Трансгенді ағзалар
Әсіресе, көршілес жатқан Қытайдан киім-кишек, тағам өнімдерінің ағылып жатқаны да жасырын емес. Әдеттегі пішінінен екі есе үлкен әрі жып-жылтыр болып тұрған өнімдердің біздің нарықты жаулап алғанына да біраз уақыт болды. Қарапайым халық бұл өнімдерде қандай қатер бұғып жатқанын білмегендіктен, оны алуға мәжбүр. Өзі арзан, өзі әдемі. Бірақ сол сырттан әкелген көптеген тағамдардың гені модификацияланғандығын көпшілік біле бермейді. Қазіргі кезде БАҚ-та трансгенді өнімдердің зияны жайлы жиі айтыла бастады. Осы мәселе жөнінде Қазақ тағамтану академиясының президенті, академик Төрегелді Шарманов, медицина ғылымдарының докторы, профессор, профилактикалық медицина академиясының академигі Алдашев Ахмет Алдашұлы, Ауыл шаруашылығы ғылым-дарының докторы, профессор Сәдуақасов Серік Сәдуақасұлы, биология ғылымдарның докторы, профессор Сүлейменова Сәуле Ертайқызы, биология ғылымының докторы, өсімдіктер биология және биотехнология институтының клеткалық биология зертханасының меңгерушсі Бишембаева Нәзира Қозыкейқызымен пікірлескен едік.
Шала-шарпы тексеріп, қорытынды жасауға болмайды Төрегелді Шарманов: — Америка мемлекетінде күллі әлемге аты шыққан ғалымдар көп. Олардың саясатпен шаруасы жоқ, өздерінің құнды ғылыми жұмыстарымен бүкіл дүниежүзіне белгілі болды. Әсіресе, бұл елде медицина, физиология, биология саласы қатты дамыған. Мәселен, атақты Нобель сыйлығы пайда болғаннан бері дүниежүзі бойынша 191 ғалым алған. Ал оның 95-і американдық ғалымдар. Бұл беделді сыйлықты кез келген адамға бермейді. Трансгенді өнімдерді зиян деп отырған Ресейде екі-ақ адам алған. Міне, осыдан-ақ Америка мемлекетінде ғылымның, техниканың жоғары деңгейде дамығанын көруге болады. Осы елдің ғалымдары трансгенді өнімдердің адам денсаулығына қатері жоқ екенін дәлелдеген. Ал енді Ресей ғалымдарының шала-шарпы тексеру жасап, гені модификацияланған өнімдер адамның генін өзгертіп, күрделі ақауларға ұшыратады деп жүргені тіпті күлкілі. Жүзімі картоптай, қызанағы шірімейтін бұл не ғаламат? Серік Сәдуақасұлы: — Біздегі көкөніс, жеміс-жидектердің басым бөлігі Қытай-дан әкелінген. Олар-дың сырт пішіні өзгергені, сақталу мерзімінің ұзақтығы бірден көзге түседі.
Шала-шарпы тексеріп, қорытынды жасауға болмайды Төрегелді Шарманов: — Америка мемлекетінде күллі әлемге аты шыққан ғалымдар көп. Олардың саясатпен шаруасы жоқ, өздерінің құнды ғылыми жұмыстарымен бүкіл дүниежүзіне белгілі болды. Әсіресе, бұл елде медицина, физиология, биология саласы қатты дамыған. Мәселен, атақты Нобель сыйлығы пайда болғаннан бері дүниежүзі бойынша 191 ғалым алған. Ал оның 95-і американдық ғалымдар. Бұл беделді сыйлықты кез келген адамға бермейді. Трансгенді өнімдерді зиян деп отырған Ресейде екі-ақ адам алған. Міне, осыдан-ақ Америка мемлекетінде ғылымның, техниканың жоғары деңгейде дамығанын көруге болады. Осы елдің ғалымдары трансгенді өнімдердің адам денсаулығына қатері жоқ екенін дәлелдеген. Ал енді Ресей ғалымдарының шала-шарпы тексеру жасап, гені модификацияланған өнімдер адамның генін өзгертіп, күрделі ақауларға ұшыратады деп жүргені тіпті күлкілі. Жүзімі картоптай, қызанағы шірімейтін бұл не ғаламат? Серік Сәдуақасұлы: — Біздегі көкөніс, жеміс-жидектердің басым бөлігі Қытай-дан әкелінген. Олар-дың сырт пішіні өзгергені, сақталу мерзімінің ұзақтығы бірден көзге түседі.
