысты, себебi педагогика жоғары жүйке әpeкeтiнiң, заңдарына сүйене отырып, оқу-тәрбие жұмыстарын ғылыми негiзде iскe асырады. Балаларға дұрыс тәрбие беріп, оқытудың нәтижесі оның анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктерінің қаншалықты ескерілігенімен, қай жағдайда сыртқы орта әсеріне төзімді, сезімтал, қай кезде ағзаның қорғаныш қабілетінің төмен екендігін білуімен тығыз байланысты. Балалардың ми қызметінің ерекшеліктерін білу арқылы әр кезеңде болатын психикалық, психофизиологиялық өзгерістерді, назарының артуын, еске сақтау қабілеттерінің жоғарғы деңгейін біле аламыз. Басқа ғылымдар iспеттi жасқа байланысты физиология мен мектеп гигиенасы бiрнеше ғылыми зерттеу әдicтерiн пайдаланады: бақылау, табиғи және лабораториялық тәжірибе, функциялық жүктеме, телеметрия, антропометрия т. б.
1. Дюсембин Қ., Алиакбарова З.М.«Жасқа сай физиологиясы және мектеп гигиенасы. Алматы, 2003
2. Дюсембин Қ.Д., Алиакбарова З.М., Абеуова «Жасқа сай физиология және валеология», Алматы, 2007ж
3. Алиакбарова З.М. «Мектеп гигиенасынан практикалық сабақтардың методикалық нұсқаулары». Алматы,2009
4. Рымжанов Қ.С.Төленбек И.М. ) «Адам мен жануарлар физиологиясы»(2-бөлім), Алматы, «РК»,2000
5. Төленбек И.М.,«Адам мен жануарлар физиологиясы»
2. Дюсембин Қ.Д., Алиакбарова З.М., Абеуова «Жасқа сай физиология және валеология», Алматы, 2007ж
3. Алиакбарова З.М. «Мектеп гигиенасынан практикалық сабақтардың методикалық нұсқаулары». Алматы,2009
4. Рымжанов Қ.С.Төленбек И.М. ) «Адам мен жануарлар физиологиясы»(2-бөлім), Алматы, «РК»,2000
5. Төленбек И.М.,«Адам мен жануарлар физиологиясы»
Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Жас ерекшеліктер физиологиясы
2. Бақша мектеп алдындағы кезең.
3. Боз балалық шақ.
4. Өсу мен даму заңдылықтары
5. Адам өмірін кезеңдерге бөлу.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Өсу және даму туралы түсінік
Жасқа сай физиология және гигиена пәні ғылымның eкi саласын қамтиды:
адам организмiнің, жеке мүшелердің және мүшелер жүйелерiнің қызметтерiнің
жас ерекшелiктерiнің заңдылықтарын, даму жолдарын қарастыратын жасқа
ерекшелшіктер физиологиясы мен адамның денсаулығын caқтayғa қажеттi
жағдайларды қарастырып, анықтап, түрлі ұсыныстар жасайтын гигиена
ғылымдары. Жасқа байланысты физиология мен мектеп гигиенасының пәні
педагогика ғылымымен де байланысты, себебi педагогика жоғары жүйке
әpeкeтiнiң, заңдарына сүйене отырып, оқу-тәрбие жұмыстарын ғылыми негiзде
iскe асырады. Балаларға дұрыс тәрбие беріп, оқытудың нәтижесі оның
анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктерінің қаншалықты ескерілігенімен, қай
жағдайда сыртқы орта әсеріне төзімді, сезімтал, қай кезде ағзаның қорғаныш
қабілетінің төмен екендігін білуімен тығыз байланысты. Балалардың ми
қызметінің ерекшеліктерін білу арқылы әр кезеңде болатын психикалық,
психофизиологиялық өзгерістерді, назарының артуын, еске сақтау
қабілеттерінің жоғарғы деңгейін біле аламыз. Басқа ғылымдар iспеттi жасқа
байланысты физиология мен мектеп гигиенасы бiрнеше ғылыми зерттеу әдicтерiн
пайдаланады: бақылау, табиғи және лабораториялық тәжірибе, функциялық
жүктеме, телеметрия, антропометрия т. б.
Адам ағзасы атқаратын қызметі мен құрылысының ортақтығы бойынша
біріктірілген бір-біріне өзара бағынышты ұйымдастырылған күрделі жүйе. Жүйе
элементі болып жасуша табылады. Біртұтас ағзаның қызметі қоршаған ортамен
тығыз байланыста болған кезде ғана жүзеге асады. Ағза қызметінің барлық
процестері ағзаның ішкі ортасының салыстырмалы тұрақтылығы сақталған
жағдайда ғана жүзеге асады. Ағзаның ішкі ортасына: қан, лимфа, жасуша
аралық сұйықтық жатады. Ішкі ортаның физика-химиялық қасиеттері мен
химиялық құрамының тұрақтылығын сақтау қабілеттілігі гомеостаз деп аталады.
Ағзадағы клеткалар саны мен салмағының ұлғаюына байланысты дене
көрсеткіштерінің артуын өсу деп аталады. Өсумен қатар организмде даму жүріп
жатады. Даму - сапалық көрсеткіш. Организмнің дамуы деп сандық
көрсеткіштердің сапалық көрсеткіштерге айналып, ұлпалардың жекешеленіп,
белгілі бір қызмет атқаруға бейімделуін, организм мен оның жеке мүшелерінің
қызметінің артуын, баланың ақыл-ой өрістерінің молаюын айтады
Жас ерекшеліктер физиологиясы
Физиология – мүшелер мен жүйелердің және тұтас ағзаның тіршілік
әрекеттері туралы ғылым.
Осы физилогия ғылымының бір саласы жас ерекшеліктер физиологиясы ағзаның
бүкіл өмірі бойындағы физиологиялық функциялардың қалыптасуы мен даму
заңдылықтарын зерттейді.
Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы – жас ұрпақтың денсаулығын қорғау
және нығайту туралы ғылым. Ол жалпы гигиенамен тығыз байланысты және өсіп
келе жатқан ағза мен қоршаған ортаның өзара әсерін зерттейді. Негізгі
міндеті - өсіп отыратын организмнің тіршілік әрекеттері процестерінің
қалыпты ететін жағдайлар мен ауруларды болдырмауға бағытталған гигиеналық
шараларды алдын ала жасау.
Балалар мен жасөспірімдер физиологиясы және гигиенасы психологиялық-
педагогикалық ғылымдар негізін құрап, балалардың аурулар мен оларды емдеу
туралы ғылым педиатриямен тығыз байланысты. Сонымен қатар физика, химия,
метеорология сияқты ғылымдармен байланысып, осы ғылымдардың әдіс-тәсілдерін
пайдаланады.
Балалар мен жасөспірімдер физиологиясы эмбриология, қалыпты физиология,
геронтология, даму биологиясы, антропология, экологиялық физиология сияқты
ғылымдардың деректеріне сүйенсе, өзі валеология ғылымының теориялық түп
негізін құрайды.
Жасқа байланысты физиология мен мектеп гигиенасы бірнеше ғылыми зерттеу
әдістерін қолданады:
1) бақылау – сыртқы ортаны танудағы негізгі әдістеме;
2) табиғи тәжірибе – мақсаты мен қойылған міндеттеріне байланысты зерттеуші
табиғи жағдайдағы тәжірибені адам баласы үшін табиғи жағдайда қолданады.
3) лабораториялық тәжірибе арнайы жасалған жағдайда жүргізеді. Жағдайды
өзгерту арқылы зерттеуші белгілі бір қызмет өзгерістерін тудырады да, оның
сан мен сапалық сипатын анықтайды.
Лабораториялық тәжірибе әдістерінің түрі:
-функциялық жүктеме немесе сынау әдісі;
-эргометрия;
-есепті шығару әдісі;
-телеметрия;
-антропометрия.
Физиологиялық және медициналық әдістерді пайдаланып, мектеп гигиенасы
түрлі жағдайлардың бала организміне әсерін анықтап, оған қолайлы жағдай
тудыруды көздейді.
Адам организмінің құрылысының жалпы сызбанұсқасы.
