Өзен жырғаларында сулардың қозғалысы

1 Өзен жырғаларында сулардың қозғалысы
2 Өзендердегі сулардың жоғалуы және шығыны

Су ағыны үшін турбулентті қозғалыс тән. Оның жылдамдығы әрбір нүктеде үздіксіз өзгеріп отырады және өзгеру мөлшері және бағыты бойынша да орын алады. Бұл судың үнемі араласып тұруына ықпал жасап және жуу әрекетінің үнемі орын алуын қамтамасыз етеді. өзен жыраларында жылдамдықтың таралуы көптеген себептерге байланысты болып келеді (жырғаның пішініне, әртүрлі тереңдіктердің кезігу тәртібіне және т.б.), ал сондықтан жырғалардың әрбір нүктесіндегі судың ағысының жылддамдғы әртүрлі болып келеді. Ең жоғары ағыс жылдамдығы ең терең орындарда байқалады: тік бұрышты түзу жырғаларда, жағалаудың бұрылған орындарында жоғары жылдамдықтар байқалады. Судың вертикал бойынша ағысының жылдамдықтары да әртүрлі болып келеді. Максималды жылдамдық су айналарында немесе оған жақын маңда орын алады (сурет 45). Су ағысының орташа жылдамдығын Шези формуласы бойынша есептеуге болады.
Өзендердің қоректенуінің төрт негізгі көзі болады: жаңбырлық, қарлы, мұзды, және жер асты көздері. Қоректендіру көздерінің қандай да бірінің ролі және уақыт бойынша таратлуы негізінен климаттық шарттарға байланысты болып келеді. Қоректену өзен деңгейінің тербелуіне әрекет етеді. Өзендердің деңгейлерін жүйелі түрде бақылап отыру өзендегі су мөлдшерінің уақытқа байланысты өзгеріп отыру заңдылығын айқындауға және олардың сулы режимдерін байқауға мүмкіндік береді. Өзендердің жылдық сулық режимінде фазалар деп аталатын белгілі бір тәртіпте қайталанып отыратын периодтарды бөліп көрсетуге болады. Мұндай фазаларға межень, топырақтың құнарлылығы және сулануды жатқызуға болады.
Межень – жер астының қоректенуі басым болып келетін кезеңдегі өзен суы деңгейінің ең төмен болатын кезеңі. Жазғы межень топырақтардың зәктенуге деген жоғары қабілеттілігі салдарынан және судың қатты булануынан туындайды, ал қысқы межень – жер бетілік қоректену болмаған жағдайда орын алады.