Трансгенді ағзалар
Әсіресе, көршілес жатқан Қытайдан киім-кишек, тағам өнімдерінің
ағылып жатқаны да жасырын емес. Әдеттегі пішінінен екі есе үлкен әрі жып-
жылтыр болып тұрған өнімдердің біздің нарықты жаулап алғанына да біраз
уақыт болды. Қарапайым халық бұл өнімдерде қандай қатер бұғып жатқанын
білмегендіктен, оны алуға мәжбүр. Өзі арзан, өзі әдемі. Бірақ сол сырттан
әкелген көптеген тағамдардың гені модификацияланғандығын көпшілік біле
бермейді. Қазіргі кезде БАҚ-та трансгенді өнімдердің зияны жайлы жиі айтыла
бастады. Осы мәселе жөнінде Қазақ тағамтану академиясының президенті,
академик Төрегелді Шарманов, медицина ғылымдарының докторы, профессор,
профилактикалық медицина академиясының академигі Алдашев Ахмет Алдашұлы,
Ауыл шаруашылығы ғылым-дарының докторы, профессор Сәдуақасов Серік
Сәдуақасұлы, биология ғылымдарның докторы, профессор Сүлейменова Сәуле
Ертайқызы, биология ғылымының докторы, өсімдіктер биология және
биотехнология институтының клеткалық биология зертханасының меңгерушсі
Бишембаева Нәзира Қозыкейқызымен пікірлескен едік.
Шала-шарпы тексеріп, қорытынды жасауға болмайды Төрегелді
Шарманов: — Америка мемлекетінде күллі әлемге аты шыққан ғалымдар көп.
Олардың саясатпен шаруасы жоқ, өздерінің құнды ғылыми жұмыстарымен бүкіл
дүниежүзіне белгілі болды. Әсіресе, бұл елде медицина, физиология, биология
саласы қатты дамыған. Мәселен, атақты Нобель сыйлығы пайда болғаннан бері
дүниежүзі бойынша 191 ғалым алған. Ал оның 95-і американдық ғалымдар. Бұл
беделді сыйлықты кез келген адамға бермейді. Трансгенді өнімдерді зиян деп
отырған Ресейде екі-ақ адам алған. Міне, осыдан-ақ Америка мемлекетінде
ғылымның, техниканың жоғары деңгейде дамығанын көруге болады. Осы елдің
ғалымдары трансгенді өнімдердің адам денсаулығына қатері жоқ екенін
дәлелдеген. Ал енді Ресей ғалымдарының шала-шарпы тексеру жасап, гені
модификацияланған өнімдер адамның генін өзгертіп, күрделі ақауларға
ұшыратады деп жүргені тіпті күлкілі. Жүзімі картоптай, қызанағы шірімейтін
бұл не ғаламат? Серік Сәдуақасұлы: — Біздегі көкөніс, жеміс-жидектердің
басым бөлігі Қытай-дан әкелінген. Олар-дың сырт пішіні өзгергені, сақталу
мерзімінің ұзақтығы бірден көзге түседі. Бұл — генетикалық өзгерістің басты
белгісі. Осы өнімдерді қандай мемлекеттік орган қадағалап отырғаны
белгісіз. Күнделікті тұтынып отырған халық та сұрамай сатып ала береді.
Мәселен, қызанақ үйде де, базарда да тастай болып қатып жата береді.