Адам ағзасы атқаратын қызметі мен құрылысының ортақтығы бойынша
біріктірілген бір-біріне өзара бағынышты ұйымдастырылған күрделі жүйе. Жүйе
элементі болып жасуша табылады. Шығу тегі, құрылысы мен атқаратын қызметі
ұқсас жасушалар жиынтығы ұлпа деп аталады. Ұлпалардың негізгі түрлері:
жабын, дәнекер, сүйек, бұлшықет және жүйке. Ұлпалар мүшелерді, мүшелер
мүшелер жүйесін құрайды.
Жасушадан басталып, мүшелер жүйесінен аяқталатын ағзаның барлық
құрылымдарының қызметі келісіп жұмыс істеп бір тұтастық принципіне
бағынады. Біртұтас ағзаның қызметі қоршаған ортамен тығыз байланыста болған
кезде ғана жүзеге асады. Ағза қызметінің барлық процестері ағзаның ішкі
ортасының салыстырмалы тұрақтылығы сақталған жағдайда ғана жүзеге асады.
Ағзаның ішкі ортасына: қан, лимфа, жасуша аралық сұйықтық жатады.
Ішкі ортаның физика-химиялық қасиеттері мен химиялық құрамының тұрақтылығын
сақтау қабілеттілігі гомеостаз деп аталады.
Осы тұрақтылықты сақтау үшін ағзада өзін-өзі реттеу процесі үздіксіз жүріп
жатады.
Өзін-өзі реттеудің 2 түрі бар:
1)гуморальдық реттелу;
2) жүйке арқылы реттелу.
Жас кезеңдері – бұл өсуі мен дамуы ұқсас, физиологиялық ерекшеліктері
бірдей уақыт мөлшерінің шегі. Белгілі бір жас кезеңінде организмнің даму
дәрежесі бір деңгейге жетіп, келесі деңгейге дайындалу мерзімі басталады.
Әрбір жас кезеңдерінің белгілі бір ерекшеліктері болады. Бір кезеңнен
екінші кезеңге ауысу уақытын өзгеру мезгілі немесе ауысу мерзімі деп
атайды. Өзгеру мезгілі әр кезеңде де ауыр, организм көп күш жұмсайтын кез,
ол денедегі біртіндеп жиналған өзгерістерге жаңадан бейімделу уақыты.
Сондықтан өзгеру мезгілінде адам организмі біршама әлсіреп, сыртқы ортаның
жағдайларының өзгерістерін қиналып өткізеді. Бұл кезде жүрек, қан
тамырлары мен жүйке жүйелеріне түсетін салмақ ауыр болады. Өзгеру мезгілін
басынан өткізу адамның жасы ұлғайған сайын қиын болады. Жас кезеңдерінің
уақыттары әр түрлі шектелген. Ол организмнің биологиялық көрсеткіштеріне
негізделген.
Өсу және даму түрлі материяның жалпы биологиялық қасиеттері болып
келеді. Даму процессінің кезеңдері тек қана сандық емес сапалық өзгерістер
мен белгіленеді. Даму түсінгі адам ағзасында сандық және сапалық
өзгерістердің процессі болып барлық сестималарды байланыстырып отырады.
Даму үш негізгі факторлвардан тұрады.
1. Өсу.
2. Мүшелерімен ұлпалардың түзілу.
3. формалардың пайда болуы.
Өсу бұл ағзаның үздіксіз салмағаның үлкейіп отыратын даму процессі өсу
процесссінде жасушаларды өсу және дене салмағы анроформентиканың
көрсеткіштер өседі. Өсу процессі шегі бар ол әйелдерде 20-25 жас ында ал
ерлерде 23-25 жасында тоқтайды. Өсу және даму процесстері тірі ағзаның
биологиялық қасиеттері болып саналады. Ағзаның тарихи дамуы филогенез деп
аталады. Яғни өсу және даму ағзада байланыста болғандықтан олар бір уақытта
бірдей жүрмеген.
Филогенестер бірінші ағзаға керек болған мүшелердің дамуы жүреді.
Керісінше функционалдық мүшелердің дамуы әлі кажет емес болса іркіледі.
БК Полокин Femipepo теориясын жасаған онда мүшлердің тең еместігі
жетілуі деген тұжырым жасап бұдан система генез туралы ілім шығады деді.
Система генез дамудың жалпылығы, заңдылығы даму системасында айқын
көрінеді.
Система гинезгемысалы ретінде ағзада мына рецепторлар жүреді.
1. Емізу.
2. Түшкіру.
3. Жөтелу.
4. Кірпігін қағу т.б. рефлекстер болып нәрестенің тамақтану және
қорғану функциялары болып табылады. Дамудың тең еместігі жасқа қарай
өзгерістерден байқауға болады. Жаңа туған нәрестенің салыстырмалы аяқ-
қолдарын қысқа болуы мен басымен кеудесі үлкен болады. Жасы келген
сайын бастың өсу тоқтай береді, аяқтардың өсу жылдамдатады. Жыныс
пісіп жетілу сатысына дейін денедегі пропорцияның айырмашылығы
болмайды. Дененің ұзындығы мен еніне қарай үш сатыға бөлеміз
1. 4, жастан 6 – ға дейін.
2. 6 жастан 15 жасқа дейін
3. 15 жастан ересек жасқа дейін.
Дененің ұзындығынан өсунің тең еместігі мына мен байқалады. өмірдің
бірші жылында 25 см өсіп 75 см жетеді. Баланың екі жасында дене өсу пәсиеді
ол тек қана 10 см үлкейеді. Кейінгі 6-7 жасын өсу төмендейді. Кіші мектеп
жасынан баланың өсу 6-10 см ғана қосылады. 8-10 жастағы 3, 5см көбейеді.
Жыныс пісіп жетілуіне өсу процессі жылдам өтеді. Әр жылы өсу 5-10 см
ғана көтеріледі. Дене өсімінің ең үлкен көрсеткішін қыздарда 12 жасында ал
ұлдарда 15 жасында өсу.
Қыздарда 19 жасында , ал ұлдарда 20 жасында тоқтайды.
Жас кезеңнің негізгі көшпелік ұсынған Петор ұсынған кесте болып
табылады. Құрсақ ішінің даау кезеңі.
Антенетальді құрсақтан тыс тану кезеңі ол постанальді құрсақ
ішкеледі. Антенальді кезеңі
А. ұрықтық құрсақ ішінде даму кезеңі алғашқы екі акушерлік ой шамасы
Б. Ұрықтық пластикалық даму кезені үш ай афицерлікдеп аталады.
ІІ- Құрсақтан тыс даму кезеңі фостанальді.
1. нәрестенің кезең ( неонтальді нәрестенің дүниеге келуінен 28 күнге
дейін уақыт.
2. еметін шақ немесе кіші бақша тобындағы шақ төрт аптадан 12 айға
дейін
3. сүт стістердің шығу кезеңі 1-6 жасқа дейінгі аралық.
А үлкен бақша тобындағы жастар аралығы 1-3 жас аралығы.
Б мектепке дейін жас 3-6 жас
4. Төменгі мектеп жасы 7-11 жас. Немесе Ребуртарт ұл балаларда 10
жастан 12 -13 аралығы, қыз балаларда 8-9 жастан 12-13 жас аралығы.
Жыныс жетілу кезеңі Пубертат жас өспірім мектептегі ересек жас он екі
– он алты жас аралығы, ал ер балаларда 13-17-19 жасқа дейін әр бір жас
кезеңі қоршаған орта жағдайына қарай айрықша физиологиялық ерекшеліктермен
сақталады.
Жаңа туған нәресте Пеонтальді кезеңнен өтеді. Бала уыз сүтімен
тамақтанады ортаның өзгеріп тұратын температура жағдайында өзгереді.
Өкпемен тыныс алуына кемейді ұзақтығы 28 күн дененің 29 күнінен басталып 1
жасқа дейін созылады. Тамақтану сүт беру арқылы сипатталады. Бұл кезде
баланың дене қозғалысы жүйке ой арысының тез дамуы байқалады.
Бақша мектеп алдындағы кезең.
Бір жастан үш жасқа дейін созылады баланың дене дамуына бір шама
белсенділері пайдалынады негізгі физиологиялық жүйкелерінің толық
жетілуімен сипатталады. Бұлшық ет көлемі өседі екі жылдың аяғында
тістерін шығуы аяқталады. Мектепке дейін кезең.
3-7 жас аралығы бұл кезеңде салмағы өсе бастайды аяқ қолдары ұзарады.
Сүт тістері түседі де тұрақты тістер шыға бастайды.
Ішкі ағзаның дамуы байқалады ой өрісі айрықша дамиды ер балдармен
қыздардың мінез құлқықтарында айырмашылық пайда болады. Төменгі мектеп жас
7-11 жас аралығы. Бұл кезде дене дамуында жыныстық белгілері айқын
байқалады. Өсіп жетілу барысында ер балалар мен қыздардың арасындағы
айырмашылықтар айқын көріне бастайды. Жоғары мектеп жас өспірімдер ішкі
сикреция бездерінің дамуы мен сипатталады. Қыздар үшін бұл кезең жыныстық
жетілу кезең ал ұлдар үшін бастама кезең ғана бұл ерік жігерден ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Жас ерекшеліктер физиологиясы
2. Бақша мектеп алдындағы кезең.
3. Боз балалық шақ.
4. Өсу мен даму заңдылықтары
5. Адам өмірін кезеңдерге бөлу.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Өсу және даму туралы түсінік
Жасқа сай физиология және гигиена пәні ғылымның eкi саласын қамтиды:
адам организмiнің, жеке мүшелердің және мүшелер жүйелерiнің қызметтерiнің
жас ерекшелiктерiнің заңдылықтарын, даму жолдарын қарастыратын жасқа
ерекшелшіктер физиологиясы мен адамның денсаулығын caқтayғa қажеттi
жағдайларды қарастырып, анықтап, түрлі ұсыныстар жасайтын гигиена
ғылымдары. Жасқа байланысты физиология мен мектеп гигиенасының пәні
педагогика ғылымымен де байланысты, себебi педагогика жоғары жүйке
әpeкeтiнiң, заңдарына сүйене отырып, оқу-тәрбие жұмыстарын ғылыми негiзде
iскe асырады. Балаларға дұрыс тәрбие беріп, оқытудың нәтижесі оның
анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктерінің қаншалықты ескерілігенімен, қай
жағдайда сыртқы орта әсеріне төзімді, сезімтал, қай кезде ағзаның қорғаныш
қабілетінің төмен екендігін білуімен тығыз байланысты. Балалардың ми
қызметінің ерекшеліктерін білу арқылы әр кезеңде болатын психикалық,
психофизиологиялық өзгерістерді, назарының артуын, еске сақтау
қабілеттерінің жоғарғы деңгейін біле аламыз. Басқа ғылымдар iспеттi жасқа
байланысты физиология мен мектеп гигиенасы бiрнеше ғылыми зерттеу әдicтерiн
пайдаланады: бақылау, табиғи және лабораториялық тәжірибе, функциялық
жүктеме, телеметрия, антропометрия т. б.
Адам ағзасы атқаратын қызметі мен құрылысының ортақтығы бойынша
біріктірілген бір-біріне өзара бағынышты ұйымдастырылған күрделі жүйе. Жүйе
элементі болып жасуша табылады. Біртұтас ағзаның қызметі қоршаған ортамен
тығыз байланыста болған кезде ғана жүзеге асады. Ағза қызметінің барлық
процестері ағзаның ішкі ортасының салыстырмалы тұрақтылығы сақталған
жағдайда ғана жүзеге асады. Ағзаның ішкі ортасына: қан, лимфа, жасуша
аралық сұйықтық жатады. Ішкі ортаның физика-химиялық қасиеттері мен
химиялық құрамының тұрақтылығын сақтау қабілеттілігі гомеостаз деп аталады.
Ағзадағы клеткалар саны мен салмағының ұлғаюына байланысты дене
көрсеткіштерінің артуын өсу деп аталады. Өсумен қатар организмде даму жүріп
жатады. Даму - сапалық көрсеткіш. Организмнің дамуы деп сандық
көрсеткіштердің сапалық көрсеткіштерге айналып, ұлпалардың жекешеленіп,
белгілі бір қызмет атқаруға бейімделуін, организм мен оның жеке мүшелерінің
қызметінің артуын, баланың ақыл-ой өрістерінің молаюын айтады
Жас ерекшеліктер физиологиясы
Физиология – мүшелер мен жүйелердің және тұтас ағзаның тіршілік
әрекеттері туралы ғылым.
Осы физилогия ғылымының бір саласы жас ерекшеліктер физиологиясы ағзаның
бүкіл өмірі бойындағы физиологиялық функциялардың қалыптасуы мен даму
заңдылықтарын зерттейді.
Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы – жас ұрпақтың денсаулығын қорғау
және нығайту туралы ғылым. Ол жалпы гигиенамен тығыз байланысты және өсіп
келе жатқан ағза мен қоршаған ортаның өзара әсерін зерттейді. Негізгі
міндеті - өсіп отыратын организмнің тіршілік әрекеттері процестерінің
қалыпты ететін жағдайлар мен ауруларды болдырмауға бағытталған гигиеналық
шараларды алдын ала жасау.
Балалар мен жасөспірімдер физиологиясы және гигиенасы психологиялық-
педагогикалық ғылымдар негізін құрап, балалардың аурулар мен оларды емдеу
туралы ғылым педиатриямен тығыз байланысты. Сонымен қатар физика, химия,
метеорология сияқты ғылымдармен байланысып, осы ғылымдардың әдіс-тәсілдерін
пайдаланады.
Балалар мен жасөспірімдер физиологиясы эмбриология, қалыпты физиология,
геронтология, даму биологиясы, антропология, экологиялық физиология сияқты
ғылымдардың деректеріне сүйенсе, өзі валеология ғылымының теориялық түп
негізін құрайды.
Жасқа байланысты физиология мен мектеп гигиенасы бірнеше ғылыми зерттеу
әдістерін қолданады:
1) бақылау – сыртқы ортаны танудағы негізгі әдістеме;
2) табиғи тәжірибе – мақсаты мен қойылған міндеттеріне байланысты зерттеуші
табиғи жағдайдағы тәжірибені адам баласы үшін табиғи жағдайда қолданады.
3) лабораториялық тәжірибе арнайы жасалған жағдайда жүргізеді. Жағдайды
өзгерту арқылы зерттеуші белгілі бір қызмет өзгерістерін тудырады да, оның
сан мен сапалық сипатын анықтайды.
Лабораториялық тәжірибе әдістерінің түрі:
-функциялық жүктеме немесе сынау әдісі;
-эргометрия;
-есепті шығару әдісі;
-телеметрия;
-антропометрия.
Физиологиялық және медициналық әдістерді пайдаланып, мектеп гигиенасы
түрлі жағдайлардың бала организміне әсерін анықтап, оған қолайлы жағдай
тудыруды көздейді.
Адам организмінің құрылысының жалпы сызбанұсқасы.
Адам ағзасы атқаратын қызметі мен құрылысының ортақтығы бойынша
біріктірілген бір-біріне өзара бағынышты ұйымдастырылған күрделі жүйе. Жүйе
элементі болып жасуша табылады. Шығу тегі, құрылысы мен атқаратын қызметі
ұқсас жасушалар жиынтығы ұлпа деп аталады. Ұлпалардың негізгі түрлері:
жабын, дәнекер, сүйек, бұлшықет және жүйке. Ұлпалар мүшелерді, мүшелер
мүшелер жүйесін құрайды.
Жасушадан басталып, мүшелер жүйесінен аяқталатын ағзаның барлық
құрылымдарының қызметі келісіп жұмыс істеп бір тұтастық принципіне
бағынады. Біртұтас ағзаның қызметі қоршаған ортамен тығыз байланыста болған
кезде ғана жүзеге асады. Ағза қызметінің барлық процестері ағзаның ішкі
ортасының салыстырмалы тұрақтылығы сақталған жағдайда ғана жүзеге асады.
Ағзаның ішкі ортасына: қан, лимфа, жасуша аралық сұйықтық жатады.
