Тамақтану тәртібі

Кіріспе
Тамақтану тәртібі
Тамақтанудың негізгі ережелері
Қолданылған әдебиеттер тізімі

Балалар мен жасөспірімді дұрыс тамақтандыру олардың денсаулығын нығайтып, дене және ой қабілетінің дамуына мүмкіндік береді, еңбек ету мен сабақ үлгеру қабілетін артырады. Егер тамақтану дұрыс ұйымдастырылмаса, тиімсіз, яғни жеткіліксіз болса, организмде метаболизм, зат алмасу бұзылып, оның айналадағы ортаның зиянды әсеріне және әртүрлі жұқпалы ауруларға қарсы тұрарлық қабілеті төмендейді.
Балалардың тамақтануының үлкендерге қарағанда, едәуір айырмасы болады. Үлкендерге тамақ организмдегі тіршілік процестерін қолдану үшін, әртүрлі жұмыстарға жұмсалған күш қуатты қалпына келтіру үшін қажет болса, өсіп келе жатқан жас организмге тек өмірлік процестерді ғана қолдану үшін емес, сонымен бірге бүкіл организмнің өсу, даму, қалыптасу процесіне қажет.

1. Ордабеков С. Медициналық валеология. Тараз, 2005.
2. Брехман И. И. Валеология — наука о здоровье — М.: ФиС, 1990.
3. Мохнач Н. Н. Валеология. Конспект лекций: Учебное пособие для вузов. 2004.
4. О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл.
5. Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990

Пән: Валеология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе
Тамақтану тәртібі
Тамақтанудың негізгі ережелері
Қолданылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Балалар мен жасөспірімді дұрыс тамақтандыру олардың денсаулығын
нығайтып, дене және ой қабілетінің дамуына мүмкіндік береді, еңбек ету мен
сабақ үлгеру қабілетін артырады. Егер тамақтану дұрыс ұйымдастырылмаса,
тиімсіз, яғни жеткіліксіз болса, организмде метаболизм, зат алмасу бұзылып,
оның айналадағы ортаның зиянды әсеріне және әртүрлі жұқпалы ауруларға қарсы
тұрарлық қабілеті төмендейді.
Балалардың тамақтануының үлкендерге қарағанда, едәуір айырмасы болады.
Үлкендерге тамақ организмдегі тіршілік процестерін қолдану үшін, әртүрлі
жұмыстарға жұмсалған күш қуатты қалпына келтіру үшін қажет болса, өсіп келе
жатқан жас организмге тек өмірлік процестерді ғана қолдану үшін емес,
сонымен бірге бүкіл организмнің өсу, даму, қалыптасу процесіне қажет.
Тамақтану сауаттылығының бес негізі бар:
1) Тамақ құрамында негізгі оректік заттардың болуы (нәруыз, май,
көмірсу);
2) Тамақ рационында қосымша заттардың болуы (витаминдер,
микроэлемент);
3) Тамақ нәрлігі адам жасына, денсаулық күйіне, табиғат климатына
байланысты;
4) Тәулік бойынша тамақтану тәртібінің мөлшерін сақтау;
5) Тамақтанудың санитарлық – гигиеналық нормаға сай болуы.

Тамақтану тәртібі
Тамақтану тәртібі дегеніміз – ас қабылдауда белгілі бір уақытқа
бағыну, сондай - ақ тамақтану кезінде астың мөлшерін және мәзірін сақтау
деген ұғымды білдіреді. Тамақтану режиміне мына төиендегі принциптер енеді.
Бірінші, тамақтану барысында тәуліктік кесте белгілеу.
Екінші, тәулігіне бір - екі рет қана тамақтану дұрыс емес, белгілі
мөлшерде үш – немесе төрт рет тамақтану керек.
Үшінші, тамақ құнарлы болғаны жөн. Себебі, адам ағзасы дұрыс
қабылдайтын, оны асқазан еш қиындықсыз қорытатын тағам түрлері, яғни белок,
майлар, витаминдер, минералды заттарға бай болғанын адам өзі таңдай алуы
шарт. Бұл ретте дәрігер - диоьологтың да кеңесі артық болмайды.
Тәуліктік ас мәзірі әртүрлі болуы керек. Тамақтану кезінде адам өзінің
ас қабылдау қабілеті, көңіл - күйіне баса назар аударғаны жөн. Кей ретте
тамақ жеңіл жүрсе, кей ретте ол керісінше бұл процесті бәсеңдетеді.Мұны
мамандар физиологиялық процесс деп те атайды.
Тәбет дегеніміз – аштыққа қарсы тұратын құбылыс. Ол мына бір
принциптермен дәлелденеді. Атап айтқанда, тамақ қабылдау мезгіліне,
тағамның түрі, дәмі немесе иісі, түрлі қоспалар, тіпті бұл ретте адам ойы
да өзіндік рөл атқарады. Адамның тәбеті шылымға, кофеге, шайға, апиын,
ішімдік, тағы басқаларына ашылатын көрінеді. Бірақ, мұндай физиологиялық
қажеттіліктен аулақ болған дұрыс.
Тәбет кей ретте асқазанның шұрылдап, маза бермеуі, бос, еш жұмыссыз
тұрғандығымен қиналады. Бұл симптом мешкейлерге тән. Бұл орайда халықтық
медицина ондай адамдарға бірнеше күн өзіне аштық жариялағанды ұсынады.
Тамаққа деген тәбет сыр білдірмей де келеді. Ол сыртқы фактролардан
делдал іздемейді. Адам белгілі тамақты құмартқанда, тәбеті өздігінен пайда
болады. Міне, осы кезде адам асханада өзі қалаған ас әзірлеп, дастархан
басына жайғасып, тамақтанғанға не жетсін дейді. Және солай да жасайды. Бұл
адамның организмі шын мәнінде ас қабылдауға дайын екендігінен жақсы хабар
бергендігі.

Тамақтану - ағзаның қуат шығынының орнын толтыруға, тіндерқұрылуына және
жаңартылуына және қызмттерін реттеп отыруға кажетті,ағзаға түсетін
заттардың қорытылу, сіңу және сіңірілу үрдістері.[1]организмнің өмір
сүруге, денсаулықты және жұмысқа қабілеттілікті сақтауға қажет нәрлі
заттарды (белок, май, углевод, витаминдер, минералды тұздар) бойға сіңіру
процесі.

Дұрыс, тиімді тамақтанған адам біраз ауру-сырқауға ұшырамай, оларды оңай
жеңіп отыратын болады. Тиімді тамақтанудың мезгілсіз, ерте қартаюдан алдын-
ала сақтан-дырудағы маңызы зор. Асқазаны, жүрек-қан тамыры т. б. сырқатқа
ұшырағанда тамақтанудың арнайы ойластырылып жасалған рационы мен режимі
емнің бір түрі болып табылады. (Емдік тағамдар мақаласын қараңыз).

Тамақтану бүкіл организмнің бір қалыпты дамуы мен үйлесімді қызметін
қамтамасыз ететіндей болып ұйымдастырылуы тиіс. Ол үшін адамның кәсібіңе,
жасына, жынысына сәйкес, тіршілік әрекетіне қарай қажет тамақтық рационы
оның құрамындағы белок, май, углевод т. б. заттардың сапасы мен мөлшері
жағынан реттелу керек. Организмнің физиологиялық қа жеті көптеген жағдайға
байланысты, олар ұдайы өзгеріп отырады. Организмнің тамақтан жұғымды
заттарды дәл осы сәтте қажетті мөлшерде бойына сіңіріп зат алмасу
процесінде бір затты екінші түрге айналдыратын, керекті кезінде пайдалануға
болатындай қор жасайтын, реттеуші механизмі болады. Бірақ организмнің
реттеу мүмкіндігінің белгілі шегі бар; ол мүмкіндік бала кезде және егде
тартқан шақта көбірек шектеледі. Сонымен бірге, бірқатар заттарды, мысалы,
кейбір витаминдер (Витаминдер мақаласын қараңыз), алмастырылмайтын
амино қышқылын (осы мақаланың Белок бөлімін қараңыз) адам организмі зат
алмасу процесінде жинақтай алмайды, ол дайын күйінде тамақпен бірге берілуі
тиіс, өйтпеген күнде кісі тамақ жұқпайтын ауруға ұшырайды .

Тамақтық жұғымдылығы оның құрамындағы белок, май, углеводтард ың саны мен
сапасына байланысты. Дені сау адамның тамақтану рационында белок, май
және углеводтардың ара қатынасы 1:1:4-ке жуық болуы керек. 1 грамм
белоктың, майдың және углеводтың қуаттылық құндылығы олардың сіңімділігін
ескергенде тиісінше 4,9 және 4 ккал болады. Тамақтық бойра сіңетін құнары
организмнің өмірлік маңызы бар функцияларын, оның ішінде зат алмасу мен
депо қызметін дұрыс атқаруына жұмсалады. Тамақты сіңіру кезінде организмнің
бөлген қуатының мөлшерін тағамның калориясы деп атайды. Тамақтану рационын
жасағанда адамның жынысын, жасын кәсібін ескеру қажет; ауыр дене жұмысын
істейтін адамдар, мысалы, болат қорытушылар, ағаш кесушілер, ауыл
шаруашылығының механизаторлары жеңіл дене еңбегімен немесе ой еңбегімен
шұғылданатын адамдарға қарағанда белок, май, углеводтары көп тамақтарды
қажет етеді.[2]

Тамақтанудың негізгі ережелері
Қышқылдататын, сілтілететін және қышқыл азық-түліктерді дұрыс ара
қатынаста қолдануға жағдай жасайтын ас мәзірін құрудың негізгі төрт ережесі
бар. Ал зат айналымы бұзылған адамдар үшін бұған тағы төртеуін қосуға
болады.
1 ереже
Ас ешқашан да тек қышқылдататын тағамдардан құрылмауы тиіс, онда
міндетті түрде сілтілететін құрам бөлшектер болғаны абзал. Түскі ас
мәзіріне тек ет пен макарон немесе балық пен күрішті қосып, артынан торт
пен кофе тұтынуға кеңес берілмейді, өйткені бұл – қышқылдататын тағамдар.
Міндетті түрде көкөністерді қосу керек (салат, шикі және пісірілген
көкөністер). Әрине, көкөністер тағамда кездеседі, бірақ олардың мөлшері тым
аз болғандықтан жағымды әсері байқалмайды.
2 ереже
Ас қабылдағанда сілтіленетін азық-түліктер қышқылдататындарға
қарағанда көбірек болуы тиіс. Негіздемелерден тұратын азықтар мен
қышқылдататын тағамдардың арасындағы қатынас мөлшері сілтіленетін астың
пайдасына қарай жасалуы керек. Сонда қышқыл ішек пен тіндерде
зарарсызданады да, ағза өзінің ішкі қорларына жүгінбейді.
3 ереже
Ағза неғұрлым қышқыл болып, зат алмасу процесі бұзылса, сілтіленетін
азықтардың саны соғұрлым көп болу керек.
4 ереже
Тек сілтіленетін көкөністерден құрылған диетаға отыруға болады, бірақ
көп уақытқа емес (1-2 апта).
Тек сілтіленетін астан (көкөністер, картошка, банан, шикі бадам және
т.б.) құрылған диетаны үнемі сақтауға болмайды, бұл жағдайда ағзаға ақуыз
жетіспейтін болады. Мұндай тамақтану тәртібіне ағзада қышқылдану процесі
күрделі болған кезекте және одан туындаған аурулар ушыққан жағдайда болса
ғана ұстанған пайдалы.
5 ереже
Тек жемістерді жеу мен йогурттарды ішу – қажетсіз шара, өйткені ағзаға
келіп түскен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.