Психодиагностикалық әдістемелердің жіктеулері

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Психодиагностикалық әдістемелердің жіктеулері

Қазіргі таңда психодиагностикалық әдістемелерді жіктеудің бірнеше жеткілікті негіздері бар.

Бірнішіден, дұрыс жауап берілетін тапсырмаларға, не болмаса қатысты дұрыс жауабы жоқ тапсырмаларға негізделген диагностикалық әдістерге бөлуге болады. Солшыл топқа көптеген ой өрісі тесттері, жеке тұлғаныңғ кейбір арнайы ерекшеліктердің тесттері жатады (мысалы, Равеннің тесті, Уиткиннің тәуелділік өріс - тәуелсіз өрісты анықтаудың диагностикалық процедурасы, Лучинстің ригидтілік тесті және тағы басқа) . Екінші топтағы диагностикалық әдістемелер қандай-да бір жауаптығ тек жиілігімен сипатталатын тапсырмалардан тұрады. Көптеген жеке тұлғалық сұрақ-жауаптар осындай (мысалы, Р. Кеттелдің 16PF тесті) .

Екіншіден, вербальды және вербальдық емес психодиагностикалық әдістемелерге бөлуге болады.

Алғашқылары зерттелушілердің сөйлеу белсенділігімен жанама; бұл әдістемені құрайтын міндеттер жадыға, қиялдауға, олардың жанама тіл формасында талқылау жүйесіне сәйкестендіріледі. Екіншісі зерттелушілердің сөйлеу қабілетін тек нұсқауды түсіну жоспарында ғана қосады, міндеттің орындалуының өзі вербальдық емес қабілеттерге - перцептивті, моторлы күйлерге сүйенеді.

Үшінші психодиагностикалық әдістемелерді жіктеу үшін қолданылатын негіз - бұл осы әдістеменің негізіне қойылған басты әдістемелік ұстанымдардың сипаттамасы. Бұл негіз бойынша әдетте мына топтарға бөледі: 1) объективті тесттер; 2) стандартталған өзін-өзі қорытындылау, өз кезегінде мына жағдайларды қосады: а) тест-сұрақ-жауаптар; б) келесі контент-талдауды ұсынатын ашық сұрақ-жауаптар; в) Ч. Осгуданың семантикалық дифференциал типі бойынша құрылған шкалалық техникалар; және жіктеу әдістемелері; 3) жоспарлау техникалары; 4) диалогтың (интерактивті) техникалар (әңгімелесу, сұхбаттасу, диагностикалық ойындар) .

Объективті тесттер - бұл дұрыс жауаптар берілетін әдістеме, яғни тапсырманы дұрыс орындау.

Тест-сұрақ-жауаптар зерттелуші пікір енгізуіне қатысты пункт (сұрақтар, бекітулер) нұсқауларын ұсынады (негізінен, жауаптардың екі немесе үш балама нұсқаулары қолданылады) .

Екі бірдей психологиялық ауыспалы бірнеше нұсқаулар топтарын көрсетеді. Тест-сұрақ-жауап пунктері тікелей не субъектінің тәжірибесіне апеллирленуші (мысалы, Сіз қараңғылықтан қорқасыз ба?), не болмаса зерттелушінің жеке тәжірибесі немесе мазасыздануы (мысалы: Адамдардың көпшілігі адал) жанама туындайтын пікіріне, талқылауына тікелей қатысты болады. Сұрақ-жауаптар психикалық ауыспалыларды қосатын бір өлшемді немесе көп өлшемді ретінде құрылады.

Ашық сұрақ-жауаптар зерттелушінің стандартталған жауаптарын қарастырмайды; өңдеудің стандартизациясы еріксіз жауаптардың стандарттық категорияларға жатқызу арқылы қол жеткізіледі.

Шкалалық техникалар қандай-да бір объектілердің (нақты тұлғалардың бейнелеу материалдарын ауызша бекіту) шкаламен берілген сапаларын көрсету бойынша бағалауды ұсынады (мысалы: «жылы - суық», «күшті - әлсіз») . Әдетте үш-, бес- және алтылық шкалалар қолданылады. Шкаланың ерекше үлгісі - бұл шкала аттары деңгейінде объектілерді субъективті құрылымдаумен ұсынылатын субъективтік жіктеу.

Индивидуальдық-хабардар (идеографиялық) репертуарлық торлардың түрінің техникасы шкалалармен сәйкес келетін формада болуы мүмкін, сұрақ-жауап әдісімен әңгімелесу немесе сұхбаттасуды ескертеді. Олардың тест-сұрақ-жауаптардан басты ерекшелігі бағаланатын параметрлер сырттан берілмейді, тек берілген нақты зерттелушінің жеке жауаптары негізінде ерекшеленеді. Бұл әдістердің сұхбаттасу әдісінен айырмашылығы репертуарлық торлар қазіргі статистикалық аппаратты қолдануға мүмкіндік береді және субъектінің жеке ерекшеліктеріне қатысты диагностикалық сенімді қорытынды жасауға мүмкіндік береді.

Проективті техникалар «ынталандыру» ретінде орын алған жеткіліксіз құрылымдық материал барлық сараптаманы сәйкес ұйымдастыру кезінде жалпы субъектінің барлық сипаттамасы ашылатын қиял, елестету процестерін туғызады. Клиникалық қолданыста проективті техникалар көбінесе мәліметтерді интерпретациялау кезеңінде қажетті болатын психодиагностшынығ теориялық дайындығы мен ішкі түйсігінен құрылады. Проективтік техникаларды зерттеулерде қолдану, негізінен, стандартталған мәліметтерді өңдеудің контент-аналитикалық процедурасын қолдануды ұсынады.

Диалогтық техникалар, психодиагност әңгімелесушімен байланысқа түседі және жоғары диагностикалық нәтижелерге осы байланыстың өзгеше ерекшеліктерінің арқасында қол жеткізеді. Сонымен, сенімді байланыс отбасылық қиындықтарды, баланың жеке тұлға болып дамуын сипаттауда және көптеген мәселелерді диагностикалау кезінде қажет, онда психодиагност бір мезгілде кеңес берушінің және психотерапевтің ролін атқарады. Диагностикалық патопсихологиялық зерттеу жағдайы тәжірибе принциптері бойынша құрылымның қалыптасуын талқылайды.

Диалогтық техникалар ауызша (әңгімелесу, сұхбаттасу) және вербальды емес (мысалы, баламен ойнау вербальды емес диагностикалық процедура болуы мүмкін) болады.

Екі бірдей әдістеме құрылатын әртүрлі әдістемелік тәсілдерді егер бірңығай жіктеу негізіне диагностикалық процедураға психодиагносттың өзін және зерттеу нәтижесіне әсер ету дәрежесін қосатын болса бір шкалаға орналастыруға болады.

Аппараттық әдістемелер және объективті психологиялық тесттер психодиагностты психодиагностика процедурасына барынша қатыстыруға, психодиагност тұлғасының ең аз әсеріне, және оның зерттеу нәтижесіне тәжірибесін қолдануға ие. Дәл осындай аз дәрежеде психодиагносты қатыстыруға стандартталған өзін-өзі қорытындылаудың кейбір формаларына - көптеген сұрақ-жауаптар және шкалалық техникаларға ие. Бұл әдістемлерде психологтың сапасы әдістемені құру кезеңіне іске асырылуы мүмкін; оның нәтижелерінің бекітілуі секілді негізінде лаборант-психолог немесе компьютерлік программаның көмегімен орындалатын керітартпа зерттеу болуы мүмкін. Диагностикалық техникалар, керісінше, психодиагностты психодиагоностика процесіне барынша қатыстыру дәрежесімен, оның тәжірибесінің барынша әсер етуімен, кәсіптік машықтарына, зерттеу нәтижелерімен қатынаста болу саласындағы ерекшеліктерімен сипатталады. Бұл көрсеткіштерге әңгімелесу, сұхбаттасу, диагностикалық ойындардың әртүрлі түрлері ие бола алады. Мысалы, патописхологиялық тәжірибе ерекше психодиагностикалық әдіс ретінде психодиагностты қатыстырудың жоғары дәрежесімен сипатталады: тәжірибе «себебі» құрылуы қажет (зерттелуші оның жауаптары негізінде ол үшін маңызды диагностикалық қорытынды жасалатындығын түсінуі қажет), жеке сынақтардың нәтижелері бұл әдістің қаншалықты берілгендігіне байланысты бағаланады (психодиагносттың ойынша) . Клиентпен психологиялық кеңес беріп әңгімелесу негізінде шығарылған диагностикалық қорытынды нәтижелеріне психодиагност нақты анық әсер етпейді. Психодиагност өзінің реакцияларымен, жауапты репликаларымен, өзін-өзі ұстау манерасымен диагностикалық маңызды мәлімет алу үшін тиімді жағдай туғызады.

Қалған психодиагностикалық әдістемелердің барлығы обьективті тест және диалогтың техникалармен құрылған екі полюс арасындаңы аралық жағдайды иемденеді.

Бағыт және жеке шкалалардың интерпретация талдауын ұсынатын көп өлшемді тест-сұрақ-жауаптар басқалардың мәніне және жалпы қырын сипатына байланысты, психодиагностшының клиникалық тәжірибесін талап етеді және сол себепті, психодиагностикалық қорытындылау кезеңінде диагносттың жеке әсер етуінен азат емес. Бұл ықпал ашық сұрақ-жауап не проективтік техникалардың көмегімен алынған зерттеу нәтижелерін кодтау қажеттілігі кезінде аса маңызды емес. Соңғы жағдайда психодиагностшының зерттелушінің қиялдауға, шығармашылыққа деген қабілеттілігін оятатын атмосфераны құруға ерекше ықпал етеді.

Егер бір уақытта екі негізді енгізсе - психодиагностты қатыстыру шарасы, бір жағынан оның зерттеу нәтижелеріне әсер етуі, құралдың заттық бағыты - екінші жағынан болса, онда қазіргі таңда анықталған психодиагностикалық әдістемелерді екі өлемді жіктеулген кестеге орналастыруға болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.