Ішкі ортаның физика-химиялық қасиеттері мен химиялық құрамының тұрақтылығын
сақтау қабілеттілігі гомеостаз деп аталады.
Осы тұрақтылықты сақтау үшін ағзада өзін-өзі реттеу процесі үздіксіз жүріп
жатады.
Өзін-өзі реттеудің 2 түрі бар:
1)гуморальдық реттелу;
2) жүйке арқылы реттелу.
Жас кезеңдері – бұл өсуі мен дамуы ұқсас, физиологиялық ерекшеліктері
бірдей уақыт мөлшерінің шегі. Белгілі бір жас кезеңінде организмнің даму
дәрежесі бір деңгейге жетіп, келесі деңгейге дайындалу мерзімі басталады.
Әрбір жас кезеңдерінің белгілі бір ерекшеліктері болады. Бір кезеңнен
екінші кезеңге ауысу уақытын өзгеру мезгілі немесе ауысу мерзімі деп
атайды. Өзгеру мезгілі әр кезеңде де ауыр, организм көп күш жұмсайтын кез,
ол денедегі біртіндеп жиналған өзгерістерге жаңадан бейімделу уақыты.
Сондықтан өзгеру мезгілінде адам организмі біршама әлсіреп, сыртқы ортаның
жағдайларының өзгерістерін қиналып өткізеді. Бұл кезде жүрек, қан
тамырлары мен жүйке жүйелеріне түсетін салмақ ауыр болады. Өзгеру мезгілін
басынан өткізу адамның жасы ұлғайған сайын қиын болады. Жас кезеңдерінің
уақыттары әр түрлі шектелген. Ол организмнің биологиялық көрсеткіштеріне
негізделген.
Өсу және даму түрлі материяның жалпы биологиялық қасиеттері болып
келеді. Даму процессінің кезеңдері тек қана сандық емес сапалық өзгерістер
мен белгіленеді. Даму түсінгі адам ағзасында сандық және сапалық
өзгерістердің процессі болып барлық сестималарды байланыстырып отырады.
Даму үш негізгі факторлвардан тұрады.
1. Өсу.
2. Мүшелерімен ұлпалардың түзілу.
3. формалардың пайда болуы.
Өсу бұл ағзаның үздіксіз салмағаның үлкейіп отыратын даму процессі өсу
процесссінде жасушаларды өсу және дене салмағы анроформентиканың
көрсеткіштер өседі. Өсу процессі шегі бар ол әйелдерде 20-25 жас ында ал
ерлерде 23-25 жасында тоқтайды. Өсу және даму процесстері тірі ағзаның
биологиялық қасиеттері болып саналады. Ағзаның тарихи дамуы филогенез деп
аталады. Яғни өсу және даму ағзада байланыста болғандықтан олар бір уақытта
бірдей жүрмеген.
Филогенестер бірінші ағзаға керек болған мүшелердің дамуы жүреді.
Керісінше функционалдық мүшелердің дамуы әлі кажет емес болса іркіледі.
БК Полокин Femipepo теориясын жасаған онда мүшлердің тең еместігі
жетілуі деген тұжырым жасап бұдан система генез туралы ілім шығады деді.
Система генез дамудың жалпылығы, заңдылығы даму системасында айқын
көрінеді.
Система гинезгемысалы ретінде ағзада мына рецепторлар жүреді.
1. Емізу.
2. Түшкіру.
3. Жөтелу.
4. Кірпігін қағу т.б. рефлекстер болып нәрестенің тамақтану және
қорғану функциялары болып табылады. Дамудың тең еместігі жасқа қарай
өзгерістерден байқауға болады. Жаңа туған нәрестенің салыстырмалы аяқ-
қолдарын қысқа болуы мен басымен кеудесі үлкен болады. Жасы келген
сайын бастың өсу тоқтай береді, аяқтардың өсу жылдамдатады. Жыныс
пісіп жетілу сатысына дейін денедегі пропорцияның айырмашылығы
болмайды. Дененің ұзындығы мен еніне қарай үш сатыға бөлеміз
1. 4, жастан 6 – ға дейін.
2. 6 жастан 15 жасқа дейін
3. 15 жастан ересек жасқа дейін.
Дененің ұзындығынан өсунің тең еместігі мына мен байқалады. өмірдің
бірші жылында 25 см өсіп 75 см жетеді. Баланың екі жасында дене өсу пәсиеді
ол тек қана 10 см үлкейеді. Кейінгі 6-7 жасын өсу төмендейді. Кіші мектеп
жасынан баланың өсу 6-10 см ғана қосылады. 8-10 жастағы 3, 5см көбейеді.
Жыныс пісіп жетілуіне өсу процессі жылдам өтеді. Әр жылы өсу 5-10 см
ғана көтеріледі. Дене өсімінің ең үлкен көрсеткішін қыздарда 12 жасында ал
ұлдарда 15 жасында өсу.
Қыздарда 19 жасында , ал ұлдарда 20 жасында тоқтайды.
Жас кезеңнің негізгі көшпелік ұсынған Петор ұсынған кесте болып
табылады. Құрсақ ішінің даау кезеңі.
Антенетальді құрсақтан тыс тану кезеңі ол постанальді құрсақ
ішкеледі. Антенальді кезеңі
А. ұрықтық құрсақ ішінде даму кезеңі алғашқы екі акушерлік ой шамасы
Б. Ұрықтық пластикалық даму кезені үш ай афицерлікдеп аталады.
ІІ- Құрсақтан тыс даму кезеңі фостанальді.
1. нәрестенің кезең ( неонтальді нәрестенің дүниеге келуінен 28 күнге
дейін уақыт.
2. еметін шақ немесе кіші бақша тобындағы шақ төрт аптадан 12 айға
дейін
3. сүт стістердің шығу кезеңі 1-6 жасқа дейінгі аралық.
А үлкен бақша тобындағы жастар аралығы 1-3 жас аралығы.
Б мектепке дейін жас 3-6 жас
4. Төменгі мектеп жасы 7-11 жас. Немесе Ребуртарт ұл балаларда 10
жастан 12 -13 аралығы, қыз балаларда 8-9 жастан 12-13 жас аралығы.
Жыныс жетілу кезеңі Пубертат жас өспірім мектептегі ересек жас он екі
– он алты жас аралығы, ал ер балаларда 13-17-19 жасқа дейін әр бір жас
кезеңі қоршаған орта жағдайына қарай айрықша физиологиялық ерекшеліктермен
сақталады.
Жаңа туған нәресте Пеонтальді кезеңнен өтеді. Бала уыз сүтімен
тамақтанады ортаның өзгеріп тұратын температура жағдайында өзгереді.
Өкпемен тыныс алуына кемейді ұзақтығы 28 күн дененің 29 күнінен басталып 1
жасқа дейін созылады. Тамақтану сүт беру арқылы сипатталады. Бұл кезде
баланың дене қозғалысы жүйке ой арысының тез дамуы байқалады.
Бақша мектеп алдындағы кезең.
Бір жастан үш жасқа дейін созылады баланың дене дамуына бір шама
белсенділері пайдалынады негізгі физиологиялық жүйкелерінің толық
жетілуімен сипатталады. Бұлшық ет көлемі өседі екі жылдың аяғында
тістерін шығуы аяқталады. Мектепке дейін кезең.
3-7 жас аралығы бұл кезеңде салмағы өсе бастайды аяқ қолдары ұзарады.
Сүт тістері түседі де тұрақты тістер шыға бастайды.
Ішкі ағзаның дамуы байқалады ой өрісі айрықша дамиды ер балдармен
қыздардың мінез құлқықтарында айырмашылық пайда болады. Төменгі мектеп жас
7-11 жас аралығы. Бұл кезде дене дамуында жыныстық белгілері айқын
байқалады. Өсіп жетілу барысында ер балалар мен қыздардың арасындағы
айырмашылықтар айқын көріне бастайды. Жоғары мектеп жас өспірімдер ішкі
сикреция бездерінің дамуы мен сипатталады. Қыздар үшін бұл кезең жыныстық
жетілу кезең ал ұлдар үшін бастама кезең ғана бұл ерік жігерден ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz