Россиядағы өзін-өзі өлтіру анализі

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе
1 Өзін.өзі өлтіру түсінігі
2 Өзін.өзі өлтірудің типологиясы
3 Россиядағы өзін.өзі өлтіру мәселесін талдау
4 Суицидтің алдын.алу
5 Өзін.өзі өлтірудің болдырмау шаралары

Өзін-өзі өлтіру –жер бетінде адам пайда болғаннан бастап өмір сүріп келе жатқан адамзаттық мәңгілік мәселелердің бірі. Зерттеушілердің пікірінше өзін өлтіру антропологиялық болып табылады. Бұл мәселе жануарлар арасында кездеспейді және бұл адам мен жануарлар мінез-құлықтарындағы ерекшелік болып табылады. Жеке адамға ғана тән бейсаналы өзін-өзі өлтіру жаңа өркениеттің жетістігі деп есептелмейді.
Қауымдық-тайпалық бірліктер пайда бола бастаған тарихқа дейінгі уақыттарда өзін-өзі өлтіру таза прагматикалық әлеуметтік қызметке ие болды және тайпа мен рудың өмір сүруіне, тірі қалуына көмектесті. Адамзат тарихында өзін-өзі өлтірудің алғашқыларының бірі – алғашқы қауымдық кезеңдегі тайпалардың аштық жылдарында балалар мен қариялардың өзін-өзі өлтіруі.
Тарихтың өзг.еруіне байланысты өзін-өзі өлтірудің де үрдістері мен түрлері өзгеріп және күрделеніп отырады. Қазіргі күнде де өзін-өзі өлтірудің өскемдігін көреміз.
Осы мәселе төңірегінде көптеген көзқарастар пайда болды. Жүздеген философтар, әлеуметтанушылар, психологтар, дәрігерлер осы мәселені әртүрлі аспектілерде қарастырды.
Философия әлемінде әйгілі болған «Сизиф туралы миф» деген еңбегінде А. Камю: Философияның негізгі қарастыратын жалғыз мәселесі-өзін-өзі өлтірудің мәселесі. Бұл өмір оны сүруге турады ма, немес керісінше ме? Бұл философияның жауап беретін іргелі сұрақтары болып табылады. Ал әлемнің үш өлшемділігі, ақылдың тығыз немесе он екі категориясының маңыздылығы –бұлар қосымша қарастырылатын мәселелер. Бұл қағиданың жағдайы мынадай: Бәрінен бұрын жауап беру керек- деген маңызды кіріспеден басталған болатын.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Россиядағы өзін-өзі өлтіру анализі
Кіріспе

Өзін-өзі өлтіру –жер бетінде адам пайда болғаннан бастап өмір сүріп
келе жатқан адамзаттық мәңгілік мәселелердің бірі. Зерттеушілердің
пікірінше өзін өлтіру антропологиялық болып табылады. Бұл мәселе жануарлар
арасында кездеспейді және бұл адам мен жануарлар мінез-құлықтарындағы
ерекшелік болып табылады. Жеке адамға ғана тән бейсаналы өзін-өзі өлтіру
жаңа өркениеттің жетістігі деп есептелмейді.
Қауымдық-тайпалық бірліктер пайда бола бастаған тарихқа дейінгі
уақыттарда өзін-өзі өлтіру таза прагматикалық әлеуметтік қызметке ие болды
және тайпа мен рудың өмір сүруіне, тірі қалуына көмектесті. Адамзат
тарихында өзін-өзі өлтірудің алғашқыларының бірі – алғашқы қауымдық
кезеңдегі тайпалардың аштық жылдарында балалар мен қариялардың өзін-өзі
өлтіруі.
Тарихтың өзг.еруіне байланысты өзін-өзі өлтірудің де үрдістері мен
түрлері өзгеріп және күрделеніп отырады. Қазіргі күнде де өзін-өзі
өлтірудің өскемдігін көреміз.
Осы мәселе төңірегінде көптеген көзқарастар пайда болды. Жүздеген
философтар, әлеуметтанушылар, психологтар, дәрігерлер осы мәселені әртүрлі
аспектілерде қарастырды.
Философия әлемінде әйгілі болған Сизиф туралы миф деген еңбегінде
А. Камю: Философияның негізгі қарастыратын жалғыз мәселесі-өзін-өзі
өлтірудің мәселесі. Бұл өмір оны сүруге турады ма, немес керісінше ме? Бұл
философияның жауап беретін іргелі сұрақтары болып табылады. Ал әлемнің үш
өлшемділігі, ақылдың тығыз немесе он екі категориясының маңыздылығы –бұлар
қосымша қарастырылатын мәселелер. Бұл қағиданың жағдайы мынадай: Бәрінен
бұрын жауап беру керек- деген маңызды кіріспеден басталған болатын.
Француз ойшылының осы көзқарастарына орыстың атақты ойшылдары Ф.
Достоевский, Л.Н. Толстой сонымен қатар В. Соловьев, Н. Бердяев, А. Кони
т.б. қосылды. Орыс ойшылдары үшін суицид талдауы әрқашан жеке тұлғаның
шекаралық жағдайына байланысты, яғни оның негізгі өмрілік бағытын
таңдауына байланысты болады.
Суицид дегеніміз - өзін өлім жағдайына апаратын саналы түрдегі өз-
өзіне қастандық жасау. Адамзат қоғамының, өркениетінің дамуына қарамастан,
суицид барлық мәдениетте кездеседі.
Суицидке барушылар, әдетте, өте қатты рухани түрдеушілікке
ұшырағандар, стресс жағдайындағылар, сонымен қатар, өз мәселелерін шеше
алмайтын сезімге ие әлсіз адамдар тобы болып табылады.
Олардың көпшілігі көбіне психикалық ауруларға шалдыққандар және үлкен
депрессияға ұшырап, болашақта үмітсіз қарайтындар.
Суицид әлемде өлімнің көп болуына әкеп соғатын негізгі себептердің
бірі ретінде қарастырылады, сондықтан ол маңызды қоғамдық мәселе болып
табылады. Оның үстіне кейбір зерттеушілердің айтуынша өзін-өзі
өлтірушілердің нақты саны, шынайы өмірдегі өзін-өзі өлтірушілердің санымен
сәйкес келмейді.
Өзін-өзі өлтіру –қоғамда болып жатқан жаһандық саяси жағдайларда
түсіну барысында пайда болған өте маңызды мәселелердің бірі болып табылады.
Оның үстіне суицид феноменін зерттеу және нақтылы санағын білу батыс
әлеуметтануының негізгі объектісі болып есептеледі. Осыған орай өзін-өзі
өлтіруді зерттеудің маңыздылығы жоқ деп бағалауға болмайды. Өзін-өзі
өлтірудің санының қалыптылығын әлеуметтік жағдайда қатысты деп көрсетілсе,
өзін-өзі өлтірудің санының тез өсуі сол қоғамның әлеуметтік тоқырауына
адамзаттың жауап реакциясы деп түсіну керек.
Суицид – теріс мінез-құлықтың бір түрі. Суицидті теріс мінез-құлықтың
қатарына жатқызып талдамас бұрын, теріс мінез-құлықтың не екенін білуіміз
керек. Әлеуметтану процесі жеке тұлғаның әлеуметтік ортадағы белгілі бір
кезеңдердің бітіп, белгілі бір нәтижеге қол жеткізуі және тұлғаның қоғамда
өзіндік әлеуметтік статусқа ие болуы болып табылады.
Әйткенмен де әлеуметтану процесінде толы болмайтын тұлғалар да
болады. Осындай әлеуметтік мінез-құлық қалыптастыруда болатын кеміліктер
мінез-құлық ауытқушылығын тудырады: адамгершілікті мойындамау, адам аттап
кету, әртүрлі негативті мінез-құлықтар, құқық пен мораль нормаларын жоғалту
т.б. Осындай ауытқушылықтарды әлеуметтанушылар теріс мінез-құлық деп
атайды. Ол жазылған немесе жазылмаған нормалар мен заңдылықтарға
бағынбайтын, сәйкес келмейтін кез-келген әрекеттерді қамтиды. Кейбір
қоғамда осындай ауытқушылыққа не ірі әрекеттер түгілі, әдет-ғұрыптардан бас
тартқаны үшін адамдарды жазалап отырған.
Мұндай қоғамда тіпті шаштың ұзындығы, киімнің түрлері, өзін-өзі ұстау
мәнеріне деген қатаң басқарылып отырған. Мұндай ұстаным б.з.д. V ғасырда
Спартада болған. Мінез-құлық ауытқушылығымен күрес әрқашан әртүрлі
сезімдермен, көзқарастармен, іс-әрекеттермен күресіп отыруды да қажет
етеді.
Әдетте, бұл нәтижесіз болады: өйткені уақыттар кейін ауытқушылық
қайта жанданып, адам да көбейіп кетеді.
Көптеген қоғамда теріс-мінез құлықты қадағалап отыру бірқалыпты емес, оның
бірінде бұл мәселе жаман жағынан саналса, ал екіншісінде оның дұрыс жағы
бар деп мақұлданады. Ауытқу себептерінің позитивті және негативті болуына
байланысты теріс мінез-құлықтың түрлерін бірнеше жаққа бөлуге болады.
Бірінші түріне қоғамдағы әлеуметтік жағдайлармен келіспейтіндер:
революционерлер, террористер, сатқындар, атеистер.
Ал екінші топтағыларға шынай ауытқушылықтары бар ерекше қабілетке ие
адамдар жатады. Олар: батырлар, әртістер, оқымыстылар, жазушылар, ақындар,
суретшілер.
Сонымен, қоғамдық көзқарасты мақұлдамайтын кез-келген іс-әрекет теріс
мінез-құлық болып табылады. Бұл мәселенің ауқымы өте кең, яғни бұған жолда
билетсіз жүруден бастап, адам өлтіруге дейінгі іс-әрекеттер жп. Кең
мағынада бағытынан айырылған және күнделікті қарапайым заңдылықтарға
бағынбайтын адамды теріс мінезді адам деп айтуға болады. Теріс әркеттерге
заңды орныдамауды, қылмыс жасауды араққұмарлық, маскүнемдік, нашақорлық,
жезөкшелік, өзін-өзі өлтіруды жатқызамыз.

Өзін-өзі өлтіру түсінігі
Бұл құрамы, оның себептерін анықтамас бұрын өзін-өзі өлтіру дегеннің
не екенін біліп алуымыз керек. Бұл сөз тіркесі өз еркімен өзінің өмірін
тоқтату деген мағынаны білдіреді.
Суицидтік мінез-құлық ішкі және сыртқы болып екіге бөлінеді, ішкі
суицидтік мінез-құлыққа суицидтік мағынасыз ойлары, қайғыру, мәнсіз
елестер. Сонымен қатар суицидтік тенденциялар, үмітсіз клиенттер жатады.
Бұл деңгейге жету 3 тәжірибелік баспалдақтан өтумен байланысты болады:
1. Пассивті суицидтік ойлар өз өліміне деген құштарлықты (бұл жерде
өзін-өзі өлтіруге емес) қамтиды. Яғни, суицидтік мінез-құлыққа ие болған
адам. Өлу жақсы емес пе? Ұйықтап адам кейін оянбау өмір қиыншылығы мен
азабынан құтқарады – деген ойлармен шырмалып өлуге құштар болады.
2. Өлімге деген құштарлықтан кейін пайда болатын екінші баспалдық
суицидтік мінездің активті түрі болып табылады. Бұл кезеңде ада өзін-өзі
өлтіруге жастар құрады, яғни өзін-өзі өлтірудің тәсілдерін, уақыттын, орнын
ойластырады.
3. Үшіеші кезеңде адам жоғарыдағы 2 кезеңді басынан өткеріп ішкі
ниетті сыртқы мінез-құлықпен байланыстырады, яғни бұл кезеңдегі адамның
мінезінен және жүріс-тұрысынан өзін-өзі өлтіруге бағытталған ниетін анық
байқауға болады.
Суицидтік ойлардың пайда болғаннан бастап оның шынайы орындалуына
дейінгі кезеңді суицид алдынғы кезең деп атайды. Оның ұзақтығы кейде
бірнеше минут болса (жедел суицид), кейде бірнеше ойларға (созылмалы
суицид) созылуы мүмкін. Процестің айқындалуының ұзақтығына немесе
қысқалығына қарамастан жоғарыда сипатталған белгілер адам бойынан көрініс
табады. Әрине, бұл сол адамның темпераменттік тікелей байланысты болады.
Суицидтік мінез-құлықтың сыртқы көріністеріне суицидтік әрекеттер
(өзін-өзі өлтіруге ақталу) мен суицидтің орындалып бітуі (өзін-өзі өлтіруі)
жатады. Суицидтік әрекеттер дегеніміз әлі де болса өлім процесіне жетпеген
өз өмірін тоқтатуға деген ерікті мақсаттылық. Бұл процесс даму барысында
екі фазаға ие: назар аударатын немесе назар аудармайтын.

Өзін-өзі өлтірудің типологиясы
Өзін-өзі өлтірудің көптеген түрлері мен әдістері бар, солардың
бірнешеуіне тоқтала кетейік.
1. Дюркгейм өзінің Өзін-өзі өлтіру (әлеуметтік этюд) деген
еңбегінде өзін-өзі өлтірудің көбеюіне не азаюына бірден-бір әсер ететін
әлеуметтік ортаның түрлі жағдайларын нақтылап талдаған. Олар: діни сенім,
жанұя, саяси өмір т.б. Өзін-өзі өлтірудің себептеріне орай олар эгоистік,
альтруистік және аномистік болып бөлінеді.
Эгоистік өзін-өзі өлтіру. Индивид өзінің жеке менін қоғамдық
меннен жоғары қойып, оған қарсы қоятын болса, индивид пен қоғам арасында
келіспеушілік наразылық, ренжушілік сезімдер пайда болып, мағынасыз
қоғамнан өзін алшақтапқысы келіп, өз өмірін өзі үзеді. Егер бұл
индивидуалды сипатқа ие болатын болса, оны эгоистік өзін-өзі өлтіру деп
атауға болады.
Коллективтік байланыс, қоғамның ұйымшылдығы өзін-өзі өлтіруге кедергі
жасайды. Егер қоғамның ұйымшылдығы әлсіресе, онда индивид әлеуметтік
өмірден бас тартып, өзінің жеке ұстанымдарын бәрінен, тіпті қоғамнан да
жоғары қояды. Дюркгеймнің пікірінше, қоғамның әлеуметтік құлдырауы кезінде
өзін-өзі өлтірудің де соны өседі. Бұл мәселенің статистикасының жоғары
болуына саяси жағдайлар мен үлкен соғыстар да әсер етеді.
Альтруистік өзін-өзі өлтіру. Жекелеген индивидуалдық адамды өзін-өзі
өлтіруіне әкеп соғады. Адам қоғамнан шеттетіліп қалса, онда оның санасында
өзін өлтуріге деген жаман ойлар тез туындайды, сонымен қатар мұндай
пікірлер өзінің тұпғалылығын қоғамға мойындата алмаған адамда да болады.
Альтруизм дегеніміз – адам өз менін жоғалғанда, өзінің бүкіл болмысы
санасына бағынбаған жағдайда пайда болатын психологиялық ауытқушылықты
айтамыз. Альтруистік өзін-өзі өлтіруде адамда алу алдындағы парыз бірінші
орында тұрады. Бұл әсіресе діни жоралғыларды орындау барысында көптеп
кездеседі.
Аномистік өзін-өзі өлтіру. Қандай сатыда тұрса да қоғам әрқашан
тұлғаға әсер етеді және оны басқарып отырады.
Экономикалық құлдыраудың болуы өзін-өзі өлтірушілерге бірден-бір себеп
болады. Елдің экономикалық жағдайы мен өзін-өзі өлтірушілердің санының
сәйкес келуі жалпы заңдылық болып табылады. Мысалы, қоғамда мекемелердің
банкрот болуы, финанстық саладағы тоқырау кезінде өзін-өзі өлтіру
жағдайлары да соғырлым көбейе түседі. Мәселен, Россияда 1847 ж. банкрот
болған мекемелер 26 % болғанда өзін-өзі өлтіру 17 %, ал 1854 ж. банкрот 37
% болғанда өзін-өзі өлтіру 8 %, 1861 ж. банкрот 20 % болғанда, өзін-өзі
өлтіру 9%-ды құраған.
Алайда, тек қана банкрот ғана емес,бақытты құлдырау, яғни бағаның
төмендеуі де өзін-өзі өлтірудің статистикасына әжептеуір әсер ете алады.
Яғни, кез-келген теңсіздік, қоғамдық соққы ерікті өлімге жол ашады. Адам
әрқашан тойымсыз болып келеді. Адам қанша нәрселерге қол жеткизсе, одан да
көбірек нәрсені тілейді және одан төмен нәрсеге көңілі толмайды. Дегенмен
де шынайы өмірде адам тілегінің, қажеттілігінің барлығы бірдей орындала
бермейтіні анық. Ал бұл адамның қоғамға деген ренішін тұғызады.
Жоғарыда біз өзін-өзі өлтірудің әлеуметтік көрінісін талдадық. Енді
психология саласында үлкен жетістікке жеткен В.А. Тихоменконың еңбегіндегі
талдауларға нақтылап өтейік. Оның бұл талдаулары шынай өзін-өзі
өлтірушілерді шектеп және олардың әрекеттерін өзін-өзі өлтірушілерге ұқсап
жүрген адамдардың әрекеттерімен айыруға мүмкіндік береді.
Шынай өзін-өзі өлтірудің мақсаты - өзін-өзі өмірден кетіріп қастандық
жасау болып табылады. Бұл процестің соңғы нәтижесі өліммен бітеді, дегенмен
суицидтік реалдылықтың тәсілдері мен өлімді шынайы тілеудің арасы екі
бөлек.
Бақылау мақсатындағы суицидтік іс-әрекеттің кейінгі мәні өзін-өзі
өлтіру емес, осы атты жамылғы ретінде пайдаланып, өзінің жеке арман-тілегін
орындаттыру, қорқыту арқылы өз дегеніне жету. Олардың мақсаты өзін-өзі
өлтіру емес, тек өздеріне зақым келтірумен аяқталады.
В.А. Тихоменко өзінің еңбектерінде мынадай мысал келтіреді:
Қан тамырын кесу оның орындалуына орай көзқараста қарастырылады: а)
Соңында көп қан жоғалтып, өлімге алып келген жағдайда бұл шынай өзін-өзі
өлтірушілік деп саналады;
б) Жан-жағындағыларды өзін-өзі өлтірушілікке сендіріп, ойластырып, соңы
өлімге емес, өзіне зияндық жасаумен ғана шектелетін болса, бұл
демонстрациялық бақылау үшін жасалған әрекет болып табылады.
Жоғарыда келтірілген талдауға тағы бір көзқарасты қосуға болады. Бұл
көзқарас жеке мағынаны қамтитын категория деп саналады. А В.Т. Тихоменко
осыған байланысты келесі себептерді атап көрсетеді: қарсылық, кек, ұран,
үндеу, жазадан қашу, қайғы-қасіреттен қашу, өз-өзін жазалау, бас тарту.

Россиядағы өзін-өзі өлтіру мәселесін талдау
Негізінде Россия өзін-өзі өлтірушілер саны жағынан әлемдегі елдердің
алдында тұр. Оның үстіне Россияда өзін-өлтірушілердің көпшілігі еркектер
болып табылады. Соңғы мәліметтерге қарағанда өзін-өзі өлтірушілердің 80 %-ы
ер адамдар. Ер адамдардың осындай үлкен пайызға ие болуы неліктен? Оның
негізгі себептерінің бірі –ер азаматтарға жасалған жайсыз, қолайсыз
жағдайлар. Сонымен қатар, Россияда өмір сүру ұзатығы әйелдерге қарағанда,
ер адамдардікі әлдеқайда қысқа, яғни әйелдер үшін 71 жас болса, ал
еркектердің орташа өмір сүру ұзақтығы небәрі 55 жас. Оның үстіне еркектер
тек табиғи өліммен ғана өлмейді, көбіне құрбан болады және олардың жасы 20
мен 40-ы құрайды. Сонымен қатар, дәл осы жастағы еркектерге бүкіл ауыр және
физикалық зиянды жұмыстар артылады. Ал бұл жұмыссыздық мәселесін
туындатады. Ер адамдар үшін ақша табу, жанұясын асырау бірінші орында
болғандықтан, жұмыссыздық жайлаған қоғамда ер адамдардың өзін-өзі кінәлауы
өзін-өзі өлтіруге әкеп соғатыны белгілі.
Ер адамдардың 20 % ғана зейнеткерлік жаста қайтыс болады. Әрине, бұл
жерде маскүнемдіктің тигізер ықпалы өте зор. Оның үстіне Ресейде әкеден
гөрі ананың абыройы жоғары қойылады. Сондықтан бала тәрбиесінде әкенің
емес, көбіне анасының маңызы ерекше. Шындығында Ресейде жалғыз аналардың
саны өте көп. Ал әкесі мен анасы түгел, бірін жанұя көбінесе суицидтің
алдын алады. Балаларды бал бақшада тәрбиелейтін - әйелдер, мектепте-
мұғалималар, университетте де әйелдер оқытады.
Ал медицина саласына назар аударатын болсақ, онда да еркектерден гөрі
әйелдер саны басым. Яғни бұл жерде жалпы еркектер қауымының рухани
әлсіздігін байқауға болады.
Өзін-өзі өлтірудің көбеюі қатаң климаттық жағдайларға да байланысты
болады. Ғалымдардың дәлелдеуі бойынша солтүстік климатты елдерде шынында да
өзін-өзі өлтірушілер көп және мұнда да адамдардың саны анағұрлым аз болып
келеді.
Ал үмітсіздік сезімі адам психикасына елеулі әсер етеді, бұл
суицидтік ой-тұжырымдарды тудырады, эксперимент нәтижесі көрсеткіштегі,
психотерапевтік тәжірибеден өткеннен кейін адам өлімге қатысты сезімдерін,
ойларын мүлдем өзгертеді. Оның өзі туралы ойлары, қоршаған әлемі туралы
пікірлері мүлдем өзгереді. Керісінше қуаныш, қайсарлық сезімдері пайда
болып, өмірге деген талғамы кеңейеді және жатсыну сезімі жоғалады. Мұндай
адам өмірде сүретін болады.
Осыған байланысты суицидтің себептерін мынадай түрлеріне бөлуге
болады.
1. Жеке жанұялық жанжал, жанұядағы егестер мен қақтығыстар, ажырасу.
Жақын адамдардың ауыруы, өлуі, жалғыздық, жолы болмаған махаббат, өзге
адамдардың қорлауы, жыныстық шамасыздық.
2. Денсаулық жағдайы, яғни психикалық аурулар, соматикалық аурулар, дене
кемтарлығы
3. Қоғамға қарсылықтан, қоғамға қарсы шығудан пайда болған суицидтің
мінез-құлық, яғни қылмыстық жауапкершіліктен қашу, жазадан немесе
ұлттан қорқу
4. Материалдық-тұрмыстық қиыншылықтар
5. Жұмыспен және оқумен байланысты жанжалдар мен ренжушіліктер, оқудағы
табыссыздық, жолы болмаушылық
6. Қоғамдық саяси жағдайлар
7. басқа да себептер.
Суицидтің алдын-алу
Қазіргі таңда өзін-өзі өлтірудің алдын-алу үшін әлемнің көптеген
елдеріндегі үлкен қалаларда және біздің елімізде өзін-өзі өлтіруден
сақтандыру қызметтерінің Халықаралық ассоциациясы құралған. Адамдарға
медициналық және әлеуметтік-психикалық көмек беретін бірлестіктің жаңа
түрі. Бұл қызмет халықтың басым көпшілігіне, бірінші кезекте психологиялық
құлдырауға және стресс жағдайындағы потенциалды суицидтің мінез-құлық
ауытқушылығына ұшыраған адамдарға көмек көрсетуге бағытталған.
Олардың қызметінің негізгі қағидаларының бірі – анонимділігі (аты-
жөні көрсетілмеуі, жария етілмеуі) сонымен қатар, бұл қызмет түрі
халықаралық суицидологиялық бірлестіктермен кеңесе отырып, психиатриялық
мекемелердің территориясынан бөлек, олардан алыс жерде орналасуы керек деп
шешті. Бұл екі қағида да адамның психиатрдан көмек алуына кедергі болатын
мәселелерді шеше алады. Өйткені көптеген адамдар психиатрлық кеңестерге
баруға, онда тізімде болуға қорқады және ұялады.
Аталған кеңес қызметінде ауытқушылыққа ұшыраған адамның рухани
дүниесіне әсер ететін барлық психотерапевт мамандар жеткілікті болады.
Мұнда әрбір маман жеке дара емес, барлығы біріге отырып жұмыс жасайды.
Сенім телефоны, әлеуметтік-психологиялық көмектер кабинеттері, кризистік
стационар сенімді құрылымдық бөлімшелер бір-бірімен үнемі байланыста және
орталық тарапынан басқарылып отырады.
Осы жұмыста өзін-өзі өлтірудің алдын-алуда елеулі маңызға ие болып
отырған анонимдерін телефон қызметі, ол 1953 ж. Лондонда пайда болып, кейін
Европа мен Америка елдерінде кеңінен қолданыс тапты. Телефон қызметінің
мақсаты –кризистік жағдайға тап болған, өзін-өзі өлтіру туралы ойлармен
шырмалған кез-келген адамдарды осы қиын жағдайдан алып шығуға мүмкіндік
беруге тырысу болып табылады. Қызметтердің қағидаларының ішінде ең негізгі
– сенімділік, абсолютті құпиялық, жасаған қызметі үшін ақша талап етуге
тыйым салу. Кеңес қызметкерлерінің принциптері – Айыптамау, сынамау, тіпті
таң қалмау, абоненттің жаңа дұрыс шешімге өз келуін күту
Телефон қызметтерін көрсетуде, жарнама жасауда өзін-өзі өлтіру туралы
ешқандай сөз болмайды, тек қайғы мен үмітсіздікке, депрессияға көмектесу,
туралы ғана айтылады. Дегенмен де, күрделі медико-әлеуметтік мәселелер
өзінен-өзі шешімін таппайды. Суицидологиялық жұмыстың көп жылдық нәтижесі
көрсеткендей тек жариялық білімдерді көмегі, мейлінше аз. Сондықтан осы
бағытта тек ғылыми ғана емес, тәжірибені де нақты іске асыру маңызды.
Әлеуметтік зерттеу бағдарламасы
Бұл зерттеудің бағыты – мына мәселені қарастыруға бағытталады. Өзін-
өзі өлтіру –теріс мінез-құлықтың бір түрі ретінде. Бұл мәселе әрқашан
актуальды болған және болып қала береді. Оның себебі біріншіден көптеген
елдерде тууға қарағанда өлімнің соны өсіп барады, ал суицид әлемде өлімнің
негізгі себептерінің бірі болып отыр. Екіншіден, қоғамдық құлдыраулар үнемі
өзін-өзі өлтірудің деңгейіне елеулі әсерін тигізіп отырады. Үшіншіден бұл
әлемдік деңгейдегі мәселесі түбегейлі шешу мүмкін болмай отыр.
Зерттеудің пәні –суицид жеке тұлғаның суицидтік бағытын айқындау.
Зерттеудің мақсаты -өзін-өзі өлтіруді әлеуметтанушымен қатар заң,
психология, философия ғылымдары да қарастыратын болғандықтан, аталған
мәселенің негізгі деңгейлерін нақты әлеуметтану саласы бойынша айқымдау
және бұл мәселеге қоғамдық назар аудару, түсініктеме мен кеңес беру,
суицидтің алдын-алу. Зерттеушілерде мәселенің мазмұнын ашу үшін өзін-өзі
өлтіру, суицид, теріс мінез-құлық, пассивный, суицидтік
көзқарастар, суицидтік ойлар, суицидтік ниет, пиғыл т.б. ұғымдар мен
категориялар қолданылады.
- Өзін-өзі өлтіру (суицид) дегеніміз - өзіндік немесе ішкі
эмоциялардың кері немесе жанама әсерінен пайда болатын, жәбірленуші
де өзі, жәбірлеуші де өзі болып ақыры өліммен бітетін іс-әрекеттік
жағдай.
- Суицид дегеніміз – құлдырау жағдайында өліммен құтылудың шынай
мүмкіндіктерінен бас тартуға және өз өмірін өзі тоқтатуға
бағытталған адамның өзінің басқарусыз мінез-құлқы
- Девиация – қоғам мүшелерінің айыптауынан пайда болған жолын
заңдылықтардан ауытқушылық
- Пассивті суицидтік көзқарастар- өз өліміне құштарлықтың негізіндегі
ойдан шығарылған немесе фантазиялық ойлар
- Суицидтік ойлар –бұл суицидтік ойлардың белсенді, іске асуға
көшірілген процесі және жоспардың шынайы көрініс бере бастауы. Бұл
кезде өзін-өзі өлтірудің әдістері, уақыты және орны ойластырылады
- Суицидтік ниет-пиғыл – суицидтік ойлар мен оған деген ниеттің
бірігіп, теория практикаға ауысады. Бұл кезде девионттық бойынан,
сыртқы себептімен, өзін-өзі ұстаушылығынан оның ауытқушылыққа
ұшырағанын байқауға болады.
Тақырыптың мынадай гипотеза ұсынады: Қалыпсыз жағдайлар, материалдық
деңгейдің өте төмен болуы, қоғамдық экономикалық құлдыраулар, жанжалдар –
қоғамда суицидтік іс-әрекеттердің пайда болуының негіздері болып
есептеледі.
Зерттеудің міндеттері:
-Суицидтік мазмұнын ашу
-Өзін-өзі өлтірудің түрлерін анықтау
-Жеке тұлғаның суицидтік іс-әрекетінің орындалуының көрінісін айқындау
-Өзін-өзі өлтіру тәсілдерін талдау
-Көп жағдайдағы өзін-өзі өлтірушілердің ерекшелігін атап көрсету
-Өзін-өзі өлтірушілердің статистикасын байқау
-Суицидтің алдын-алу, болдырмау шараларын іздестіру

Кіріспе

Өзін-өзі өлтіруді жіктеп зерттеу барысында қоғамдағы техникалық
өркендеу, информациялық ресурстардың алшақталуы адамның қажеттілігінсіз
өсуі, адам бақытының ұлғаюы, адам психикасындағы ауытқушылықтардың
көбеюімен қоса жүріп отыратынын байқаймыз. Теріс мінез-құлықтың бір түрі
болатын өзін-өзі өлтірушілер жігері мықты адамдар емес, керісінше, өз
қиыншылықтарын жеңе алмайтын әлсіз адамдар типі.
Адамзат тарихын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.