Салықтан жалтару қылмысының криминологиялық аспектілері

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 94 бет
Таңдаулыға:

Салықтан жалтару қылмысының криминологиялық аспектілері

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

1 Салықтан жалтаруға әлеуметтік-құқықтық сипаттама

1. 1 Салық жүйесі криминологиялық зерттеу объектісі ретінде . . . 12

1. 2 Салықтарды төлеуден жалтарудың ұғымы, алғы шарттары және

түрлері . . . 17

2 Салықтан жалтаруға криминологиялық сипаттама

2. 1 Салықтан жалтарудың қозғалысы, өсу жағдайы, құрылымы . . . 22

2. 2 Салықтан жалтарудың негізгі себептері мен шарттары . . . 26

2. 3 Қылмыскердің тұлғасы . . . 32

2. 4 Салықтан жалтарудың алдын алудың ұғымы мен түрлері . . . 37

3 Салықтан жалтарғаны үшін қылмыстық жауапкершілік

3. 1 Қылмыстың объективтік белгілері . . . 51

3. 2 Қылмыстың субъективтік белгілері . . . 66

3. 3 Салықтан жалтарғаны үшін қолданылатын жаза мәселелері . . . 73

Қорытынды . . . 77

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 89

Кіріспе

Еліміз әлеуметтік-экономикалық дамудың жаңа кезеңіне көше бастады. Осыған байланысты республикадағы барлық салық органдарының алдында да үлкен міндеттер тұр. Оның ең бастысы, мемлекеттік салықтың барлық көздерін ұтымды пайдалану арқылы ұлттық қазынаны толықтыру. Нарықтық қатынас кезеңінде салық жүйесі мемлекеттің экономикалық дамуының бірден-бір механизмі болып табылатындықтан салық органдарына да үлкен күш түсіп отыр. Салықтық қылмыстардың алдын алу шараларында да салық органдары өз белсеңділігін танытпайынша халқымыздың әлеуметтік жағдайының жақсаруы да шешімін таппайтын мәселелердің қатарында қала бермек. Сондықтан салықтық бақылауды межелі түрде ұйымдастырған ғана экономикалық қылмыстардың ішіндегі ең күрделісі салықтық қылмыстардың алдын ала отырып, мемлекетіміздің экономикасы дамуының жаңа белестеріне көтерілетініміз анық. Осы орайда мемлекеттік салықтық бақылауға терең тоқтала кеткенді жөн көріп отырмыз. Осы жөнінде депутат Гүлжан Қарақұсова:

«Үлкен бір мәселе - салықтық бақылау мен салықтық заңдылықтар жөңінде. Мемлекет басшысының әлемдегі бәсекеге қабілетті елу елдің қосылу туралы тапсырмасының орындалуы үшін салық заңнамасы мен басқаруды түбірінен жетілдіру мақсатында жаңа салық кодексі қабылданғаны дұрыс болды, -дей келе -біздерге депутаттарға көлеңкелі экономиканы азайту дегеніміз-салық салу процедурасын ықшамдау. Шын мәнінде, оны салық төлеушіге салықты төлемей басын ауыртқаннан гөрі, оны төлеген пайдалы болатындай аса қарапайымда жеңіл жасау керек екендігі қазіргі нарық риногы дәлелдеп берді. », деген-ді. Қалай десек те мемлекеттік бақылау түрлері соның ішінде мемлекеттік қаржы бақылауы терең зерттелетін дүниелердің бірі екендігін айта кеткен жөн. Мемлекеттік саяси, экономикалық және әлеуметтік қайта құрулар сәйкес ережелермен бекітілуі тиіс. Осы орайда салық бақылаушының мақсатын мына топтарға бөліп қарастыруға болады:

салық заңдарын бұзушылық фактілерді немесе салықтық құқықтық қатынастарда қатысушының өз міндетін орындалуын анықтау;
айыптыларды анықтау және оларды заіда бекітілген жауапкершілікке тарту;
салық заңын бұзушылықты жою;
қарыздарды өндіру бойынша шаралар қолдану жөңіндегі мемлекеттің метериалдық пайдасын қорғау;
салық заңын орындалуын қадағалай отырып, салықтық қылмыстардың алдын алу салықтық бақылау

Адамзат тарихындағы көне даму ережелері бүкіл адамзат бірлігі мен тұтастығын сақтайтындай әмбебап категория бола алмайды. Өз кезегінде ол, экономикалық теңсіздікті тудырып, жұмыссыздықты арттырып, адамзат қауіпсіздігіне нақты экономикалық, әлеуметтік, экологиялық және саяси қауіптердің пайда болуына жағдай жасайды. Қоғамымыздағы күйзелістерді жоюдың нәтижесінде қоғамда нақты өзгерістердің қалыптасатынына тағылымы терең тарихымыз куә, «энергия тапшылығы» туындаған «ұлы депрессия» кезеңінде де дәл осылай болған, ол энергиялық ресурстарды реттеп, бүгінде жаңа қаржы жүйесіне өз септігін тигізеді. Оның мәнісі мынада: дамушы елдерден капитал мен инвестицияның құйылуын қалыптастырады, қарыздардың өсуіне жол бермейді; жемқорлықпен күреседі.

Әлем мемлекеттерінің даму деңгейі әркелкі болатынына қарамастан кез-келген елде қаржы-несие саласындағы қылмыстар жиі кездеседі. «Материалды» байлыққа ұмтылыс заңсыз әрекеттерді тудыратыны даусыз. Экономикалық қылмыстардың адамзат пайдасына жасалынатын басқа қылмыстардан өзгешелігі оның қоғам мен кез-келген мемлекет құрлымының негізін салатын субъектілермен экономикалық сондай-ақ кәсіпкерлік қызметтерді жүзеге асыру барысында туындайтын қоғамдық қатынастар болуында.

Экономикалық қатынастар заңсыз жолмен табылған кіріс бола тұра заңды кәсіпкерліктегідей пайда, кіріс табуды көздейді. Мұндай заңсыз әрекеттер екі түрлі әдіспен жүзеге асады: біріншісі, заңсыз іс-әрекеттердің көмегімен заңсыз кіріс түсетін легалды кәсіпкерлік қызмет (салықтан жалтару) ; екіншісі, заң тиым салған легалды кәсіпкерлік қызметпен толықтырылады (есірткі, қару-жарақ, адам сату және тағы басқа) . Бұл - криминалды экономикалық қызмет түрлері. Экономика саласындағы қылмыстар экономикалық игіліктерді заңсыз иемдену актісі болып табылады. Мұнда тек белгілі бір кәсіп иесі табатын экономикалық пайда көзі ғана емес, экономикалық қылмыс субъектілерінің иемденген пайдасы жөнінде айтылмақ. Экономикалық қылмыстардан меншікке өте көп шығын келетіні айдан анық. Мысалы; АҚШ Экономикалық комиссия Конгресінің Бірлестігі мамандарының зертеу нәтижелері экономикалық қылмыстан ұлттық экономикаға келетін жылдық шығынды 44 миллиард долларға тең келетінің көрсетті [1, 69 б] . Швед криминологтары салық қызметі органынан жасырылатын кірістердің сомасы ұрлықтан 10 есе көп деп есептейді[2, 29 б. ] . Ұрлықпен салыстырғанда салықтық қылмыстар үшін қылмыстық жауаптылыққа тартылатындардың саны да 30 есеге кем болатыны да бұл саладағы қылмыстардың күрделілігін тағы да дәлелдей түспек. Демек, экономикалық, әсіресе салықтық қылмыстарды ашу, қылмыскерді жауапқа тарту да өте қиын болғаны.

Экономикалық қылмыстардың мынадай белгілерін атап өтуге болады:

- экономикалық, кәсіпкерлік қызмет салаларында қылмыстардың жасалынуы;

- уәкілеттігі шегінде экономикалық (кәсіпкерлік) қызметті тікелей атқару процесі туындайды;

- кәсіпкерлік (бизнес), экономикалық қызмет субъектілерімен қылмыстардың жасалуы;

- экономикалық қызметті жүзеге асыру процесінде экономикалық игіліктерді иемдену үшін криминалды әдістердің пайдаланылуы;

- қол сұғу объектілірінің айрықша болуы және көптілігі;

- жариялы және типті қылмыстар болуы;

- қылмыстық әрекеттердің жасырын жасалынуы;

Пайдакүнемдік сипаттың басым болуы; көбіне қасақаналықпен жасалынады;

- көп қылмыстарға алаяқтық тән;

- жәбірленушінің жариялана бермеуі;

- жәбірленушімен тікелей байланысқа түспеуі;

- кәсіпкерлер институтының жоғары әлеуметтік мәртебеге ие болуы, қоғамның оған сенім артуы, мұны құқық бұзушы кәсіпкерлердің пайдалануы, қылмыстық әрекеттерін іске асыруда қолдануы.

Мамандар жылына экономикалық қылмыстардан мемлекетке келетін зиянды оннан аса миллиард теңгеге бағалап отыр. Атап айтсақ, экономикалық қылмыстар Республикадағы тіркелген барлық қылмыстардың 10%-ын құрайды. Егер статистикалық деректерге сүйенетін болсақ, 1998 жылы жалпы қылмыстардың саны - 142100, оның - 7735-і экономикалық қылмыстар, 1999 жылы - 139431, оның 7686-ы - экономикалық қылмыстар, 2000 жылы жалпы қылмыстар саны - 150790, Қазақстан Республикасында экономика саласында - 15609 қылмыстық іс, 2001 жылы жалпы қылмыстар саны - 152168, экономикалық қылмыстар - 14741, 2002ж. жалпы қылмыстар саны - 158780, оның 15099-ы экономикалық қылмыстар, 2003ж. жалпы қылмыстар саны - 138980, оның 12682-і экономикалық қылмыстар, 2004ж. жалпы қылмыстар саны -143550, оның 10032-і экономикалық қылмыстар, 2005ж. жалпы қылмыстар саны - 146347, оның 8832-і экономикалық қылмыстар, 2006ж. жалпы қылмыстар саны - 141082, оның 8178-і экономикалық қылмыстар, 2007ж. жалпы қылмыстар саны - 185252, оның 8199-і экономикалық қылмыстар, 2008ж. жалпы қылмыстар саны - 185661, оның 9155-і экономикалық қылмыстар, 2009ж. жалпы қылмыстар саны - 195440, оның 9211-і экономикалық қылмыстар.

Елдегі жаңа экономикалық қылмыс нысандары мен тағы басқа экономика саласындағы қылмыстардың өсуіне, мемлекеттегі ұлттық өнімнің өсуі себепші болып отыр. Осы заңсыз қол сұғушылықтарға қарсы күрестің қиындығы сол, қазіргі күндегі нарықтың тез дамуына нормативтік құқықтық база мен құқық қолдану тәжірбиесі барлық экономикалық қарым-қатынастарға жауап бере алмайды. Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейінгі жылдарда жасалған экономикалық қылмыстарға баға бере отырып, белгілі бір кезеңдерде жекелеген қылмыс түрлерінің өсіп отырғанына көз жеткізуге болады [3, 13-14 б] .

1990-1993 жылдары экономикалық опреацияларды заңсыз жүзеге асыра отырып, мемлекеттік мүлікті талан-таражға салу.

1993-1995 жылдары акциздендірілетін тауарлар контрабандасы мен Үкіметтің кепілдік етумен қарыз алудағы құқық бұзушылықтар, кіші жекешелендіру және қаржы несие салаларындағы құқық бұзушылықтар.

1995-1997 жылдары кіші жекешелендіру саласында лауазым тұлғаларының қызмет бабын теріс пайдалануының арқасында банкроттықтың заңсыз механизмдерінің пайда болуы, экспортты-импорттық операцияларды орындау барысындағы құқық бұзушылықтар, несиеге алынған қаражаттарды қолданудағы заңсыз іс-әрекеттер, заңсыз сауда айналымы, капиталды мемлекеттен заңсыз шығару, «біркүндік» фирмаларды құру;

1997 жылдары әдейі банкроттау механизмі арқылы салықтан бас тарту, контрабанда, сондай-ақ экономикалық контрабанда, несиелік берешекті өтеуден әдейі жалтару;

- акцизделетін тауарларды өндіру және өткізу барысындағы заңсыздықтар, заңсыз кәсіпкерлік қызмет түрлерінің өсуі, экономика саласында қызметтік өкілеттілікті теріс және асыра пайдалану іс-әрекеттері;

- 2001-2003 жылдары салықтан бас тарту. Шетел ақша айналымындағы қаражатты шетелден қайтармау, жалған және әдейі банкроттық, акцизделетін тауарларды заңсыз өндіру және өткізу, бюджеттік қаражатты және несиені мақсатсыз пайдалану, алаяқтық, монополистік іс-әрекеттер және бәсекелестікті шектеу, заңсыз жолмен алынған ақша қаражаттарын немесе өзге мүлікті заңдастыру.

2000 жылы қаржы полициясы республика бойынша 12930 қылмыстық іс қозғаған. 6514 салық және әкімшілік заңнаманы бұзу тіркеліп, заңсыздықтың алды алынды. 662 млн. 815, 2 мың теңге сомасына акциздендірілетін тауар тәркіленіп, әкімшілік жауаптылыққа 11006 тұлға тартылды. 74 млн. 928, 2 мың теңгеге әкімшілік айыппұл салынған. Өндірілгені 60 млн. 656 мың теңге. 213 заңсыз алкогольді өнім шығаратын цехтар тәркіленген.

Ал 2008 жылы болса, 13712 қылмыстық іс қозғалған. 7 млрд. 027 млн. 374 мың теңге салыққа және басқа міндетті төлемдер қосылды. Өндірілгені 6 млрд. 176 млн. 746, 7 мың теңге.

Зерттелу тақырыбының өзектілігі. Салықтық қылмыстар залалды шығыны мен келтірілетін зияны жағынан экономикалық қылмыстардың қатарында ерекше сипатқа ие. Сондай-ақ мемлекетіміздің қауіпсіздігіне де нұқсан келтіретіні де шындық. Одан бюджеттің негізгі қаржы көзін құрайтын бөлігіне келіп түсетін ақша құралдарының каналы тоқтатылады. Мемлекеттің салиқалы салық саясатына тосқауыл жасалынып, бәсекелестіктің алғы шарттары толығымен жойылады. Ал, кәсіпкерлер арасындағы бәсекелестік жойылған жағдайда нарықтың заңдылықтары бәсеңдейді. Бұдан ұлттық экономикамыздың ақсандап қалатыны айтпаса да түсінікті. Ал, салық төлемейтіндерге тауар және қызмет нарығында мұндай жағдай өте тиімді-ақ. Бюджеттегі ақша қаражатының тапшылығын алдыменен еліміздегі әлеуметтік салаға, мәдениеттің өркендеуіне, экономия, ғылыми саласына, армия құқық қорғау органдарын қаржыландыруға кері әсерін тигізеді, әлеуметтік қиындықтар мен саяси тұрақсыздыққа жол береді. Сонымен қатар, салықтық қылмыстардың қауіптілігі салық салынатын объектілерді заңсыз жасырып, ұйымдасқан қылмыстылықтың экономикалық базасын күшейтеді де «көлеңкелі кәсіпкерлікке» сара жол бастайды деп пайымдауға болады.

Экономикалық теория курсы бойынша және өз мемлекетіне қызмет етуінің өмірлік тәжірбиесіне орай, салық жүйесі дегеніміз заңға сәйкес халықтан бюджетке мәжбүрлік түрде төлем түрінде алынатын нақты ақша сомалары

түрлері болып табылады. Мұндай әрекеттерді мемлекеттің өз функцияларын қамтамасыз етуі мақсатында атқаратынымен түсіндіруге болады. Заңдылық сақталатын мемлекетте ел қамын жеген, салауатты әрбір азамат салықтың заңды түрде жиналуына еш күмән келтірмейді, керісінше салықтың бюджетке дер кезінде түсуін, салық жүйесінің тиімді жолдарын іздеуді басты назарға алады. Өндіріс ревалюциясы тұсында Адам Смит салық жүйесінің тиімділігіне баға беруге алғаш қадам жасаған.

Кезінде салықтарды жинау икемді тәсілдерін қолдану қажеттілігі жөнінде Әмір Темір көрген (Гурхан Тимурленг Гурганджи) өзінің «Халықтан кірістер мен контрибуциялар жинау туралы» қаулысында : «Алым, салық жинау кезінде мүмкіндігінше халыққа ауыртпашылық түсірмеу керек және аумақтардағы елді мекендерге салмақ салуды азайту қажет. Өйткені, халықтың кедейленуі мемлекеттің қазынасының тапшылығына әкеліп соқтырады, ал мемлекеттік мұқтаждықтарды өтеуге қажетті қаражаттың болмауы әскери және басқа күштердің ыдырып кетуіне әкеліп соқтырады, ал жеткілікті, мықты әскердің және басқа да күштердің болмауы мемлекеттік үкімет билігін, мемлекетті әлсіретеді» деген болатын [4, 9 б] .

Мұнан елде жаңа инвестициялық саясатты жүргізетін, жүйелі түрде қайта құру үстіндегі және сыртқы экономикалық қызметті атқаратын, нарықтық қатынастарды даму үстіндегі халықаралық сауда ұйымдарына интеграциялауға бағытталған ҚР Үкіметінің экономикалық реформасы жағдайында салық төлеуші мен мемлекет мүдделеріне сай, заңсыз жолмен капитал жинау мәселелеріне қарсы тұратын және заман талабына сай салықтық жүйені құру қажеттігі туындайды.

Республикамыздың Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына «Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында» атты жолдауында Қазақстанның әлемдік бәсекеге барынша қабілетті мемлекеттер қатарына қадам басуы жолындағы негізгі жеті басымдықтарды ұсынылған. Салық саясатына байланысты: «Салық және кеден саясатын реформалау күллі экономикалық жаңару саясатының маңызды құралы болуы керек. Экономикамыздың жаңа салаларын әртараптандыру мен дамытуды ынталандыру, бұл салаларға шетел капиталы мен соны ілімді тарту мақсатында икемді салық және бюджет саясатын пайдалану маңызды.

Қатаң бюджет және салық тәртібі сақталуға тиіс» [5, 3-4 бб] делінген болатын. Егер Қаржы Министрлігі Республикалық салық комитетінен алынған статистикалық деректерге сүйенетін болсақ, ҚР бюджетіне түсетін салықтың сомасы мынадай: 2001 жылға жоспарланған жалпы салық сомасы 599507827 мың теңге болса, нақты орындалғаны - 635792004 мың тенге, ал қосылған құнға салынатын салықтың жоспарланғаны - 72463900 мың тенге, бюджетке нақты түскені - 159912981 мың теңге, яғни бұл жалпы салықтың 25, 2% -н құрайды. Ал акциздік алымның жоспарланғаны - 23039147 мың теңге, нақты орындалғаны - 21829759 мың теңге, бұл жалпы салықтың 3, 4%-н құрайды. 2002 жылы: жоспарланған жалпы салық сомасы 700090820 мың теңге болса, нақты орындалғаны - 752784922 мың тенге, ал қосылған құнға салынатын

салықтың жоспарланғаны - 14776461 мың тенге, бюджетке нақты түскені - 175935860 мың теңге, яғни бұл жалпы салықтың 23, 4% -н құрайды. Ал акциздік алымның жоспарланғаны - 22160749 мың теңге, нақты орындалғаны - 25442689 мың теңге, бұл жалпы салықтың 3, 4%-н құрайды. Өндірісті дамыту мен кеңейту мақсатында қосылған құн салығының мөлшерлемесін төмендету қажет деп санаймыз. 2003 жылы: жоспарланған жалпы салық сомасы 909203203 мың теңге болса, нақты орындалғаны - 947250886 мың тенге, ал қосылған құнға салынатын салықтың жоспарланғаны - 218017222 мың тенге, бюджетке нақты түскені -231337962 мың теңге, яғни бұл жалпы салықтың 24, 4% -н құрайды. Ал акциздік алымның жоспарланғаны - 25220212 мың теңге, нақты орындалғаны - 26986251 мың теңге, бұл жалпы салықтың 2, 8%-н құрайды. Өндірісті дамыту мен кеңейту мақсатында қосылған құн салығының мөлшерлемесін төмендету қажет деп санаймыз. 2004 жылы: жоспарланған жалпы салық сомасы 1126344674 мың теңге болса, нақты орындалғаны - 1186137422 мың тенге, ал қосылған құнға салынатын салықтың жоспарланғаны - 255613611 мың тенге, бюджетке нақты түскені - 242955365 мың теңге, яғни бұл жалпы салықтың 20, 5% -н құрайды. Ал акциздік алымның жоспарланғаны - 2731995 мың теңге, нақты орындалғаны - 29913099 мың теңге, бұл жалпы салықтың 2, 5%-н құрайды. 2005 жылы: жоспарланған жалпы салық сомасы 1855483082 мың теңге болса, нақты орындалғаны - 1998313978 мың тенге, ал қосылған құнға салынатын салықтың жоспарланғаны - 292831666 мың тенге, бюджетке нақты түскені - 343925731 мың теңге, яғни бұл жалпы салықтың 17, 2% -н құрайды. Ал акциздік алымның жоспарланғаны - 34347551 мың теңге, нақты орындалғаны - 30975933 мың теңге, бұл жалпы салықтың 1, 5%-н құрайды. Яғни жалпы салық пен басқа міндетті төлемдер (салық - 9, алым - 13, төлемақылар - 9, мемлекеттік баж - 1, кеден төлемдері - 4) түрлерінің ¼ -ін қосылған құнға салынатын салық пен акциздік алым құрайды.

Атақты ғалымдар мен білікті мамандардың пікірінше, дүние жүзілік салық жүйесінде төленбеген төлемдердің мөлшері 20-200 % аралығын құрайды. Салықтық бұзушылық дегеніміз жекелеген заңды және жеке тұлғалардың заңсыз капитал жинауы нәтижесінде қоғамда әлеуметтік тұрақсызданатын, мемлекеттің ұлттық қауіпсіздігіне нақты қауіп төндіретін экономикалық қылмыстардың бір түрі болып табылады.

Ал, салықтық кодекс заңсыз ақша «айналымына» тосқауыл жасайтын негізгі инструмент, себебі салық төлеу объектілерін жасыру заңсыз капитал «айналымының» нысаны болып табылады. Салық органы қызметкерлерінен алынған сұрақ жауаптың нәтижесінде, бүгінде Қазақстанда жылына төленуге тиісті салықтың 40% төленбей қалатыны белгілі болды. Салық қызметі ұйымдарының тексеруімен тексерілетін объектілірдің орташа есеппен 84%-ында салық заңнамаларын бұзушылық байқалады.

Салықтан жалтарудың күйі салық түріне, олардың жиынтығына, салық ставкаларына, салықты бюджетке жинаудың әдісіне де байланысты. Адамдар мүмкіндігінше салықтан аз жалтаратындай етіп құрастырылған салық жүйесі ғана тиімді, әрі ішкі құрылымы сақталған бола алады. Бірнеше елдерде экономиканың сыни талаптарынан өткен салық ставкалары бар. Салық түріндегі ұлттық байлықтарының төленбеу жағдайы әр елде әркелкі. Гарвард университетінің профессоры АҚШ экономикалық зерттеу ұлттық қордың президенті М. Фельдштейн өз еңбегінде, бүгінде АҚШ экономикасы, салық түріндегі мемлекет жинағы түсімінде әрбір 1 долларға 1 доллар жоғалтады. Демек, салықтың 50% бюджет қорына түспей қалады. Сонымен қатар, мемлекеттік қосымша шығындарды жабу үшін салық ставкасын көтергенімен, келетін зиянның мөлшері 1 долларға 2 доллар тура келеді. Нью-Йорктағы Вирджин университетінің профессоры Р. Нетцер мен Н. Тидеман да осы пікірді қолдайды. Олардың есебі бойынша, АҚШ салық жүйесі бюджетке түсетін кірістің триллион доллар мөлшеріндегі сомадан айырылады, ал Ресейлік салық жүйесі жаңа салық кодексі қабылданғаннан кейін түсетін кірістің 50 пайызына шығын алып келеді [6, 72-73б] .

Қазақстан Республикасы аумағындағы салықтық қылмыстарға мыналар жатады[7, 73-78бб. ] :

208-бап акцизделетін тауарларды акциздік алым маркасымен таңбалаудың тәртібі мен ережелерін бұзу, акциздік алым маркасын қолдан жасау және пайдалану;
214-бап кеден төлемдері мен алымдарын төлеуден жалтару;
221-бап азаматтың салық төлеуден жалтаруы;
222-бап ұйымдарға салынатын салықты төлеуден жалтару;

Акцизделетін тауарларды акциздік алым маркасымен таңбалаудың тәртібі мен ережелері бұзған (акциздік алым маркаларынсыз тауарлар өндіріледі, сақталады, не өткізіледі) кінәлі тұлға лицензиялаудың талаптарын сақтамайды (ҚР ҚК 190-бабы) . Нормалардың бәсекелестігі теориясына сәйкес, лицензиялау тәртібін бұзғаны-лицензиялаудың тәртібін бұза отырып, акциздік алым маркаларынсыз тауарлар өндіргені, сақтағаны, не өткізгені үшін қылмыстық жауаптылықты қарастыратын заңсыз кәсіпкерлік - жалпы, ал акцизделетін тауарларды акциздік алым маркасымен таңбалаудың тәртібі мен ережелерін бұзу - арнайы норма.

Соңғы жылдары салықтық қылмыстылық құрылымында біршама өзгерістер туындады. Салықтық заңнамаларды бұзушылар салықтан жалтару, өнімді таратудан (жұмыс, қызмет) түскен пайданы жасыру, лицензиясын қаржылық-шаруашылық қызметтерді атқару, заңсыз кәсіпкерлік түріндегі әдістерді жиі қолдануға көшті. Салықтық заңнамалардағы тұрақсыздық, мазмұнындағы кемшіліктер салықтан жалтаруға негізгі себеп болады.

Соңғы жылдардағы технологияның дамуы салықтық қылмыстар қатарының өсуіне көп мүмкіндіктер береді. Интернеттің жедел дамуы нәтижесінен жеке тұлғаның мекен-жайы, салық төлеуші тіркелген орнын анықтау да қиын. Интернет - тауар мен қызметті сатушыдан тұтынушыға берудің жаңа каналы. Нақты заттарға салық салудан виртуалды тауарлар мен қызметтерге салық салу мәселелі жағдай. Интернеттің азаматтың ойына келмейтін үлкен көлемдегі қылмыстардың көзі болу мүмкіндігі бар.

Қаржы полициясы қызметкерлерінің жорамалдарына жүгінсек, салықтық қылмыстардың негізгі бөлігінің ашылмайтындығына көз жеткіземіз.

Тергеу аяқталған ҚР ҚК 208-бабы бойынша қылмыстық істердің 83%, 221-бабы бойынша қылмыстық істердің 51%, 222-бабы бойынша қылмыстық істердің 45, 5% сотқа жіберіледі. Демек, ҚК 221, 222-баптарындағы істердің тек жартысы ғана сотқа жіберіледі. Яғни, мына сауал орынды туындайды: адамзат әлемді жайлаған қылмыстылыққа тосқауыл бола алады ма? Адамның өмірге деген бұрынғы көзқарасы бүгінгі жағдаймен сәйкес пе, рухани байлықтың азаюы байқалады ма? Қоғамның себебі бар ма? Қылмыспен күресте заң шығару базасының алатын орны қандай? Қоғамдық өзгерістер қажет пе және оның кезектілігі қандай. Осы сауалдарға жауап іздемейтін бірде-бір мемлекет жоқ. Бұл сауалдарға дайын нақты жауап та бола бермейді, себебі мүмкіндігі аз алаяқтылылыққа қоғамда дағдылануына іс-тәжірбиеде жол береді. Белгілі дәрежеде, бұл қылмыстылық әрекетпен күресудің түрлі жолдарын іздеуге болады. Кейде ол қылмыстың себебін дұрыс анықталмауынан, құқық бұзушылықтың алдын алу әрекеттерінің координацияланбауынан да.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.