Атмосфераның негізгі қасиеттері және оның экологиялық мәні

ЖОСПАР:

1.1. Атмосфера туралы түсiнiк, оның құрамы жəне био.

сфера мен адам өмiрiндегi маңызы.

1.2. Атмосфераның ластануы мен ластаушы көздер.

1.3. Атмосфералық ауаның ластануының зардаптары.

1.4. Атмосфералық ауаны ластанудан сақтау жəне қорғау.

Жер атмосферасы (грекше: atmos-бу жəне sphaira-шар)-Жердi қоршап тұрған газды қабықша. Атмосфера деп Жердi онымен бiрге айнала жүрiп оны қоршап тұрған газды ортаны айтамыз. Атмосфераның массасы 5,15-5,9 х 1015 тонна. Атмосфера Жер бетiндегi барлық тiршiлiк процестерiнiң жүруiн қамтамасыз етiп, адамзат тiршiлiгiнiң барлық жақтарына үлкен əсер етедi.
Атмосфераны зерттеушi мамандардың пiкiрiнше, ол Жер бетiнен қашықтаған сайын түрлi температурадағы бiрнеше аймақтардан тұрады.
Атмосфераның құрылысы бiрнеше қабат құрылымнан тұрып, тропосфера, стратосфера, мезосфера жəне термосферадан тұрады. 1000 км жəне одан ары қарай экзосфера болып, онда атмосфералық газдар əлем кеңiстiгiне таралады. Осы қабатта атмосфера бiрте-бiрте планета аралық кеңiстiкке ауысады.
Атмосфераның Жер бетiне ең жақын қабаты "тропосфера" деп аталады. Бұл қабаттың орта ендiкте теңiз деңгейiнен биiктiгi — 10-12 км, экваторда — 16-18 км, полюстерде — 7-10 км. Осы қабатта жауын-шашын, бұлттар түзiлiп, найзағайлар күн күркiреуi жүредi. Тропосфераның жоғарғы жағында 40 км — ге
созылатын стратосфера қабаты орналасқан. Онда ылғалдылық бiршама төмен, атмосферадағы озонның көп бөлiгi осы қабатта жинақталған, озон Күннiң ультракүлгiн сəулелерiн сiңiрiп, атмосфераны қызып кетуден сақтайды.
Стратосферадан кейiн 50 км биiктiкте мезосфера қабаты орналасқан. Мезосферада температура одан əрi қарай төмендеп, 80 км биiктiкте — 700С -қа түседi. Мезосферадан жоғары белгiлi шекарасы жоқ термосфера орналасқан, онда 500-600 км биiктiкте __________температура +16000 жетедi. Атмосфераның қабаттарындағы ауа биiктеген сайын сұйылып, қысым төмендейдi.
Ең соңында Жерден ең алыста 800-1600 км қашықтықта экзосфера орналасқан.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ƏДЕБИЕТТЕР:
1. Одум Ю. Экология. Часть 1-2 — М., 1986 г.
2. Риклефс Р. Основы экологии. — М., 1979 г.
3. Новиков Г.Л. Основы общей экологии и охраны природы
— М., 1979 г.
4. Бродский А.К. Краткий курс экологии. Алматы Наука.—
1998 г.
5. Фурсов В.И., Амиргалиев М.Г. Краткий курс экологии.—
Алматы, 1996 г.
6. Саданов А.К., Аскарова У.Б. и др. Практикум по
экологии. Алматы, 1999 г.
7. Саданов А.К., Аскарова У.Б. и др. Экология. Учебник
для студентов ВУЗов. Алматы, 2001 г.
8. Гиляров А.М. Популяционная экология. — М., 1995 г.
9. Банников А.Г., Рустамов А.К., Вакулин А.А. Охрана
природы — М., 1985 г.
10.Фурсов В.И. Охрана природы в сельском хозяйстве.—
Алматы, 1987 г.
11.Сагимбаев Г.К. Экология и экономика.— Алматы.: Кар-
жы-каражат, 1997.
12.Уатт К. Экология и управление природными ресур-
сами.— М.: Мир, 1971.
13.Федоров В.Д., Гильманов Т.Г. Экология. — М.: Изд-во
МГУ, 1980.
14. Чернова Н.М. Лабораторный практикум по экологии.—
М.: Изд-во МГУ, 1986.
15. Чернова Н.М., Былова А.М. Экология.— М.: Просве-
щение, 1987.
16.Шилов И.А. Практикум по экологии наземных поз-
воночных животных. — М.: Высшая школа, 1985.
17.Шилов И.А. Физиологическая экология животных.— М.:
Высшая школа, 1985.
18.Захаров В.И., Качурин И.М. Охрана водных ресурсов.—
М., 1979 г.
19.Матросов И., Попова И.А. Охрана водной среды. 1995 г.
20.Орлов В.Г. Контроль качества поверхностных вод.— Л.,
1988 г.
104
21.Беличенко Ю.П., Швецов М.М. Рациональное использо-
вание и охрана водных ресурсов.— М., 1986 г.
22.Владимиров А.М., Ляхин Ю.И., Матвеев Л.Т., Орлов В.Г.