Қазақстан Республикасында арнайы экономикалық аймақтарды дамыту

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ..2
І . Қ.Р АЭА.ны дамыту концепциялары ... ... ... .4
1.1 Арнайы экономикалық аймақтар құрудың мақсаттары ... ... ... ... ... ...4

1.2 Оңтүстік Қазақстан облысының арнайы экономикалық аймағын дамытудың концепциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ...5

II. Оңтүстік арнайы еркін экономикалық аймағы ... ..7
2.1.Мақта.тоқыма өнеркәсібіне арналған ахуалдық сараптама ... ... ... ... ..7
2.2. Тоқыма саласындағы мақта өндіру және шикізат өңдеу мүмкіндігі ... ... ... ... 18
ІІІ."Оңтүстiк" арнайы экономикалық аймағын дамытудың 2007 . 2015 жылдарға арналған бағдарламасы. Мақсаты Мiндеттерi ... ..21
3.1 "Оңтүстiк" арнайы экономикалық аймағын құру, Қазақстан Республикасы ... ... ... ... ... ..21
3.2 Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi ...24

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ...25

Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... .26

Қосымшалар

Нарықтық қатынас жағдайында тұйық ұлттық шаруашылықты әлемдік шаруашылыққа тығыз байланысты ашық экономикалық жүйеге қайта құруды ұйғарады. Қазақстанның кейбір аймақтарында экономикалық жағдайды тұрақтандыруда және әлеуметтік мәселелерді шешуде жедел әлемдік шаруашылық қатынастарына жетуге шарттары бар. Осыдан еркін экономикалық аймақ (ЕЭА) сияқты, жаңа халықаралық шаруашылық әрекеттестік нысанына, осы жүйедегі халықаралық тәжрибеге, әсіресе Қытайдың және Шығыс Еуропа елдерінің түпкі шарттары жақын болғандықтан бізді қызықтырып отыр. Айта кететініміз жөн, ТМД мемлекеттер арасында ең бірінші болып, Ресей және Қазақстан өз жерлерінде мұнай-газ кәсіпорындарымен бірге еркін экономикалық аймақтар ашқан.
Елдің сыртқы экономикалық байланыстарының даму логикасы және оларды реттеу механизмы тез арада еркін экономикалық аймақты ашу сұрағын шешуді әкелді, себебі Ресей және Қазақстанның валюталық түсімдерінің негізгі көздері – мұнай және газ өнеркәсібі – қиын күйзелісте еді.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
І . Қ.Р АЭА-ны дамыту
концепциялары ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1.1 Арнайы экономикалық аймақтар құрудың мақсаттары ... ... ... ... ... ...4

1.2 Оңтүстік Қазақстан облысының арнайы экономикалық аймағын дамытудың
концепциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...5

II. Оңтүстік арнайы еркін экономикалық
аймағы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... 7
2.1.Мақта-тоқыма өнеркәсібіне арналған ахуалдық
сараптама ... ... ... ... ..7
2.2. Тоқыма саласындағы мақта өндіру және шикізат өңдеу
мүмкіндігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
ІІІ."Оңтүстiк" арнайы экономикалық аймағын дамытудың 2007 - 2015 жылдарға
арналған бағдарламасы. Мақсаты Мiндеттерi ... ... ... ... . ... ... .21
3.1 "Оңтүстiк" арнайы экономикалық аймағын құру, Қазақстан
Республикасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
3.2 Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25

Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .26

Қосымшалар

КІРІСПЕ
Нарықтық қатынас жағдайында тұйық ұлттық шаруашылықты әлемдік
шаруашылыққа тығыз байланысты ашық экономикалық жүйеге қайта құруды
ұйғарады. Қазақстанның кейбір аймақтарында экономикалық жағдайды
тұрақтандыруда және әлеуметтік мәселелерді шешуде жедел әлемдік шаруашылық
қатынастарына жетуге шарттары бар. Осыдан еркін экономикалық аймақ (ЕЭА)
сияқты, жаңа халықаралық шаруашылық әрекеттестік нысанына, осы жүйедегі
халықаралық тәжрибеге, әсіресе Қытайдың және Шығыс Еуропа елдерінің түпкі
шарттары жақын болғандықтан бізді қызықтырып отыр. Айта кететініміз жөн,
ТМД мемлекеттер арасында ең бірінші болып, Ресей және Қазақстан өз
жерлерінде мұнай-газ кәсіпорындарымен бірге еркін экономикалық аймақтар
ашқан.
Елдің сыртқы экономикалық байланыстарының даму логикасы және оларды
реттеу механизмы тез арада еркін экономикалық аймақты ашу сұрағын шешуді
әкелді, себебі Ресей және Қазақстанның валюталық түсімдерінің негізгі
көздері – мұнай және газ өнеркәсібі – қиын күйзелісте еді. Бірақ көптеген
фирмалар және қаржы институттар қаржы құралдарын тұрақты салық және кеден
заңдары бар, қолайлы инвестициялық климатты елдерде жүргізуді талап етеді.
Елдің барлық жерінде қолайлы инвестициялық климатты жасау мүмкін емес, бұл
жағдайда бюджетке түсімдер көп қысқарады, бірақ кейбір жерлерге еркін
экономикалық статусы бойынша жеңілдіктер беруге болады.
Және де бұл құбылыстың жаһанды сипаттама алуы тектен тек емес. Қазіргі
уақытта басым көпшілік елдерде еркін экономикалық аймақтар 4 мыңнан асады.
Капиталдың салынуы қазіргі уақытта тиімді шаруашылықты жүргізудің
негізгі себебі деп есептеуге болады. Капитал инвесторлары және алушылары
бір уақытта дамығанда, дамып келе жатқан елдер, осыдан құрылымды қайта
құруға және экспорттық потенциалды күшейтуге, әлеуметтік-экономикалық
дамудың маңызды мәселелерін шешуге артықшылықтарын анықтап отыр.
Бірақ, қабылдаушы мемлекеттің ұлттық экономикасына АЭА-ң көптеген
жұмыс нәтижелеріне қарамастан, біздің елдің ғылыми және іскер топтар
арасында оларды жасау туралы қайшы пікірлер бар.
Кейбір ғалымдар еркін экономикалық аймақтарды құру идеясы сыртқы
экономикалық байланыстардың дәстүрлі формаларын тиімсіз пайдаланудан және
жете бағаламаушылықтан шықты дейді, аймақтар өз ресурстары арқылы емес,
көршілерді біріктіру арқылы жұмыс істейді дейді. Ұйымның осындай
формасымен шетелдермен экономикалық бірлесіп, жұмыс істеудің түпкі мақсаты
– жалғыз бір ауданның емес, бүкіл отан экономикасын дамыту, барлық елдің
тұрмыс халін көтеру.
Әр түрлі елдерде әр түрлі жағдайларда АЭА-ң термины (және оның
модификациялары, 30 жуық белгілі) статустары және мақсаттары бойынша бір-
біріне мүлдем ұқсас емес аймақтарды сипаттау үшін пайдаланады. Олар еркін
кеден аймақтары (Венгрия), еркін алымсыз аймақтар (Болгария), арнайы
экономикалық аймақтар (Қытай), экспорттық өндіріс аймақтары (Азия және
Африка елдері), еркін сауда аймақтары (АҚШ), еркін порттар (Германия),
технополистер (АҚШ, Жапония), сақтандыру және банк аймақтары (Лихтенштейн,
Швейцария) және т.б. болуы мүмкін.
Еркін аймақтың көрсетілген формаларының ерекше белгілерін және жұмыс
істеу негіздерін талдау жалпы түсінікті қыйсындап мазмұндап береді. АЭА
әлемдік тәжрибеде және халықаралық мойындаған тәсілге сәйкес, - атап
айтқанда берілген терминді көпшілік мақұлдаған (соның ішінде БҰҰ
жүйесінде), бұл елдегі бір аймақтың, бөлек қаланың немесе бір ауданның
ерекше салық, кеден, валюта тәртібі, қағидасы бойынша, елдің басқа
аймақтарына қарағанда жеңілдеу, сондықтан шетел капиталын кеңінен тартуға
және сыртқы экономикалық іс-әрекетті жандандыруға мүмкіндік береді.

І . Қ.Р АЭА-ны дамыту концепциялары
1.1 Арнайы экономикалық аймақтар құрудың мақсаттары
Арнайы экономикалық аймақтар экономиканың салаларын дамыту және
қолдау, өңірлерді жедел дамыту және әлеуметтік проблемаларды шешу,
кәсіпкерлік қызметтің тиімділігін арттыру, инвестицияларды, технологияларды
және қазіргі заманғы менеджментті тарту, тиімділігі жоғары және бәсекеге
қабілетті өндірістерді құру мақсатында құрылады.
Арнайы экономикалық аймақ құрудың тәртібі
1.Арнайы экономикалық аймақ құру туралы шешімді Қазақстан Республикасы
Үкіметінің ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Президенті қабылдайды.
Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен бекітілетін арнайы
экономикалық аймақ туралы ережеде оның қызметінің басым түрлерінің
тізбесі айқындалады.
2.Арнайы экономикалық аймақ құру туралы ұсынысты жергілікті және
(немесе) орталық атқарушы органдар, кәсіпкерлер қауымдастықтары мен
одақтары арнайы экономикалық аймақ құрудың қоршаған ортаға әсерін бағалай
отырып, өтінімді, арнайы экономикалық аймақ құрудың тұжырымдамасын,
экономикалық негіздемесін және арнайы экономикалық аймақ туралы ереженің
жобасын ұсыну арқылы уәкілетті органға енгізеді.
3. Уәкілетті орган:
- Сарапшылық кеңестің қорытындысы негізінде арнайы экономикалық аймақ
құру мақсатқа сай болмаған;
- Арнайы экономикалық аймақ құру туралы ұсыныс мемлекеттік экономикалық
саясаттың басымдықтарына сәйкес келмеген;
- Ұсынылған материалдар толық болмаған немесе дәйексіз болған;
- Ұсыныстар қоршаған ортаны қорғау саласындағы талаптарға сәйкес келмеген
жағдайларда арнайы экономикалық аймақ құру туралы ұсынысты қабылдамайды.
4. Арнайы экономикалық аймақ құру туралы ұсынысты қарау үшін
Қазақстан Республикасының Үкіметіне уәкілетті орган өтінімді, қоршаған
ортаға әсерді бағалаумен қоса арнайы экономикалық аймақ құрудың
тұжырымдамасын, экономикалық негіздемесін және сарапшылық кеңестің ол
бойынша оң қорытындысы бар арнайы экономикалық аймақ туралы ереженің
жобасын енгізеді.
Заң бойынша АЭА-лар 25 жылға дейінгі мерзімге құрылады. Бұл жерде айта
кетер басты мәселе, жаңа заң нормалары бұрыннан жұмыс істеп келе жатқан АЭА-
ларға қатысты емес. Мұндай аймақтардың жұмысын жүйелеу мен олардың қызметін
нақты бақылаушы – Индустрия және сауда министрлігі. Министрліктің
Индустриалдық-инновациялық саясат департаменті директоры Ғалым Әміреевтің
айтуынша, келер жылы тағы да төрт АЭА құрылуына ұсыныс түскен. Олардың
екеуі Алматы облысында, бірі Қостанайда, сосын Батыс Қазақстан облысында
құрылуы мүмкін. Алдағы уақытта Байқоңыр ғарыш айлағында, Павлодар
облысында, Алматы қаласында да жаңа АЭА құру жайлы арагідік айтылып қалып
жүр.

1.2 Оңтүстік Қазақстан облысының арнайы экономикалық аймағын дамытудың
концепциясы
Оңтүстік арнайы экономикалық аймағы (бұдан әрі – Оңтүстік АЭА)
Қазақстан Республикасы Президентінің 2005 жылғы 6 шілдедегі № 1605
Жарлығымен Қазақстан Республикасының Оңтүстік Қазақстан облысындағы мақта-
тоқымалық кластерін дамыту және Қазақстан үшін тиімді тоқымалық секторға
инвесторларды тарту мақсатында құрылды. Оңтүстік Қазақстан облысының Сайрам
ауданында орналасқан. Тоқыма өнеркәсібін реструктуризациялау және
модернизациялау есебінен тұрақты экономикалық өсімге; дайын тоқыма
өнімдерін жасау үшін әлемдік брендтерді тарту; ассортимент және сапасын
жақсарту есебінен өнімнің бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату, өнімнің
шығынын төмендету; ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату
және әлемдік экономикада интеграциялауға бағытталған. АЭА әрекет ету
мерзімі 2015 жылға дейін белгіленген.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006
жылғы 21 қыркүйектегі № 895 қаулысымен 2015 жылға дейінгі АЭА дамуының
бағдарламасы құрылды. Оңтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің 2006 жылғы 14
сәуірдегі № 160 қаулысымен және ОҚО Әкімінің 2006 жылғы 23 ақпандағы № 2
шешімімен уәкілетті орган болып ОҚО Кәсіпорын және өнеркәсіп департаменті
белгіленді. АЭА басқару бойынша атқарушы орган ретінде Оңтүстік АЭА
Дирекциясы ММ құрылды. Сонымен қатар Оңтүстік АЭА дамуы туралы мәселелер
бойынша шешімдер мен рекомендациялар шығару үшін ОҚО әкімдігі жанында
кеңестік-ақылдастық орган болып табылатын Үйлестіру кеңесі құрылды.Оңтүстік
Қазақстан облысындағы АЭА құру және инфрақұрылымын дамыту үшін Сайрам
ауданынан 200 га жер телімі бөлінді.
АЭА аумағындағы негізгі қызмет түрлері болып:
1. Джинсы бұйымдары: джинсылар мен мақталық маталар шығару.
2. Түкті бұйымдар: орамалдар, шомылу халаттары және басқа да түкті
бұйымдар шығару.
3. Трикотажды бұйымдар: трикотажды маталар және трикотажды іш киім,
футболкалар, пижамалар, спорттық киімдер, т.б. бұйымдарын тігу;
4. Арнайы киімдер және маталар: күртеше, шалбар, бас киім, комбинезон
және басқалар тігу үшін арнайы киімдер матасы;
5. Төсек-орын маталары: төсек маталары және дайын төсек орындар, тыстар
және үй тоқымасындағы өнімдер;
6. Медициналық өнімдер, қалдықтарды қайта өңдеу: мақта, тампондар және
басқа медициналық өнімдерді өндіру, негізінен талшықты мақта
қалдықтарын қайта өңдеу материалдарын қолдана отырып;
Елбасымыз Оңтүстік Қазақстан облысында болған сапары аясында, облыстағы
мақталы аудандарды өзі аралауы, мақташылармен кездесуі – ел үшін Оңтүстік
Қазақстан өңірінің экономикалық және әлеуметтік жағынан зор маңызы барына
айқын дәлел.
Осы орайда, республика үкіметі осы мақта өндіру саласындағы барлық
белгіленген бастаманы жүзеге асыруды жалғастырады және осы өңір халқының
экономикалық өркендеуін қамтамасыз етуге нақты бел шешіп кіріседі деп
сенемін.
Сөзіміздің нақты бір дәлелі ретінде, бағана жиылыстың басында өздеріңізге
айтқанымдай, Республика Үкіметі кеше ғана оңтүстік өңірдің мақта
саласындағы ғылыми-зерттеу жұмыстарын одан әрі жетілдіру үшін арнайы қаулы
қабылдады. Осыған сәйкес, Мақтаарал ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясын
қосу арқылы, Оңтүстік-Батыс ғылыми-өндірістік ауыл шаруашылығы орталығы
құрылады.
Бұл кәсіпорынға өздеріңіздің Мақтаарал ауданында арнайы Мақта шаруашылығы
ғылыми-зерттеу институтын ашу тапсырылды. Осы мақсатқа келесі жылы ел
бюджетінен 93 миллион теңгеге жуық қаржы бөлінеді.
Бүгінде дүниежүзі бойынша 4000-нан астам арнайы экономикалық аймақ
жұмыс істейді. Олардың ең басты артықшылығы – айрықша кедендік және
салықтық жүйемен жұмыс істеуге негізделген. Әзірге біздің елімізде төрт АЭА
тіркелген: Астана – жаңа қала, Ақтау теңіз порты, Алатау – ақпараттық
технологиялар паркі және Оңтүстік. Бұған дейін жұмыс істеген Қостанай
мен Қызылордадағы АЭА-лар өз міндетін атқарып, жұмысын тоқтатқан. Енді тап
қазір жұмыс жасап жатқан арнайы экономикалық аймақтар жұмысына аз-кем
тоқталайық. Астаналық АЭА 2002 жылы құрылған. Бұл аймақ үстіміздегі жыл
басына дейін 319,3 миллиард теңгені игерген. АЭА территориясында барлығы
201 нысан тіркелген. Олардың 100-і қазірдің өзінде пайдалануға берілді.
Аймақ алып жатқан жердің жалпы аумағы – 1500 гектар. Оның жұмыс істеу
мерзімі – 2010 жылға дейін. Тап осы аймаққа деген инвесторлардың ықыласы
айрықша. Сөзіміз дәлелді болу үшін бір-екі нақты мысал келтіре кетейік.
Мәселен, Пекин Палас бизнес орталығы 43 мың шаршы метрді құрайды. Әу
бастағы жоспар бойынша үстіміздегі жылы пайдалануға берілуге тиіс болатын.
Жобалық өзгерістерге байланысты, яғни тағы да қосымша қабаттар қосылуы
себепті пайдалануға берілу келер жылға қалдырылды. 27 қабаттық бизнес
орталығының екі қабаты жердің астында орналасқан. Ал Солтүстік шұғыласы
тұрғын үй кешені үш биік ғимараттан тұрады. Оның бірі – 42, екіншісі – 37,
ал үшіншісі – 32 қабаттан тұрады. Осы АЭА-ның төл туындысына жататын Хан
Шатырының жөні бөлек. Бұл өте ауқымды, қазақ елінің үлкен мақтанышына
айналатын үлкен жоба болады деп күтілуде.
Ақтау теңіз порты да 2002 жылы құрылған. Дегенмен мұның жұмыс істеу
мерзімі ұзағырақ, анығы 2015 жылға дейін. Қызмет түрлері – химиялық және
металлургиялық өнеркәсіп, дайын металл, резеңке және пластмасса бұйымдарын,
машина мен құрал-жабдықтар шығару, сондай-ақ металл емес минералдық өнімдер
өндіру. Табиғи байлығымен аты шыққан өңір осы аймақ арқылы дайын өнім
өндіруді қолға алмақ.
Ал Алматы қаласы маңайында орналасқан Алатау ақпараттық технологиялар
паркінің негізі 2003 жылы қаланды. Оның негізгі міндеті – елімізге жаңа
технологиялар, капитал және трансұлттық компанияларды тарту. Бүгінде мұнда
9 компания тіркелген. Мұнда телевизор, монитор, компьютер, ноутбук және
басқа техникалар өндіру жоспарлануда.
Осыдан екі жыл бұрын құрылған Оңтүстік арнайы экономикалық аймағы, аты
айтып тұрғандай, Оңтүстік Қазақстан территориясында қоныс тепкен. Дегенмен
осы екі жылдың ішінде тек қана коммуникациялық жұмыстар атқарылып келеді.
Әлі нысандар құрылысы жүргізіліп жатқан жоқ. Осы аймақ негізінде мақта
кластерін қалыптастырып, жеңіл өнеркәсіп саласына жан бітіру ниетіміз бар.
Жұмыс істеу мерзімі 10 жылға белгіленген аймақтың қазіргі шабан тірлігі
жоспарлы уақытта жүйелі жұмыс жасауға жетер ме екен?! Астана мен Ақтау АЭА-
лары әзірге үкімет тарапынан сынға ұшырай қойған жоқ. Ал қалған екеуі жайлы
әңгіме бөлек. Жақында ғана Оңтүстік-ке арнайы ат басын бұрған Индустрия
және сауда министрі онда атқарылып жатқан жұмыстарға көңілі толмайтындығын
жеткізді. Министр аймақ жұмысының нақты нәтижесін көре алмай тұрғанын
қынжыла айтты. Оның айтуынша, Оңтүстік өзінің оң нәтижелерін көрсететін
уақыт әлдеқашан болды. Осы салаға тікелей жауапты министрдің мәліметінше,
Алматы АЭА жұмысы да қанағаттанарлық деңгейде емес. Инвесторларды тарту
жұмысы мардымсыз, сосын жер мәселесін осы күнге дейін шешпеген.

II.Оңтүстік-арнайы еркін экономикалық аймағы.
2.1.Мақта-тоқыма өнеркәсібіне арналған ахуалдық сараптама.
Оңтүстік еркін экономикалық аймағының іргесі ҚР Президентінің 2005
жылғы шілденің 6-сы күнгі № 1605 - ӘМ Оңтүстік арнайы еркін экономикалық
аймағын құру туралы Жарғысына сәйкес қаланады. Бұл еліміздің Оңтүстік
Қазақстан облысында мақта-тоқыма кластерін дамытудың бірден-бір жолы.
Еркін экономикалық аймақ бұдан былай инвесторларды да игі іске тартпақ.
Ал, оның ел мүддесі үшін, аймақтағы тоқыма секторын дамыту үшін қаншалықты
қажет екені баршаға аян.
Мақта өндіру мен тоқыма өнеркәсібі қайсыбір дамыған, дамушы елде
болмасын, экономика саласының нағыз ортаңғы нүктесі болып саналады.
Әлемдегі талшық өңдеу ісі де жыл сайын 5-6 пайызға ілгерілейді. Тоқыма
өнеркәсібі олжалы, ал, тоқыма жабдықтары аса қымбат тұратын мүліктердің
санатында. Қазір тоқыманың әлемдік нарығында мынандай ахуал қалыптасқан:
Еуропа мен Азияның тоқыма өнімдері жарыса нарыққа шығуда. Әйткенмен де
бүгінгі жағдай еуропалық жұмыс күші (орташа жалақы мөлшері - 1,5 мың АҚШ
доллары) есебінен тауардың өз бағасын кез-келген шақта өзгертуге де, жаңа
нарыққа сай етіп шығаруға да ықпалы барын көрсетіп отыр. Ал, Азия елдері
енді-енді осы саланың қарыштап дамуына қадам жасауда.
Елбасының әлемдегі барынша дамыған елу елдің қатарына ену жөніндегі
өзекті тапсырмалары еліміздің бәсекеге қабілеттілігін көтерудің нақты
бағыттарын айқындап берген еді. Соның бірегейі, тоқыма өнеркәсәбі кластері.
Тоқыма өнеркәсібі кластері бағдарламасының негізгі мақсаты – ішкі рынокты
қорғау, мақта өндірушілер мен оны өңдеушілердің құқығы, бәсекеге қабілетті
тауар өңдеуді көздейді. Ол үшін шикізаттан бастап дайын бұйымдарға дейінгі
өңдеу тізбегіндегі барлық қатысушылардың өндіріс рентабельдігіне қол
жеткізу қажет.
Мақта-тоқыма кластерлік тізбегі : Шитті мақта - Талшықты мақта –
Тоқыма жіп жасау – Мата жасау – Мата әрлеу – Дайын тігін бұйымдарын жасау –
Сауда таңбасы.
Президент Н.Ә.Назарбаевтың тапсырмасына сәйкес Үкімет "Тоқыма
өнеркәсібі " кластерін дамыту жоспарын 2005жылы 19 тамызда бекітті және ол
Оңтүстік Қазақстан облысында қарқынды іске асырылуда. Оңтүстік Қазақстан
мақта өсетін, тоқыма өнеркәібі үшін негізгі шикізат болып табылатын
Қазақстанның жалғыз өңірі болып табылады. Табиғи – климаттық жағдайларға
келетін мақтаның рентабельділігі егін алаңдарын кеңейтуге және шығымын
арттыруға ынталандырады.
Тоқыма өнеркәсібі кластерінің дамуының негізгі бастамасы 2005 жылдың
маусым айында құрылған "Оңтүстік" арнайы экономикалық аймағы (бұдан әрі -
АЭА) болып отыр. АЭА – аймақ үшін және жалпы Қазақстан үшін перспективалы
болып табылатын тоқыма секторына инвесторларды тарту үшін құрылған.
Оңтүстік арнайы экономикалық аймағын дамыту үшін 500 миллион долларға
жуық жекеменшік инвестиция тарту жоспарлануда.
Территория жағынан АЭА облыс орталығы болып табылатын Шымкент
қаласы маңында, қоршалған территорияда орналасқан. Оңтүстік АЭА-ның
территориясы үшін, көлік және жағар-жанармай инфрақұрылымы тұрғысынан
тиімді орналасқан (АЭА территориясы жанынан теміржол өтіп, электрэнергиясы
мен газ кіргізілетін болады), 200га жер бөлінген. 15-тен астам жаңа жіп
иіру, тоқыма және тігін өндірісі құрылады деп болжауда. Сонымен қатар,
мұнда салық және кеден органдарының офистарын орналастыру жоспарлануда. АЭА
кәсіпорындарында жылына 100 мың тонна мақта өңдеуі жоспарланып, ол осы
аймақта 5 мың жұмыс орнымен қамтамасыз етеді.
Осы жағдайда, тоқыма құрал-жабдықтарының үлгіленуі кезінде
Қазақстанның, атап айтқанда, Оңтүстік Қазақстан облысының әлемдік сапа
сұранысына жауап бере алатын тауар өндіру мүмкіндігі де жоқ емес. Ал,
тоқыма өнеркәсібін жандандырып, дамыту үшін әлбетте жаңа үрдістер мен жөн-
жобалар қажет.
Осыған байланысты әлемдік тоқыма өнеркәсібі өндірістің жаңа түріне бет
бұрды: ол жаңа тоқыма өнеркәсібін құру ісі емес, қайта, жаңа технологияны
енгізу арқылы бұрынғыны жаңғыртып, өңдеу арқылы жүзеге асыру ісі болып
табылады. Есепке сүйенсек, жылына 10 мың тонна мақта талшығын өңдейтін
кәсіпорын салып, соның қазығын қағу үшін кемі 70 млн. АҚШ доллары қажет.
Бұл орайда қаржының 80-90 пайызы құрал-жабдыққа жұмсалады, тек 10-20 пайызы
ғана құрылысқа және өзге де шығындарға кетеді.
Салынатын кәсіпорын инвестиция тартылып болғаннан кейінгі бес жылда
ғана, жүйе бойынша, жоба көзіне жатады және ол ұзақ уақыт бойы, бұл
жағдайда 2015 жылға дейін өз өтімін өндіріп ақтай алмайтыны сөзсіз.
Сондықтан бұларға жеңілдік беретін жағдай қарастыруды да қамдаған жөн. ЕЭА-
ты құру алдағы 5-10 жылда 15 мың жаңа жұмыс орнын ашып, отандық тоқыма
өнеркәсібін жаңғыртуға жол ашпақ. Бұл салық ісінде де еселенген пайдаға
кенелтпек.
Оңтүстік еркін экономикалық аймағын құруға және осы бір
инфрақұрылымды дамытуға байланысты Оңтүстік Қазақстан облысында 200 га жер
бөлінді. Бұл жер Сайрам ауданында орналасқан. Таңдалған аймақта темір жол
торабы, ЛЭП ВЛ-500 желісі, 5 шақырымдай қашықтықта жоғары қысымды газ
құбыры бар.
Оңтүстік Қазақстан облысы еліміздің мақта өсіретін, осы ақ алтынның
шикізат көзі болып табылатын жалғыз ғана аймағы. Табиғат пен климаттың
қолайлығы жиым-терімнің ұлғаюына, мақтадан түсер пайданың артуына сеп
болады.
Тоқыма өнеркәсібін дамытудың ең негізгі шамасы болып, оның үстіне,
мақта нарығындағы отандық тегеурінді компаниялардың арасындағы бәсекелестік
те танылады. Мықты бәсекелестік шыны керек, бүгінде әрбір компания
жетекшілерін мақта өңдеу зауыттарының жаңасын өздігінше, я болмаса,
шетелдіктердің көмегімен салуға жұмылдырып отыр.
Шетелдік инвесторларды тарту - ЕЭА-ты дамыту бағдарламасының
басымдыққа ие бағыттарының бірі, бірегейі. Оңтүстік еркін экономикалық
аймағын мемлекет қаржысы есебінен салу отандық және шетелдік компанияларға
жағдай жасаудың жолы болмақ. ЕЭА-қа инвесторларды тарту кезінде де оларға
жеңілдіктер қаралуда.
Еліміздегі саяси тұрақтылық шетелдік инвесторлардың ұзақ мерзімге
қаржы құюына сеп екені аян. Ал, мемлекетіміздегі жүргізіліп жатқан саясат
болса, ішкіэкономикалық байланыстардың беки түсуіне ықпал етпек.
АЭА: тоқыма өнеркәсібін, атап айтқанда, дайын бұйымдар өндірісін
дамыту; ҚР-сы экономикасының әлемдік шаруашылық байланыстар жүйесіне кіруін
жандандыру; дайын тоқыма өнімдерін өндіру үшін әлемдік сауда маркілерін
өндірушілерді тарту; жоғары технологиялық өндірістер құру, өндірілетін
тоқыма өнімдерінің сапасын жақсарту мен түр-түрін көбейту мақсатында
құрылды.
АЭА жұмысы ішкі тұтыну тоқыма нарығының өсуін, сонымен қатар экспортқа
негізделген өндіріс. Мұнда кәсіпорынның негізгі жұмыс түрлері мыналар
болады:
• Мақта-мата жіптері мен барлық иірілген жіп түрлерін әзірлеу
• Тоқыма өндірісі
• Әрлеу-бояу
• Дайын тоқыма өнімдерін өндіру
• Трикотажды және шұлық-байпақ өнімдерін өндіру
• Арнайы киімдерді өндіру
Қазақстанның тоқыма өнеркәсібі табиғи және синтетикалық талшықтардан
иірімжіп пен матаны істеп шығарумен айналысатын кәсіпорындардың тобын
білдіреді. Қазақстан Республикасы экономикалық қызмет түрлерінің жіктеуінше
(ЭҚЖЖ) сәйкес тоқыма өндірісі экономикалық қызметтің 7 түрімен және 20 кіші
түрімен ұсынлуы тиіс. Саланың құлдырауына байланысты көптеген өндірістік
бағыттар жойылып жабылды. Мысалыға, тігін жіптерді шығару, талшықтар мен
иірімжіптерді бояу, металдарды ағарту, баспа суреттеу мен өңдеу, трикотаж
жаймасын өндіру және басқалары секілді қызмет бағыттары жоқ.

Қазақстан Республикасының тоқыма өнеркәсібі саласындағы
экономикалық қызмет түрлері
Экономикалық қызмет Экономикалық қызметтің кіші түріӨндірістің жағдайы
түрлері
Өндіріс бар Өндіріс
жоқ
1. Тоқыма 1.1. Кардты иіру +
талшықтарын Мақта-мата
иіру талшығын иіру
Тарақпен иіру +
1.2. Жүн Тарақпен иіру +
талшықтарын
иіру
Аппараттық иіру +
1.3. Зығыр талшығын иіру +
1.4. Табиғи жібек, жасанды және +
синтетикалық талшықтарды жасау
1.5. Тігін жіптерін өндіру +
1.6. Басқа да тоқыма талшықтарын +
дайындау мен иіру
2. Тігін өндірісі 2.1. Мақтадан тоқылған маталарды+
өндіру
2.2.Жүннен тарақпен иірілген +
тоқылған иірімжіптен
матаны өндіру
аппаратпен +
иірілген
иірімжіптен
2.3. Жібек маталарын өндіру +
2.4. Басқа да тоқыма маталарды +
өндіру
3. Тоқыма маталарды 3.1. Талшықтар мен иірімжіптерді +
өңдеу бояу жөніндегі көрсетілген
қызметтер
3.2. Маталарды ағарту мен бояу +
жөніндегі көрсетілген қызметтер
3.3.Маталарды баспас суреттеу +
жөніндегі көрсетілген қызметтер
3.4. Сіңірілген маталарға +
жабындыны жасау жөніндегі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.