Кәсіпорынның шикізат пен материалдарға, еңбек ресурстарын негіздеу

Кіріспе

• Өндірістік бағдарлама - перспективті және кәсіпорын дамуын жылдық бизнес жоспарын номенклатура бойынша өнімдерді шығару мен дайындау көлемі, ассортименті мен сапасы натуралды және құндық сипатты анықталатың негізгі бөлім болып табылады.
• Өндірістік бағдарлама жоспарлы кезенде кәсіпорын дамуын міндетері мен негізгі бағыттарын көрсететін өндірістік- шаруашылық байланыстарының басқада кәсіпорындармен, өндірістік құрамалау мен мамандандырудың профилімен диреті.
• Өндірістік бағдарламаның негізгі бөлімі кәсіпорындар үшін келесі материалдың өнімдер өндірісін құрайды:
• тауарлы өнім өндірісі бойынша жоспар;
• экспортқа шығаратын өнімдер жоспары;
• өнімнің сапасы арттыру бойынша жоспар;
• өнімді тарату жоспары;
• өндірістік бағдарламаны жасау барысында кәсіпорындар мен салалардың бәсекелік жағдайының жалпы нарықтық шенберде, кәсіпорын өнімінде әлемдік нарық пен халық шаруашылық қажеттіліктерінде негізделеді.
• Өндірістік бағдарламаның бөлімдерін ұйымдастыру жоспарланған жұмыстардың көлемі мен олардың қажеттілігіне сәйкестенуі мүмкіндік беретін баланстанған методтар қолдануымен жүзеге асырылады, сонымен қатар өндірістік бағдарламада өндірістін қуаттарлық, материалдық жылу-энергиялық және еңбек ресурстарымен қамту есебі де орындалады.

І. Бөлім. Өндірістік бағдарламаны орындау үшін материалдық және еңбек ресурстарының қажеттілігін анықтау әдісі.

1. 1. Өндірісті материалды-техникалық қамтамасыз ету мәселесі мен мазмүны.

• Өндірісті шикізат, материал, жартылай фабрикат және тағы басқалар жүйені және кешенді қамтамассыз ету-өндірістік бағдарламаны бірқалыпты жұмысты, шығындардың оптималды деңгейіне жетуді ( жұмыс күні мен құрал-жабдықтарды қолданудың маңызды салдары ретінде ) орындаудың маңызды шартты болып табылады, сондықтан кәсіпорында материалды-техникалық қамтамасыз етудің негізгі міндеттері келесідей:
• Белгіленген мерзімде цехтарды, бөлімшелерді, жұмыс қажетті еңбек құралдарымен үздіксіз қамтамасыз ету;
• Тауарлы-материалдық құндылықтардың бөлшектерінің мөлшерін қадағалау;
• Шикізаттардың, материалдармен жарьтылай фабрикаттардың тиісті ұйымдары.
• Материалды-техникалық қамтамасыз етуді жоспарлау жоспарлы жұмыстардың үлкен жауапты және өзіндік бөлігі болып саналады.
• Өндірістік өнімдердің көлемін жоспарлау, техникалық-ұйымдастырушылық дамуы бойынша жұмыстардың көлемін жоспарлау, капиталды құрылысты ұймдастыру;
• Шикізаттар, материалдар, жартылай фабрикаттар мен жинақ өнімдердің жұмсау мөлшерінің ерекшеліктері.
• Материалдар, жанармай, энергия шығындарының мөлшері, оларды қайта пайдалану есебінің қалдықтары.
• Жанармай мен энергияның көмекші материалдар қызметінің мәлімдемесі.
• Жоспарланған жылдың басы мен сонындағы қоймадағы қалдық материалдар жөніндегі мәліметтер.
• Материалдарға, жартылай, фабрикаттарға кешенді өнімдер мен жанармай, энергияға қойылатын бағалар.

Материалды-техникалық қамту жоспарын жасау қадамында материалдық ресурстардың максималды мүмкін үнемдігін ескеру міндетті олар келесі нәтижелерге жетеді.

• шығарылатын өнімдердің көлемін олардың сапалық сипатының нашарлауынсыз төмендету материалдармен шикізаттарды үнемдеу бұл оларды дайындауда, еңбекке қабілеттілігін төмендетуді құралдардың өткізу мүмкіндігін жоғарлатуды, тасымалдау көлемін қысқартуды, отын мен энергия шығындарын және т. б.
• прогрессивті техникалық процестерді енгізу есебінен қалдықтар мен жоғалтуларды қысқарту ( материалдары рационалды қолдану, шикізаттарды кешенді пайдалану, стандартты емес профильдерді қолдану және т. б. )
• жоғары құнды және дефицитті материалдарды арзан қат-қабат майлар, резина, әйнек, т. б. қолдануға ауыстыру.
• материалды-техникалық қамту жоспары кәсіпорындарда натуралды және құндық көріністе мерзімі бір жылға және тоқсан бойынша бұл кезенді болумен құрылады.
• Материалды-техникалық қамту жоспары материалды-техникалық ресурстарға қажеттілік пен материалды-техникалық қамту баланстарының есебін құралады. Жалпы қажеттілікке ресурстармен қатар, өндірістік бағдарламаны орындау үшін қажетті және басқа өндірістік және шаруашылық қажеттіліктер басы мен сонындағы ауыспалы бөлшектердің ерекшеліктерінің ресурстары.

1. 2 Кәсіпорынның экономикалық ресурстары және оны сақтау саясаты.

Кәсіпорын өзінің іс-әрекетін жүзеге асыру үшін нақты жинақталған экономикалық ресурстары немесе өндіріс факторлары болуы қажет. Экономикалық ресурстар дегеніміз тауарларды өндіру және қызмет көрсету үшін пайдаланылатын барлық табиғи, адамдар және адамдардың өндіретін ресурстары. Түрліше барлық ресурстарды әр түрлі көзқарастарға сәйкес топтастыруға болады:

1 Материалдык ресурстар жер номесе шикізат материалдары және капитал.

2. Адам ресурстары енбек және кәсіпкерлік қызмет.

«Жер» ұғымына жататын барлық табиғи ресурстар; егістік жерлер, орман, пайдалы қазба, кен орындары, су ресурстары.

«Капитал» немесе инвестициялық ресурстар ұғымы тауар өндіру және қызмет керсету оларды түпкілікті тұтынушыларға жеткізуге пайдалануға арналған барлық өндірістік өндіріс құралдары (ғимараттар, құрылыс, жабдықтар және т. б. ) .

Өндіріс процесін және өндіріс құрал-жабдықтарының қорлануын инвестициялау, яғни қаражат жұмсау деп атайды.

«Еңбек» ұғымы тауар өндіруде және қызмет көрсетудегі барлық дене және адамдардың ақыл-ой қабілеттілігін көрсетеді.

Барлық зкономикалық ресурстар немесе өндіріс факторлары жалпы бір қасиетке ие: олар сирек немесе өлшеулі мөлшерде болады. Бұл қағида бойынша қазіргі деңгейдегі экономикалық дамуда барлық қажеттіліктерді қамтамасыз етуде ресурстардың әлі де болса кем екендігін білдіреді, егістік жерлердің, пайдалы қазба байлықтардың, өндіріс құралдарыныц,

жұмыс қолдарының (жұмыс уаңыты) белгілі бір шегі болады. Ресуретардың сирек кездесетіні салдарынан өндірістің өнімі де мардымсыз болып, осыдан қогам тауарлар мен қьізмет көрсетудің межелеген барлық мөлшерін ала алмайды.

Кез келген кәсіпорынның өндірістік-экономикалық іс-әрекеті өндірістік ресурстарды заттай және ақшалай нысаны түрінде қалыптастырудан басталады. Көрсетілген ресурстар оларды пайдалануда қалай міндет жүктелсе, солай уакытына қарай бір-бірімен айрықшаланады.

Ресурстар сатылатын және сатып алынатын болғандықтан олардың бағалары да болады. Сұраныс пен ұсыныстың өзара іс-қимылының болашақ нәтижесінде, баға ресурстар нарығы ерекшеліктерінің жалпы барлық түрлері, олардың әрбір айрықшаларын қалай болса солай қамтиды.

Ресурстар нарқының ерекшеліктері ең алдымен олардың шектелуіне қарай өндіріс көлемінің өзінің де және ресурстар ұсынысында да шектелуінің қорытындысы болып табылады. Қоғам өндіруде мүмкіндігі болмаған жағдайда, тауарлар мен қызмет көрсету мөлшері тұтынушылардың сұранысын қанағаттандыра алмайды. Соған байланысты ресурстар нарығын шоғырландыру кажеттілігі туады.

Экономикалық ресурстардың бағасы әр түрлі басқа рыноктарда ұсыныс пен сұраныстын ықпалымен сәйкестендіріп үйлестіріледі. Ресурстар ұсынысы олардың тікелей баға арасындағы байланысы мен нақтылы бар мөлшерін, ресурстарды иеленушілердің мүдделеріне сәйкес олардың бағаларын жоғары қоюын көрсетеді. Ал ресурстар сұранысы баға мен ұсыныс көлемінің арасындағы қарама-қарсы байланысты көрсетеді: егер де баға көтерілсе, онда кәсіпорын ресурстарды аз сатып алады немесе оларды арзандау басқалармен алмастырады.

Кәсіпорынның өндірістік ресурстары

Ресурстарға сұраныстың ерекшілігіне қысқаша тоқтайық.

1. Ол дайын өнімнің сұранысқа деген туындысы (тәуелділігі) болып табылады. Демек, біріншінің өзгеруі ең алдымен екіншісінің өзгеруіне байланысты болады.
2. Ресурстарға сұраныс еңбек өнімділігіне тәуелді: оның дамуы экономикалық ресурстарға деген сұраныстың серпініне байланысты, яғни орнындағы ресурстар мен қосымша ресурстар бағаларының өзгеруі;

3. Ресурстардың туынды сұранысы көбейеді, егер де өнімге сұраныс көбейсе, дайын өнімді шығаруда еңбек өнімділігі артса, орнындағы ресурстардың бағасы төмендесе немесе көтерілсе, қосымша ресурстардың бағасы төмендейді. Бұдан туындайтыны, сұраныстың икемділігі мына төмендегі нысандарға байланысты:

дайын өнімге сұраныстың икемділігі: ол неғұрлым жоғары болса, соғұрлым ресурстардың сұраныстың икемділігі де жоғары болады;

0. ресурстардың алмастырылуы: оларға сұраныстың икемділігі жоғары болса, егер де баға өскен жағдайда оларды басқа ресурстармен алмастыруға немесе артығырақ кәміл технологияны өндіріске енгізуге мүмкіндігі туады;
1. жалпы шығындарда ресурстардың үлесі: егер де жалпы шығында ресурстардың үлесі жоғары болса, ал ресурстарға баға өссе, онда бұл оларға деген сұраныстың темендеуіне әкеп соғады. Демек, жалпы шығында ресурстардың үлесі неғұрлым жоғары болса, соғұрлым сұраныс икемділігі де жоғары болады.

Ресурстардың шектелуіне қарамастан, олар адамдардың ықпал жасауының арқасында алмасып отырады. Мысалы, мелиорация жұмыстары жүргізілетін болса жерге ұсынысты арттыруға болады. Сонымен ресурстар ұсынысы заң сиректілігіне, ресурстардың шектелуіне. байланысты. Ресурстарды сақтау дегеніміз меншіктің әр түрлі формалары және шаруашылық тетігінің ықпалымен жүзеге асатын накты және өткен еңбекті үнемдеу. Оның практикалык мәні еңбек, материалдық және қаржы ресурстарын үнемді жарату, өнімсіз және халық шаруашылығының барлық өрісіндегі шығындарды барынша жою болып табылады. Ресурстарды сақтау болашақ экономиканың дәрежесі мен сипаттамасы ретінде экономика және басқару жүйелерін ңайта құруды, олармен табиғи байланысты ұштастыруды қажет етеді. Ресурстарды сақтау экономикалық қатынастар жүйесінің және шаруашылықты жүргізу әдістерінің қамы үшін ғана болмауы керек.

Кәсіпорынның қаржы ресурстарының құрылымы.

Кәсіпорынның қаржы ресурстары.

II. Материалдық ресурстарды ұйымдастыру жүйесін қалыптастыру және функционалдандыру принциптері.

2. 1. Материалдық ресурстарға қажеттілікті анықтау.

Кәсіпорынның материалдар мен шикізаттарға қажеттілігі негізделуі тиіс. Әрбір тұтыну түрлерінің (негізгі өндіріс, жаңа техниканы енгізу мен эксперимент жұмыстарын жүргізу, жөндеу-эксплуатациялық қажеттіліктер, құралдарды технологиялық дайындау, аяқталмаған өндірістің өсуі, қажетті бөлшек материалдарды құру) арнайы сәйкестендірілген есептеулері болады.

Кәсіпорындарда қолданылатын материалдар негізгі және көмекші болып бөлінеді. Негізгі материалдарға мыналар жатады, яғни бұйымдар жасайтын немесе сол бұйымның бір бөлігі болып табылатын барлық құралдар жатады. Негізгі материалдардың шығынына өндірістегі тікелей қатысты шығындар жатады және тікелдей есепті калькуляция баптарындағы сәйкестілікте көрініс табады. Көмекші материалдар технологиялық процестерді орындау үшін қолданылады және құрал-жабдықтар мен шаруашылық, тұрмыстық қажеттіліктер (май, сылау, сүрту материалдары және т. б. ) үшін қолданылады. Көмекші материалдардың шығыны кешенді смета жұмсалуының баптарындағы сәйкестіліктерде байқалады және өзіндік құнның өнімдеріне олар арқылы кірістіріледі.

Кәсіпорында материалдық қажеттіліктердің жылдық есебі бойынша өндірілетін өнімдер өндірісінде әрбір бірлік өнімге (деталь, бұйым) материалдар шығынының нормасына өнімдер көлемін көбейту арқылы табуға болады.

Шығарылатын өнімдердің әртүрлілігіне байланысты және әрбір өнім түрлерін өндіруді шығару бағдарламасының нақтылығының жоқтығы типті бұйымдар мен детальдарға материалдардың қажеттілігінің есебі жасалады, сонымен қатар жоспарланған топтық бұйымдар мен детальдар үшін орта жасақталған шығындар нормасы болып табылады.

Көмекші материалдарға қажеттіліктерде технологиялық процестерді орындау үшін қажеттілігі өндірістік бағдарлама негізінде анықталады және қабылданған өлшем бірлігінің есебінде (бұйым, тонна, құралдар мен бірліктік жөндеу қиындығ және т. б. ) бекітілген шығындар нормасы жүзеге асырылады. Көмекші материалдардың кейбір түрлерінің шығындары нормалануға бейімделмейді. Бұл жағдайда оларға қажеттілік есепті мәліметтер негізінде және өндірілген жұмыстың көлемінің өзгеруінде анықталады.

Кәсіпорындардың даму жоспары бойынша өткізілетін ұйымдастырулар үшін материалдық ресурстардың қажеттілігі техника мен технологияны орындау бойынша жұмыс көлемінің негізінде, өндірістің маеханикалануы мен автоматтандырылуы, жаңа техниканы енгізу мен меңгеру және басқа да жоспарланған жұмыстар мен осы бағыттағы материалдар шығындарының нормасы анықталады.

Жөндеу мен негізгі қорлардың материалдық ресурстарға қажеттілік жоспарланған жылдың басындағы жағдайы бойынша негізгі қорлардың құнының күтілу балансында, негізгі қорлардың құндық көрсеткішінде материалдардың қабылданған шығындарының нормасы негізі қорларды қайта жөндеуде берілген материалдарға қажеттілікті анықтайтын пайдалану коффициенттерін анықтайды. Өндірістің ұзақ мерзімді өнімдерін шығару бойынша материалдарға қажеттілік және өнімді шығару жоспарын орындау үшін, сонымен қатар көлемін өзгерту мен аяқталмаған өндірістің комплекттілігі есепке алынады.

Үнемі өңдеуде болатын жалпы материалдардың көлемі натуралдық бірліктік өлшемде кездесетін орта мерзімді шығындардағы өндіріс циклының ұзақтығын өсіру анықталады.

Қажеттілік есебінің сәйкестік негізінде құйынды кооперация қатарының жағында алынатын ескі үлгімен істелген және басқа да жартылай фабрикаттар, комплектті бұйымдарды қолдану жүзеге асырылады. Бұл есеп натуралды және құндық көріністе өндіріледі.

Материалдарға қажеттілікті пайдалану барысында кәсіпорындарда өзінің ағымдық қызметі үшін кейбір бөлшектерді запас түрінде сақтау міндетті болып табылады.

Кәсісорындардағы материалдар запастары үш бөлімнен тұрады: ағымды запас, кезектегі жеткізу арасындағы мерзімде өндірісті материалдармен үздіксіз қамтуға жету есебінен; өндірісте дайындалатан материалдардың болуы және кәсіпорындарда жеткізу мерзімінің бұзылу жағдайында құрылатын кепілдік запастары болып табылады. Сонымен қатар, бөлек жағдайларда маусымдық запастар құрылады.

Ағымдық запастардың көлемін анықтау мақсатында барлық материалдар төрт топқа бөлінеді:

1. Белгіленген көлемдегі үнемі және жүйелі қолданылатын материалдар, яғни олар орта мерзімді тапсырыстық және транзитті норманы жоғарылату негізінде қолданылады, кейбір жағдайда оған деген ірі жеткізулерді қажет етеді;
2. Транзит негізінде алынатын материалдар, яғни олар тоқсан бойынша өндірілетін жеткізушілер жұмысының шарты бойынша жарты жыл немесе жыл бойындағы және анықталған айлық мерзімде белгіленеді;
3. Транзитті немесе тапсырыстық норма бойынша аз орта мерзімді шығындардың материалдары;
4. Өткізу мен жабдықтау базасы бойынша алынатан ресурстар. Осы топтардың әрқайсысы үшін әрбір екінші кезектегі жеткізу интервалы әртүрлі анықталады.

Осы топтарға қажетті материалдар үшін интервалдар келісілген мерзімде өткен кезеңдегі жабдықтау ұйымдарының өзгеруіне байланысты қалыптасады.

Екінші топтағы интервалдардың материалдары үшін жеткізушілердің шарттары бойынша 90, 180 немесе 360 күнде қабылданады. Үшінші топтың материалдары бойынша интервалдық жеткізу олардың орта мерзімді материалдарға қажеттілігінің транзитті нормасы бойынша олардың бөлінуімен анықталады.

Төртінші топтың материалдары бойынша жеткізудің интервалы кәсіпорындарға жеткізілетін материалдардың партия көлемінің мақсаттылығы анықталады. Материалдар запастардың кеңдігіне жеткізу шарттары ғана әсер етпейді, сонымен қатар материалдарды пайдалану шарттары септігін тигізеді. Осыны ескере отырып, запас нормасын кәсіпорындар үшін әртүрлі массалық өндірісте қалыптасуы, оның яғни материалдары бірқалыпты қолданылуы мен кәсіпорындар үшін өндірістің партиялық ұйымдарымен және материалдарды кезеңдік шығару мен бірліктік өндіріс үшін қажетті болып табылады.

Материалдарға қажеттіліктер есебіне қарағанда өндірістің негізі қажеттілігінде материалды-техникалық жабдықтау жоспарының құрылуы бойынша эксплуатациялық қажеттілігінде материалдар шығындарын ескереді (құрал-жабдықтарды күту, ғимараттар мен құрылыстарды сақтау), құрал-жабдықтарды жөндеуге, ғимараттар мен құрылыстарға, жаңа өнімдерді меңгерумен байланысты өндіріске енгізу бойынша жаңа техника жұмыстарына, ғылыми-зерттеу жұмыстарына, кәсіпорындарда жүргізілетін және түпкілікті орындалатын жұмыстарына байланысты ескеріледі.

Материалдарға қажеттіліктер толық есебін қанағаттандыру үшін барлық есептелген қажеттіліктердің міндетті талаптар мен материалды-техникалық жабдықтау жоспарына бағытталған материалдық ресурстардың жетіспеушілігіне әкелуі мүмкін бұл қажеттіліктер өндірістің нормалануы мен жаңа техника енгізу жоспарының бұзылуы немесе жөндеу жоспары мен басқа жұмыстарды жүзеге асыру болып табылады.

Материалды-техникалық жабдықтаудың еркін жоспарында кәсіпорындарға қажетті барлық қажеттіліктер үшін материалдардағы жалпы қажеттіліктерді ескерумен қатар запастармен танысу, сонымен қатар кәсіпорындарда материалдарға қажеттіліктерді жабу көзі мен олардың қарапайым түрлерін құру болып табылады.

2. 2. Материалдарды пайдалану процесін басқару.

Материалды ресурстарға қажеттіліктердің өндірістік есептеулерінің негізінде материалды-техникалық қамту жоспарын құрады, яғни ол баланстық есептеулер құқрып, келесі екі бөлімді құрайды:

• жоспарланған жылда ресурстарға жалпы қажеттілікті анықтау;
• қажеттіліктерді өтеу (жабу) көздерін қалыптастыру.

Материалдық ресурстарға қажеттіліктерді жабу көздері жоспарланған мерзімнің басындағы материалдық ресурстардан күтілетін қалдықтары, жеткізулері, өндірістің өзінің материалдары, кәсіпорынның ішкі ресурстары (жинау жолы мен қара және түсті металдардың қалдықтарынқолдану, май регенерациясы және т. б. ) болып табылады.

Жоспарланған жылдың басында материалды ресурстардың күтілетін қалдықтарының абсолютті көлемі материалды-техникалық қамту жоспарын жасау кезінде материалдардың мәліметтері негізінде анықталады. Сонымен қатар күтілетін түсімдер жөнінде және ағымдық жылда қалған мерзімнің уақытында олардың шығындары анықталады.

Жабдықтаудың ішкі көздері болып жеткізудің біржақтылығы табылады.

Жекеменшік өндірісі ішкі ресурстар болып таб ылады. Осы элементтерге байланысты сұрақтарды материалдардың әрбір жеке түрлерін қабылдауда қаралады.

Жоспардың формасы ресурстардың түрлерінен тәуелсіз кәсіпорында әртүрлі болуы мүмкін.

Жыл бойында жұмыс процесінде материалдық ресурстардың толықтырғыш резервтері секілді кездеседі, яғни материалды-техникалық ресурстарды қамтудың жылдық жоспарының іріктелуі мүмкін болып табылады. Іріктеу әр тоқсан жоспарының жолдарын жылдық жоспар негізінде анықтауды құрайды.

Өндірісті үздіксіз функционалдандыру үшін материалды-техникалық қамтудың жақсы орналастырылған мүмкіндігі болып табылады, яғни кәсіпорында материалды-техниакалық жабдықтау органы арқылы орындалады.

Кәсіпорынның жабдықтау ұйымдарының басты міндеті өндірісті қажетті материалдық ресурстармен қамтудың комплектті және сапаға сәйкес оптималды және өз уақытындағы жүзеге асырулары болып табылады.

Осы міндеттерді шешу барысында жабдықтау органдарының жұмыскерлері кәсіпорынның материалдық ресурстарын барлық пайдалануына байланысты ұсыныстар мен сұраныстарды ескере отырып, деңгейі мен оларға деген бағаларды өзгерту және ұйымдар қызметі тауар қозғалысының ұйымдар қызметі тауар қозғалысының үнемді формасының бірқатар жақтарын таңдау, запастарды оптималдандыру, транспорттық-дайындау және қоймалық шығындар негізінде орындалады.

Материалдық ресурстарды басқару жүйесінде қарастырылған ең негізгі ерекшелік бұл ондағы иерархиялық басқарудың жоқтығы, яғни бұл материалдық ресурстардың қозғалысының орындалуына директивті емес әдістермен жүзеге асырылмайды, ол экономикалық тиімді көмектер негізінде жүзеге асырылады.

Мұндай жүйеде олардың барлық қолдданушылары бірқалыпты жағдайда (ал бар болса ол кәсіпорында тұрақты жұмыс істейтіндерге қатысты) кездеседі.

Қоғамдық қажеттіліктердің деңгейінің жоғарылауы нақты тауар өндірушілерге экономикалық қорытындылар бойынша банкротқа ұшырауы әбден мүмкін. Сондықтан да әрбір кәсіпорын қоғамдық қажетті шарттар деңгейін қалыптастыруда көтермелемеген жұмыстарды орындау қажет болып табылады. Ал мұнда материалдық ресурстарды пайдаланудың рационалды механизмі негізгі экономикалық процестерге негізделеді.

Материалдық ресурстарды жұмсау маңызды шараларда материалды пайдалану процесмінің сипаттамасында анықталады. Материалды пайдалану процесіне көптеген факторлар әсер етеді. Олардың негізгілерін төмендегідей қарауға болады:

• өндіріс типі(массалық, ірі, кіші сериялы және бірліктік) ;
• өндіріс көлемі;
• өндірістік процестің регламенттілігінің дәрежесі, еңбек құралдарына барлық жағдайда қажеттілік бөлігінің олардың жалпы жағдайына байланысты дайын өнісге дейін;
• өндірістік циклдың ұзақтығыаяқталмаған өндіріс көлемін анықтайды;
• өндірістің тұрақтылығы- өнімнің жаңа түрлерін шығару үшін өндірістің тез қарқынды дамуы;
• өнім түрлерінемесе жұмыстардың қиындығына байланысты энерго, материалды және ғылыми негізделуі;
• дайындалатын өнімнің аяқталу деңгейі;
• дайындалатан өнімдердің тұрақтылық деңгейіолардың эксплуатация процесінде материал шығындарын анықтау)
• технологиялық процестерге сипаттамаолардың прогрессивті көзқарасы бойынша экологиялық тазалық және қалдықсыздану.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс