Отырар ойпаты
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Ежелгі Отырар қаласы.
2. Отырарды моңғолдардың талқандауы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Негізгі бөлім
1. Ежелгі Отырар қаласы.
2. Отырарды моңғолдардың талқандауы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Отырар Сырдария орта ағысындағы суармалы құнарлы алқап орталығы болып тадылады. Батысында оған Қызылқұм шөлі келіп тіреледі, шығысында Қаратаудың жөн – жоталарымен жалғасатын біркелкі жазық дала жатыр. Өзен аңғарларында жыңғыл, жиде, тал, тораңғы мен қамыс тығыс өскен ит түмсығы батпайтын тоғайлар жиі кездеседі. Қалың қопаларда бұғы, қабан,қоян, қасқыр, түлкі тәрізді аңдар ұшырасады. Осында күні кешеге дейін жолбарыстар да болған. Құстарыда әр алуан: қырғауыл, қаз, тырна, көкқұтан, түрлі үйректкр бар. өзен суында қаяз, ақмарқа, жайын балықтар жыртылып айырылады.
Отырар алқабы немесе ертеректе аталғанындай Фараб округі Оңтүстік Қазақстан тосқан жолдвң тоғысқан торабында тұрды. Отырар орта ғасыр авторларының барлық дерлік географиялық және тарихи шығармаларында ескерілуі тектен-тек емес. Ол Жетісу қалалары санатысына да, Испиджаб шеңберіндегі қалалар тізіміне де кіргізіледі.
Отырар алқабы немесе ертеректе аталғанындай Фараб округі Оңтүстік Қазақстан тосқан жолдвң тоғысқан торабында тұрды. Отырар орта ғасыр авторларының барлық дерлік географиялық және тарихи шығармаларында ескерілуі тектен-тек емес. Ол Жетісу қалалары санатысына да, Испиджаб шеңберіндегі қалалар тізіміне де кіргізіледі.
1. Қазақтың көне тарихы / (Дайындаған М.Қани. – Алматы: Жалын, 1993. – 400б. (195-198бб).
2. Жолдасбайұлы С. Ежелгі және орта ғасырдағы қазақ халқының тарихы. Хрестоматиялық оқу құралы. – Түркістан. ХҚТУ, Тұран баспаханасы, 2006ж – 388б. (128-129бб).
3. www.malimetter.kz
4. http://visitkazakhstan.kz
2. Жолдасбайұлы С. Ежелгі және орта ғасырдағы қазақ халқының тарихы. Хрестоматиялық оқу құралы. – Түркістан. ХҚТУ, Тұран баспаханасы, 2006ж – 388б. (128-129бб).
3. www.malimetter.kz
4. http://visitkazakhstan.kz
Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ – түрік университеті
Заң факультеті
Қазақстан тарихы кафедрасы
СӨЖ
Òàºûðûáû: Отырар ойпаты
²àáûëäà¹àí: т.ғ.к, доцент
Нұрбетова Г.О.
Îðûíäà¹àí: Мұратбеков М.
Тобы: ЗҚТ-111
Түркістан - 2011 ж
Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Ежелгі Отырар қаласы.
2. Отырарды моңғолдардың талқандауы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Отырар Сырдария орта ағысындағы суармалы құнарлы алқап орталығы болып
тадылады. Батысында оған Қызылқұм шөлі келіп тіреледі, шығысында Қаратаудың
жөн – жоталарымен жалғасатын біркелкі жазық дала жатыр. Өзен аңғарларында
жыңғыл, жиде, тал, тораңғы мен қамыс тығыс өскен ит түмсығы батпайтын
тоғайлар жиі кездеседі. Қалың қопаларда бұғы, қабан,қоян, қасқыр, түлкі
тәрізді аңдар ұшырасады. Осында күні кешеге дейін жолбарыстар да болған.
Құстарыда әр алуан: қырғауыл, қаз, тырна, көкқұтан, түрлі үйректкр бар.
өзен суында қаяз, ақмарқа, жайын балықтар жыртылып айырылады.
Отырар алқабы немесе ертеректе аталғанындай Фараб округі Оңтүстік
Қазақстан тосқан жолдвң тоғысқан торабында тұрды. Отырар орта ғасыр
авторларының барлық дерлік географиялық және тарихи шығармаларында
ескерілуі тектен-тек емес. Ол Жетісу қалалары санатысына да, Испиджаб
шеңберіндегі қалалар тізіміне де кіргізіледі. Осығанорай бірнеше Отырар
болған ба деген күдік те тууы мүмкін. Дегенмен Отырар біреу ғана еді, ал
оның осышама мәшһүрлігін қаланың географиялық көрінісі әр-алкан
алқаптардың тоғысқан жерінде және сантарау керуен жолдарының түйінді
қиылысында тұрғандығына байланысты түсіндіруге болады. Арыс пен Сырдария
құйылысындағы Отырар – үлкен егішілік ауданы. Қаратау жоталарының шалғайын
басып жатқан Отырар – көшпенділердің сенімді тірек қамалдаының бірі,
Отырардан Арысты өрлей шыққанжолдар Тараз бен Баласағұнды басып өтіп, одан
әрі Шығыс Түркістанға жетеді; Сырдария өрлей жоғары кететін ежелгі жол
сорабы Шал, Соғды арқылы жалғасып, Мерв пен Нишапурға жеткізеді; төмен
кеткен жол Арал аймағына,одан Оралға шығады; батықа Қызықұм арқылы өтетін
жол Хорезмге, одан әрі Қара теңізбен Кафказға апарады. Орта Азияда, - деп
ескертті белгі совет археологы А.Н. Бернштам, - бұдан ең қолайлы және ең
қауіпті орынды табу қиын.
Қала үстінен қара құйындай соғып өткен мың жылдық басқыншылар соғысы
өзінің істерін істеді – бір кезде гүлденген қала орнында қазір үстін шөп
басып кеткен үйінді обалар жатыр. Бұл жернде алғаш рет келген адам қимылсыз
қалған көптеген қалалар мен елді мекендер, қамалдар мен қарауыл мұнарларын
көріп, қайран қалары сөзсіз. Жүздеген жылдар бойы тамшы су көрмей,
ұлтандары аптаптан шыт-шыт жарылып кеткен үлкен арналар сорабы қаңсыған
алқап үстін айқыш – ұйқыш шимайлап жатыр. Ежелгі елді мекендердің орнына
оба болып көтерілген әрбір төбенің өз атаулары бар: Алтынтөбе, Жалпақтөбе,
Құйрықтөбе,Пышақшытөбе. Бір заманда олар басқаша аталған еді, бірақ олар
атаулар ұмытылған, тек аттары жазба деректерден белгілі екі қала атуларын
осы күнгі үйді обалар атуларыменсалыстыруға болады. Зертеушілердің
анықтауынша Құйрықтөбе орнында Кедер қаласы болған, ал күйреген ескі Оксус
қаласы Весидж қаласына сәйкес келеді. Бір кезде бұлар да басқаша аталған,
бірақ жергілікті аңыздар қазіргі атауларды бұрынғы қалалардың Отырармен
қарым-қатынаста атқарған өзіндік кәсіптерінің түрлерімен байланыстырады.
Мәселен, Алтынтөбе атауы онда зергерлер тұрғандықтан солай аталған.
Пышақшытөбе-қару жарақ ұсталарының мекені, Құйрықтөбе (қойдың құйрығы
тәрізді жалпақ жота)- қасапшылар жайлаған орын.
Отырар обалары өздеріне көптен көңіл аударып келеді. Жерге көмілген
ежелгі патшалар қазынасы, алтын теңгелер мен құнды заттар үйінділері бар-
мыс деген қауесеттер қашан да шындыққа келетін тәрізді еді. Оның үстіне бұл
жерден әр кезде әртүрлі бұйымдар бірде күміс білезік сынықтары, бірде тасы
күңгірт тартқан, түрі таңғаларлықтай сырға, енді бірде көгілдір ақық тастан
жасалған моншақтар табылып жүрді.
Қазына табуға көп адамдар талаптанып көрді. Бірақ көптеген жағдайларда
кетпендер сыртқа алтын орынына қыш ыдыстар сынықтары мен темір ыдыстардың
шіріген қалдықтарын, мал сүйектерімен адамның бас сүйектерін ғана қазып
шығарды.
Ежелгі Отырар қаласы.
Отырар жұртында тұрғындардың пайда болу кезеңі оның Отырар Фараб
аталауынан әлдеқайда ертеректі меңзейді. Жазба деректерде алғаш рет кала
атының аталуы ІХ ғасырдан көп бұрын, яғни біздің дәуірімізге дейінгі
алғашқы ғасырларға саяды.
Сонымен катар бұл каланың тым әріректегі атауын анықтауға мүмкіндік
беретін деректер де бар.
Отырар мен осы көгал алқаптың ескі қалаларынан жиналған теңгелер
санаты жоғарыда аталған дәуірлерге жатады. Бірінші үлгіге жататын
теңгелердің оң бетінде садақ түріндегі түргеш таңбасы, теріс жағында х
белгісі таңбаланған. Жетісуда, Шашта және Сөғдыда жасалған ортағасырлық
теңгелермен салыстырып көргенде бұл жергілікті билеушінің өмірімен
шекілген ең жаңа түрлі теңгелер үлгісі болса керек деген пікірге келтіреді.
Екінші үлгідегі теңгелер Кангу тарбанның кангар билеушілері қалауымен
жасалған болар деген болжам да бар.
Шынғысхан сол кезде Орта Азияға үстемдік еткен Хорезм шахы Мұхаммедке
Орта Азиялық саудагер Махмуд Хорезми Әлжихожа Бұхари және Иөсіп Отырари
қатарлы адамдарды елші етіп жіберді. 1218-жылы көктемде Хорезм шахы
Мұхаммед бұл елшілікті қабылдады. Елшілер оған Шыңғысханның хатына және
жіберген сәлемдемелерін тапсырды. Бұл хатында Хорезм шахы Мұхаммедті өз
балам деп атады және екі ел арасындағы сауда жолының қауіпсіздігін сақтау
жөнінде бейбіт келісім жасауды ортаға қойды. Хорезм шахы Мұхаммед
Шыңғысханның әскери күш-қуатының қаншалықты екенін білмейтін еді. Ол
бұларға разылық білдірді.
Мұның артынан Шыңғысхан тағыда Орта Азиялық саудагерлерден Омар Қожа
Отырари, Жамал Марағи бастаған бес жүз түйелі, төрт жұз елу адамы бар үлкен
керуен жіберді, бұл керуен 1218-жылы жазда Отырар қаласына келді. Отырар
қаласының билеушісі Қайырхан Иналшық (қыпшақ) бұл керуенді тыңшылыққа
келген керуен деп адамдарын өлтіріп, жүктерін талатты. Мұны естіген
Шыңғысхан хорезмдік Бағраны елші етіп Хорезм шахы Мұхаммедке жіберіп: Біз
еліміздің ешқандай саудагеріге тимейміз деп келісім жасасқан едік, біздін
керуеннің саудагерлері Отырарда өлтірілді. Егер бұл іс өз әміріңмен
істелмеген болса, қылмыстыны қолыма сал, сазайын өзім тарттырамын, әйтпесе
соғысты күтіп ал деп кесетпе тапсырды. Хорезм шахы Мұхаммед бұл елшіні де
өлтіріп тастады. Мұны естіген Шыңгысхан: Сартауылдар менің алтын шылбырымды
үзбекші ме? Бағра бастаған жүз елшімнің өшіне өш, кегіне кек аламың,
сартауылдардың сазайын тарттырамын деб қаһарланды. Отырар оқиғасы оның
Орта Азия мен Қазақстанға жорық жасауына желеу болды. Бұл кезде
Шыңғысханның алтын шатыры Ертіс өзенінің басында болатын.
Шыңғысхан бастаған қалың қол 1220-жылдың мамырына дейін Орта Азияның
Амудария жағалауына дейінгі барлық территориясын алып болды. 1220—1221-
жылдардың қысында Хорезмді жаулап алды, Хорезм шахы Мухаммед қашып, Каспий
теңізінің бір аралына барып өлді. Осыдан соң Орта Азияны жаулап алу
аяқталды да, бұл арада соғыс қимылдары тоқтады.
1221-жылдың көктемінде соғыс қимылдары Қорасан, Ауғанстан және
Солтүстік Индия территориясына ойысты. Бұл өңірде үздіксіз қарсылық
көрсеткен Жалалиденді (Хорезм шахы Мұхаммедтін баласы) Инді өзеніне дейін
қуалап барып, 1221-жылы 24-қарашада талқандады. Шыңғысханның қолбасылары
Жебеноян мен Сүбедей батыр бастаған отыз мың әскер Иранның оңтүстігін басып
өтіп, 1220-жылы Кавказ тауларына барып, грузиндер мен әзірбайжандардың бір
бөлегін ойраңдап, Каспийдің жағасымен жүріп отырып, алаңдардың жеріне жетіп
(1222-жылы), оларды талқандады, одан қыпшақ даласына шығып, қыпшақ ханы
Қотанның әскерлерін қиратты. 1223-жылы 31-мамырда Қалқа өзенінің бойында
орыс жасақтарын жеңіп Днепр ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Заң факультеті
Қазақстан тарихы кафедрасы
СӨЖ
Òàºûðûáû: Отырар ойпаты
²àáûëäà¹àí: т.ғ.к, доцент
Нұрбетова Г.О.
Îðûíäà¹àí: Мұратбеков М.
Тобы: ЗҚТ-111
Түркістан - 2011 ж
Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Ежелгі Отырар қаласы.
2. Отырарды моңғолдардың талқандауы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Отырар Сырдария орта ағысындағы суармалы құнарлы алқап орталығы болып
тадылады. Батысында оған Қызылқұм шөлі келіп тіреледі, шығысында Қаратаудың
жөн – жоталарымен жалғасатын біркелкі жазық дала жатыр. Өзен аңғарларында
жыңғыл, жиде, тал, тораңғы мен қамыс тығыс өскен ит түмсығы батпайтын
тоғайлар жиі кездеседі. Қалың қопаларда бұғы, қабан,қоян, қасқыр, түлкі
тәрізді аңдар ұшырасады. Осында күні кешеге дейін жолбарыстар да болған.
Құстарыда әр алуан: қырғауыл, қаз, тырна, көкқұтан, түрлі үйректкр бар.
өзен суында қаяз, ақмарқа, жайын балықтар жыртылып айырылады.
Отырар алқабы немесе ертеректе аталғанындай Фараб округі Оңтүстік
Қазақстан тосқан жолдвң тоғысқан торабында тұрды. Отырар орта ғасыр
авторларының барлық дерлік географиялық және тарихи шығармаларында
ескерілуі тектен-тек емес. Ол Жетісу қалалары санатысына да, Испиджаб
шеңберіндегі қалалар тізіміне де кіргізіледі. Осығанорай бірнеше Отырар
болған ба деген күдік те тууы мүмкін. Дегенмен Отырар біреу ғана еді, ал
оның осышама мәшһүрлігін қаланың географиялық көрінісі әр-алкан
алқаптардың тоғысқан жерінде және сантарау керуен жолдарының түйінді
қиылысында тұрғандығына байланысты түсіндіруге болады. Арыс пен Сырдария
құйылысындағы Отырар – үлкен егішілік ауданы. Қаратау жоталарының шалғайын
басып жатқан Отырар – көшпенділердің сенімді тірек қамалдаының бірі,
Отырардан Арысты өрлей шыққанжолдар Тараз бен Баласағұнды басып өтіп, одан
әрі Шығыс Түркістанға жетеді; Сырдария өрлей жоғары кететін ежелгі жол
сорабы Шал, Соғды арқылы жалғасып, Мерв пен Нишапурға жеткізеді; төмен
кеткен жол Арал аймағына,одан Оралға шығады; батықа Қызықұм арқылы өтетін
жол Хорезмге, одан әрі Қара теңізбен Кафказға апарады. Орта Азияда, - деп
ескертті белгі совет археологы А.Н. Бернштам, - бұдан ең қолайлы және ең
қауіпті орынды табу қиын.
Қала үстінен қара құйындай соғып өткен мың жылдық басқыншылар соғысы
өзінің істерін істеді – бір кезде гүлденген қала орнында қазір үстін шөп
басып кеткен үйінді обалар жатыр. Бұл жернде алғаш рет келген адам қимылсыз
қалған көптеген қалалар мен елді мекендер, қамалдар мен қарауыл мұнарларын
көріп, қайран қалары сөзсіз. Жүздеген жылдар бойы тамшы су көрмей,
ұлтандары аптаптан шыт-шыт жарылып кеткен үлкен арналар сорабы қаңсыған
алқап үстін айқыш – ұйқыш шимайлап жатыр. Ежелгі елді мекендердің орнына
оба болып көтерілген әрбір төбенің өз атаулары бар: Алтынтөбе, Жалпақтөбе,
Құйрықтөбе,Пышақшытөбе. Бір заманда олар басқаша аталған еді, бірақ олар
атаулар ұмытылған, тек аттары жазба деректерден белгілі екі қала атуларын
осы күнгі үйді обалар атуларыменсалыстыруға болады. Зертеушілердің
анықтауынша Құйрықтөбе орнында Кедер қаласы болған, ал күйреген ескі Оксус
қаласы Весидж қаласына сәйкес келеді. Бір кезде бұлар да басқаша аталған,
бірақ жергілікті аңыздар қазіргі атауларды бұрынғы қалалардың Отырармен
қарым-қатынаста атқарған өзіндік кәсіптерінің түрлерімен байланыстырады.
Мәселен, Алтынтөбе атауы онда зергерлер тұрғандықтан солай аталған.
Пышақшытөбе-қару жарақ ұсталарының мекені, Құйрықтөбе (қойдың құйрығы
тәрізді жалпақ жота)- қасапшылар жайлаған орын.
Отырар обалары өздеріне көптен көңіл аударып келеді. Жерге көмілген
ежелгі патшалар қазынасы, алтын теңгелер мен құнды заттар үйінділері бар-
мыс деген қауесеттер қашан да шындыққа келетін тәрізді еді. Оның үстіне бұл
жерден әр кезде әртүрлі бұйымдар бірде күміс білезік сынықтары, бірде тасы
күңгірт тартқан, түрі таңғаларлықтай сырға, енді бірде көгілдір ақық тастан
жасалған моншақтар табылып жүрді.
Қазына табуға көп адамдар талаптанып көрді. Бірақ көптеген жағдайларда
кетпендер сыртқа алтын орынына қыш ыдыстар сынықтары мен темір ыдыстардың
шіріген қалдықтарын, мал сүйектерімен адамның бас сүйектерін ғана қазып
шығарды.
Ежелгі Отырар қаласы.
Отырар жұртында тұрғындардың пайда болу кезеңі оның Отырар Фараб
аталауынан әлдеқайда ертеректі меңзейді. Жазба деректерде алғаш рет кала
атының аталуы ІХ ғасырдан көп бұрын, яғни біздің дәуірімізге дейінгі
алғашқы ғасырларға саяды.
Сонымен катар бұл каланың тым әріректегі атауын анықтауға мүмкіндік
беретін деректер де бар.
Отырар мен осы көгал алқаптың ескі қалаларынан жиналған теңгелер
санаты жоғарыда аталған дәуірлерге жатады. Бірінші үлгіге жататын
теңгелердің оң бетінде садақ түріндегі түргеш таңбасы, теріс жағында х
белгісі таңбаланған. Жетісуда, Шашта және Сөғдыда жасалған ортағасырлық
теңгелермен салыстырып көргенде бұл жергілікті билеушінің өмірімен
шекілген ең жаңа түрлі теңгелер үлгісі болса керек деген пікірге келтіреді.
Екінші үлгідегі теңгелер Кангу тарбанның кангар билеушілері қалауымен
жасалған болар деген болжам да бар.
Шынғысхан сол кезде Орта Азияға үстемдік еткен Хорезм шахы Мұхаммедке
Орта Азиялық саудагер Махмуд Хорезми Әлжихожа Бұхари және Иөсіп Отырари
қатарлы адамдарды елші етіп жіберді. 1218-жылы көктемде Хорезм шахы
Мұхаммед бұл елшілікті қабылдады. Елшілер оған Шыңғысханның хатына және
жіберген сәлемдемелерін тапсырды. Бұл хатында Хорезм шахы Мұхаммедті өз
балам деп атады және екі ел арасындағы сауда жолының қауіпсіздігін сақтау
жөнінде бейбіт келісім жасауды ортаға қойды. Хорезм шахы Мұхаммед
Шыңғысханның әскери күш-қуатының қаншалықты екенін білмейтін еді. Ол
бұларға разылық білдірді.
Мұның артынан Шыңғысхан тағыда Орта Азиялық саудагерлерден Омар Қожа
Отырари, Жамал Марағи бастаған бес жүз түйелі, төрт жұз елу адамы бар үлкен
керуен жіберді, бұл керуен 1218-жылы жазда Отырар қаласына келді. Отырар
қаласының билеушісі Қайырхан Иналшық (қыпшақ) бұл керуенді тыңшылыққа
келген керуен деп адамдарын өлтіріп, жүктерін талатты. Мұны естіген
Шыңғысхан хорезмдік Бағраны елші етіп Хорезм шахы Мұхаммедке жіберіп: Біз
еліміздің ешқандай саудагеріге тимейміз деп келісім жасасқан едік, біздін
керуеннің саудагерлері Отырарда өлтірілді. Егер бұл іс өз әміріңмен
істелмеген болса, қылмыстыны қолыма сал, сазайын өзім тарттырамын, әйтпесе
соғысты күтіп ал деп кесетпе тапсырды. Хорезм шахы Мұхаммед бұл елшіні де
өлтіріп тастады. Мұны естіген Шыңгысхан: Сартауылдар менің алтын шылбырымды
үзбекші ме? Бағра бастаған жүз елшімнің өшіне өш, кегіне кек аламың,
сартауылдардың сазайын тарттырамын деб қаһарланды. Отырар оқиғасы оның
Орта Азия мен Қазақстанға жорық жасауына желеу болды. Бұл кезде
Шыңғысханның алтын шатыры Ертіс өзенінің басында болатын.
Шыңғысхан бастаған қалың қол 1220-жылдың мамырына дейін Орта Азияның
Амудария жағалауына дейінгі барлық территориясын алып болды. 1220—1221-
жылдардың қысында Хорезмді жаулап алды, Хорезм шахы Мухаммед қашып, Каспий
теңізінің бір аралына барып өлді. Осыдан соң Орта Азияны жаулап алу
аяқталды да, бұл арада соғыс қимылдары тоқтады.
1221-жылдың көктемінде соғыс қимылдары Қорасан, Ауғанстан және
Солтүстік Индия территориясына ойысты. Бұл өңірде үздіксіз қарсылық
көрсеткен Жалалиденді (Хорезм шахы Мұхаммедтін баласы) Инді өзеніне дейін
қуалап барып, 1221-жылы 24-қарашада талқандады. Шыңғысханның қолбасылары
Жебеноян мен Сүбедей батыр бастаған отыз мың әскер Иранның оңтүстігін басып
өтіп, 1220-жылы Кавказ тауларына барып, грузиндер мен әзірбайжандардың бір
бөлегін ойраңдап, Каспийдің жағасымен жүріп отырып, алаңдардың жеріне жетіп
(1222-жылы), оларды талқандады, одан қыпшақ даласына шығып, қыпшақ ханы
Қотанның әскерлерін қиратты. 1223-жылы 31-мамырда Қалқа өзенінің бойында
орыс жасақтарын жеңіп Днепр ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz