Оқушылардың дарындылық мәселесінің теориялық негіздері

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

I Бөлім Оқушылардың дарындылық мәселесінің теориялық негіздері

Дарындылық, қабілеттілік ұғымдарының мәні, тұжырымдамалық негізі
Балалардың дарындылығын дамытудағы мектеп пен отбасының ынтымақтастығы мен мүмкіндіктері.
Дарындылықты дамытудағы мектеп пен отбасының ынтымақтастығы - педагогикалық проблема

КіріспеIБөлім Оқушылардың дарындылық мәселесінің теориялық негіздеріДарындылық, қабілеттілік ұғымдарының мәні, тұжырымдамалық негізіБалалардың дарындылығын дамытудағы мектеп пен отбасының ынтымақтастығы мен мүмкіндіктері.Дарындылықты дамытудағы мектеп пен отбасының ынтымақтастығы - педагогикалық проблема:

II Бөлім Мектеп пен отбасының ынтымақтастығы негізінде балалардың дарындылығын дамыту технологиясы

2. 1. Мектеп пен отбасы ынтымақтастығы арқылы дарынды баланы

дамытуды жолдары

2. 2. Мектеп пен отбасы ынтымақтастығы арқылы дарынды балаларды дамыту әдістемесі

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

371928:

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Қазақстан ғасырлар тоғысында тәуелсіз елге айналып, саяси, әлеуметтік және экономикалық жүйесі әлемдік іркениет үлгісінде қайта құрылуы, білім беру саласындағы - мектеп пен отбасы ынтымақтастығына сүйеніп дарындылықты дамыту негізін жасау, баланың дарындылық қабілеттілігін арттыру мен келешекте жан-жақты, ақыл-ой өрісі кемелденген жеке тұлға тәрбиелеу мәселесін шешу қажеттігін туындатып отыр. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңына сәйкес «Әр баланың жеке қабілетіне қарай интеллектуалдық дамуы, жеке адамның дарындылығын, талантын, креативтілік қабілетін дамыту» сияқты өзекті мәселелер көтерілгені белгілі. Өйткені ғылым мен техниканы, өндірісті әлемдік деңгейде дамыту үшін елімізге шығармашылықты, дарынды, талантты, білімді, жоғары дайындығы бар жеке тұлға қалыптастыру қажет [1] .

Жеке тұлға-басты құндылық, оның дарынының, интеллектуалдық қабілетінің дамуы мен қалыптасуы мектепте оқыту-білім беру, отбасында тәрбиелеу негізінде жүзеге асады. Олай болса, егеменді еліміз Қазақстанда бала қабілетін уақытылы ашып, дарынын дамыту қажеттігі - көкейкесті мәселелердің бірі.

Қазақстан Республикасы Президентінің «Дарынды балалар мектептерін дамыту және мемлекеттік қолдау (1996 жыл) бұйрығымен аса қабілетті оқушылармен белсенді жұмыс жүргізу жандана түсті, дарынды балаларды анықтаудың, қолдаудың, оқытудың бірыңғай мемлекеттік жүйесі құрылды [2] . Осыған сәйкес «Жас таланттарды қолдаудың мемлекеттік «Болашақ», «Дарын» бағдарламалары өңделді. Берілген бағдарламаны іске асыру үшін Қазақстан Республикасы үкіметінің Қаулысы бойынша (№ 256. 1998 жылдың 24 наурызы) білім берудің жаңа ұйымы - Республикалық ғылыми-практикалық «Дарын» орталығы ашылды. «Дарын» орталығының ашылуы теория мен практикада белгілі нәтижелерге жеткізді: Халықаралық олимпиадалар, ғылыми жарыстарда Қазақстан құрама командасы тек 2002 жылы 251 медальді, оның -55 алтын, -89 күміс, -107 қола жеңіп алды [3] .

Қазіргі таңда жалпы білім беретін мектептердің дамуында жағымды өзгерістер болып, оқыту мен тәрбиелеу ісінің ұтымды жақтары ашылып жатқанмен, мектеп пен отбасы ынтымақтастығы әлі де болса толық шешімін таба қойған жоқ. Әрі мектеп пен отбасы ынтымақтастығының оқушылардың дарындылығының дамуына ықпалына терең үңіле бермейміз. Елімізде педагогика және психология саласында оқушы жеке тұлғасын қалыптастыру мәселелеріне байланысты бірқатар маңызды зерттеулер орындалған: жеке тұлғаның танымдық ізденіспаздығы мен шығармашылық ойлау мүкіндіктерін дамыту А. Е. Әбілқасымова, Б. А. Тұрғынбаева, дарынды балалармен жұмыс істеу теориясы мен практикасы Жексенбаева У. Б., Қазақстан Республикасында дарынды балаларды айқындау, қолдау және дамыту тұжырымдамасында: оқыту, дамытудағы білім беру технологияларының ролі, дарынды балалармен жұмыс жасайтын мұғалімдерді дайындау, т. б. мәселелер көтерілді.

Мектептерде, тұтас білім беру жүйесінде де дарындылық проблемасына бетбұрыс болғанымен, оң көзқарас қалыптаса бастағандығымен шешімін таптаған келелі мәселелер де жеттілікті. Бүгінгі күннің негізгі талабы - әлемнің бүтіндей бейнесін қабылдай алатын, шығармашылық танымы, қызығушылығы қалыптасқан, қоршаған ортамен креативтілік кабілет негізінде катынас жасап, жаңаша ойлай алатын білімді, іскер, бәсекелестікке қабілетті дарынды адамды қалыптастыру міндеті қойылуда.

Бұл міндетті шешуден мектеп те отбасы да шет қала алмайды. Бұл біз зерттеп отырған тақырыптың өзектілігін айқындай түседі, әрі жұмысымызда қарастырылатын мектеп пен отбасындағы дарындылықты дамыту мәселесін жан-жақты ашу қажеттігін негіздейді, өйткені дарындылықты дамытуда олардың ынтымақтастық қатынасының, қызметінің мәні зор. Сондай-ақ қабілетті балалардың дарындылық потенциалын дамытуда оқыту жүйесіне бірқатар өзгерістер енгізу, оқыту үрдісін жаңаша ұйымдастыруды да негізге алу қажеттігін көрсетеді.

Мектеп оқушыларының қызығушылықтары материалдық, заттық әлеммен байланысты. Оларға тән жағдай үкендерге бағдарлану, яғни ересектерге еліктеу, үкендерді үлгі тұту ерекшеліктері педагог үшін күшті дамыту құралы болып табылады. Соның негізінде балалардың дарындылығының даму деңгейі жоғарылап қана қоймайды, олардың мінез-құлқында да жағымды өзгерістер жүзеге асырылады.

Кейбір шәкірттердің тұйықтық, жасқаншақтық қасиеттері, олардың бойындағы дарындылық қабілет потенциалдарын үнемі жарыққа шығара бермейді. Ал «Дарынды бала мектебінің» оқушылары негізінен өздері қызығатын пәндерге айрықша мән береді, әрі оларға еркіндік, бейімділік, белсенділік тән келеді. Олай болса, дарындылықтың физиологиялық негізіне сәйкес әрбір бала белгілі бір нышанмен туылатындығы, бірак оның дамуы кейінгі дамытушылық жағдайларға байланыстылығы басшылыққа алынуы қажет. Баланың жеке тұлға ретінде дамып қалыптасуында отбасының, әсіресе, ата-ананың ролі ерекше. Қазақстанда отбасы тәрбиесін зерттеген ғалымдардың бірі- Н. Құлжанова өзінің «Мектептен бұрынғы тәрбие», «Ана мен бала» атты еңбектерінде бала тәрбиесінің күрделі, көптеген факторларға тәуелді екенін ескерте отырып, тәрбие мен дамудың жас ерекшелік кезеңдеріне байланысын ашып, отбасы тәрбиесінің маңызын аса жоғары бағалайды [4] . А. Байтұрсынов: «Баланы бастан тәрбиелеу-жас басынан дұрыс өсіру деген сөз. Дұрыс тәрбиеленген бала тіршілік ісіне икем, бейнетіне берік болып өспек», - дей келіп, нақты мақсат жеті жұрттың қамын жейтін азамат тәрбиелеу деген тұжырымға келеді [5] . Шыр етіп дүниеге келгеннен бала анасының аяулы алақанында әлдиленіп, елжіреген махаббатқа толы мейірімді жүрегінің жылуын алады. Ана мен бала арасындағы махаббат соның айғағы. Отбасындағы бала тәрбиесі сан ғасырлар бойы алуан қырынан зерттеліп келеді. Ұлы грек ойшылдары: Аристотель [6], Платон, Сократтардан [7] бастап, Шығыс ғұламалары: Әл-Фараби [8], Ж. Баласағұн [9], К. Кейқауыс [10], Абай Құнанбаев [11], Ш. Құдайбердиев [12], т. б. отбасы, оның құрылымы, отбасындағы бала тәрбиесі, оның бала дамуына ықпалы мәселелерін қарастырады.

Адам отбасында тұлғалық қадір-қасиетімен, әлеуметтік және «Мен» бейнесімен, қоғамдағы орнымен, өзіндік позициясымен танылады. Жеке тұлғаның болмыс - бітімі, құдірет күші, іскерлігімен, ақыл -парасаттылығымен ғана шектеліп қоймайды. Мінез-құлық ерекшеліктері мен темпераменті, ынтымақтастық жағдайдағы ауыз біршілігі, ұстамдылығы, сабырлылығы, өзіндік даралық таланты мен дарынын, дарындылық қабілетін сақтай, дамыта білуі, бүгінгі заманда аса маңызды болып табылатындықтан, біз өз зерттеуіміз ең бір көкейкесті тақырыпты шешуге септігін тигізе ме деген ойдамыз.

Демек, біздің зерттеу жұмысымыздың мақсаты аталған қайшылықтың шешімін табу үшін мектеп пен отбасы ынтымақтастығының дарындылықты дамытудағы психологиялық сипатын, педагогикалық негізін анықтау болып саналады. Аталған мәселенің көкейкестілігі, теориялық және әдістемелік жағынан қарастырылмауы біздің зерттеу жұмысымыздың тақырыбын: « Мектеп пен отбасы ынтымақтастығы арқылы дарынды балаларды дамыту » деп таңдауымызға себеп болды.

Зерттеу мақсаты: Дарынды балаларды дамытуда мектеп пен отбасы ынтымақтастығын ғылыми-педагогикалық тұрғыдан негіздеп, әдістемелік ұсыныстар беру.

Зерттеудің міндеттері:

дарындылық, қабілеттілік ұғымдарының мәнін, тұжырымдамалық негізін, дарынды балалардың психологиялық ерекшеліктерін айқындау;
балалардың дарындылығын дамытудағы мектеп пен отбасының ынтымақтастығы және оның мүмкіндіктерін ашу;
мектеп пен отбасы ынтымақтастығы арқылы дарынды баланы дамытуды жолдарын анықтау және әдістемесін көрсету.

Зерттеу нысаны: Бастауыш мектептегі оқу-тәрбие үдерісі.

Зерттеу пәні. Мектеп пен отбасы ынтымақтастығы арқылы дарынды балаларды дамыту.

Зерттеу көздері: Философиялық, психологиялық, педагогикалық әдістемелік еңбектер. «Қазақстан Республикасында дарынды балаларды айқындау, қолдау және дамыту тұжырымдамасы», Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңы, «Болашақ», «Дарын» бағдарламалары, «ҚР тәлім-тәрбие тұжырымдамасы».

Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттерін шешу үшін таңдап алынған з ерттеу әдістері: зерттеу проблемасы бойынша педагогикалық, психологиялық, әдебиеттерге, нормативтік құжаттарға теориялық талдау жасау; педагогикалық басылымдарды зерделеу; салыстырмалы талдау, түрлі мектептегі нәтижелерді салыстыру.

Дипломдық жұмыстың құрылымы мен көлемі: Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі білімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады, зерттеу нәтижелері туралы мәліметтер кірнекті бейнеленген. Кіріспеде ғылыми аппарат: зерттеудің көкейкестілігі, объектісі, пәні, мақсаты, міндеттері, дерек көздері, зерттеудің әдістері баяндалды.

Оқушылардың дарындылық мәселесінің теориялық негіздері атты бірінші білімде дарындылық, қабілеттілік ұғымдарының мәні, тұжырымдамалық негізі, оқыту барысында дарынды балалардың психологиялық ерекшеліктері, балалардың дарындылығын дамытудағы мектеп пен отбасының ынтымақтастығы мен мүмкіндіктері қарастырылады. Зерттеу тақырыбына сәйкес психологиялық, педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерге талдау жасалды; Мектеп пен отбасының ынтымақтастығы негізінде балалардың дарындылығын дамыту технологиясы атты екінше бөлімде, мектеп пен отбасы ынтымақтастығы арқылы дарынды баланы дамытуды жолдары, мектеп пен отбасы ынтымақтастығы арқылы дарынды балаларды дамыту әдістемесі қарастырылады. Қорытындыда дипломдық жұмыстың нәтижелері негізінде дайындалған тұжырымдар мен ұсыныстар берілді.

I БӨЛІМ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ДАРЫНДЫЛЫҚ МӘСЕЛЕСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1. Дарындылық, қабілеттілік ұғымдарының мәні, тұжырымдамалық негізі

Әрбір қоғамның әлеуметтік-экономикалық даму деңгейі, сол қоғамдағы жеке адамның дарындылық, қабілеттілік потенциалына байланысты қалыптасады. Дарындылық, қабілеті жоғары балаларға білім беруді ғылымның бүгінгі даму дәрежесіне сәйкес жүргізу, бір жағынан, ерекше қабілетті балалардың жеке өзіндік интеллектуалдық дамуын қанағаттандырса, екінші жағынан қоғам болашағын қамтамасыз етеді. Дарындылық механизмі туралы айтқанда, бұл қабілетті зерттеу сөзімен ілестіріле жүреді. Оның айғағы В. Н. Дружининнің «Жалпы қабілеттіліктер психологиясы» еңбегінде интеллектуалдық даму, қабілеттілік пен дарындылық, олардың дамуына ықпал ететін факторлар, ақылдылық физиологиясы, интеллект модельдері, теорияларымен қатар дарындылық мәселелері қарастырады [13] . Жоғары психикалық әрекеттердің дамуы туралы Л. С. Выготскийдің мәдени-тарихи концепциясы [14], осының негізінде жасалынған П. Я. Гальпериннің ақыл-ой әрекетінің сатылап қалыптасуы туралы теориясы [15], Ю. А. Самаринаның ақылдың дамуының ассоциациялық теориясы, В. В. Давыдов [16], және тағы басқалардың дамыта отырып оқыту теориясы, А. М. Матюшкин [17], М. М. Махмутовтың проблемалық-мәселелік оқыту теориясы [18], Н. Ф. Талызина [19], М. М. Мұқановтың программалық оқыту [20], «Оқыту процесінің психологиялық құрылымы», Ю. К. Бабанскийдің «оқытуды оптимизациялау теориясы» [21], Қазақстанда дарындылықтың, қабілеттіліктің даму мәселесіне біршама үлес қосқан Ә. Алдамұратов [22], Қ. Б. Жарықбаев [23], А. Е. Әбілқасымова [24], еңбектері біздің жұмысымызға сүйеу бола алды. Олардың көзқарастарын біз өзіміздің дипломдық жұмысымыз барысында жан-жақты талдау жасап, негізге алдық. Дарынды балаларды анықтап, зерттеу және оларды қолдау жұмысы әр түрлі деңгейдегі пәндер олимпиадаларында, байқау-конкурстарында, интеллектуалдық жарыстар барысында орындалуда.

Әр адам балалық, жасөспірім және жастық шағынан бастап, өмірде үкен жетістіктерге жетуді армандайды. Жасөспірімдік шақ - бұл ізденіс, үміт, күмәндану, мазасыздану кезі. Көптеген балалар ерте кезден бастап, әр түрлі іс-әрекет түрлеріне қабілеттілік білдіреді (сурет салады, билейді, музыкалық инструменттерде ойнайды, ән айтады т. б. ) . Бірақ уақыты келе, бұл қабілеттіліктер жойылып, жас адамның алған мамандығында бұл қабілеттер негізгі роль атқармай, ол адам жай ғана «орташа» кәсіпкерге айналады. Бірақ қазіргі кездегі жаңа әлеуметтік - экономикалық жағдай бойынша, кәсіпкерлік іс-әрекетте табысқа жалпы және әдейі қабілеттің ең болмағанда аз ғана білігімен, білімділікпен, шығармашылықпен қамтамасыз етілгенде ғана жетуге болады. Сондықтан балалар, ата-аналар, мұғалімдер алдына да жаңа міндет қойылуда, яғни жеке тұлғаның потенциалды мүкіндіктерін зерттеу, дамыту, осының негізінде баланың болашағын анықтау. Қандай да қызмет барысында адам түрлі іс-әрекеттерді орындайды соған байланысты істі тиімді, нәтижелі етуге жәрдем беретін сапаларға ие болуы тиіс. Мұндай дара психологиялық ерекшеліктер міндетті түрде, бір жағынан, өзіндік психикалық табиғатына ие болудан, екіншіден - әркімде өз алдына, кайталанбас жеке көрінісін адам қабілеті деп атаймыз. Адам қабілетіндегі айырмашылық іс-әрекеттің нәтижесінен, яғни оның сәтті не сәтсіздігінен байқалады. Қызығушылық - адамда обьективті, жан-жақты бейімділік, нақты іс-әрекетті орындауға талпынысы, ынта-ықыласы мен бейімділік сапаларының үнемі өзара үйлесім тауып, бір бағытта тоғысып отыруы. Оған түрлі жағдайлар себепші, мысалы, адам көркемөнер туындыларын тамашалауы ықтимал, бірақ ол осы саладағы өнер түрлерімен шұғылдануға бейімсіз болуы мүкін. Дегенмен, белгілі бір іс-әрекет түріне қабілеті бар адамдардың қызығушылығы мен бейімділігі бір-бірімен үйлесім табады. Адам іс-әрекетте табысқа жетуі үшін қабілет, қызығушылық, бейімділіктен тыс мінез-құлқында келесі сапалық көріністер болуы қажет: ең алдымен - еңбек сүйгіштік, табандылық, батылдық. Бірақ, осындай ерекше қабілеті бар адамның өзі де айтарлықтай өнімді нәтижеге қол жеткізе бермейді. Негізі, адам өзінің іс-әрекетіне, жеке басының сапаларына назар аударып, өз бойындағы қабілет, нысандарын айқын ажырата аларлық деңгейде болуы керек.

Адам қабілетінің даралық ерекшеліктеріне дарындылық, шеберлік, талант, данышпандық, шабыт кіреді. Әр түрлі іс-әрекеттер аймағына қажет білім, ептілік-дағдылар бірлігін жеңіл әрі нәтижелі игеруді қамтамасыз етуші жалпы қабілеттер ерекшелігін дарындылық деп атайды. Дарындылық әрбір адамның ақыл-сана, оқу, шығармашылық, көркем-өнер, адамаралық қатынастар түзу және психосмоторлық қызметтерінде көрініс береді. Дарынды адамдарға тән қасиеттер: зейінділік, жинақылық, тұрақтылық, әрқашан қызметке дайын болу; мұндай тұлғалар, сонымен бірге, мақсатқа жетуде ақылға сай табандылыққа ие, еңбекте шаршап-шалдығуды білмейді, басқалармен салыстырғанда интеллекттік деңгейі анағұрлым жоғары.

Өз қызығушылықтары бағытында дарынды балалар қажырлылық танытады, бұл қасиеттің көрінісі баланың бір іспен үзбей шұғылдануынан байқалады. Басқаларымен салыстырғанда дарынды бала өзін қызықтырған іспен бірнеше сағат шұғылданып, қажет болса, оған бірнеше күндер бойы оралып, көздегеніне жетпейінше, әрекетін тоқтатпайды. Дарындылық дәрежесінің артуы білім мен дағдыларды игеріп, жетілдіріп отыруға тәуелді.

Елімізде психология және педагогика саласында оқушы жеке тұлғасын қалыптастыруда маңызды бірқатар зерттеулер орындалған: оқу процесін жетілдіруде ұлттық дүниетаным, қазақ халқының тәлім-тәрбиелік тағылымдарын пайдаланудың өзекті мәселелері Қ. Б. Бөлеев [25], Қ. Б. Жарықбаев [23], С. А. Ұзақбаева [26], т. б. Оқыту қызметін тәрбиелік іс-шаралармен сабақтастырудың жаңаша сипаты Б. А. Тойлыбаев, А. Ғ. Қазмағамбетов, жеке тұлғаның танымдық ізденімпаздығы мен шығармашылық ойлау мүмкіндіктерін дамыту, Н. Д. Хмель [27], С. С. Смаилов [28], Б. А. Тұрғынбаева [29], А. Е. Әбілқасымова [24], Р. С. Омарова [30], Т. Сабыров [31] т. б. болашақ мамандарды кәсіби даярлауда оқытудың тиімді әдіс-тәсілдерін жетілдіру бағыттары М. Ә. Құдайқұлов [32], Б. К. Момынбаев [33], Г. А. Уманов [34] т. б .

ТМД, Ресей ғалымдарының еңбектерін талдаула шығармашылық қабілет, креативтілік, дарындылық мәселелерінің психологиялық ерекшеліктері (С. Л. Рубинштейн, Л. С. Выготский, А. М. Матюшкин, А. В. Берушлинский т. б. ) ; шығармашылық іс-әрекеттің мотивациялық сипаты (Б. Г. Ананьев, Л. И. Божович, А. Н. Леонтьев, А. Маслоу, Ж. Пиаже т. б. ) жөнінде зерттеулері орындалған.

Ғылыми әдебиеттерді, әлемдік озат тәжірибелер көрсетіп отырғандай, дарынды балалармен жұмыс формаларын іріктеуде бірнеше бағыттар қалыптасқан: дәстүрлі оқыту жағдайында, жалпы орта білім беретін мектептерде оқушы дарындылығын дамыту; мектептерде арнайы дарынды балаларға арналған сыныптар және дарынды балаларға арналған мектептер ұйымдастыру. Қазіргі мектеп бағдарламаларында дарынды балалардың шығармашылық мүмкіндіктері мен қабілеттерін дамытуға көңіл бөлінуде. Сондай-ақ оқушы шығармшылығын дамытуда өз еркімен пәндік сабақтарды таңдау, бейіндік сыныптар т. б. ұйымдастыру орын алуда.

Елімізде дарынды балалармен жұмысты жетілдірудің мынадай бағыттары бойынша зерттеулер маңызды болып табылады: дарынды балалармен жұмысты ұйымдастырудың басқару аспектісі (Ү. Б. Жексенбаева, Л. И. Нарықбаева) ; математика пәнін оқытуда дарынды балалардың интеллектуалдық әлеуетін дамыту (Г. С. Байтуреева, Ж. О. Үмбетова т. б. ) ; мектепке дейінгі шақта балалардың дарындылығын дамыту (О. А. Жумадиллаева т. б. ) ; жалпы білім беретін мектептердің педагогикалық процесінде дарындылықты дамыту шарттары (С. В. Кузнецова, С. И. Қалиева, Н. Н. Телепнева т. б. ) .

Елімізде дарынды жастарымызды іздестіру мен олардың қабілетін дамытудың мемлекеттік бағдарламасына сәйкес, 1998 жылы Республикалық «Дарын» ғылыми-практикалық орталығы құрылып, республикадағы дарынды балалармен жұмысты басқарумен айналысады. Білім беру жүйесін реформалау дарынды балаларды арнайы мектептерде ғана емес, жалпы орта білім беретін мектептерде де жүзеге асыруды міндеттейді. Сондықтан шығармашылық дарындылықты дамыту мәселесі арнайы зерттеуді талап ететін, қоғамдық маңызы зор проблема болып отыр.

Оқыту және тәрбиелеу процесінде әр түрлі әдіс-тәсілдерді қолдана отырып оқушылардың интеллектуалдық, шығармашылық қабілетін арттыруға бағытталған жұмыс түрлерін ұйымдастыру кезек күттірмейтін міндеттердің бірі болып табылады. Бүгінгі таңда жаңа талап, жаңа заманға сай оқушыларға тәлім-тәрбие мен білім берудің басым бағыттарында дарындылықты айқындау, ақыл-ой, интеллектуалдық шығармашылығын дамытуға баса назар аударылуда.

Дарындылық, жеке қабілеттілікті дамыту, интеллектуалдық, шығармашылық мәселесіне педагогтар, психологтар, әдіскерлердің көптеген еңбектері арналған. Көне замандағы Антик дәуірдің өзінде-ақ ойшылдар мен педагогтар оқушылардың өзіндік ой - тұжырымын жасау оны дамыту үшін репродуктивті және эвристикалық әдістер дарындылық мәселелеріне көңіл бөлінген.

Бүгінгі таңда дарынды балалар мәселесін зерттеуге қатысты философиялық, психологиялық, педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерде маңызды ой-пікірлер жинақталған. Бұл мәселенің түп тамыры ғасырлар тереңінде жатыр. Адамның психологиялық ерекшеліктері жөніндегі идеялар, оның ішінде қабілеттілік туралы ойлар сонау ертедегі грек философтарының еңбектерінде, қайта өрлеу дәуірі ғалымдарының және алдыңғы қатарлы әр елдің озық ойлы педагогтерінің еңбектерінде кездеседі.

Дарындылыққа арналған теориялық пікірлердің, модельдердің, тұжырымдамалардың көптігіне қарамастан, оның әлі күнге тұрақты терминологиясы қалыптаспаған, ғалымдар әлі күнге дейін осы құбылыс жайында ортақ бір пікірге келмеген, ортақ құрылымдары, даму заңдылықтары бар болса да, «дарындылықтың» нақты анықтамасы нақтыланбаған:

Дарындылық- жеке тұлғаның жас ерекшеліктеріне байланысты дамитын қабілет сапасы (Я. А. Пономарев, В. С. Юркевич, Д. Б. Богоявленская, Н. С. Лейтес т. б. ) ;
Дарындылық- табиғи қасиет және адами іс - әрекеттің әлеуметтік мүмкіндігіне байланысты қабілеттіліктердің бірігуі арқылы жарыққа шығады (С. Л. Рубинштейн, Б. М. Теплов, В. Д. Щадриков, А. Н. Леонтьев, А. В. Брушлинский, А. М. Матюшкин т. б. ) ;

Дарындылықтыңең ңегізгі факторы, жоғары ақыл - ой көзі - жеке тұлғаның шығармашылық табиғаты болып табылады Ш. Б. Богоявленская. В. Н. Дружитгатт, В. С. Юркевич, Б. Г. Апаньев, В. Д. Шадриков т. б. ) ;
Дарындылық- жеке тұлғаның психологиялық мүмкіндіктерінің жиынтығы және істі нәтижелі орындаудағы қасиеттерінің алғы шарты (В. Н. Дружинин, А. И. Савенков, Дж. Рензулли, Р. Стенберг, Дж. Гильфорд, Н. Н. Поддъяков т. б. ) ;
«Дарындылық»түсінігінде - тұлғаның жеке өзгешеліктерін және шығармашылық мүмкіндіктерін түсінуге мүмкіндік беретін «жеке тұлғаның әлеуеті» деген түсінігі қалыптасқан (Дж. Гилфорд, Дж. Рензулли, А. И. Савенков, С. Л. Рубинштейн т. б. ) ;

6. Дарындылықтың әр түрлі деңгейлерде және барлық тіршілік әрекетінде
байқалатын күрделі құрылымды түрлері мен типтері бар (В. . А. Крутецкий, Н. С. Лейтес, А. В. Петровский, К. Тейлор т. б. ) ;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.