Бұзылмайды. Ал өзіміз өсірген қызанақ екі-үш күннен кейін босап, жарамсыз
болып қалады. Соған қарағанда, Қытай т.б. елдер өнімдерді гендік
модификацияны қолданып өсірген бе деп ойлаймын. Бірақ олар ондай мәлімет
бермейді, оны ешкім білмейді. Жүзімнің өзін алсаңыз, әдеттегі табиғи
көлемінен еке есе үлкейіп, картоппен бірдей. Тіпті, осы күнгі шұжық, котлет
дегендердің құрамында мүлде ет жоқ. Ол кәдімгі шетелдің соясы, еттің дәмін
келтіретін түрлі қоспалардан жасалады. Ал сол сояның гені
модификацияланғаны белгілі. Бірақ халық оны білмегендіктен, ас мәзіріне
қолданады. Гендік инженерия — биотехнология әдісінің бір түрі. Бұл қазір
біздің елде селекцияда қолданыс тауып жатыр. Әсіресе, астық шаруашылығында
бидай, жүгері, қант қы-зылшасы, арпаның табиғат апаттарына төзімді
сорттарын өсіріп, қолдануда. Қазақстанда гендік инженерияның іргетасын
қалаған — Ізбасар Рахымбаев. Б.Сариев, Р.Оразалиев деген ғалымдар гендік
құрамы өзгерген бидайдың, арпаның сорттарын шығарды. Алайда, бұл өнімдерде
аса қауіпті өзгерістер болмаған сияқты. Мемлекеттік сорт сынау
комиссиясының және өздерінің жасаған биохимия талдауына сүйенсек, олардың
құрамында аса қауіпті өзгерістер жоқ. Шетелден әкелінген көкөніс, жеміс-
жидектерде қауіпті өзгерістер көп. Дерек көздеріне сүйенсек, қызанақты
тастай қып шығару үшін акуланың азу тісінің гендері пайдаланылады екен.
Әдістемесін білсе, үш түрлі ағзаны бірге әрекеттестіріп, жаңа бір өнім
алуға болады (өсімдік, жануар, микроағза (бактерия)). Оны бактерия гені
тасымалдайды. Ішек таяқшасы деген бактерия өте бейімделгіш және гендердің
бір бөлігін тасымалдайды. Яғни клеткалық, гендік инженерия бойынша акуланың
азу тісінің бір генін алып, қызанақ жасушасының ішіндегі ДНК-ның бір
бөлігімен алмастырып жібереді. Ал жүгеріге зиянкес жәндіктер залалын
тигізбеуі мақсатында жыланның уынан алынған белсенді генді енгізеді. Міне,
сондықтан үш түрлі ағзаның адамға қандай әсері бар екендігін зерттеу керек.
Ең алдымен жәндіктерге сынақ жасап барып, адамдарға пайдалануға ұсынған жөн
деп есептеймін. Канаданың мал шаруашылығы мамандары қарапайым сиырдан сүтті
екі есе көп беретін сиыр түрін биотехнология әдісімен шығарды. Әрине, бұл
құпия түрде жүзеге асырылды. Оның өнімін, сүтін сата бастаған. Содан оны
эколог, дәрігерлер тексеріп, зиянын анықтаған соң, бүкіл сүтті далаға
төктіріп, ол іріп, бұзылғанша қадағалап тұрған. Трансгенді бидай, арпа
Қазақстанның облыстарында егіліп жатыр. Дәстүрлі әдіспен, трансгенді және
улы химикаттармен өндірілген өсімдіктер болады. Соңғы екеуінің зияны бар.
Аме-рикандықтар бұл өнім түрлерін тегін бағалап отырған жоқ. Бізге де
сондай жүйе енгізу керек. Ол үшін тағамтану ака-демиясының зертханаларын
нығайтып, бұл кісілерге сертификат беріп, соны реттеп, анықтап отыруға
жағдай жасау керек. Қазір кәсіпкерлер шетел өнімдерін вагондап таситын
болды. Сол өнімдерге сараптама жасалмай отыр. Тиісті сауда орындарына
қандай өнімдер түсіп жатқанын білуге болады. Өзіміз Ташкенттің жеміс-жидегі
таза болар деп соны аламыз, бірақ кім біледі, олар да қытайдың тұқымын алып
өсіретін шығар. Трансгенді өнімдердің бәрі кері әсер ете бермеуі мүмкін.
Ағзаның өзіне болмаса да келешек ұрпағына әсер етіп, күрделі өзгеріске
ұшыратуы мүмкін. Биотехнология ғылымын 1950 жылдардағы атом энергиясының
дамуымен қатар қоюға болады. Биотехнологиялық әдістерді қолданып қару
жасасақ, бір мемлекетті құрту үшін бір пакет жеткілікті. Сондықтан мұның
әсерін бірден көре алмайсың. Улыхимикаттардың әсерін бір айдың ішінде
көруге болады, өнімді де ажыратуға болады. Мәселен, нейтраты көп қарбызды
жарғанда іші сап-сары болса, лақтырып жібереміз. Базарлардағы зертханада
өнімдерге сараптама жасайтын сияқты. Бірақ олардың жұмыстары дұрыс
жүргізіліп жатқан жоқ. Ал гені модификацияланған өнім — ақырын әсер ететін
бомба тәрізді. Қазір әлeмдегі жеті миллиард халықтың бір миллиарды ашығып
жатыр, тамақ жетпейді. Сол себепті Америка, Англия ғалымдарына сондай
өнімдерді өсіріп, жеке кәсіпкерлeр арқылы Кения, Индия, Африка елдеріне
апаруға рұқсат етілген. Бірақ өз елдерінде жегізбейді. ГМО- ның адамның 2-3
ұрпағына әсерін білу үшін жануар-жәндіктерге сынақ жасау керек. Шетелде бұл
жұмыстар баяғыда басталып кетті. Біз де сөйтуіміз керек. Базарлардағы
зертханалар тек нейтраттарды, т.б. зиянды заттар мөлшерін анықтай алады.
Адам денсаулығына аса қауіпті нейтрат, микроағза бар ма, көп пе соны
тексереді. Ал енді трансгенді тексеруге мүмкіндігі жоқ. Ол үшін арнайы
құрал-жабдықпен жабдықталған зертхана керек. Мемлекеттен ондай сұраныс
әзірше түскен жоқ. Қытайда алдыңғы жылы сәбилерге арналған тағамға зиянды
қоспа қосқан адам атып тасталынды. Халық тұтынатын тағам, зат өндірісінде
тәртіп болу керек. Ресей Қытайдың ойыншықтарының ішек-қарын жұмысын
бүлдіріп, экзема сияқты ауруларды тудыратын зиянды қоспалардан жасалғанын
білген соң, дереу қайтарды. Ал біз үндемей отырмыз. Биотехнология саласын
дамыту керек. Бірақ біздің елде бұл сала әлі күнге дамымай келеді. Бұл
саланы қолданып, бір бөлменің ішінде бүкіл қаланы қызанақпен қамтамасыз
ететін өндіріс жасауға болады немесе бүкіл Алматыны гүлдендіретін гүл
хауыздарын өсіруге болады. Бұл үшін биотехнологияны дамытуға қаражат бөлу
керек. Топырақты, суды уландырып біттік Ахмет Алдашұлы: — Гендік
модификация дегеніміз — улы заттарға, суыққа, ыстыққа төзімді өсімдік түрін
шығару. Әлемдегі 7 миллиард халықтың 1 миллиарды аш екенін ескерсек, бұл —
халықты аштықтан құтқарудың тиімді жолы. Ескі дәстүрлі әдіспен өнімді дәл
сондай етіп арттыра алмаймыз. Трансгенді өнімді өндірушілерді оның тез өнім
беретіндігі және төзімділігі қызықтыруда. Пестицид, химиялық тыңайтқыштарды
қосып өнім өсіреміз деп топырақты, суды уландырып, экологияны күрт
нашарлатып алдық. Ал трансгенді өсімдіктер экологияға, қоршаған ортаның
апаттарына төзімді болғандықтан, ондай химиялық тыңайтқыштарды жерге себуді
қажет етпейді. Кейбір аурулардың алдын алу үшін емдік қасиеті бар
трансгенді өнімдердің де шығарылғаны белгілі. Осының бәрін ескерсек, оның
келешегі зор деп айтуға болады. Бірақ солай екен деп не болса соны егіп,
өсіре беруге болмайды. Сондықтан мұны жақсылап тексерген жөн. Мәселен, біз
қызанақтан, колбасадан т.б. тағамдардың кейбірінен, биологиялық белсенді
қосындыларды, соя концентраты ДНК-сын, яғни трансгенді таптық. Құжаттар
бойынша ондай қосынды 09 пайыздан аспау керек. Сонда 117 өнімнің 20-ы ге-ні
модификацияланған болып шықты. Белгілеген мөлшерден, 09 пайыздан асып
кеткен. Дүниежүзілік ғалымдардың біразы жалған пікір айтып жүр. Мәселен,
Ресейдің ғалымдары халықты қорқытып мақала жазды. Олар егеуқұйрықты
америкалық соямен үш ай бойы қоректендіріп, экс-перимент жасаған. Соның
нәтижесінде олардан әртүрлі ақаулар тапқан, ұрпақ беру қабілеті
төмендегенін байқаған. Енді өзіңіз ойлаңызшы, біз түрлі тағам жеп
үйренгеміз. Егер де біз генді модификацияланған емес, экологиялық таза бір
тағаммен ғана үш ай бойы тамақтансақ, біздің ағзамыздан да неше түрлі
ақауды табуға болады. Оның бәрін генге жаба беруге болмайды. Алайда, шала-
шарпы тексеріс жасап, жұртты үркітіп жатқандар бар. Тым асыра сілтемей,
әбден тексеріп барып, өндіріске енгізу керек. Трансгенді өсімдіктердің
әлемдегі аштықтан қырылып жатқан халықты тамақтандыруға және экологияны,
табиғатты бүлдірмеу үшін үлкен пайдасы бар. Америка мемлекетінде тізіліп
қатар тұрған дүкендердің біреуінде таза әдіспен алынған тағам 100 долларға
сатылса, екіншісінде генді модификацияланған өнім 10 доллар тұрады.
Үшіншісінде пестицид, химиялық қоспаларды қосып өсірген тағам арзанға
сатылады. Әрине, ауқатты ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Әсіресе, көршілес жатқан Қытайдан киім-кишек, тағам өнімдерінің
ағылып жатқаны да жасырын емес. Әдеттегі пішінінен екі есе үлкен әрі жып-
жылтыр болып тұрған өнімдердің біздің нарықты жаулап алғанына да біраз
уақыт болды. Қарапайым халық бұл өнімдерде қандай қатер бұғып жатқанын
білмегендіктен, оны алуға мәжбүр. Өзі арзан, өзі әдемі. Бірақ сол сырттан
әкелген көптеген тағамдардың гені модификацияланғандығын көпшілік біле
бермейді. Қазіргі кезде БАҚ-та трансгенді өнімдердің зияны жайлы жиі айтыла
бастады. Осы мәселе жөнінде Қазақ тағамтану академиясының президенті,
академик Төрегелді Шарманов, медицина ғылымдарының докторы, профессор,
профилактикалық медицина академиясының академигі Алдашев Ахмет Алдашұлы,
Ауыл шаруашылығы ғылым-дарының докторы, профессор Сәдуақасов Серік
Сәдуақасұлы, биология ғылымдарның докторы, профессор Сүлейменова Сәуле
Ертайқызы, биология ғылымының докторы, өсімдіктер биология және
биотехнология институтының клеткалық биология зертханасының меңгерушсі
Бишембаева Нәзира Қозыкейқызымен пікірлескен едік.
Шала-шарпы тексеріп, қорытынды жасауға болмайды Төрегелді
Шарманов: — Америка мемлекетінде күллі әлемге аты шыққан ғалымдар көп.
Олардың саясатпен шаруасы жоқ, өздерінің құнды ғылыми жұмыстарымен бүкіл
дүниежүзіне белгілі болды. Әсіресе, бұл елде медицина, физиология, биология
саласы қатты дамыған. Мәселен, атақты Нобель сыйлығы пайда болғаннан бері
дүниежүзі бойынша 191 ғалым алған. Ал оның 95-і американдық ғалымдар. Бұл
беделді сыйлықты кез келген адамға бермейді. Трансгенді өнімдерді зиян деп
отырған Ресейде екі-ақ адам алған. Міне, осыдан-ақ Америка мемлекетінде
ғылымның, техниканың жоғары деңгейде дамығанын көруге болады. Осы елдің
ғалымдары трансгенді өнімдердің адам денсаулығына қатері жоқ екенін
дәлелдеген. Ал енді Ресей ғалымдарының шала-шарпы тексеру жасап, гені
модификацияланған өнімдер адамның генін өзгертіп, күрделі ақауларға
ұшыратады деп жүргені тіпті күлкілі. Жүзімі картоптай, қызанағы шірімейтін
бұл не ғаламат? Серік Сәдуақасұлы: — Біздегі көкөніс, жеміс-жидектердің
басым бөлігі Қытай-дан әкелінген. Олар-дың сырт пішіні өзгергені, сақталу
мерзімінің ұзақтығы бірден көзге түседі. Бұл — генетикалық өзгерістің басты
белгісі. Осы өнімдерді қандай мемлекеттік орган қадағалап отырғаны
белгісіз. Күнделікті тұтынып отырған халық та сұрамай сатып ала береді.
Мәселен, қызанақ үйде де, базарда да тастай болып қатып жата береді.
Бұзылмайды. Ал өзіміз өсірген қызанақ екі-үш күннен кейін босап, жарамсыз
болып қалады. Соған қарағанда, Қытай т.б. елдер өнімдерді гендік
модификацияны қолданып өсірген бе деп ойлаймын. Бірақ олар ондай мәлімет
бермейді, оны ешкім білмейді. Жүзімнің өзін алсаңыз, әдеттегі табиғи
көлемінен еке есе үлкейіп, картоппен бірдей. Тіпті, осы күнгі шұжық, котлет
дегендердің құрамында мүлде ет жоқ. Ол кәдімгі шетелдің соясы, еттің дәмін
келтіретін түрлі қоспалардан жасалады. Ал сол сояның гені
модификацияланғаны белгілі. Бірақ халық оны білмегендіктен, ас мәзіріне
қолданады. Гендік инженерия — биотехнология әдісінің бір түрі. Бұл қазір
біздің елде селекцияда қолданыс тауып жатыр. Әсіресе, астық шаруашылығында
бидай, жүгері, қант қы-зылшасы, арпаның табиғат апаттарына төзімді
сорттарын өсіріп, қолдануда. Қазақстанда гендік инженерияның іргетасын
қалаған — Ізбасар Рахымбаев. Б.Сариев, Р.Оразалиев деген ғалымдар гендік
құрамы өзгерген бидайдың, арпаның сорттарын шығарды. Алайда, бұл өнімдерде
аса қауіпті өзгерістер болмаған сияқты. Мемлекеттік сорт сынау
комиссиясының және өздерінің жасаған биохимия талдауына сүйенсек, олардың
құрамында аса қауіпті өзгерістер жоқ. Шетелден әкелінген көкөніс, жеміс-
жидектерде қауіпті өзгерістер көп. Дерек көздеріне сүйенсек, қызанақты
тастай қып шығару үшін акуланың азу тісінің гендері пайдаланылады екен.
Әдістемесін білсе, үш түрлі ағзаны бірге әрекеттестіріп, жаңа бір өнім
алуға болады (өсімдік, жануар, микроағза (бактерия)). Оны бактерия гені
тасымалдайды. Ішек таяқшасы деген бактерия өте бейімделгіш және гендердің
бір бөлігін тасымалдайды. Яғни клеткалық, гендік инженерия бойынша акуланың
азу тісінің бір генін алып, қызанақ жасушасының ішіндегі ДНК-ның бір
бөлігімен алмастырып жібереді. Ал жүгеріге зиянкес жәндіктер залалын
тигізбеуі мақсатында жыланның уынан алынған белсенді генді енгізеді. Міне,
сондықтан үш түрлі ағзаның адамға қандай әсері бар екендігін зерттеу керек.
Ең алдымен жәндіктерге сынақ жасап барып, адамдарға пайдалануға ұсынған жөн
деп есептеймін. Канаданың мал шаруашылығы мамандары қарапайым сиырдан сүтті
екі есе көп беретін сиыр түрін биотехнология әдісімен шығарды. Әрине, бұл
құпия түрде жүзеге асырылды. Оның өнімін, сүтін сата бастаған. Содан оны
эколог, дәрігерлер тексеріп, зиянын анықтаған соң, бүкіл сүтті далаға
төктіріп, ол іріп, бұзылғанша қадағалап тұрған. Трансгенді бидай, арпа
Қазақстанның облыстарында егіліп жатыр. Дәстүрлі әдіспен, трансгенді және
улы химикаттармен өндірілген өсімдіктер болады. Соңғы екеуінің зияны бар.
Аме-рикандықтар бұл өнім түрлерін тегін бағалап отырған жоқ. Бізге де
сондай жүйе енгізу керек. Ол үшін тағамтану ака-демиясының зертханаларын
нығайтып, бұл кісілерге сертификат беріп, соны реттеп, анықтап отыруға
жағдай жасау керек. Қазір кәсіпкерлер шетел өнімдерін вагондап таситын
болды. Сол өнімдерге сараптама жасалмай отыр. Тиісті сауда орындарына
қандай өнімдер түсіп жатқанын білуге болады. Өзіміз Ташкенттің жеміс-жидегі
таза болар деп соны аламыз, бірақ кім біледі, олар да қытайдың тұқымын алып
өсіретін шығар. Трансгенді өнімдердің бәрі кері әсер ете бермеуі мүмкін.
Ағзаның өзіне болмаса да келешек ұрпағына әсер етіп, күрделі өзгеріске
ұшыратуы мүмкін. Биотехнология ғылымын 1950 жылдардағы атом энергиясының
дамуымен қатар қоюға болады. Биотехнологиялық әдістерді қолданып қару
жасасақ, бір мемлекетті құрту үшін бір пакет жеткілікті. Сондықтан мұның
әсерін бірден көре алмайсың. Улыхимикаттардың әсерін бір айдың ішінде
көруге болады, өнімді де ажыратуға болады. Мәселен, нейтраты көп қарбызды
жарғанда іші сап-сары болса, лақтырып жібереміз. Базарлардағы зертханада
өнімдерге сараптама жасайтын сияқты. Бірақ олардың жұмыстары дұрыс
жүргізіліп жатқан жоқ. Ал гені модификацияланған өнім — ақырын әсер ететін
бомба тәрізді. Қазір әлeмдегі жеті миллиард халықтың бір миллиарды ашығып
жатыр, тамақ жетпейді. Сол себепті Америка, Англия ғалымдарына сондай
өнімдерді өсіріп, жеке кәсіпкерлeр арқылы Кения, Индия, Африка елдеріне
апаруға рұқсат етілген. Бірақ өз елдерінде жегізбейді. ГМО- ның адамның 2-3
ұрпағына әсерін білу үшін жануар-жәндіктерге сынақ жасау керек. Шетелде бұл
жұмыстар баяғыда басталып кетті. Біз де сөйтуіміз керек. Базарлардағы
зертханалар тек нейтраттарды, т.б. зиянды заттар мөлшерін анықтай алады.
Адам денсаулығына аса қауіпті нейтрат, микроағза бар ма, көп пе соны
тексереді. Ал енді трансгенді тексеруге мүмкіндігі жоқ. Ол үшін арнайы
құрал-жабдықпен жабдықталған зертхана керек. Мемлекеттен ондай сұраныс
әзірше түскен жоқ. Қытайда алдыңғы жылы сәбилерге арналған тағамға зиянды
қоспа қосқан адам атып тасталынды. Халық тұтынатын тағам, зат өндірісінде
тәртіп болу керек. Ресей Қытайдың ойыншықтарының ішек-қарын жұмысын
бүлдіріп, экзема сияқты ауруларды тудыратын зиянды қоспалардан жасалғанын
білген соң, дереу қайтарды. Ал біз үндемей отырмыз. Биотехнология саласын
дамыту керек. Бірақ біздің елде бұл сала әлі күнге дамымай келеді. Бұл
саланы қолданып, бір бөлменің ішінде бүкіл қаланы қызанақпен қамтамасыз
ететін өндіріс жасауға болады немесе бүкіл Алматыны гүлдендіретін гүл
хауыздарын өсіруге болады. Бұл үшін биотехнологияны дамытуға қаражат бөлу
керек. Топырақты, суды уландырып біттік Ахмет Алдашұлы: — Гендік
модификация дегеніміз — улы заттарға, суыққа, ыстыққа төзімді өсімдік түрін
шығару. Әлемдегі 7 миллиард халықтың 1 миллиарды аш екенін ескерсек, бұл —
халықты аштықтан құтқарудың тиімді жолы. Ескі дәстүрлі әдіспен өнімді дәл
сондай етіп арттыра алмаймыз. Трансгенді өнімді өндірушілерді оның тез өнім
беретіндігі және төзімділігі қызықтыруда. Пестицид, химиялық тыңайтқыштарды
қосып өнім өсіреміз деп топырақты, суды уландырып, экологияны күрт
нашарлатып алдық. Ал трансгенді өсімдіктер экологияға, қоршаған ортаның
апаттарына төзімді болғандықтан, ондай химиялық тыңайтқыштарды жерге себуді
қажет етпейді. Кейбір аурулардың алдын алу үшін емдік қасиеті бар
трансгенді өнімдердің де шығарылғаны белгілі. Осының бәрін ескерсек, оның
келешегі зор деп айтуға болады. Бірақ солай екен деп не болса соны егіп,
өсіре беруге болмайды. Сондықтан мұны жақсылап тексерген жөн. Мәселен, біз
қызанақтан, колбасадан т.б. тағамдардың кейбірінен, биологиялық белсенді
қосындыларды, соя концентраты ДНК-сын, яғни трансгенді таптық. Құжаттар
бойынша ондай қосынды 09 пайыздан аспау керек. Сонда 117 өнімнің 20-ы ге-ні
модификацияланған болып шықты. Белгілеген мөлшерден, 09 пайыздан асып
кеткен. Дүниежүзілік ғалымдардың біразы жалған пікір айтып жүр. Мәселен,
Ресейдің ғалымдары халықты қорқытып мақала жазды. Олар егеуқұйрықты
америкалық соямен үш ай бойы қоректендіріп, экс-перимент жасаған. Соның
нәтижесінде олардан әртүрлі ақаулар тапқан, ұрпақ беру қабілеті
төмендегенін байқаған. Енді өзіңіз ойлаңызшы, біз түрлі тағам жеп
үйренгеміз. Егер де біз генді модификацияланған емес, экологиялық таза бір
тағаммен ғана үш ай бойы тамақтансақ, біздің ағзамыздан да неше түрлі
ақауды табуға болады. Оның бәрін генге жаба беруге болмайды. Алайда, шала-
шарпы тексеріс жасап, жұртты үркітіп жатқандар бар. Тым асыра сілтемей,
әбден тексеріп барып, өндіріске енгізу керек. Трансгенді өсімдіктердің
әлемдегі аштықтан қырылып жатқан халықты тамақтандыруға және экологияны,
табиғатты бүлдірмеу үшін үлкен пайдасы бар. Америка мемлекетінде тізіліп
қатар тұрған дүкендердің біреуінде таза әдіспен алынған тағам 100 долларға
сатылса, екіншісінде генді модификацияланған өнім 10 доллар тұрады.
Үшіншісінде пестицид, химиялық қоспаларды қосып өсірген тағам арзанға
сатылады. Әрине, ауқатты ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz